Persona non grata

[p. 153]

30 Terra Incognita

Als leidmotief in deze beschrijving van ervaringen met officieel Dan Haag heb ik voortdurend naar het bestaan van de rode knop, de derde macht, de stille macht binnen het democratische staatsbestel verwezen. Men zou ook het kabinet, de volksvertegenwoordiging en de rechters of justitiële macht als drie-eenheid van de macht in het Koninkrijk kunnen omschrijven. In dat geval is de rode knop de vierde macht, alhoewel het verdedigbaar is om deze hekkesluiter juist een eerste en belangrijkste machtspositie in het land toe te kennen.

Om een even raadselachtige als naïeve reden gaat de doorsnee burger er van uit, dat geheime politie-methoden in het Koninkrijk uitgesloten zouden zijn. Men weet dat er een Binnenlandse Veiligheidsdienst¹³² is maar men is onbekend met een hele serie andere inlichtingendiensten, zoals tot voor kort de idb (Inlichtingendienst Buitenland, door Lubbers opgeheven en ressorterende onder zijn verantwoordelijkheid als minister van Algemene Zaken), de Militaire Inlichtingendienst, de Marine Inlichtingendienst, ik ken ze niet allemaal; er zijn er meer.¹³³ Over Gladio weet in dit land helemaal niemand iets te vertellen.

Professor Dr. J.A. van Hamel, straf- en volkenrechtdeskundige, indertijd Hoge Commissaris voor de Volkenbond voor Danzig, oud-president van het Bijzondere Gerechtshof in Amsterdam en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Internationaal Recht heeft mij in 1961 bij een lang gesprek in zijn villa in Baarn op het hart gedrukt, dat hij diep overtuigd was van het bestaan van a government within a government en wie deze rode knop zou weten te ontmaskeren zou het vaderland een onschatbare dienst bewijzen¹³⁴.

Nadat Luns in 1957 de batterij inlichtingendiensten op mijn spoor had gezet, wat zou leiden tot vlucht en emigratie naar de vs op 10 juni 1958, ben ik de laatste in het Koninkrijk, die na zovele jaren in de vs en elders te hebben gewoond, de geheime Haagse cocon effectief zou weten open te splijten.

Het is duidelijk, dat onze spionnen als padvinders voor de grote broer, de cia in Washington optreden en hand en span-diensten verle-

132 Het was niet toevallig, dat Soekarno en Hatta Djakarta binnentrokken in 1945 toen de bvd werd opgericht, aldus Rudie van Meurs: De bvd, Van Gennep, Amsterdam (1978).

133 F.A.C. Kluiters, De Nederlandse Inlichtingen en Veiligheidsdiensten, sdu, Den Haag, 1993.

134 Professor Van Hamel trad op als bijzonder adviseur van koningin Juliana.

[p. 154]

nen aan de Amerikanen, die een geheel eigen repertoire van louche, malafide en misdadige praktijken in de internationale arena hebben opgebouwd, variërend van schelpen met springstoffen in de zee neerlaten waar Fidel Castro van diepzee-duiken genoot tot een Aziaat zodanige plastische chirurgie toebrengen, dat hij werkelijk op Soekarno begon te lijken, om vervolgens een pornografische film te verspreiden waarin deze nep-Bungkarno er op los ragde met een aantal hoertjes.

‘Het kan noodzakelijk zijn’, aldus de eermalige minister van Binnenlandse Zaken W.F. de Gaay Fortman, ‘om inlichtingen over Nederlanders aan de cia door te geven...’¹³⁵. Daar heb ik dus de bewijzen van in codetelegrammen gevonden, dat Luns en ambassadeur Van Roijen inderdaad één der smerigste spionagediensten ter wereld achter mijn broek aan hebben gezonden.

‘De bvd belemmert mensen in hun carrière’, aldus Rudie van Meurs, ‘jut partijen tegen elkaar op, verstoort vriendschappen, voorkomt dat homofielen terecht komen op verantwoordelijke functies in de samenleving, infiltreert binnen organisaties, die volgens de geheime dienst “verdacht” zijn, achtervolgt links radicale mensen, wroet, bespioneert en chanteert’¹³⁶.

Moet ik nog meer citeren na mijn eigen aan den lijve ondervonden verhaal te hebben verteld?

