Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

[p. 292]

Huis ter Heide - 31 december 1965 (1)

Wat volgde op de staatsgreep van 1965 is door generaal Suharto beschreven in diens biografie als een klassiek Javaans wajangspel. Bung Karno werd vergeleken met de dalang, de meester die alle wajangpoppen hanteert en bespeelt. Zijn naaste assistent, Subandrio, zou Durno zijn geweest, de verraderlijke minister uit het oudjavaanse rijk van Hastinapura. Vroeger was Bung Karno steeds met de javaanse held en strijder Ardjuna vergeleken. Nu werd Suharto Parikesit, de kleinzoon van Ardjuna genoemd. Althans, hiervan scheen Pak Harto voldoende overtuigd om het in 1968 aldus in zijn herinneringen te laten optekenen.

De maand januari 1966 begon met intense politieke activiteit in de Sukarno-gelederen. Op 15 januari 1966 stelde Bung Karno de oprichting van een Barisan Sukarno^1. voor. Terwijl Subandrio zelfs zover ging om de generaals Nasution, Suharto en de massamoordenaar Sarwo Edhie voor een speciaal militair tribunaal te brengen, ‘omdat zij verantwoordelijk waren voor de moord op 250 000 communisten’. Massale demonstraties van studenten, door het leger georganiseerd en gefinancierd, dienden om plannen voor het vestigen van een nieuwe politieke basis voor Sukarno-gezinden, vooral ook bij het wegvallen van de pki en een uiterst verzwakte en innerlijk verdeelde pni, te frustreren.

Op 11 maart 1966 tekende Sukarno onder druk van de Suharto-generaals een zogenaamde Super Semar, of een brief, waarbij de uitvoerende macht van de president werd overgedragen aan generaal Suharto. Ernst Utrecht heeft erop gewezen, dat Bung Karno dit deed ‘na misleid te zijn, door het valse bericht dat er tussen de strijdkrachten een broederoorlog dreigde uit te breken.’^2. Onder meer verplichtte Suharto zich bij de tekst van dit document om de persoonlijke veiligheid en de autoriteit van het staatshoofd te garanderen. Maar Suharto lapte de tekst en zijn verplichtingen jegens de wettige president van het land aan zijn laars en vaardigde in flagrante strijd met Sukarno's instructies de volgende dag zijn eerste presidentiële decreet uit, no 1/3/1966. Hierbij verordonneerde hij, namens de president notabene, dat de communistische partij van Indonesië formeel was ontbonden, en voor het gehele grondgebied van de republiek buiten de wet werd gesteld. Kort daarop liet Suharto vijftien van Sukarno's ministers arresteren.

Semar is een van de meest populaire figuren uit de Indonesische versie van de Mahabharata. Semar is tegelijkertijd clown, een man van het volk en een werkelijke macht onder de goden. Soms moeten zelfs invloedrijke goden als Shiva voor hem het onderspit delven. Suharto maakte van Semar nog eens Super-Semar, als titel aan Sukarno's order aan hem van 11 maart 1966. Professor Utrecht heeft erop gewezen dat éen van de redenen dat Bung Karno het stuk had getekend was, dat de generaals de pre-

1. Sukarno-front.

2. Sukarno/Suharto. Pagina 47. Zie ook E. Utrecht, Indonesië's Nieuwe Orde. Van Gennep, 1970.

[p. 293]

sident hadden doen geloven dat het land op het punt stond in een strijd tussen legeronderdelen te geraken.

De opslokkers van de macht in Indonesië hebben steeds op Bung Karno's gevoelens tegen iedere prijs bloedvergieten te willen voorkomen, gespeeld. Nog in februari 1967 verklaarde schout-bij-nacht Muljadi tegenover Suharto: ‘Als Bung Karno uit eigen vrije wil zou besluiten af te treden, is dat okay. Maar wanneer hij voor een militair tribunaal zou worden gebracht, dan zou de marine toeslaan en de oorlog verklaren.’ En de commandant van de politie, generaal Sutjipto Judodihardjo voegde hieraan toe: ‘Wij worden verondersteld de orde en de wet te herstellen. Toch gebeurt er nog veel wat in strijd is met de wet. Waarom liet u dat pornografische boek samenstellen,’ waarmee generaal Sutjipto doelde op een rapport van het generaalsregime waarin Sukarno's beweerde politieke, economische en morele overschrijdingen van de wet werden samengevat. ‘De politie verdedigt nog altijd de positie van Bung Karno. Wanneer Bung Karno ons de instructie zou geven toe te slaan, dan zal de politie dit doen!’^3.

3. Peter Polomka, Indonesia, since Sukarno. Penguin Books 1971. Pagina 91.