Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse

[p. 9]

2

Met de staatsgreep van 25 februari 1980 was de revolutie in Suriname een voldongen feit. Er werd door de leiders van de coup een minimum aan geweld gebruikt. Het land ontspande dan ook spoedig weer en het leven hernam vrijwel zijn normale beloop.

Er werd een burgerregering gevormd. Ook Den Haag verzoende zich met de onwelkome politieke geweldpleging, en de ontwikkelingshulp van Nederland werd voortgezet.

Uiterlijk had het er misschien de schijn van, dat er weinig in de samenleving was veranderd, maar in werkelijkheid had een groep vastberaden militairen onder leiding van Desi Bouterse en Roy Horb het heft in handen genomen. Het was de militairen dodelijke ernst. Ze waren van plan de revolutie serieus te nemen. Misschien bleef het Surinaamse leger aanvankelijk grotendeels achter de schermen, maar de werkelijke macht lag in zijn handen.

Majoor Horb had zich bij mijn aankomst in Paramaribo na de executies van 1982 opgehangen. Luitenant-kolonel Desi Bouterse (37) leidde nog steeds het (militaire) Beleidscentrum. Het leek me juist bij hem te rade te gaan, om tegelijk iets meer van de achtergronden van zijn persoonlijke leven en gedachtenwereld te weten te komen.

Hij vertelde het volgende:

‘Ik ben twintig kilometer buiten Paramaribo nabij Domburg geboren. Ik had een stiefvader en woonde op verschillende plaatsen. Soms ook bij mijn grootmoeder. Soms bij een tante. Ik was, wat je noemt, een Surinaamse volksjongen. Ik ken de problemen van de minder bedeelden in dit land. Van jongsaf aan heb ik met eigen ogen gezien, wat zich niet alleen in de stad maar ook op het land afspeelde. Voor mijn schoolopleiding werd ik naar de fraters gezonden. U zou met ze moeten spreken. Ze weten veel over mijn jeugd. Het is tenslotte een beetje moeilijk om over je zelf te vertellen.

Na de mulo ben ik gaan werken. Ik kwam al vroeg in aanraking met de politiek, omdat mijn stiefvader een boezemvriend was van Jopie Pengel. Ik wist al vroeg, hoe het in werkelijkheid toeging in Suriname. Als jongen ga je dan rebelleren. Je voelt je in oppositie met wat er om je heen gebeurt. Ik streefde van jongsaf aan naar het perfectioneren van

[p. 10]

de zaken om me heen. Onder mijn klasgenoten ontstond een soort strijd. We vroegen ons onder elkaar af, wie van ons later de beste “job” zou krijgen. De meeste van mijn klasgenoten zijn in de stad gebleven. Ik ben in districten buiten Paramaribo gaan werken. Eerst in Brokopondo, waar ik op het coördinatiebureau werkzaam was. Later in Marienburg bij onze suikerrietaanplantingen. Maar tenslotte hebben de fraters voor me geregeld, dat ik naar de handelsschool kon gaan, waardoor ik oorspronkelijk een kantooropleiding heb genoten.’

In 1968 vertrok Desi Bouterse naar Nederland. Hij wilde zich verder specialiseren. Ook vervulde hij er de militaire dienstplicht.

‘Omdat het inkomen van een dienstplichtige militair nauwelijks voldoende was om van rond te komen tekende ik voor een beroepsopleiding. Ik ben naar de koninklijke kaderschool in Weert gegaan. Daarna werd ik overgeplaatst naar Haersholte. Later kwam ik in Steenwijk bij het 47ste pantserinfanteriebataljon. Hierop volgde dienst in Seedorf in de Bondsrepubliek, in navo-verband. Ik legde me in die dagen veel op sport toe, want ik had intussen in Hooghalen ook een militaire sportopleiding gehad.

Bij de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 werd ik gevraagd naar Paramaribo terug te komen om het sportgebeuren hier te helpen organiseren. Ik nam mijn paperassen uit de Hooghalen-tijd mee en kwam in november van dat jaar in Suriname terug. Samen met de Nederlander, Dick Staphorst, die dit werk voordien had gedaan, hebben we toen de Surinaamse sport opgezet. In die tijd, werd me gezegd, dat het geen zin had om terug te gaan. In Seedorf hadden we alle faciliteiten die we ons konden wensen, belastingvrije artikelen, noem maar op. Maar iedereen hier, niet alleen ik, was wild enthousiast om aan de opbouw te beginnen. We wilden allemaal participeren. We waren pas onafhankelijk en iedereen had zich met elkaar verzoend. Men was boordevol enthousiasme. Men wilde aan de slag voor Suriname.

Maar al gauw bleek, dat het leger, dat dus nu was overgenomen door de onafhankelijke en souvereine regering van Suriname een chaos was. Niemand had er notie van wat een leger eigenlijk is, of behoort te zijn. De zaak raakte al heel gauw in verval. We ondernamen verscheidene pogingen om met de legerleiding te praten. Maar van hogerhand had men geen oog voor de werkelijke situatie. Het duurde niet lang of driekwart van het leger interesseerde zich niet meer voor de gang van zaken. Het moreel zonk snel. De één verkocht broodjes, de ander wat anders. We waren allemaal in de business. Ik had een vrij redelijk lopende boerderij opgezet met varkens en

[p. 11]

tienduizend kippen. Dat betekende immers extra-inkomen. Ik leverde ook kippen aan het leger. Ik zat die dagen op Zanderij. De jongens kenden me een beetje.

In de stad was zeker vier maal geprobeerd om een soldatenbond, een soort vvdm, op te zetten, opdat de belangen van de militairen zouden worden behartigd. Maar deze initiatieven werden iedere keer getorpedeerd. Op een dag kwam Roy Horb bij me en zei: “We willen opnieuw een poging doen om een bond op te zetten. Deze keer willen we een energieke, efficiënte voorzitter hebben.” Ik antwoordde: “Geen probleem, ik sluit me altijd aan.” “Ja, maar we willen jou,” zei Horb. “Dat wordt een beetje moeilijk, want ik heb jullie activiteiten enigszins gevolgd. Ze eindigen iedere keer weer even snel als ze zijn begonnen. Wanneer ik eraan zou beginnen, dan ga ik zeker tot het bittere einde door. Ik ga geen half werk doen. Wanneer jullie me als voorzitter willen hebben, dan wil ik volledig worden gedragen en alle steun krijgen. Dan gaan we ook werkelijk een programma uitstippelen.” Horb verzekerde me, dat hij juist om bovengenoemde redenen met zijn vrienden had besloten mij te benaderen. Ik werd dus voorzitter van de Bond voor de strijdkrachten. Dat was in 1978.

Intussen bleven de problemen binnen het leger zich opstapelen, maar ik hield de zaak bij elkaar. Pas in 1979 zijn we uit de barakken getrokken en bij de regering op de stoep gaan staan. We hebben toen gezegd: “Wanneer jullie de problemen van het land niet anders aanpakken of anders proberen op te lossen, zullen we er zelf iets aan doen.” Uren en uren hebben we met premier Henck Arron gesproken en gedebatteerd zonder enige oplossing te bereiken.’