Twee prominente Amerikaanse journalisten, David Wise en Thomas B. Ross schreven in 1964:

‘Er zijn vandaag de dag twee regeringen in de Verenigde Staten. Een ervan is zichtbaar. De ander is onzichtbaar. De eerste is de regering waar burgers over lezen in de dagbladen en welke de kinderen bestuderen in hun schoolboeken. De tweede is de in elkaar sluitende verborgen machinerie, die de politiek van Amerika eigenlijk bepaalt en de Koude oorlog voert.’ Zij vervolgden, ‘Deze tweede onzichtbare regering verzamelt inlichtingen, voert spionage uit en leidt en organiseert geheime operaties over de hele wereld’.

Indertijd heb ik David Wise verschillende malen geïnterviewd, ook in verband met diens tweede opzienbarende boek, The American Police State¹³⁷. Hij omschreef deze geheime onzichtbare regering als volgt:

135 De bvd, Rudie van Meurs, van Gennep, Amsterdam, 1978, Voorwoord, pagina 7.

136 idem uit Rudie van Meurs: bvd: samenzweren tegen ambtenaren, studenten, journalisten, dominees en andere democraten.

137 Random House, New York (1976) Zie ook mijn gesprek met David Wise gepubliceerd in de Nieuwe Revu, 16 februari 1979.

[p. 155]

‘Het is geen formeel Amerikaans bestuurslichaam. Ze bestaat uit een losse amorfe groep personen gerecruteerd uit vertakkingen van bestaande overheidsinstellingen uit de zichtbare regering. De cia is het hart van de rode knop in Washington. Maar deze derde macht is allerminst beperkt tot de cia alleen. Deze regering binnen onze regering heeft vertakkingen, die breder zijn dan de bekende spionagelichamen als de National Security Council, de Defense Intelligence Agency, de National Security Agency, Army Intelligence, Navy Intelligence, Air Force Intelligence, het State Department Bureau of Intelligence and Research, the Atomic Energy Commission en de Federal Bureau of Investigation’, aldus David Wise¹³⁸.

Het Nederlandse inlichtingendienstenbestel is een dun aftreksel, een kloon van het Amerikaanse veile gedoe in de spionage sector, minstens even ondemocratisch, geheim, kortom, een door en door verziekte uitwas van het zogenaamde Binnenhof, dat leiding geeft aan de democratische rechtsstaat anno 1994.

Er kraait geen haan naar. Het lijkt wel terra incognita voor de nuchtere bevolking, welke de ogen sluit voor wat er gebeurt onder het motto, dat is hier niet mogelijk. De volksvertegenwoordiging beschikt over de mogelijkheid een parlementaire enquête in te stellen, en doet zulks ook inderdaad bij tijd en wijlen, maar dan liefst over de minst gevaarlijke onderwerpen denkbaar. Eerder zette ik uiteen hoe volstrekt onmogelijk het was in de zeventiger jaren een serieus onderzoek naar de oplichterij van Luns te doen uitvoeren om de eenvoudige reden, dat Luns en de rode knop twee handen op één buik waren.

Onlangs schreef professor Mr. C.A.J.M. Kortmann, hoogleraar staatsrecht, ‘Het ziet er naar uit, dat aanmerkelijke delen van het openbaar bestuur vergiftigd zijn door megalomanie, egotripperij en afgeslotenheid van de gewone maatschappij.’ Volgens Kortmann staat in de overheidscultuur dienstbaarheid en bescheidenheid niet meer voorop, maar scoren, opvallen, publiciteit en listigheid.¹³⁹ Ik ben er zeker van dat corruptie, onbetamelijkheid en onwettigheid in de Haagse politiek veel en veel verder reikt dan deze hoogleraar hier als actuele situatie samenvatte. De politieke ondernemerswereld heeft nauwelijks meer iets van doen met de mensen in dit land. Politici opteren voor een baan in het

138 The invisible Government, Random House, New York, 1964.

139 Nederlands Juristenblad, 15 juli 1994.

[p. 156]

politieke bedrijf, zoals afgestudeerden van Nijenrode bij Albert Heijn solliciteren¹⁴⁰.

Boeren, burgers en buitenlui gedragen zich als goedgelovige Thomassen en nemen vrijwel alles voor zoete koek aan wat vanuit Den Haag wereldkundig wordt gemaakt, terwijl ze in werkelijkheid bij het leven worden belazerd. Pro forma bezit de burger het autonome recht via de stembus te helpen bepalen, wie namens de burgerij in Den Haag het woord voert en wat er zal worden gezegd. In de praktijk zijn we getuige van een dolgedraaide politieke kermis van bieden en loven, sjoemelen en marchanderen, knollen voor citroenen verkopen, bij welke vertoning de rode knop het meeste garen spint, want hoe breder en dieper de politieke chaos hoe minder op illegale monster-praktijken wordt gelet, door Rudie van Meurs samengevat als het toepassen van cia-methoden door onze geliefde bvd, ‘bijvoorbeeld bij het recruteren van studenten en journalisten als verklikkers en spionnen’.

