Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

[p. 65]

18

Eén observatie van ambassadeur Hoekman zou ik - ondanks het vertrouwelijke karakter van de gesprekken die ik met hem voerde, maar ik neem aan dat hij hier geen bezwaar tegen zal aantekenen - naar voren brengen en wel zijn herhaalde constatering, dat hij zich zorgen maakte over het ernstige gebrek aan verantwoorde en betrouwbare communicatie en voorlichting tussen Suriname en Nederland, vooral na 1980. Voor mij, die als journalist twee decennia het dekolonisatieproces met Indonesië van nabij heeft gevolgd, klonk Multatuli's waarschuwing uit de Max Havelaar (ondanks de eeuw van electronische communicatiemiddelen) uitermate actueel in verband met Suriname.

Eigenlijk is er nauwelijks iets nieuws onder de zon. Zolang we in het dekolonisatieproces tussen Nederland en Indonesië jarenlang geluiden beluisterden van ‘we willen wèl met Indonesië praten, maar niet met Sukarno’, zo hanteert men in Den Haag gelijkluidende drogredenen ten aanzien van Desi Bouterse. Sedert 1980 heeft nagenoeg non-communicatie bestaan tussen de regering in Den Haag en de militaire machthebber in Suriname, met alle rampzalige gevolgen van dien. Ik sneed dit aspect van de huidige wanverhouding met Nederland bij de bevelhebber aan.

‘Dit heeft veel te maken met de toch wel als vijandig te kwalificeren houding van Nederland,’ aldus luitenant-kolonel Bouterse. ‘Het heeft eveneens te maken met het aantasten van uw land van de fundamentele belangen van Suriname door het stopzetten van de ontwikkelingshulp. De sfeer voor ernstig overleg is weg. Het wederzijds wantrouwen is door al deze gebeurtenissen in versneld tempo toegenomen. Wij vinden ook dat, wanneer je weet, dat de man uit Nederland met wie je praat, of dit nu de ambassadeur is of een andere politieke vertegenwoordiger van Den Haag, onze keiharde tegenstanders volledige steun en medewerking verleent, het dan nogal moeilijk is om bij dergelijke pourparlers een vertrouwensbasis te veronderstellen. De bereidheid tot praten is er misschien nog wel steeds aan beide zijden, maar het gebrek aan oprechte openheid daarbij is groot.

Ik zou ook niet een, twee, drie zeggen, hoe men deze impasse doeltreffend zou kunnen doorbreken, al wordt

[p. 66]

er binnen onze kring van adviseurs en raadslieden dikwijls over gedacht en gesproken. We hebben er ideeën over, maar die zijn vooralsnog niet praktisch uitvoerbaar. Er zijn natuurlijk een serie juridische argumenten voor herstel van de relatie met Nederland. Het allerbelangrijkste politieke argument is in ieder geval het argument van de souvereiniteit. Je kunt namelijk niet denken in termen van twee souvereine staten, waarbij één partij handelt op grond van het niet eens zijn met het handelen of de inrichting van de democratie van het andere onafhankelijke en souvereine land. Het gaat ook niet aan dat die ene partij, aan de hand van de eigen mening, zou concluderen, dat men daarom niet langer aan bestaande verdragsverplichtingen zou behoeven te voldoen. Dat is geen basis voor het onderhouden van betrekkingen tussen souvereine staten.

