De verraders

Huis ter Heide

Verrips ontving ik na mijn verklaring tegenover journalisten op Schiphol een telefoontje van de rijkspolitie in Den Haag met het verzoek om inlichtingen te verstrekken omtrent mijn beschuldiging. Met andere woorden, de rijkspolitie gaf de heer Verrips duidelijk te verstaan, dat men goede nota van zijn bedreiging had genomen.

Nadien volgde Web Verrips een andere tactiek. Hij benaderde mij in het Amsterdamse Americain hotel, waar hij wei wist dat ik of laat te vinden zou zijn. Hij nodigde mij bij zich thuis uit en ik ontmoette zijn vrouw en zoontje Rob. Hij belde dikwijls op en vroeg dan of ik 's ochtends vroeg om zeven uur, als hij met zijn beesten bezig was langs kwam, voor hij Robbie in Bilthoven naar school moest brengen. Wij gebruikten dan het ontbijt in de keuken en allengs werden onze betrekkingen plezieriger en men zou kunnen zeggen bevriender.

Het is hier niet de plaats de aantekeningen van die jaren omtrent de mededelingen van Verrips nader uit te werken. Hij bleek behalve met Rijkens, nauwe betrekkingen te onderhouden met de heer Zwolsman (van wiens financiële ondernemingen Paul Rijkens immers president commissaris was). Hij scheen voortdurend hooglopende verschillen van mening te hebben. zowel met Zwolsman als met Rijkens, alhoewel het met Rijkens nooit tot een werkelijke breuk zou zijn gekomen. Verrips bleek in een groot aantal duistere zaken verwikkeld, zoals het Zwolsman conflict met het Terminus hotel concern of de beruchte affaire Teixeira de Mattos. Hij onderhield relaties met Fehmers en andere later in moeilijkheden geraakte personen en kortom, hoe Rijkens zich met dergelijke figuur ooit heeft kunnen inlaten op een zakelijke basis, is volkomen onbegrijpelijk. Tezelfdertijd onderhield Verrips zonder enige twijfel nauwe betrekkingen met de hoogste officieren in Indonesie, tot en met generaal Yani toe. Hij verzekerde mij - zoals zijn echt-

[p. 220]

genote zal kunnen bevestigen - dat hij vanwege zijn arbeid verricht voor de C.I.A. een pensioen in dollars bezat, dat hem maandelijks idem zoveel in de la bracht. Vooral omdat hij geregeld naar de V.S. bleef heen en weer reizen, bleef ik het voor mogelijk houden, dat hij met de Amerikaanse spionagedienst nog steeds in contact stond.

In die tijd stelde hij mij een rapport ter hand, hetwelk een naar zijn zeggen door hem zelf opgestelde analyse zou zijn geweest van de toestand in Indonesie. Het document voorspelde een verlichte militaire dictatuur voor de republiek, naarmate Soekarno's positie zwakker werd. De P.K.I. zou er in zijn geslaagd een voortreffelijke organisatie op te bouwen, waarbij onder meer leger, luchtmacht en marine in alle lagen reeds door communisten zouden zijn geinfiltreerd. De P.K.I. zou reeds over een schaduw-overheids-apparaat beschikken. Er werd gewaarschuwd voor het feit, dat dr. Soebandrio er langzamerhand in was geslaagd de oorspronkelijke balans tussen leger en P.K.I. zorgvuldig door Soekarno in stand gehouden, te verbreken. Er werd gewaarschuwd voor de groeiende macht van deze Soebandrio. ‘Soekarno kan nu nog slechts twee kanten uit: of hij kan proberen zijn getaande macht te restoreren door de kwestie Maleisie op te blazen tot een nieuwe redeloze buitenlandse provocatie, of hij zou zich kunnen terugtrekken en meer en meer de positie van een vader des vaderlands gaan innemen, naar wie het Indonesische volk opziet in respect en met deernis, doch wie de teugels van de staat zijn ontglipt’, tot zover dit rapport door Verrips mij in handen gegeven.

