Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

Den Haag - 7 juni 1962

Onverwachts landde gisteren dr. J.H. van Roijen uit Washington D.C. op Schiphol. Hij was door de regering ontboden. ‘Ik kan hoogstens zeg-

[p. 196]

gen dat ik geen enkele mededeling kan doen,’ zei deze begaafde diplomaat tegen wachtende journalisten. Aangezien hardnekkige geruchten de ronde deden dat óf minister Luns óf de heer Van Roijen af zou treden, ook omdat Van Roijen de Indonesiërs verder tegemoet wilde komen dan minister Luns, wisten doordouwende journalisten nog een paar woorden meer uit Van Roijen's kaken te persen. ‘Er bestonden per se geen tegenstellingen tussen hemzelf en minister Luns.’

Ook dit was een leugen, maar zo kwam het voorlopig die dag met vette koppen in de kranten.^1.

Ik wist al maanden, dat Van Roijen in Washington een mij onbegrijpelijke en vreemde rol speelde. Hij ging zeer vertrouwelijk om met Indonesische diplomaten. Minister Subandrio had de Indonesische ambassadeur in Moskou, Adam Malik, als leider van de Indonesische delegatie bij de Bunker-onderhandelingen aangewezen. Dit zeer tegen Malik's zin, maar ook in Indonesië geldt Befehl ist Befehl. Waarschijnlijk wilde Djakarta voorkomen, dat Zairin Zain, als hij de leider van de gesprekken in Middleburg, Virginia was geworden, te vertrouwelijk met de leider van de Nederlandse delegatie zou zijn geworden, omdat doctor Van Roijen en Zain al vele jaren bevriend waren. Maar juist door die lang bestaande banden kreeg ik al gauw van verscheidene Indonesische diplomaten, ook ambassadeur Sukardjo Wirjopranoto, te horen, dat Van Roijen de Indonesiërs voorspiegelde, dat Luns op donderen stond en dat hij, Van Roijen, de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken zou worden, zoals sommigen van mening waren zou hij zich het einde van zijn carrière ook hebben voorgesteld. Mij leek de prijs, die Van Roijen bereid bleek te betalen voor een toekomstig ministerschap, niet evenredig aan de dosis plichtsbesef die hij ten opzichte van het vaderland als ambassadeur verzuimde in acht te nemen. Hij verlakte zichzelf en het land door al die jaren de ongepaste en in strijd met het landsbelang zijnde instructies van Luns stipt uit te voeren. Wist Van Roijen dan niet, besefte hij dan niet bij zijn regelmatige bezoeken aan Den Haag, dat Luns onjuiste en onware verhalen verspreidde over de bedoelingen van de Kennedy-regering inzake Nieuw-Guinea? Zei hij daarom aanvankelijk tegen hoofdredacteur Spoor van de NRC-Handelsblad-groep, dat hij Koningin Juliana van Luns verdraaiingen op de hoogte was gaan stellen?^2. Een bewering, die hij later weer enigszins terugnam door te zeggen, dat hij pas ná afloop van het Nieuw-Guinea-conflict op audiëntie naar Soestdijk was geweest.

1. Zie de voorpagina's van het dagblad Trouw en De Volkskrant van 7 juni 1962.

2. Spoor herinnert zich dit aspect van zijn gesprek uit 1964 met de heer Van Roijen in 1964 in Washington D.C. nu in 1973 niet meer. Ik houd het op mijn aantekeningen, verscheidene keren sedert 1964 naar aanleiding van gesprekken met Spoor in mijn dagboek nauwkeurig opgetekend.