Met andere woorden, wanneer wij het in Suriname niet eens zouden zijn met de inrichting van de democratie in Nederland, en daar hebben we inderdaad onze kritiek op, dan zouden wij het recht hebben onze verplichtingen jegens Nederland eenzijdig te schrappen. Ik zie u verbaasd kijken, maar zo is het wèl. Wij vinden het in Suriname bijvoorbeeld een nogal vreemde zaak, dat men in Nederland het systeem van regeerakkoorden kent. Die akkoorden komen namelijk tot stand nadat de mensen op partijprogramma's hebben gestemd. Voor ons is dit een duidelijke vorm van politieke “belazerij”. Of wilt u zeggen, dat dit geen flagrante voor de gekhouderij zou zijn van de Nederlandse kiezer? Wij kunnen dit nu wel vinden, en dat doen we ook, maar als souvereine staat zullen wij nooit tegen Nederland zeggen, we zullen geen bauxiet meer zenden en er gaat geen aluinaarde meer naar Delfzijl, zolang jullie dit systeem niet wijzigen, dat mensen, die hebben gestemd op lijsttrekkers met partijprogramma's, nadien keihard confronteert met een regeerakkoord dat daar in vele opzichten scherp van afwijkt. We zeggen niet tegen Nederland dat we zolang dit systeem niet is gewijzigd - ook omdat wij dit een in de maling nemen van de democratische kiezer vinden - op grond van die situatie geen bauxiet meer zullen sturen.

We zeggen natuurlijk niet zoiets, niet omdat het de belangen van Suriname zou schenden, maar vooral ook omdat we vinden, dat we er noch moreel noch politiek het recht toe hebben. Wij erkennen en accepteren, dat Nederland als souvereine staat zelf zijn democratische inrichting moet bepalen. Het Nederlandse volk moet zelf maar met zijn leiders uitknobbelen, hoe het met de democratie wil omspringen en of het die situatie aanvaart.

[p. 67]

Over het Verdrag van Wenen, dat Nederland schond met het opschorten van het cons-verdrag met Suriname, heb ik dus al gesproken. We hebben geen enkel verdrag met Nederland, waaraan Den Haag het recht zou kunnen ontlenen hier in Suriname om onderzoeken te vragen. En waar we een dergelijk verdrag wel mee hebben, zoals binnen de verdragsverplichtingen van de Organization of American States (oas) is een dergelijk onderzoek verricht. Het rapport van de oas is beschikbaar. Het is nu eenmaal in het internationale verkeer gebruikelijk, dat we ons moeten houden aan gemaakte afspraken. Met Nederland hebben we duidelijke afspraken gemaakt over ontwikkelingssamenwerking. We hebben die plannen keurig netjes en versneld uitgevoerd, ook deze vier jaren van de revolutie. Daarover kan geen controverse bestaan tussen Nederland en Suriname.

Trouwens, het zogenaamde cons-verdrag kent niet eens opschortingsregels. Het verdrag maakt geen opschorten mogelijk. Dus wanneer er vanuit Den Haag wordt aangedrongen op het respecteren en in acht nemen van de rechtsstaatgedachte of de “rule of law”, dan vinden wij hier wel dat in de eerste plaats Nederland die rechtsregels in acht moet nemen. Althans, vóór Nederland in de relatie tot Suriname voor de zoveelste maal met het opgeheven vingertje komt, zal het eerst de hand in eigen boezem moeten steken. Het morele argument is immers duidelijk, dat Nederland helemaal geen recht heeft op dit geld, dat per verdrag aan het Surinaamse volk werd toegezegd. Dit geld vertegenwoordigt zonder meer de erkenning, dat dit land drie eeuwen lang werd verwaarloosd en dat de Surinaamse onafhankelijkheid aanleiding is geweest voor Nederland tot het nemen van deze stap.

Bovendien, zolang dit geld niet, pertinent niet, voor het leger wordt gebruikt, heeft Den Haag absoluut niets te reclameren. Geen cent van het cons-geld is naar de strijdkrachten of de politie gegaan. Het is een principe, dat zelfs na de machtsovername in 1980, tijdens een cons-vergadering expliciet werd vastgelegd. We hadden namelijk een project ingediend voor een nieuw politiebureau. We hebben toen zelfs gezegd dat alles, dat naar de gewapende macht zou kunnen ruiken, op geen enkele manier met Nederlands geld zou worden gefinancierd. Het cons-geld gaat uitsluitend naar ontwikkelingsprojecten. Bovendien, Nederland zit daar steeds zelf met de neus bovenop.’