Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

Den Haag - 1 april 1970

Voortdurend vergaderde de nos-staf over uitzending van deze documentaire. Bijvoorbeeld: op 31 maart waren hierbij in Hilversum aanwezig: Carel Enkelaar, Ton Nelissen, Kees van Langeraad, Henri Faas, Willem L. Brugsma en op mijn verzoek ook André Spoor. Besloten werd André Spoor te vragen nog eens naar dr. J.H. van Roijen te reizen, op dat moment ambassadeur in Londen, teneinde te verifiëren of Luns inderdaad diens ontmoeting met de voormalige minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, John Foster Dulles, in oktober 1958, verdraaid en onjuist in Den Haag had weergegeven, zoals Van Roijen aan André Spoor bij een eerdere gelegenheid in Washington D.C. reeds geheel vertrouwelijk had meegedeeld. De ambassadeur herhaalde in Londen deels zijn beschuldiging aan het adres van Luns tegenover de hoofdredacteur van de nrc-Handelsblad-combinatie, maar ‘zweette peentjes’, aldus Spoor bij terugkeer in Nederland, toen hij doorkreeg welke film er bij de nos op de plank lag.

Na twee dringende brieven aan Luns werden Carel Enkelaar en Ton Nelissen tenslotte op 1 april 1970 bij de minister in Den Haag ontboden. De eerste 45 minuten van het onderhoud gingen volgens Luns' gebruikelijke tactiek verloren met het aanhoren van ‘kostelijke incidenten’ uit

[p. 380]

diens leven. ‘In Wenen was ik bij H.M. de Koningin in de kamer, toen de kroon van haar hoofd werd getild,’ en dergelijk geleuter. Enkelaar, die wel meer met deze bijltjes in Hilversum hakte trapte daar niet in en sneed het doel van het bezoek aan. ‘Bij het noemen van jouw naam,’ aldus Enkelaar later die ochtend bij de lunch in Nieuwspoort, ‘explodeerde Luns alsof wij een voetzoeker hadden losgelaten.’ Luns had onmiddellijk mijn werkgevers erop gewezen, dat hij niet begreep dat de nos-televisie van mijn diensten gebruik maakte: ‘Die man zit vol complexen en ziet geen kans om een droge boterham in Nederland te verdienen...’ Nee, nee, daar hadden Luns, De Telegraaf en de bvd wel voor gezorgd! ‘Ik heb geen boodschap aan Oltmans,’ aldus Enkelaar. ‘Ik probeer televisieprogramma's te maken. Momenteel is er een documentaire gereed over een niet onbelangrijk gedeelte van de vaderlandse geschiedenis, het conflict Nieuw-Guinea, en wij zouden uw wederwoord hierop willen hebben. Als ik uw public relations-adviseur was,’ aldus Enkelaar, ‘dan zou ik u aanraden in ons programma te verschijnen, wilt u geen verdenkingen op zich laden.’^1.

1. Gesprek op het ministerie van Buitenlandse Zaken van 11.00 tot 12.10 uur op 1 april 1970.