De verraders

[p. 177]

Bonn

Voor een welkom intermezzo bij al deze spanningen zorgde die dagen generaal Nasoetion. Officieel was hij voor een rustkuur naar Europa gekomen, maar in feite meende hij de diplomatieke activiteiten van Soekarno en Soebandrio de loef af te moeten steken door zelf met een pasklare oplossing voor het Nieuw Guinea conflict te komen.

Hij had één zijner naaste medewerkers vooruit gezonden. Dit was de oud generaal, thans uitgever, Oejeng Soewargana. Geen enkele Indonesische staatsburger was het toegestaan die dagen een stempel van de Nederlandse grensdouane in zijn paspoort te hebben staan, maar Oejeng reisde al maanden heen en weer naar Nederland, waar hij talrijke gesprekken voerde met politici en journalisten. Terwijl Soekarno-Bandrio-Zain via de Rijkens diplomatie trachtten contacten met de Nederlandse minister president en minister van buitenlandse zaken rechtstreeks te hebben speelde Oejeng het in bredere zin, in politieke kringen in Den Haag in het algemeen en langs de pers. Ik ontmoette amateur-diplomaat Oejeng Soewargana op diens verzoek ten huize van Geert Lubberhuizen van de Bezige Bij. Hij was op een goed moment gekomen. De muren van het koloniale front begonnen diepe scheuren te vertonen. Ook hij concludeerde, dat de tijd voor verandering rijp was en hij adviseerde Nasoetion naar Europa te komen.

De generaal zou in Bonn een persconferentie geven. Ik overtuigde Lunshof van Elseviers, dat hij zou moeten proberen een gesprek met Nasoetion te hebben. Samen reisden wij met zijn medewerker Barkey Wolff naar de westduitse hoofdstad. Het is een genoegen om met deze op zichzelf staande figuur een dergelijke trip te maken. Hij houdt van een goede maaltijd en hij weet een glas champagne juist te waarderen.

Geflankeerd door de militaire attaché in Bonn, toen kolonel Pandjaitan, beantwoordde Nasoetion de dikwijls scherpe vragen van een twintigtal Nederlandse journalisten niet erg handig. Het ontbrak hem kennelijk aan ervaring op dit gebied. Hij kon de vergelijking met Abdoelgani's, Sastroamidjojo's, Soedjarwo's, Soebandrio's en Zain's op geen enkele manier doorstaan. Op de vraag, waarom Indonesie zich zo opwond over Nieuw Guinea, terwijl het Brits Borneo en Portugees Timor met rust gelaten werd, gaf hij zo'n omstandig en kakoe antwoord,

[p. 178]

dat ik in de vorm van een vraag het standaard reply van Soekarno zelf naar voren bracht, namelijk, dat noch Brits Borneo, noch Portugees Timor ooit tot Nederlands Indie hadden behoord. Punt. Dit ergerde een groot aantal van mijn collega's, maar het was waar en wij schoten er niets mee op die oude koe, die vraag die al duizend maal aan de orde was geweest, tot in den treure te stellen. Nasoetion reageerde trouwens zelf, met te zeggen, ‘Inderdaad, mijnheer Oltmans, dàt is ons standpunt’. Nasoetion's persconferentie werd echter een grandioze mislukking. Een groot generaal, de man die een belangrijk werk over guerrilla en oorlogvoering heeft geschreven, behoeft niet the right man on the right place te zijn om zijn regeringsbeleid tegenover een vijandige pers helder en genuanceerd uiteen te zetten.

De journalist Hofland schreef, dat deze mislukking deels te danken was aan mijn aanwezigheid, ‘die sommige journalisten razend maakte’, en dat ook het gedrag van de eerder in dit boek gesignaleerde Dries Ekker, ‘die zich voordeed als een soort naneefje van Torquemada’, Nasoetion's ontmoeting met de Nederlandse pers in duigen had doen vallen. Ook de met medailles behangen kraakwitte uniformen van Nasoetion en Pandjaitan hadden, volgens Hofland, een aantal collega's ‘onbedaarlijk’ verbaasd.

De generaal keerde onverrichterzake naar Indonesie terug. Hij had nog ontmoetingen met de staatssecretaris van buitenlandse zaken, Van Houten en met professor De Gaay Fortman, strikt geheime gesprekken, die uitlekten, en prompt op het hoogste niveau aan alle kanten werden tegengesproken. Ook stond hij aan Hofland en Klokman van de V.P.R.O. een televisiegesprek in Parijs toe, dat door Pak Oejeng was gearrangeerd, maar daar bleef het bij. De persconferentie op 28 juni 1961 in Bonn sloot formeel zijn diplomatieke reis naar Europa af. Voorlopig had de legerdiplomatie in Indonesie gefaald. Oejeng zou echter buitengewoon actief blijven en vertrok al gauw naar de V.S. waar hij in Washington en New York opdook. Ambassadeur Zain bagatelliseerde Oejeng's activiteiten. Ook Soekardjo Wirjopranoto, de permanent vertegenwoordiger bij de U.N.O. meende dat men Oejeng kon negeren. Ik zou echter geleidelijk aan ontdekken, dat die kleine, wat gezette, vriendelijke Soedanees in hoge mate au sérieux diende te worden genomen.