Ik heb een poging ondernomen om via het vakblad De Journalist¹⁴¹ voor deze misstanden aandacht te vragen door met naam en toenaam een aantal voorbeelden van bvd-interventies op te sommen. Ik noemde de gevallen rond Carel Enkelaar van de nos-televisie: de bvd kwam hem vragen of het Journaal niet wat meer pro-Amerikaans gepresenteerd kon worden; van Henk Leffelaar van de gpd: de bvd vroeg hem of hij mee wilde werken aan een geheim economisch tijdschrift om de ussr in de war te brengen, en zijn honorarium zou hij op een Zwitserse bank gestort krijgen; de journalist van de nrc Raymond van den Bogaard, die bij aankomst als correspondent in Moskou tegen de afhaler op het vliegveld Vladimir Molchanov zei, dat de bvd hem had verzocht met hen samen te werken vanuit de Sovjet-hoofdstad; en tenslotte zou ik nu in 1994 hieraan kunnen toevoegen, dat bvd-functionarissen diezelfde journalist Vladimir Molchanov naar Antwerpen achterna reisden om hem veel geld en schone beloften aan te bieden wanneer hij het Kremlin de rug toekeerde en een schitterende veelbelovende toekomst in Nederland tegemoet zou gaan. Molchanov is ook nu nog in Moskou en één der meest vooraanstaande Russische televisie-journalisten - en al drieëntwintig jaar een persoonlijke vriend van mij¹⁴².

Op 27 maart 1980 publiceerde Hans Wiegel als minister van Binnen-

140 Laatst bezocht ik Sicco Mansholt in Wapserveen, die dit juist ook als één der uitwassen van de huidige democratie omschreef.

141 De Journalist, 28 februari 1980.

142 Leffelaar bevestigde mijn mededelingen; Enkelaar en Van den Bogaard logen naderhand.

[p. 157]

landse Zaken een brief in De Journalist, dat de bvd beslist niet doelbewust journalisten recruteerde. Wiegel loog dat het gedrukt stond. Ook Rudie van Meurs van Vrij Nederland sprak in hoofdstuk 4 van zijn boek over de bvd over ‘een Gestapo-achtig apparaat’, dat zich bediende van de dirty tricks die ze van de cia leerden. Van Meurs identificeerde Gijs Brandsma als een journalist die openlijk toegaf voor de geheime dienst te hebben gewerkt. In zijn bvd-tijd sloofde hij zich uit als medewerker van Trouw. Later kwam hij terecht bij Hier en Nu van de ncrv. Wiegel zei in het parlement zelfs, ‘De uitlatingen van de heer Oltmans zijn als kletskoek en niets anders te typeren’.

Diezelfde Wiegel werd gode zij dank jarenlang in Friesland geparkeerd en zit nu in het verzekeringswezen. Wie de jongste ontwikkelingen in Den Haag enigermate op de voet heeft gevolgd zou zich er niet meer over moeten verwonderen dat juist Wiegel, daartoe natuurlijk in de gelegenheid gesteld door wat anders dan De Telegraaf als specifieke rode knop-krant, een uiterst hinderlijke poging heeft ondernomen om een paars kabinet bij voorbaat onderuit te halen door Bolkestein met diens achterban in de problemen te brengen. Maar Frits heeft zich door deze subversieve actie van Wiegel via de onzichtbare machten in Den Haag niet van de wijs laten brengen. De nuchtere en lucide aanpak van Kok, Van Mierlo en Bolkestein heeft sabotagepogingen van paars geneutraliseerd.

Wiegels geïntrigeer was een verdere stuiptrekking van de vijanden van de democratie. Nu de macht in het land in handen is gelegd van het paarse driemanschap zal het voor de rode knop minder gemakkelijk worden om haar sinistere wil op te leggen, zoals in de drie kabinetten Lubbers ook stap voor stap het geval is geweest.

