Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

[p. 19]

5

Het was na middernacht. We zaten in de slaapkamer van de bungalow van de bevelhebber aan de weg naar Domburg, ook omdat de airconditioner er beter werkte.

‘Het timmeren aan een natie,’ aldus Bouterse, ‘is een kwestie van jaren, van decennia, soms van eeuwen. De Verenigde Staten hebben een der bloedigste burgeroorlogen uit de geschiedenis gevoerd, alvorens er een natie tot stand kwam. Ook de vorming van de Nederlandse staat is een proces van eeuwen geweest. Neem alleen al de groei na 1900 naar het moderne Nederland toe. Wat Den Haag nu moet leren, is niet meer met het betweterige vingertje in de lucht naar ons te kijken. Die houding is toch niet de manier om tot een werkelijke analyse te komen van de problematiek waarvoor Suriname staat? We kennen de Nederlandse neiging om anderen de wet voor te willen schrijven en te zeggen hoe het moet. Nederlanders schijnen die eigenschap van nature mee te krijgen. Het is echter beslist niet de meest praktische benadering om de ontwikkelingen, zoals deze zich nu in Suriname voltrekken, tegemoet te treden. De periode van eenzijdig betuttelen is definitief voorbij.

Bovendien is deze houding misplaatst, omdat hier nog altijd de duidelijke behoefte bestaat de banden met Nederland niet te verbreken. Misschien zijn er mensen onder ons, die op een emotioneel moment in die richting denken of voelen. Maar om nu reeds te stellen, dat er een sterke of diepgaande anti-Nederlandse houding onder ons zou leven, is onjuist. Dat klopt niet met de feiten en de werkelijkheid. Wat men wil - en ik denk, dat ik aanvoel wat hier leeft - is dat er respect voor Suriname zal worden getoond, respect voor onze souvereiniteit, en niet alleen in Nederland, maar in de wereld “at large”. Dat is de realiteit van het nieuwe Suriname. Wil men ons benaderen, dan zal men niet met normen, die mogelijk buiten Suriname opgeld doen, moeten werken. Dat heeft geen enkele zin en zou alleen maar averechts werken en de betrekkingen alleen maar verder vertroebelen. Dat is waar het nu om gaat. Dat moet men in het buitenland, ook in Den Haag, gaan beseffen.

Zoals alle ontwikkelingslanden in de Derde Wereld zitten ook wij opgescheept met een opvatting over zogenaamde vrijheidsrechten, die fundamenteel fout is en niet klopt. Zo-

[p. 20]

lang het zo is, dat meer dan de helft van de mensheid kansarm in het leven staat, zit je met dit ernstige probleem. Wanneer je tegen onderbedeelde bevolkingsgroepen zou zeggen: “Jullie voornaamste levensvraagstuk is vrijheid van meningsuiting, vrijheid van pers, vrijheid van vergadering,” en noem maar op, dan vind ik dat je deze mensen in de grond van de zaak op een gruwelijke wijze voor de gek houdt. De werkelijke situatie van de armen in deze wereld is, dat zij als gevolg van de internationale verdeling van de rijkdommen van deze planeet, van de kansen voor iedereen, van de beschikbaarheid van kennis, wetenschap en techniek, van de internationale arbeidsverdeling, en wat dies meer zij, veroordeeld zijn om in armoede, dus kansarm, te proberen te overleven. Het is daarom een bijna cynische aangelegenheid om voortdurend met de vlag van vrije meningsuiting en vrije pers in de gezichten van deze mensen te blijven zwaaien. Hun prioriteiten liggen bepaald anders.

Ik geloof te kunnen stellen, dat ik het Surinaamse volk ken. Ik ken de democratische instelling van de Surinamers. Ik ken hun gevoelens. Ik ben er vertrouwd mee. Ik breng tientallen bezoeken aan de regio's. Ik praat met de mensen. Ik discussieer met ze. We hebben nu een revolutie en hebben de taak en de plicht de mensen op te voeden, vertrouwd te maken met de nieuwe situatie. We moeten precies uitleggen, wat men met rechten kan doen en wat men met rechten niet kan doen. We zijn bijvoorbeeld bezig om met mensen die eigenaren zijn van radiostations gezamenlijk te bekijken, hoe we de voor ons liggende problemen zouden kunnen oplossen. Het is absoluut niet zo, dat we hen, of wie ook, onze wil willen opleggen. Integendeel.

