Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

Djakarta - 21 juni 1970 (2)

Het stoffelijk overschot van de ex-president werd naar haar huis, Wisma Jaso, overgebracht. Dit deed Dewi goed, want zij wist dat Sukarno dit zo gewild zou hebben. De chaos in haar huis was echter compleet. Alle deuren stonden open. Nergens waren sleutels. Iedereen scheen vrij in en uit te lopen. Niemand zei er iets van. Links en rechts werden kunstvoorwerpen door souvenirjagers gestolen. Voor Dewi's ogen probeerde iemand iets in een krant te frommelen en mee te nemen. Een dame was bezig een kleurenportret van Sukarno uit een staande lijst te halen. Dewi gaf een gil. De foto werd gered.

Buiten wachtten duizenden en nog eens duizenden mensen om Bapak de laatste eer te komen bewijzen. Inderhaast had men een gordijn van de ramen getrokken om dit als sluier te leggen op de nog geopende kist met het stoffelijk overschot. Van tijd tot tijd zouden fotografen zonder toestemming te vragen deze sluier wegnemen om de overledene te kunnen fotograferen. Niemand protesteerde tegen deze onbeschaamdheid. Dewi was hier woedend over. Zij kende Sukarno's trots en zorg voor zijn persoonlijke uiterlijk maar al te goed.

Inmiddels kwam het Indonesische kabinet in spoedvergadering bijeen. Besloten werd, dat Sukarno in Blitar, Oost-Java, zijn geboorteplaats, naast het graf van zijn moeder ter ruste zou worden gelegd. Dit besluit was in strijd met Sukarno's uitdrukkelijke persoonlijke wens. Altijd had hij gezegd, ook in zijn autobiografie door de Amerikaanse Cindy Adams opgetekend, dat hij in zijn tuin, in Batutulis, in de schaduw van een oude boom begraven wenste te worden, tegen een achtergrond van een rivier en glooiende bergen. Niet op een begraafplaats. Bovendien, Blitar was met de auto minstens achttien uur rijden van Djakarta, het hart van het land, verwijderd. De begraafplaats van Blitar ligt wat achteraf en is niet al te gemakkelijk bereikbaar. Moest de Vader des vaderlands in de meest afgelegen hoek van zijn land ter aarde worden besteld?

Nog die zelfde avond begaven Dewi en Hartini zich naar het huis van president Suharto aan Djalan Tjendana. Tenslotte waren zij, de beide echtgenoten, in Sukarno's testament genoemd. Hierin bepaalde Sukarno dat Dewi later in zijn tombe zou komen te rusten, en Hartini in een graf naast hem.^1.

Dewi en Hartini deden een hartstochtelijk beroep op president Suharto Sukarno's laatste wens te willen eerbiedigen en hem niet

1. Zie Appendix XVIII.

[p. 432]

naar de begraafplaats van Blitar te laten brengen. Suharto gaf beide dames echter steeds opnieuw hetzelfde antwoord: ‘Het besluit van het kabinet ligt vast. Het spijt mij, maar hier kan thans niets meer aan worden veranderd.’ Dewi hield echter aan. Tenslotte antwoordde Suharto: ‘Ik adviseer u een verzoek te richten tot het parlement, en wanneer er besloten zou worden om uw wensen te vervullen, kan dit alsnog gebeuren.’

Aldus deze keurige generaal-president, wiens militaire carrière eens bij de koninklijke marine bijna als koksmaat was begonnen, en die nu zijn onwettig verkregen macht kon gebruiken om de weduwen van zijn voormalige hoogste superieur te beledigen en te dwarsbomen. Toen ik in 1970 bovenstaande notities in het weekblad Panorama zette wilde ik niet ook nog vermelden dat Suharto bovendien zo kasar^2. was om de dames toe te voegen: ‘En dan kunt u hem wat mij betreft weer opgraven.’

Die avond van de eenentwintigste juni stond Dewi met haar drieënhalf jaar oude dochtertje Kartika op haar arm aan de baar van haar man. Kartika trok aan Dewi's hand, alsof zij iets belangrijks had te zeggen. Het kind spreekt met haar moeder en Japanse gouvernante Japans en met de kinderen in haar Parijse fröbelklasje Frans. Vragend fluisterde het kind: ‘Papa est fini...?’

‘Hier was ons kind,’ zei Dewi later, ‘nauwelijks drie jaar oud, van wie ik dacht dat zij niet zou begrijpen wat er om haar heen gebeurde. Maar met haar kinderlijk denkvermogen had zij toch een manier gevonden om te uiten dat zij, zonder het woord dood te kennen, begreep dat haar vader was overleden. Diens beeltenis kende zij slechts van portretten in ons Parijse appartement.’

2. Ongemanierd, ruw.