Ook Verrips meende, dat zich in Indonesie een dewan general had gevormd, die op den duur Soekarno uit zijn paleis zou zetten. ‘Of, althans, de grote Boeng zal dan in een Istana komen te zitten, waarvan de telefoonlijnen zijn afgesneden’, aldus Web Verrips. Wanneer men hierbij de gebeurtenissen van 1965 in herinnering roept, krijgt dit memorandum weer nieuwe betekenis.

In New York sprak ik er met Nasoetion's afgezant Oejeng Soewargana over. ‘Het kan geen C.I.A. rapport zijn’, aldus Oejeng, ‘want die hebben allemaal een nummer. Wat is het nummer?’ Verrips memorandum was gecopieerd en ik zou mij kunnen voorstellen, dat men bij het maken van de copie de identificatie als zijnde afkomstig van de Amerikaanse inlich-

[p. 221]

tingendienst had weggelaten.

Steeds ben ik blijven proberen, ook al omdat de man bij mij in de door Rijkens gefinancierde bungalow om de hoek woonde meer over zijn activiteiten te weten te komen. Hij gaf mij eens inlichtingen omtrent plannen van de heer Zwolsman in grondspeculatie nabij het vliegveld Deelen. Zwolsman zou hier een grote internationale luchthaven willen bouwen. Hij toonde onder meer een brief hierover gesigneerd door en op schrijfpapier geschreven van Ir. Tromp van Philips. Hij stond erop dat ik deze ‘primeur’ zou publiceren. Ik vertrouwde hem uiteraard niet. Ik besprak een en ander met hoofdredacteur Cees Meijer van het Dagblad Zaanstreek Typhoon en bracht Meijer en Verrips in het Amsterdamse Victoria hotel samen. Wij hebben na dit onderhoud en overleg van stukken de ‘informatie’ van Verrips onder enige reserve gepubliceerd. Het bericht was een flop en terecht sprak DE TELEGRAAF van een canard. Ik geloofde achteraf dat Verrips er op uit was een soort opzettelijke credability gap op te bouwen, waarbij ik bepaalde artikelen zou gaan publiceren, die op uit de lucht gegrepen inlichtingen zouden berusten en zodoende er over de hele linie grote twijfel omtrent de betrouwbaarheid van mijn artikelen zou gaan bestaan.

Ik heb Verrips in zijn woning met de perschef van de DAF fabrieken horen telefoneren zich uitgevende voor Hofland van het Algemeen Handelsblad. Ik realiseerde mij dan altijd weer hoe belangrijk het was contact met de man te blijven onderhouden, al was het maar om deze hoge mate onfatsoenlijke handelingen te kunnen constateren. Ik ben er bijvoorbeeld zeker van, dat hij precies hetzelfde moet hebben gedaan zich uitgevende voor Willem Oltmans en de goden mogen weten wie hij over welke zaken in die metamorphose heeft opgebeld. Eens heeft Verrips mij, en andere journalisten, een zogenaamd dossier voorgelegd, waarbij minister Luns in het grootste geheim met minder dan anderhalf miljoen Deutsche Marken aangenomen zou hebben van de West Duitse minister Von Brentano en die op een bank in Zurich hebben gedeponeerd. Dit zou verband hebben gehouden met een eventueel Nederlands standpunt inzake NATO. Verrips verzekerde mij dat de hoofdredacteur van het Vrije Volk over dezelfde gegevens beschikte en overwoog een en ander te publiceren, dus het ging er om de eerste te zijn en

[p. 222]

de ‘primeur’ groot te brengen! Ik ben er niet ingevlogen. Stukken of geen stukken. Wat Verrips in handen had en uitgaf had altijd een bepaald doel, was niet na te trekken en ongetwijfeld meestentijds vervalst. Zijn inlichtingen bleven evenwel gelardeerd met wel degelijk belangrijke gegevens omdat hij tenslotte in contact stond met een veelzijdig aantal personages, allen goed geinformeerd en allen om hun eigen raadselachtige redenen blijkbaar vertrouwen stellend in de man.