Over intelligentie

[p. 220]

Dr. Albert Siegel
Kinderpsychiater, Stanford universiteit, Californië, Verenigde Staten

De president van Venezuela is van mening dat er zelfs in de meest achtergebleven mensen talenten opgeslagen liggen die er slechts op wachten gestimuleerd en ontwikkeld te worden.

De mensen denken vaak ten onrechte dat de intelligentie tot uitdrukking komt in de prestatie, en zijn daarom van mening dat de rijke, succesvolle personen in een maatschappij de mensen met hersens zijn. Dat is overigens de opvatting van het overgrote lekenpubliek in de wereld. Als ze ontdekken dat het ware talent hoofdzakelijk onder de armen verborgen ligt, zijn ze heel erg verbaasd. En de meeste mensen in de wereld zijn natuurlijk arm.

Dan zou talent genetisch dus gelijk verdeeld zijn?

Ik weet niet of het evenredig verspreid is, maar het is beslist niet zo ongelijk verdeeld als het nu lijkt. En zelfs indien u zou menen dat de middenklasse een behoorlijk groot genetisch voordeel heeft, zijn de aantallen burgers uit de middenklasse veel kleiner dan die van de armen. Men zou dus wiskundig vast kunnen stellen dat de meerderheid van begaafde mensen zich onder de armen bevindt. Dat geldt zelfs voor de Verenigde Staten, waar men een zeer grote middenklasse heeft. In een landbouweconomie in de ontwikkelingslanden bijvoorbeeld, met een kleine middenklasse en aan de andere kant een reusachtig proletariaat en arbeidersklasse, ligt hierin natuurlijk het meeste talent in die landen verscholen. Ik denk dat er geen land ter wereld is dat een uitzondering is op deze algemene regel, namelijk dat een numerieke meerderheid van begaafde kinderen uit arme ouders geboren is.

Het Venezolaanse programma schijnt er in de allereerste plaats op gericht te zijn de grote massa van het Venezolaanse volk, dus de armen en de achtergebleven groepen te helpen.

Wat allereerst in aanmerking dient te worden genomen, is de prenatale omgeving waarin het kind zich ontwikkelt. Men moet rekening houden met de voeding van de moeder, de gezondheid

[p. 221]

van de moeder, omdat de beste start die men een kind kan geven krachtige voeding is. Daardoor krijgt de baby het bij de geboorte noodzakelijke gewicht, dat het kind het zenuwstelsel zal geven waardoor het talent later ontwikkeld kan worden. Als de moeders tegen ziekte beschermd kunnen worden, wordt de gezondheid van de volgende generatie het best beschermd. Ziekten als rode hond en dergelijke kunnen het kind zoveel schade toebrengen, dat ze doof of blind kunnen worden. Daarom moet de gezondheid van de moeder overal de grootste voorrang krijgen, vooral als men van plan is het talent onder de komende generatie te ontwikkelen.

De moeilijkheid is om dit over te brengen, omdat veel moeders de betekenis van hun gezondheid en voeding met betrekking tot deze dingen niet inzien. In ontwikkelingslanden gaan ze niet naar klinieken voor aanstaande moeders. Toch is de enige manier om het pasgeboren kind een goede start in het leven te geven, de gezondheid van de moeders te verzekeren. Daaronder valt ook de bescherming van de moeders tegen de schadelijke gevolgen van verdovende middelen, dat ook schadelijk is voor kinderen.

En dan is er geboortenbeperking.

Ja, inderdaad, in veel landen moeten vrouwen ook tegen te veel zwangerschappen beschermd worden, waardoor zij zich niet behoorlijk kunnen voortplanten. In Zuid-Amerika zijn de meeste artsen ervan overtuigd dat vrouwen te veel kinderen krijgen. Vrouwen raken te uitgeput om zich voort te planten. Dit betekent dat er geboortenspreiding moet zijn en geboortenbeperking, niet om de conceptie te voorkomen, maar de geboorte te spreiden, zodat ieder kind de kans krijgt om met zijn moeder te leven voor de volgende komt. Waar ik de nadruk op leg is dat hoeveel er aan een bevolking, zoals die van Venezuela of een ander land uit Zuid-Amerika of derde wereld gedaan kan worden, reeds voordat er kinderen geboren worden. Zodra de baby ter wereld komt moet dan aandacht worden besteed aan het omgaan met de kinderen door middel van verzorgers en is het van belang dat moeders niet afgebeuld worden als werkpaarden. In landen waar de economie nog afhankelijk is van het werk van jonge vrouwen, zullen de jonge kinderen verwaarloosd worden.

Hoe staat het met crèches?

Het onderzoek uit derde-wereldlanden toont aan dat kleine kinderen verzorgd worden door negenjarigen. Ze worden niet ver-

[p. 222]

zorgd door volwassen vrouwen. De moeders werken op het land en houden zich bezig met de landbouw.

Of de kinderen worden verzorgd door grootmoeders, zoals ik me uit Indonesië herinner.

