Persona non grata

[p. 37]

7 Lockheed en Luns

Over de ware rol van prins Bernhard, die in 1961 tijdig de lont uit het kruitvat Nieuw Guinea haalde door JFK de nieuwe realiteiten van Zuidoost Azië voor te houden, ben ik steeds terughoudend geweest.

Als prins-gemaal is hij met zijn demarche bij Kennedy en informaties op het Witte Huis buiten zijn constitutionele boekje gegaan. Maar er was, om met professor B.V.A. Röling te spreken, periculum in mora³². Noodsituaties vragen om noodoplossingen. De prins wist exact hoe Luns de boel belazerde. Ook hij beschikte over Indonesische bronnen. Zelfs Dr. Van Roijen moest uiteindelijk toegeven dat Luns een flessentrekker was. Hij had hier moeite mee, omdat hij in de diplomatieke dienst had geleerd Pavloviaans loyaal te zijn aan de minister. Loog de bewindsman, dan hield een ambassadeur zijn mond tegen beter weten in. Right or wrong my country was het parool aan het Haagse Plein.

Op 10 november 1992 lanceerde Harry van Wijnen zijn boek, De Prins Gemaal³³ een reportage over voornamelijk prins Bernhard, met prins Hendrik en prins Claus in bijrollen. Eindelijk deed zich voor mij een gelegenheid voor vanwege schrijnende hiaten in het verhaal van Harry van Wijnen, dieper op de rol van de prins inzake Nieuw Guinea in te gaan.

nrc Handelsblad vroeg aandacht voor Van Wijnens publikatie door op de voorpagina een groot opgemaakt codetelegram van JFK aan koningin Juliana uit 1962 af te drukken. De Amerikaanse president sprak hierin tegenover de vorstin zijn voldoening uit, dat het Nieuw Guinea conflict vreedzaam was opgelost. Hij eindigde zijn boodschap echter met een opvallend compliment aan het adres van haar man: With warm personal regards to you and Prince Bernhard, whose thoughtful comments were helpful to me at an important moment.³⁴

Wat betekende deze veer op de hoed van Z.K.H. prins Bernhard? Dat verzuimde Van Wijnen de lezers te verduidelijken om de simpele reden dat hij van de werkelijke achtergronden nog altijd niet op de hoogte was.

Dat cruciale moment, waar JFK in het telegram aan Juliana aan refereerde, had zich afgespeeld vóór de komst van Luns op 16 april 1961 in

32 Nieuw Guinea Wereldprobleem, Van Gorcum, Assen (1958).

33 Uitgeverij Balans, Amsterdam (1992).

34 Met vriendelijke persoonlijke groeten aan U en prins Bernhard, wiens doordachte opmerkingen mij op een belangrijk moment van dienst zijn geweest. nrc Handelsblad, 10 november 1992.

[p. 38]

het Witte Huis, toen prins Bernhard de president naar waarheid vertelde wat er in Zuid-oost Azië stond te gebeuren.

Bernhard was hiermee de eigenlijke architect van de afgang van Luns in diens Nieuw Guinea-debâcle. Ik zette professor Walt Rostow op het spoor van Bernhard en de prins was voldoende duidelijk om Kennedy te bewegen minister Luns zijn congé te geven. Het zijn de prins en ik geweest, die op het juiste moment een verhaaste beëindiging van de Nieuw Guinea-misère hebben bewerkstelligd.

Kennedy camoufleerde in zijn boodschap aan de koningin zo goed en zo kwaad als het ging hoe Bernhard feitelijk hem de argumenten had aangereikt de knoop door te hakken in het belang van Nederland en toekomstige ontwikkelingen tussen Djakarta en Den Haag. Dat was echter geen reden voor Van Wijnen om de ware toedracht en de betekenis van die passage uit het geheime telegram zijn lezers te onthouden, wat er op wijst, dat ook hij slechts de klok had horen luiden.

Op 18 november 1992 heb ik in de Groene Amsterdammer de nodige verduidelijkingen op een rij gezet. Ik zond mijn artikel ook naar Soestdijk. Prins Bernhard dankte er per ommegaande voor. Niemand in dit land weet beter hoe de plotselinge afloop van het Nieuw Guinea conflict zonder moord en doodslag tot stand is gekomen dan prins Bernhard.