Het is te betreuren, dat door omstandigheden twee belangrijke ministeries, Binnenlandse Zaken - en de bvd - en Defensie in handen van de vvd zijn gekomen. Joris Voorhoeve, die een uitgebreide academische opleiding in de vs genoot, staat krachtig aan de kant van de Amerikanen. Als jonge student kwam hij me interviewen met een band-apparaat over welke mijn rol in de Nieuw Guinea-affaire exact was geweest. Ik vroeg me toen al af in naam van wie hij dit deed. Arend Lijphart, nu hoogleraar in San Diego, Californië, deed exact hetzelfde en schreef een voortreffelijk boek, The Trauma of Decolonization¹⁴³ en gaf hier mijn activiteiten volkomen correct in zijn studie weer. Aan Lijphart's onafhankelijke

143 Yale University Press, New Haven (1966).

[p. 158]

wetenschappelijke belangstelling heb ik nooit één moment getwijfeld. Aan die van Voorhoeve dus wèl. Maar de vvd is onder Bolkestein een nieuwe weg ingeslagen en we moeten ook Voorhoeve het voordeel van de twijfel gunnen. Bolkestein verklaart tenminste plechtig de rit van vier jaar te zullen uitzitten.

Het is te hopen dat Hans Dijkstal in de smiezen heeft wat de bvd in werkelijkheid in haar schild voert. Gijs Schreuders wees in zijn kolom Het gewiste geheugen¹⁴⁴ terecht op de beschamende Haagse toestanden rond de aan Hans Dijkstal verantwoordelijke bvd. Natuurlijk wil de rode knop niet dat ooit zal kunnen worden aangetoond, dat zij zich als beesten jegens medeburgers, die absoluut niets op hun kerfstok hadden, gedragen hebben. Schreuders haalde het voorbeeld aan van de bvd, die in de Koude Oorlog, jarenlang de speeltuinvereniging te Krommenie in de gaten hield vanwege vermeende communistische sympathieën, en van welke activiteiten in de archieven inmiddels niets meer zou zijn terug te vinden. Hij schreef: ‘Ik ben overtuigd, dat een groot deel van de door de bvd aangelegde archieven bestaat uit rotzooi, verdachtmakingen, achterklap, ambtelijke prietpraat, onbeholpen notulen, zinloze opsommingen van data en namen en vooral veel onkosten-declaraties...’ Docters van Leeuwen dacht grappig te zijn door te verklaren dat hij speldjes zou uitdelen met ‘De bvd heeft een dossier van mij’, want het is blijkbaar de grote wens van een ieder die gedachte te koesteren.’ Docters van Leeuwen is niet alleen de leukste thuis, hij behoort, zoals ik in mijn geval heb moeten constateren, tot de belangrijkste leugenaars in Den Haag, die land, volk en parlement in het landsbelang menen te mogen, en moeten, om de tuin te leiden

Nu is de heer Dijkstal zelf de baas over dit hoofdkwartier. Hij schijnt dit enigermate te beseffen, want hij verwelkomde een groep jeugdige winnaars van een open-brief-wedstrijd op zijn ministerie met de woorden ‘Welkom op het belangrijkste ministerie wat er is, de moeder van alle departementen’¹⁴⁵. Kok is deze week naar het buitenland, dus we kunnen alles regelen.’¹⁴⁶ Wat humor betreft zal hij het met Docters van Leeuwen waarschijnlijk prima kunnen vinden, maar in werkelijkheid is het niet te verwonderen dat velen, in het vaderland het gevoel overhouden aan de heidenen te zijn overgeleverd.

144 De Volkskrant, 5 juni 1994.

145 Hiermee parafraseerde hij Saddam Hoessein die sprak over ‘de moeder van alle oorlogen’ tegen Koeweit en George Bush.

146 De Volkskrant, 28 september 1994.

[p. 159]

Reeds in 1993 deelde mevrouw Dales mee dat haar inziens ‘een substantieel deel van de dossiers van de Binnenlandse Veiligheids Dienst diende te worden vernietigd.’¹⁴⁷ Het Algemeen Rijksarchief had juist geadviseerd een deel van de persoons-dossiers te bewaren. Mevrouw Dales voelde daar niets voor. Haal je de Duvel. De bende van Docters van Leeuwen kauwde haar dit voor. Of rijksarchivaris professor dr. F.C. J. Ketelaar hier geheel anders over dacht interesseerde het duo Dales - Docters van Leeuwen verder geen bal. Dossiers over vooraanstaande personen zouden 75 jaar na hun geboortedatum worden vernietigd. De in 1991 opgerichte Vereniging Voorkom Vernietiging (vvv) heeft duizend procedures lopen om te voorkomen, dat onze eigen vijfde colonne haar sporen helemaal ongestraft zou kunnen uitwissen. Zij vechten tegen de bierkaai en het parlement slaapt.