In feite gebeurt dit in mindere mate. Bovendien leven vrouwen in ontwikkelingslanden niet lang genoeg om grootmoeder te worden. Ze gaan dood. Veel van deze vrouwen sterven van uitputting van het kinderen baren. Daarom is het eerste wat er gebeuren moet als men pogingen onderneemt om de intelligentie van de bevolking van derde-wereldlanden te verhogen, te zorgen dat volwassenen betrokken worden bij het grootbrengen van kinderen, in plaats van ze aan andere kinderen over te laten.

In de Sovjet-Unie werkt 71 procent van de vrouwen en worden de kinderen per definitie in crèches geplaatst.

Maar dit betekent wel leiding door volwassenen. Er bestaat op dit gebied een theorie, die zegt dat je de intelligentie van het kind kunt voorspellen door de samenstelling van het gezin te bestuderen. Waarom zijn eerstgeboren kinderen het pienterst? Omdat het gezin van een eerstgeborene bestaat uit twee volwassenen en éen kind. En waarom zijn de als tweede geboren kinderen niet zo pienter? Omdat het gezin bestaat uit twee volwassenen en twee kinderen, enzovoort. Volgens deze stelling kan men voorspellen hoe goed een kind zich zal ontwikkelen, door te kijken in welke mate het beïnvloed wordt door volwassenen en in welke mate het beïnvloed wordt door kinderen. En als dat opgaat voor de bevolking van de Verenigde Staten, wat wellicht het geval is, dan moeten we met dit feit rekening houden voor de massa's in de derde wereld.

Ik ben in Ecuador geweest. Wat je overwegend ziet is hoe kinderen verzorgd worden door andere kinderen. Het lijkt mij een westerse opvatting dat het zou helpen om moeders op te voeden, omdat kinderen in ontwikkelingslanden in de meeste gevallen helemaal niet door de moeders verzorgd worden.

Maar misschien willen de Venezolanen terug naar een toestand waarin moeders hun kinderen verzorgen.

Uitstekend, prachtig, dat zou dan betekenen dat iemand anders het landbouwwerk doet?

[p. 223]

Machines misschien?

Wat beslist het eerst noodzakelijk is, is dat er een klimaat wordt geschapen waarin moeders zich gewaardeerd voelen omdat ze voor hun kinderen zorgen en een gevoel van zelfrespect krijgen als het kind successen behaalt.

Minister Machado is van plan de televisie te gebruiken om moeders te heropvoeden in het omgaan met kinderen.

Het zal zeer interessant zijn om te zien of dit zal slagen. In Peru is op het ogenblik een Amerikaanse groep die de intelligentie bestudeert. Misschien is Venezuela welvarender dan Peru, maar het is toch te proberen. In India hebben projecten plaatsgevonden die volgens deze richtlijnen werkten.

In de achterbuurten van de Verenigde Staten gebruiken we technieken om te trachten moeders ertoe te krijgen hun houding tegenover hun kinderen en hun gedrag tegenover de kinderen te veranderen. Het benaderen van de moeders lijkt de enige benadering te zijn die succes heeft. Als men zich rechtstreeks met het kind bemoeit, kan men misschien tijdelijk winst boeken, maar de werkelijke resultaten op lange termijn komen van de bemoeienis met de moeder. Het kan dus heel goed zijn dat minister Machado in zijn benadering hier op het goede spoor is.

Maar het verschil is natuurlijk dat moeders in de Verenigde Staten geloven in het moeder zijn, terwijl ik er niet van overtuigd ben dat moeders in de derde-wereldlanden zichzelf als kinderverzorgsters zien.

Kunnen we nog even terugkomen op die crèches?

Ik geef op het ogenblik een cursus over crèches en betrek daarbij al het onderzoekmateriaal dat uit de jaren veertig en vijftig komt. De geschiedenis van de crèche is, dat crèches jaren geleden zijn opgericht om kinderen die in de steek waren gelaten te redden. In feite redden de crèches ze niet, maar kleuters of jonge kinderen liepen weg of stierven. Dit was het geval in Londen, Parijs, Dublin en elders. Ook kerken trachtten verzorgingsinstituten op te richten. Het werden dodenhuizen. Toen, in de twintigste eeuw, schenen de mensen erachter te zijn gekomen hoe deze instituten geleid moesten worden zodat de kinderen bleven leven, zodat je nu voor het eerst kinderen kreeg die in instituten opgroeiden. Maar ondertussen begon men in te zien hoeveel ze te kort kwamen en er werd onderzoek gedaan om na te gaan waarom zulke institu-

[p. 224]

ten zo'n schadelijke invloed op kinderen hadden.

Een van de beste studies werd uitgevoerd door een Amerikaanse psycholoog, Wayne Dennis, in Beiroet. Hij onderzocht een instituut dat door nonnen van een Franse religieuze orde werd geleid. Sommige kinderen waren wezen, anderen waren wegens onwettige geboorte door hun ouders in de steek gelaten. Het bleek dat de meeste kinderen die daar waren opgegroeid, in hun leven dienstmeisjes, bedienden of handarbeiders werden. Ze hadden een gebrekkige opleiding, geen ontwikkelde intelligentie en geen familiebetrekkingen, wat in de Libanon rampzalig was, omdat daar een zeer sterke familieband bestaat. De kinderen brachten van intelligentieproeven weinig terecht.