Daarom moet nogmaals de vraag worden gesteld: wie houdt de memoires van prins Bernhard tegen? Is het koningin Beatrix in haar hoedanigheid als hoofd van het Huis van Oranje? Maakt zij bezwaar tegen al te grote openhartigheid van haar vader? En als zij het niet is, wie dan wel? De rode knop?

Waarom mag Bernhard niet zijn eigen verhaal kwijt? Het werd al tien jaar geleden door Robert Ammerlaan opgetekend. Net als Van Wijnen later heeft ook Ammerlaan toestemming gekregen te snuffelen in de kamer op Soestdijk waar Z.K.H, zijn archief herbergt.

Ammerlaan schreef een boek van 800 pagina's, 500 meer dan Van Wijnen. Hij werd zelfs in de directie van Koninklijke Bosch & Keunig opgenomen, omdat hij werd verondersteld een document van historisch belang binnen te brengen. Waarom is dit Bernhardboek dan toch tussen wal en schip geraakt? Waarom beweert Ammerlaan achteraf, dat er nooit een boek is geweest? Acht van mijn boeken zijn bij Bosch & Keunig verschenen waaronder vijf delen Memoires. Menigmaal ben ik die jaren zijn werkkamer aan de Prinses Marielaan in Baarn binnengestapt. Wij bespraken dan details of personen waar ik nieuwsgierig naar was of deze in zijn boek zouden voorkomen. In 1994 is er nooit een boek geweest, heet het opeens.

[p. 39]

Dit herinnert aan de ontkenning door de Rijksvoorlichtingsdienst in 1973, nadat ik op een persconferentie in Den Haag had gezegd er zeker van te zijn, dat prins Bernhard het bloed van Luns kon drinken. ‘Volkomen uit de lucht gegrepen’, aldus de rvd. Ze konden niet anders. Ze moesten wel. Sommigen hebben gedacht, toen de uitspraak in een kop over drie kolommen in de kranten verscheen, dat het om een losse flodder zou zijn gegaan. Het tegendeel was waar.

Ik wist dat er zich een gevecht met messen op tafel af speelde: soms lunchte Emile van Konijnenburg van de klm op Soestdijk om daarna bij mij in Amsterdam te dineren. Jarenlang ontmoette ik Hans Teengs Gerritsen in het Bistroquet of Hotel des Indes om bij te praten. Beiden wisten zij dat ik inhoudelijk het besprokene niet naar buiten zou brengen. Het betekende intussen wèl, dat ik enigermate op de hoogte was uit welke hoek de wind waaide. Dit deed Z.K.H. eens aan een maaltijd bij de graaf De Beaumont in Straatsburg tegen diens tafeldame mevrouw Dewi Soekarno opmerken, ‘Oltmans weet altijd zaken, die hij niet behoort te weten’. ‘Mijn man beschouwde hem als een lid van de familie’, was het antwoord van mevrouw Soekarno³⁵.

Intussen wist ik dus wèl waar de klepel hing. Ik vreesde het ergste voor de afloop. In 1973 wist ik uiteraard niet hoe het verraad zich aan de prins zou voltrekken. Maar dat zijn vijanden, met Luns aan kop, een methode zochten hem een kopje kleiner te maken, stond drie jaar vóór het Lockheedschandaal voor mij vast als een paal boven water. Vandaar mijn waarschuwende woorden in 1973, dat een dodelijke confrontatie in de maak was.

Wie zou denken dat Luns de stap van Z.K.H. bij Kennedy over Nieuw Guinea ooit zou vergeten moet zich laten nakijken. Minister Luns werd verteerd door wraakgevoelens jegens hen die hem door hadden. Prins Bernhard - en hetzelfde gold voor koningin Juliana trouwens - wist precies wat voor vlees hij in de kuip had. Misschien overschatte hij zijn onschendbaarheid als prins-gemaal en is hij onvoldoende op zijn qui vive geweest over wat zijn vijanden, of Luns, uiteindelijk tegen hem zouden kunnen ondernemen.

Er zijn verschillende vormen van liquidatie mogelijk om invloedrijke personen op het internationale vlak die teveel voor de voeten lopen of met wie een rekening moet worden vereffend, buiten gevecht te stellen.

