Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

Surabaja - 6 augustus 1957

In een stoet van tientallen auto's waren wij vanmorgen op weg van Surabaja naar Gresik, om de ingebruikneming van een cementfabriek bij te wonen, welke met Amerikaanse hulp was gebouwd. Ergens op een stil gedeelte van de weg en om voor ons niet direct waarneembare redenen hield het cortège onverwachts stil. Het duurde eventjes. Ik verliet de autobus, waarin de journalisten meereisden. Toen zag ik in de verte, hoe Bung Karno op zijn elf-en-dertigst, zijn onafscheidelijke Hollandse zwarte huis-, tuin- en keukenparaplu in de hand als bescherming tegen de felle zon, als Napoleon in Orwell's ‘Animal Farm’ aan de zijkant van de weg een rustig plekje uitzocht om het tegen een boom te doen. Ministers, ambassadeurs, de hele bubs van honderden personen moest in snikhete automobielen op de presidentiële plas wachten. Toen kwamen bij het terugwandelen naar zijn auto ook nog wat vrouwen en kinderen aangelopen, die op een afstand in eerbied naar Bapak hadden staan kijken. Er volgde tot overmaat van ramp nog een praatje. Maar zo was Sukarno!

Hetzelfde gebeurde eens tijdens een wandeling in de paleistuin in Djakarta, waarbij de president tegen het meewandelende gezelschap, waaronder dames, eenvoudig zei: ‘Draaien jullie je om,’ waarop hij tussen wat heesters en bloemperken waterde.

Sukarno was eigenlijk met alles zo. Had hij maar wat meer raffinement en discretie toegepast, want dan zou hij zijn vijanden, die weinig anders konden doen dan hem via roddelarijen en de beroemde Sukarno vrouwen perkara's^1. proberen omlaag te halen, minder vrije ammunitie

1. Indonesisch voor vrouwenzaken.

[p. 51]

hebben verschaft.

De legio verhalen en kletspraatjes, die bij Sukarno's leven de ronde deden, amuseerden hem persoonlijk, maar brachten veel schade aan zijn ‘image’.

Bij een bezoek aan Moskou, aldus wil de anekdote, speelde het Kremlin hem een aantrekkelijke vrouwelijke tolk in handen. Hierna werd een nachtelijk samenzijn via in het plafond aangebrachte camera's op film gezet. De Sowjets zouden Bung Karno hiermee hebben kunnen chanteren, zo wil het verhaal. Toen de president hierover werd ingelicht vond hij de zaak een grap van formaat en hij reageerde onmiddellijk met: ‘Ik wil een kopie van die film hebben. Dát wil ik zien!’

Luns brengt in zíjn memoires de microfoons in de plafonds van het Kremlin ter sprake. Hij memoreert dat hij opzettelijk luid tegen mevrouw Luns zou hebben gezegd: ‘Lia, het zou me tegenvallen als men ons morgenavond bij het afscheid niet wat van hun heerlijke kaviaar mee zou geven.’ Inderdaad kregen de Lunsen op de luchthaven bij het afscheid vier blikken kaviaar aangeboden. Luns kon moeilijk een glimlach onderdrukken.^2.

Ik herinner mij een passage van de Amerikaanse journalist I.F. Stone, die schreef dat de Oostenrijkse staatsman, prins Von Metternich, er indertijd drie echtgenotes en acht permanente maîtresses op nahield, wat wellicht voor een niet-islamiet een record genoemd mag worden.^3. Franse spionnen volgden de prins naar huizen van ontucht. E.C. Corti schreef zelfs een studie van twee delen, Von Metternich und die Frauen (1949), waarin onder meer werd beschreven tot welke hoogten de prins in staat bleek vrouwen te drijven. Hij leefde bovendien zijn libido uit in een onuitputtelijke stroom van brieven aan echtgenotes en maîtresses.^4. In het geval van Sukarno ware het te wensen dat Hartini en Dewi hun herinneringen aan deze zogenaamde supervrouwenjager op schrift zouden stellen. Ik geloof, dat het nageslacht dan een geheel ander beeld van Bung Karno zou overhouden dan bij zijn leven door de internationale media werd getekend.

Vrij spoedig na het overlijden van Sukarno heeft Madame Hartini trouwens internationaal een serie artikelen over haar leven met de President gepubliceerd die nogal ongelukkig waren gesteld en waarbij een belachelijk accent op het seksuele leven van haar echtgenoot is gevallen. Zij moet onhandig en onkundig geadviseerd zijn geweest, want ik weet dat Hartini Bapak op handen droeg en hem zeer toegewijd was. De indruk die in deze artikelen werd gevestigd is onjuist. Het echte accent bij Bung Karno lag op hele andere zaken. Madame Dewi schijnt in haar memoires hier aanzienlijke aandacht aan te willen besteden. ‘Hij zag vrouwen met de ogen van een moeder,’ zei Dewi mij eens.

Ook de omgeving van Sukarno was aan dit onware image schuldig. In Wenen ging de president eens met vier stewardessen van zijn gecharterde panam-toestel een rijtoer maken. 's Avonds stonden de kranten vol. Ik wilde deze knipsels onder de neus van de president duwen, maar adjudant kolonel Sugandhi en de militaire secretaris van de president, kolonel Kretarto smeekten mij dit niet te doen.

2. Ik herinner mij. Pagina 219.

3. Zie ook de in 1964 verschenen biografie van Barbara Cartland.

4. Zie Sukarno's opmerking over liefdesbrieven, pagina 55.

[p. 52]

Bij aankomst in Turijn in 1956 schreef een belangrijke krant over de gehele voorpagina in vette letters: president van indo-china in de stad. De blunder werd voor Bung Karno angstvallig geheim gehouden.

Ik interpreteer toewijding en loyaliteit aan een superieur geheel anders, dan deze heren, die er slechts op uit waren zichzelf een uitbrander te besparen.

Niemand heeft Sukarno's karakter zo veelzijdig en juist omschreven als de Amerikaan Louis Fischer, die in 1959 opmerkte: ‘De sleutel tot Sukarno is love. Hij is een groot liefdebedrijver. Hij houdt van zijn land. Hij houdt van vrouwen. Hij houdt ervan over vrouwen te spreken. En hij houdt van zichzelf. De Nederlanders haatten hem en haten hem nog steeds. Om die reden konden zij geen werkelijk innerlijk beleefd contact met hem leggen. Men benadert Sukarno door het hart. Zijn eigen benadering van mensen is via de zintuigen. Om die reden zal hij de maatschappij ook niet onderverdelen in klassen, klassen van arbeiders, van boeren of van ambtenaren. Voor Sukarno zijn er maar twee klassen: de klasse waar hij zeer op gesteld is en de klasse die hij intuïtief niet mag.’^5.

5. Louis Fischer, The Story of Indonesia. Harper & Brothers, New York 1959. Pagina 155.