Met alle respect voor wijlen mevrouw Dales, deze dame liep geheel aan de leiband van Arthur Docters van Leeuwen en zijn trawanten, zoals uiteengezet in haar brief aan mij van 24 april 1991. Zij schreef ondermeer, dat de fameuze Wet Openbaarheid van Bestuur mij niet het recht gaf eigen dossiers in te zien, en mevrouw Dales vervolgde, ‘In verband daarmee moet ik op Uw verzoek om inzage van Uw eigen dossier afwijzend beschikken.’

Toen ik één jaar later het kamerlid Piet Stoffelen vroeg de Haagse roddel over mij bij de bvd op te vragen kreeg hij niet ten antwoord, dat mij dit recht werd ontzegd, maar dat er helemaal geen dossiers waren, wat een aperte leugen moet zijn geweest. Een zekere cerberus mevrouw J.M. Poldervaart was de rode knop in het kabinet van mevrouw Dales, en zal bij Ed van Thijn, Aad Kosto, de interim-minister mevrouw D. de Graaff-Nauta en nu Hans Dijkstal rustig blijven zitten om de smerige spelletjes, hier ook door Gijs Schreuders nader omschreven, fris en vrolijk voort te zetten. Zo werkt the government within the government in Washington, en zo werkt het in Den Haag.

Verontrustend is bijvoorbeeld, dat de minister van Binnenlandse Zaken voortaan alle benoemingen van hoge ambtenaren in handen heeft gekregen. ‘Dit voorstel is een belangrijke stap op weg naar een Algemene Bestuursdienst’, aldus Jan Hoedeman in zijn openingsartikel op 22 augustus 1994 in De Volkskrant. Ik vraag me dan in goede moede af: zou Hoedeman zijn lezers er niet op hebben moeten wijzen, wat dit in de praktijk betekent, dat geen enkele hooggeplaatste post in dit land ooit

147 nrc Handelsblad, 2 juni 1992.

[p. 160]

meer kan worden bezet zonder het groene licht vooraf van de geheime dienst? Hoedeman weet toch ook, dat de dienst op Binnenlandse Zaken door de bvd wordt uitgemaakt? Deze presentatie van een op het eerste oog constructieve reportage komt in werkelijkheid neer op een overwinning van de steeds op het oorlogspad zijnde bvd welke immers indien het in haar kraam te pas komt mensen belastert en zwart maakt, zoals de geheime diensten dit mijn hele leven lang hebben gedaan? Voorheen konden ministers zelf bepalen wie hun hoogste ambtenaren zouden zijn. Waarom werd hier de klad in gebracht ten faveure van inlichtingendiensten? Kan iemand in het parlement dit uitleggen?

Zelf heb ik achtendertig jaar, zij het force majeure, met het bijltje van de onderhandse terreur van de diverse rode knoppen gehakt. Ik kan er over meepraten waartoe deze heren in staat zijn, wanneer zij ontdekken dat er een onafhankelijke geest is opgestaan, die voor god noch gebod zwicht, wanneer de waarheid in het geding is. Ik heb trouwens in 1990 vanuit Zuid-Afrika andermaal een poging ondernomen om in De Journalist, mijn vakblad, aandacht te vragen voor mij ter beschikking gekomen nieuwe manipulaties van inlichtingendiensten rond journalisten. Er volgde beraad onder leiding van Hans Verploeg op het hoofdkwartier van de nvj in de Johannes Vermeerstraat, met als resultaat dat hoofdredacteur Wim Verbei van De Journalist zijn veto uitsprak en mijn bijdrage afwees. Ik ben al heel lang diep overtuigd, dat de nvj al een aantal jaren in verkeerde handen is.

Op mijn negenenzestigste jaar moest ik ontdekken, dat ook de premier van het Koninkrijk niet echt tegen de rode knop is opgewassen. Lubbers kon me niet daadwerkelijk te hulp komen, zoals ik weet, dat hij wilde doen. Ik overhandigde hem op 11 augustus in het Torentje de eerste honderd pagina's van dit manuscript. Op 22 augustus, de laatste dag van zijn premierschap schreef hij Persona Non Grata te hebben gelezen en de tekst nog ‘onverkwikkelijker’ te hebben gevonden, dan hij had verwacht. ‘Van harte hoop ik dan ook’, aldus oud-premier Lubbers, ‘dat er iets op gevonden kan worden om aan deze onverkwikkelijkheid een einde te maken’.¹⁴⁸

148 Zie bijlage 7.