35 In april en mei 1994 zou ik in Djakarta in het huis van Guruh Soekarno wonen, Bungkarno's tweede zoon.

[p. 40]

Je kan ze niet allemaal met telescoop-geweren als JFK uit de straat paffen. President Nkrumah van Ghana werd afgezet toen hij in Peking was. Prins Norodom Sihanouk van Cambodja toen hij in Moskou was. Nikita Chroestsjov en Mikhail Gorbachov kwamen in de problemen tijdens vakanties op de Krim. Grootindustriëlen sneuvelen in helikopters of vallen van hun jacht in het water op kritieke momenten in sjoemelcarrières.

JFK kwam om in Dallas. RFK in de keuken van een hotel in Los Angeles. Martin Luther King op het balkon van een motel. Richard Nixon ging aan een variant ten onder, verraad van binnenuit over Watergate. Op zijn opvolger, Gerald Ford werd twee maal geschoten en twee maal gemist. Hierna liep hij braaf in het gareel van de machtigste rode knop ter wereld, the government within the government in Washington, al door David Wise en Thomas Ross in 1964 en 1976 blootgelegd.³⁶

Jimmy Carter werd met 15 hefschroefvliegtuigen op Iran losgelaten om Amerikaanse gijzelaars te bevrijden. Hij werd de risee van de wereld en verdween. Ronald Reagan floten de kogels om de oren, maar hij had zij aan zij met John Wayne in Hollywood geleerd om door te lopen als geschoten werd. De truc redde zijn leven.

George Bush, zelf als oud cia-directeur meer dan bekend met het klappen van de zweep van rode knoppen in de wereld raakte verwikkeld in een variant op Watergate, genaamd Irangate. Bill Clinton zit al in Whitewatergate verstrengeld, en anders is er nog een invasie op Haïti of ergens anders in de wereld, die hem zijn politieke nek kan kosten. Let vooral op het krachtig advies van de cia aan Clinton om Aristide, de afgezette president van Haïti niet serieus te nemen.

De doorsnee burger heeft geen benul wie, of welke internationale krachten, feitelijk de dienst uit maken in de wereld. Oliver Stone was naïef genoeg om er van uit te gaan dat hij met een minimum aan kennis over de wereld achter Dallas en steunend op slechts een uiterst beperkte hoeveelheid informatie³⁷ toch een film zou kunnen maken welke een doorbraak zou kunnen forceren bij het achterhalen van de daders. JFK³⁸ werd een blindganger. De film heeft zijn reputatie in de vs bovendien nodeloos geschaad. Ik heb hem proberen te waarschuwen, maar hij wilde niet luisteren. Wie weigert te accepteren dat de rode knop van professor Van Hamel daadwerkelijk bestaat, moet zich verre van deze onderwerpen houden. Want hij stoot als Stone zijn neus.

36 The Invisible Government, Random House, New York (1964). En in 1976 door The American Police State van David Wise. Ik heb hem over beide boeken uitvoerig geïnterviewd.

37 Ik bezocht Stone's research department in Dallas: het was een gênante amateuristische janboel.

38 Mij liet hij een rolletje spelen als troostprijs.

[p. 41]

In 1975 en 1976 diende de Lockheed-ellende zich voor de prins in verscheidene vormen aan. De wereldpubliciteit was rampzalig en er moeten zich die jaren in het Huis van Oranje zeer nare en pijnlijke toestanden hebben afgespeeld. De minister-president werd door koningin Juliana gedwongen alle zeilen bij te zetten om het schandaal te sussen, want zij wenste niet op de troon te zitten indien haar man terecht zou staan. De kroonprinses verdomde het onder dergelijke omstandigheden haar moeder op te volgen. Joop den Uyl toonde bij het Lockheed-schandaal zijn meesterhand.

Er werden dus drie keurige mijnheren uit de Haagse kast gehaald, A.M. Donner, M.W. Holtrop en H. Peschar die een libelle-achtig verhaal van 234 pagina's samenstelden dat de gemoederen van de natie in kalmer vaarwater diende te brengen. Het zou dus maar om 1,1 miljoen dollar zijn gegaan die Z.K.H. onder de codenaam Victor Baarn op een Zwitserse bankrekening zou hebben getoucheerd, aldus het Donnerrapport. Handelaren als E.F. Hauser, C.F.C. Meuser en H. Weisbrod, die men beter ver van de prins der Nederlanden had kunnen houden, werden uit de hoed getoverd om de aandacht van de hoofdzaken af te leiden.

