Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

6

De bevelhebber vervolgde: ‘Het buitenland is bij de beschouwing van de gebeurtenissen hier wel erg snel met etiketten plakken. Wanneer ik naar Havana ben geweest, wordt er onmiddellijk gezegd: “Nu zwenkt hij naar links.” Ben ik naar Caracas of Brasilia geweest, dan zegt men: “Nu zwenkt hij naar rechts.” Er wordt eenvoudig niet begrepen, dat je bezig bent met het zoeken naar een eigen model, dat je kunt aanpassen aan de reële situatie in Suriname. Er zijn nu eenmaal verschillende vormen van democratie, van socialisme, zelfs van communisme. Misschien moeten we de vorm van Surinaams socialisme nog uitvinden. Waar ik zeker van ben, is dat het systeem, zoals we dat kenden, niet werkte. De parlementaire democratie, zoals we die vanuit Nederland overnamen, heeft hier niet in het belang van het land en volk van Suriname gefunctioneerd, vandaar dus dat we een revolutie hebben gehad. We zien trouwens dezelfde ontwikkelingen in de meeste Derde Wereldlanden, die na de onafhankelijkheid experimenteerden met uit het Westen geïmporteerde vormen van democratie.

U weet, dat ik in maart 1983 naar de conferentie van niet-gebonden landen in New Delhi ben geweest. Wat me aansprak was, dat vele leiders die daar bijeen waren, eveneens intensief met deze vraagstukken, van hoe een nieuwe samenleving op poten te zetten, bezig waren. Ook zij vroegen zich af hoe men een volk in de volle zin van het woord bij de democratie kon betrekken. Hoe dus het volk meer zeggenschap kon krijgen over hetgeen om hem heen gebeurde. De meeste leiders van de Derde Wereld zoeken naar nieuwe modellen.’

We zetten het gesprek voort in de werkkamer van de bevelhebber op Fort Zeelandia. Ik arriveerde te vroeg en zette me op een bank langs de straat, niet ver van het wachthuisje. Een wachtpost klapte in de handen, zoals je een hond roept en vroeg de aantekeningen die ik zat te maken te mogen lezen. Hij wond zich zeer op toen ik dit weigerde en begon druk te telefoneren. Even later werd ik door een mp opgehaald en naar het hoofdgebouw van de militaire politie van Fort Zeelandia opgebracht. Enkele militairen riepen vanuit een raam:

[p. 23]

‘Smerige huurling.’ Na eenmaal bij een hogere functionaris van de militaire politie terecht gekomen te zijn werd ik weer met verontschuldigingen vrij gelaten.

Bouterse vervolgde: ‘Wanneer we weten, dat een bepaalde maatschappijvorm onherroepelijk naar een catastrofe leidt, dan geloof ik niet dat je willens en wetens aan een dergelijk model moet vasthouden. Het gaat er dus om een ander, een nieuw scenario te schrijven, waardoor de zaak beter te beheersen zal zijn, opdat we een ramp voor dit land op den duur kunnen voorkomen of afwenden. Wanneer het opnieuw een “free for all” zou worden, zoals we zich dat in de periode 1975 tot 1980 op alle niveaus van de samenleving hebben zien ontwikkelen, geloof ik, dat we ook in Suriname regelrecht op toestanden zouden afkoersen, zoals we die in landen om ons heen en elders in de wereld zien. Landen die dus met fabelachtige schulden zitten opgescheept.

Daarom zal ook ons economische model moeten worden aangepast, want er heeft in deze sector zeer veel wildgroei plaatsgevonden. We worden met levensgrote noden van het volk geconfronteerd. Je ziet het dagelijks op straat, wanneer je er tenminste oog voor hebt. Juist die armoede heeft in een aantal ontwikkelingslanden reeds tot politieke chaos geleid. We zullen dus moeten onderzoeken, waar de fouten van het uit het Westen geïmporteerde kapitalistische systeem liggen. We zullen misschien naar een “mixture” moeten zoeken tussen een socialistische maatschappijvorm en wat we zelf zijn.

We hebben in Paramaribo dikwijls ernstige problemen met wateroverlast, als gevolg van de zware regens. Er zijn problemen met de mensen op de markt. Er is woningnood. Noem maar op. We moeten proberen om de wereldwijde verschillen tussen de districten, tussen het leven op het platteland en de stad op te heffen. We zullen moeten werken aan Suriname's eigen achtergebleven gebieden. We spreken hier van bewustzijnsvorming, van mentaliteitsvorming. We spreken over een compleet proces in fasen. Het is daarom ook zo moeilijk omdat we met iets geheel nieuws bezig zijn. Het is ook niet mogelijk een etiket op ons te plakken van een Cubalijn, een India-lijn of een Moskou-lijn. We hebben hier trouwens geen directe bemoeiingen met het communisme gehad. We zijn in Suriname zonder meer bezig een eigen lijn uit te stippelen, of men dit in het buitenland nu wil geloven of niet. Daar zijn we mee bezig.

We bestuderen bij dit proces wat er in het buitenland op dit gebied is ondernomen. Het is niet nodig om nogmaals het buskruit uit te vinden. Wat allerminst wil zeggen, dat we daarom maar klakkeloos alles van anderen zouden overne-

[p. 24]

men. Iedere groep van ons die bijvoorbeeld naar Cuba of Grenada ging, kreeg de strikte opdracht mee met kritische opmerkingen terug te komen. We bespraken dan gezamenlijk de ervaringen en ingewonnen inlichtingen met elkaar. Dit doen we met alle landen waar onze mensen naar toe reizen.’