Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

[p. 455]

Den Haag - augustus 1970 (5)

‘Murtopo is de tweede glimlachende generaal van Indonesië,’ berichtte Trouw.^1. ‘Een man wiens naam vaak fluisterend wordt uitgesproken, ook als mogelijke “kroonprins” van Suharto. Een man, die met eerbied wordt bejegend door leden van het kabinet van president Suharto en iemand die de meeste Indonesiërs zonder zijn uniform op straat niet zouden herkennen.

Murtopo is de speciale assistent voor politieke zaken van Suharto (wiens semi-officiële levensbeschrijving is getiteld: De glimlachende generaal).

Murtopo is ook hoofd van de vage organisatie opsus, een naam gevormd uit de eerste drie letters van een aantal woorden die een geheime dienst voor speciale operaties aanduiden. Vele Indonesiërs en andere inwoners van Djakarta geloven dat Murtopo na Suharto de meest invloedrijke en belangrijke man van het land is. En zelfs als hij dat niet is, is het van betekenis dat zovelen denken dat hij het is. “Ali Murtopo is de man die dingen doet waartoe anderen niet in staat zijn. Hij is de - hoe zeggen jullie dat? - trouble shooter (expert op het gebied van lastige karweitjes) van de president,” zegt een intieme vriend van de generaal,’ aldus Trouw.

‘In onze situatie is de president de regering en als de belangrijkste medewerker van de president heeft Murtopo “ongeschreven rechten om zich met alles te bemoeien,” voegde de man hieraan toe. Murtopo's banden met Suharto dateren uit het midden van de vijftiger jaren maar zijn hechter geworden omstreeks 1963 tijdens de confrontatie van wijlen president Sukarno met Maleisië. Suharto was toen generaalmajoor en chef van kostrad, het opperbevel van de strategische reserve van het leger.

Met instemming van de chef-staf van het leger, wijlen generaal Achmed Yani, belastte Suharto Murtopo, die destijds majoor was, met de organisatie van opsus. De eerste belangrijke opdracht van deze dienst zond Murtopo naar de grens tussen Thailand en Maleisië om - buiten weten van Sukarno - clandestiene contacten te leggen met de Maleisiërs, welke later tot een regeling leidden.

Na de beweerde poging tot een communistische staatsgreep van

1. Dagblad Trouw, 31 juli 1971.

[p. 456]

1965, toen Suharto begon Sukarno uit de macht te verdringen, was het naar zijn zeggen Ali Murtopo die in een beslissende bijeenkomst met militaire leiders op een tafel sprong en de generaals met een pistool in de hand voorhield dat er gedonder zou komen als zij de dingen niet zagen zoals Suharto ze zag.

Het was in die tijd dat de wel gedocumenteerde alliantie van Murtopo met de Chinese zakengemeenschap in het land en overzeese Chinezen buiten Indonesië ontstond. De samenwerking heeft beide goed gedaan.

Naarmate Murtopo meer succes had volgden andere projecten. Hij kreeg de opdracht de inwoners van West-Irian voor Indonesië te winnen met behulp van enorme zendingen verbruiksgoederen door de lucht, en in 1969 organiseerde hij de befaamde “daad van vrije keuze”, waardoor West-Irian officieel een deel van Indonesië werd.

Het vorige jaar kwam de naam van Murtopo in Azië korte tijd in het nieuws toen journalisten hier berichtten dat hij probeerde achter de rug van de minister van Buitenlandse Zaken, Adam Malik, militaire vrijwilligers en wapenhulp te organiseren voor Cambodja.

Korter geleden zou opsus, welke organisatie volgens sommige waarnemers betrekkingen onderhoudt met de Amerikaanse cia, een scheuring teweeg hebben gebracht in de Indonesische journalistenvereniging om te zorgen voor een voor Suharto aanvaardbare leiding. Verder zou de organisatie een door Suharto aanbevolen persoon aan het hoofd van de grote nationalistische partij (pni) hebben gebracht, handelskantoren geopend hebben in Taiwan en Zuid-Vietnam en vooral Sekber Golkar hebben georganiseerd, de coalitie van groepen, die het bij de algemene verkiezingen opnamen tegen de negen politieke partijen in het land om het ontwikkelingsprogram van Suharto uit te dragen.

Oppervlakkig gezien is Golkar georganiseerd door de minister van Binnenlandse Zaken, Amir Machmud. Murtopo zelf zegt graag dat hij slechts “een waakhond” is en “een klein mannetje”. Maar het is voor iedereen duidelijk dat dit nauwelijks juist kan zijn. Een aantal van zijn voornaamste medewerkers heeft een belangrijke rol gespeeld bij de organisatie van Golkar en in het grootste deel van de campagne zagen waarnemers van Murtopo de bekwame Javaanse hand van de generaal.

In zijn openbare redevoeringen heeft Murtopo gesproken over een 25-jarenplan voor de ontwikkeling van de volkshuishouding, de maatschappelijke structuur en de politieke bouw van het land. Dit is geen geschreven plan, en Murtopo geeft toe dat het nog in bewerking is.

“Fundamenteel,” zegt hij, “is het de taak van Golkar het volk een nieuw program te geven dat naar welvaart zal leiden, door de modernisering te versnellen.” Zijn optimisme is gebaseerd op de overvloedige natuurlijke rijkdommen van het land aan olie, hout, mineralen en arbeidskrachten.’

Verslaggever Huib Hendrikse vervolgde in Trouw:

‘“Ik ben ook van plan, onze democratie te vervolmaken,” zegt Murtopo, zonder precies uit te leggen hoe dat zal gebeuren. Hij zegt wel dat

[p. 457]

daarbij onder meer de omvang en de zeggenschap van de strijdkrachten over het leven van het land zal worden verminderd en zal worden uitgegaan van de Pantjasila, de vijf leidende beginselen van Indonesië; de godsdienst, het nationalisme, het internationalisme, de democratie en de sociale rechtvaardigheid.

Maar het belangrijkste, zegt hij, is dat opsus zal groeien en in toenemende mate een rol zal spelen in het leven van het land. Dit duidt er ongetwijfeld op dat Murtopo een nationale figuur zal worden met een persoonlijke betekenis en meer dan alleen maar een intiem medewerker van de president.

Velen menen dat hij een potentiële opvolger als machthebber in Indonesië is, anderen wijzen dit af met de opmerking, dat Suharto in 1973 voor een nieuwe ambtstermijn van vijf jaar zal worden gekozen en dat hij in 1978 pas 57 jaar zal zijn.

Maar éen ding is zeker: als zich geen onvoorziene omstandigheden voordoen, zal Murtopo, die reeds een machtig man in Indonesië is, een steeds belangrijker rol gaan spelen in de ontwikkeling van het land. De vraag: “Wie is Ali Murtopo” zal dan eindelijk beantwoord kunnen worden.’