De pers heeft een opvoedende taak. De zaak was hier op hol geslagen. We waren eigenlijk in een situatie van journalistieke bandeloosheid terecht gekomen. Men deed maar raak. We moeten nu orde op zaken stellen om de mensen te leren verantwoordelijk met kostbare vrijheden om te springen. De media moeten worden gebruikt om aan te geven wat de nieuwe waarden, rechten en plichten van de Surinamers zijn. We zijn bezig met de heroriëntatie van een samenleving. We moeten het volk via de media laten zien, waar hervormingen nodig zijn of zijn doorgevoerd, waar het allemaal op afstevent. Wanneer mensen niet op adequate wijze gebruik maken van rechten en plichten zit je in onoverkomelijke problemen bij de opbouw van een land. We moeten het volk andere waarden bijbrengen. En wat we het onder meer zullen bijbrengen is dat er op den duur vrijheid van meningsuiting zal zijn. Maar men moet ook de “tools” geven om de vrije meningsuiting mede in

[p. 21]

het belang van het volk en de natie te hanteren. Het is allemaal een kwestie van tijd. Het gaat er echt niet om een situatie te scheppen, waarbij één persoon of één organisatie de lakens zou gaan uitdelen of zou zeggen wat er dient te gebeuren, zonder de kans te bieden op weerwoord of critiek. Niemand is erop uit het volk een wil op te leggen.

Vrije verkiezingen en het legitimeren van onze positie is een ander vraagstuk waar de buitenlandse media veel aandacht aan besteden. Op dit moment zijn we bezig - waar we in 1980 aan zijn begonnen - een aantal zaken in dit land die scheef waren gegaan, terug te draaien en tot de juiste proporties te brengen, in de eerste plaats in het belang van het land zelf. De tijd zal ons leren of het Surinaamse volk het eens is met ons streven. Bovendien ben ik echt niet van plan om dictatortje te gaan spelen. Wanneer zou blijken, dat wij het werk verkeerd hebben gedaan dan kappen we ermee. We kunnen niet meer doen dan we doen en onze schouders eronder zetten, maar zouden we niet slagen, dan zullen jongeren het moeten overnemen. Want, wanneer je de nieuwe generatie op de keper beschouwt, zie je, dat zij, evenals de onze, de wrange vrucht is van de geschiedenis, van het kolonialisme.

Nogmaals, mijn positie ligt op dit moment historisch vast. Persoonlijk - en mijn vrienden zijn er eigenlijk op tegen, dat ik me in deze zin uitlaat, want ze kennen mijn standpunt in deze - ben ik er voor de zaken te zijner tijd over te dragen. We hebben een stuk werk voor het land te verrichten en we zullen proberen dit zo goed mogelijk te doen. Daarna kunnen we deze taken overdragen aan anderen. We hebben trouwens de afgelopen drie jaren bewezen, dat we het niet bij fraaie woorden laten. Men zal zich herinneren, hoeveel niet-militairen steeds deel hebben uitgemaakt van 's lands kabinetten. Men weet hoeveel militairen er in het Beleidscentrum zaten en hoeveel burgers. Vandaag aan de dag zijn de verhoudingen anders, omdat, naarmate de mensen de verantwoordelijkheid kunnen overnemen, wij bereid zijn stappen terug te doen. Dus nogmaals, wij laten het niet bij woorden. De daden liggen er. Alleen, men moet ons niet gaan haasten om dingen te doen waar we nog niet aan toe zijn. We zullen ons aan ons uitgestippelde programma houden.

Natuurlijk betekent de erkenning van fundamentele vrijheidsrechten voor alle Surinamers enorm veel. Maar dan moeten we die wel plaatsen in de context van Suriname. Want wanneer we bijvoorbeeld persvrijheid hier louter zouden zien als de vrijheid van eigenaren van kranten en drukkerijen, die stuk voor stuk - en nu zeg ik het misschien wel wat scherp - belangen vertegenwoordigen, die volkomen vreemd zijn aan

[p. 22]

die van Suriname, dan vraag je je af, hoe je deze vrijheid dient te vertalen.’