Lockheed ging echter helemaal niet om de knikkers. De affaire werd slechts gecreëerd om prins Bernhard permanent uit te schakelen. Tijdens en na de oorlog was de prins in de machtscentra een exponent van het militair-industrieel complex. Hij was een havik die in de loop der jaren niet bij de duiven ging zitten maar in een soort terra incognita was blijven steken. cia-directeur Allan Dulles en generaal Walter Bedell Smith behoorden tot zijn beste vrienden.³⁹

Met het klimmen der jaren hadden zich subtiele wijzigingen voorgedaan in het prinselijke brein. Hij scheen zich bewust te worden, dat de problemen in de wereld om andere oplossingen vroegen dan het steeds verder opschroeven van de krankzinnige wapenwedloop. Gaandeweg hadden zich zijn prioriteiten verlegd.

De Bilderberg Conferenties begonnen in 1953 onder voorzitterschap van de prins, een gezelschap Atlantische kopstukken, grotendeels promotoren van de Koude oorlog en de wapenindustrie, volgens de weggelopen cia-agent Philip Agee gefinancierd door de cia. Agee noemde de Haagse bvd in het voorbij gaan de meest efficiënte bondgenoot van de cia. Mijn bijzondere vrienden dus.

39 Zie ook Bernhard, Prince of the Netherlands Alden Hatch, Doubleday, New York, (1960).

[p. 42]

De prins omringde zich ook met meer humanitair en sociaal ingestelde persoonlijkheden. Hij las Martin Buber. Hij werd geleidelijk aan niet alleen minder bruikbaar voor de oorlogshitsers, ook een aantal vijanden lag op de loer, waaronder dus Joseph Luns. Luns was een pure havik gebleven, die in handen was gevallen van de rode knop in Washington. Zij wisten daar exact wat hij allemaal op zijn kerfstok had, ze hadden hem bij zijn ballen, wat hem buitengewoon geschikt maakte om als Amerikaanse loopjongen bij de navo te gaan fungeren.

Prins Bernhard ging zich steeds meer toeleggen op het World Wildlife Fund. Er gebeurt natuurlijk ook wel iets fundamenteels met een man, die na verwoed jager te zijn geweest, zich geleidelijk aan in volle ernst en overgave gaat inzetten voor de dieren in de wereld. Uit mijn gesprekken met prinselijke vrienden, als Sir Peter Scott⁴⁰, de Britse bioloog en milieudeskundige, of Jonkheer Loudon van de Shell, werden de nieuwe contouren in de denkwereld van de prins zichtbaar.

Ik verbaasde me niet meer wanneer ik in het Geneefse Hotel de la Paix een afspraak had met mijn vriend Aurelio Peccei, voorzitter van de Club van Rome, dat hij diezelfde avond een dineerafspraak met prins Bernhard, prinses Beatrix, de heer Loudon en enkele vertrouwelingen had. Peccei mag dan uit de groot-industrie van Fiat en later Olivetti zijn voortgekomen, hij was een diep bewogen mens, die heel ver af stond van de oorspronkelijke doelstellingen van Bilderberg, maar later een geregeld bezoeker zou zijn.

Ik heb met prins Bernhard vele malen gecorrespondeerd, werd in Mexico aan hem voorgesteld en in 1978 stevende hij onverwachts, tijdens een receptie in Paramaribo op me af om me te bedanken voor een ontmoeting, die ik voor hem had geregeld. Hij zei daarbij, ‘We moeten eens praten’. Het is er nooit van gekomen.

En waarom niet? De rode knop van professor Van Hamel. Het is mijn overtuiging dat leden van het koninklijk huis, de koningin incluis, onder de knoet er van moeten leven. Wie de Haagse rode kaart trekt, wordt verre van het koningshuis gehouden, ook al zouden leden van de koninklijke familie zelf hier anders over denken.

40 Weekblad Nieuwsnet, 1 september 1979: We missen Bernhard zeer.