Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

17

Tussen de gesprekken met de bevelhebber door sprak ik met talloze Surinamers, ministers, bewindslieden, journalisten en critici van de regering alsook met buitenlandse diplomaten. De ambassadeurs van Cuba, Brazilië en Indonesië vroegen me te komen lunchen en dineren. Met de Nederlandse ambassadeur, J.B. Hoekman, onderhield ik zeer regelmatig een uitermate plezierig contact, alhoewel volgens afspraak op basis van uitsluitend ‘background information’. Bij het verschijnen van dit boekje zal de heer Hoekman naar Den Haag zijn vertrokken om de post van secretaris-generaal van het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking op zich te nemen. Suriname zal hem node missen.

Opnieuw sneed ik de betrekkingen met Washington aan, maar de bevelhebber gaf er de voorkeur aan ‘low key’ te antwoorden.

‘In 1983 hebben we de betrekkingen met de Verenigde Staten genormaliseerd, althans hiertoe hebben we pogingen ondernomen. Het is een feit, dat van de zijde van Amerika nooit één stap in onze richting is gezet. President Ronald Reagan heeft ons in zijn redevoering voor de Verenigde Naties zelfs als enig land in Latijns-Amerika direct gekritiseerd en aangevallen. Ik denk wel eens, dat wanneer we hier maar een rechts

[p. 63]

of fascistisch militair bewind hadden gevestigd, we alle mogelijke steun van bepaalde buitenlandse mogendheden zouden hebben gekregen. Ook van Nederland. Het duidelijkste voorbeeld hiervan levert immers de wijziging in de verhouding Nederland-Indonesië na de rechtse militaire coup van 1965. In weinig landen in de wereld werden zoveel mensen door het leger vermoord, vele honderdduizenden, terwijl tienduizenden naar concentratiekampen werden verbannen. Nederland vertienvoudigde de ontwikkelingshulp en het staatshoofd werd als bijzonder eerbetoon naar Jakarta afgevaardigd.

Waar we dus mee zitten als gevolg van de decembergebeurtenis van 1982 is, dat we, wanneer je de relatie Nederland-Suriname op de keper beschouwt, te kampen hebben met een irrationele en hoogst emotionele reactie van Nederland op de doden, die hier zijn te betreuren. We hebben hier wel eens het woord hypocriet voor gebruikt, en misschien kent u er een betere uitdrukking voor, maar zo wordt het gejeremieer uit Den Haag over mensenrechten hier ervaren. Westerse landen meten met tien maten wanneer ze anderen op dit onderwerp de wet menen te kunnen voorschrijven. En wat is het middel waar Nederland naar grijpt, bij het kritiseren van de Surinaamse revolutie? Een ergerlijke vorm van paternalisme, en een schijnheilige poging om een verloren positie terug te winnen via vormen van economische agressie.

Natuurlijk hebben we problemen met de vervanging van de stopgezette ontwikkelingshulp. Een derde van de begroting werd door Nederland gesubsidieerd. Dat was om te beginnen een foute zaak. Maar onze Surinaamse ogen zijn thans voor deze scheve verhoudingen wijd geopend. Intussen werd ons nationale bankroet bij herhaling voorspeld, vooral in de Nederlandse media. Ik betwijfel echter of we geen leningen elders zouden kunnen vinden. We zijn al weer één jaar verder. Er werd eveneens voorspeld, dat we geen openingen zouden kunnen vinden om per vliegtuig in Amsterdam te komen. We komen er toch. Wat ik wil zeggen is, geen enkel volk zal een ander volk kunnen manipuleren via zijn economische mogelijkheden.

Ik denk dus dat Nederland een ernstige fout maakt met zijn huidige opstelling jegens ons. We zullen moeten werken naar gemeenschappelijk overleg gebaseerd op wederzijds respect op basis van de principes die we elkaar hebben toegezegd in het Handvest van de Verenigde Naties. Zoals Nederland dit ook met andere naties doet, waar zich omwentelingen hebben voltrokken en waar men in Den Haag wellicht even

[p. 64]

kritisch tegenover staat als tegenover de omwenteling in Suriname. Ik denk dus aan dat andere Nederlandse dekolonisatieproces waar de Nederlanders zoveel moeite mee hebben gehad, dat met Indonesië.

Wanneer het ons dus niet zal lukken om de gesloten verdragen met Nederland gehonoreerd te krijgen op basis van onze, ook voor Nederland, de voormalige kolonisator, onaantastbare souvereiniteit en onafhankelijkheid, zullen we zo inventief moeten zijn om elders aan middelen te komen. Suriname is een arm land in verhouding met de rijke Westerse landen. Maar zo arm zijn we nu ook weer niet. Bovendien, we hebben in de jaren na 1980 toch wel wat vrienden gemaakt in de wereld. Dus we zeggen: laten we die uitdaging dan maar aangaan. De tijd zal de uitkomst leren.

Het punt is natuurlijk wel, dat we Nederland goed kennen. We kennen de politieke verhoudingen. We kennen de mensen. We spreken de taal, noem maar op. Het “dealen” met Washington is een geheel andere zaak. Het is een situatie die we honderd percent minder goed kennen. Bovendien is het een veel complexere samenleving, veel groter en veel onoverzichtelijker. Suriname is voor de Verenigde Staten uiteraard een te verwaarlozen factor, behalve op het gebied van de natuurlijke hulpbronnen. Voor ons is Washington een bijna ondoordringbaar instituut.

Suriname kan dus met drie sterke boksers in de ring staan, de Verenigde Staten, Brazilië en Nederland. We hebben ons dus in 1983 vooral toegelegd op het neutraliseren van de twee voornaamste landen in de buitenlandse politiek van Suriname, Amerika en Nederland. Misschien was de komst van generaal Venturini aanvankelijk wel bedoeld om Suriname via Brazilië onder druk van de Verenigde Staten te zetten. Het neutraliseren van de Verenigde Staten en Nederland en het voorrang verlenen aan Brazilië was dus de belangrijkste overweging bij het intensiveren van contacten in de regio. Deze basisfilosofie van de Surinaamse buitenlandse politiek heeft dus ook direct te maken met de vitale vraag: hoe consolideer je je revolutie? Je zoekt dus relaties met datgene, dat je, althans militair gesproken, het meest direct zou kunnen aanvallen, en daarom hebben we te zorgen voor prima betrekkingen met Brazilië.’

Ik breng het gesprek toch nog opnieuw op Cuba terug.

‘De relaties met Cuba ontwikkelden zich, zoals het ging, te gehaast, te geforceerd. Het was eigenlijk een eenrichtingsverkeer. Cuba had hier een vrij uitgebreide ambassade en een ambassadeur. Wij hadden niets in Havana.’