In 1956 raakten een paar stewardessen van de Air France met het lot van deze kinderen begaan en begonnen in Frankrijk en de Verenigde Staten regelingen voor adoptie te treffen. Professor Dennis heeft toen de levens van de kinderen die in het instituut zijn gebleven vergeleken met hen die de buitenwereld in zijn gebracht. Zij die in Amerika waren grootgebracht begonnen op Amerikanen in het algemeen te lijken.

En degenen die in Libanon zijn gebleven?

Die zijn in sommige gevallen door gezinnen uit de middenklasse opgenomen, nadat de adoptie wettig erkend was. De geadopteerde kinderen die op zeer jeugdige leeftijd zijn opgenomen, kwamen er het best af. Zij die in het instituut waren opgegroeid, kwamen met een zeer slecht resultaat uit de bus; ze waren onverschillig, hadden een laag iq, weinig eerzucht en presteerden weinig.

Het opmerkelijke was dat sommige vrouwen, die het meest mislukt waren, naar de crèche terugkwamen en tegen de nonnen zeiden: ‘Ik kan het in de buitenwereld niet bolwerken.’ Daarom werden ze uit medelijden door de crèche in dienst genomen en kregen de mislukkelingen het toezicht op de zorg voor de volgende generatie. De nonnen zorgden niet zelf voor de kinderen, ze oefenden hun taak als bestuurders uit. De eigenlijke verzorging werd door deze ongelukkige personen gedaan, die zelf nooit de ervaring van normale kinderverzorging hadden gekend, terwijl de nonnen zelf ook niet veel verstand van baby's hebben. Ik heb zo'n idee dat we dit soort toestanden veel in instituten in de hele wereld aantreffen.

[p. 225]

Maar de Venezolanen geloven dat echte moeders niet veel van het gevoelige mechanisme in de hoofdjes van kinderen begrijpen. Wat Jose Delgado noemt: ‘Ze weten niet eens iets van de biologische bijzonderheden van de hersens!’

Het interessante van weeshuizen is, dat zij de beste voorbeelden zijn die we hebben van wat minimaal verenigbaar is met de overleving van een menselijk wezen. Naast een weeskind, is een Venezolaans kind in een plattelandsgezin een buitengewoon gaaf, veelbelovend menselijk wezen. Dat Venezolaanse kind krijgt veel meer dan de weeskinderen ooit zullen ontvangen. Weet u hoe hoog de kindersterfte in Venezuela is? Op het platteland van Guatemala is een van de twee kinderen dood voor het vijf jaar is. Als je de helft van de kinderen doodt, wat doe je dan de andere helft aan? Je belemmert op allerlei ingrijpende manieren hun groei. De ziekten en ondervoeding, waaraan de helft van de kinderen sterft, laat de andere helft niet helemaal ongemoeid. Ze zijn alleen wat minder aangetast.

Ze overleven het dus.

De toestand waaronder kinderen in de ontwikkelingslanden opgroeien zijn eenvoudig niet te geloven.

Om ze viool te leren spelen zou volgens u niet de allereerste noodzaak zijn.

Nee, om het idee van Indiaanse kinderen die in een symfonie-orkest spelen moet ik lachen. Goeie help, ik vraag me af of ze in de eerste plaats een juist dieet krijgen, of ze alle inentingen hebben die nodig zijn, met andere woorden, zijn hun gewone behoeften vervuld.

Natuurlijk, China als een ontwikkelingsland heeft voor zover wij weten dezelfde lage kindersterfte als sommige vooruitstrevende westerse landen. Ik geloof dat uw land, Nederland, het laagste kindersterftecijfer ter wereld heeft. De Verenigde Staten ligt ergens op de dertiende plaats. Ik vond dat eigenlijk wel een interessante statistiek.

Er is zoiets als een zogenaamde constante van voortplantingsverliezen en constante van verzorgersverliezen. Het aantal dat overlijdt zegt iets over hoe het geheel van de constante eruit ziet. Er zijn zeer zeker ontwikkelingslanden die geen hoge kindersterftecijfers hebben. Voor zover wij weten, sterven Chinese kinderen niet in de eerste levensjaren, hoewel China geen vergevorderde

[p. 226]

technologie of vergevorderde medische zorg heeft, enzovoort. Maar ze hebben wel goede voeding en de juiste inentingen. Zij zijn er het levend bewijs van dat je geen moderne technologie nodig hebt om gezonde kinderen groot te brengen. Iedere bezoeker die uit China terugkomt vertelt de meest fantastische verhalen over de kinderen van China. Ze zijn gezond, pienter en levendig.

Wat in die Chinese kinderen geïnvesteerd is, zijn menselijke hulpmiddelen, waar China tenslotte het meest van heeft, menselijke arbeid, en op de een of andere manier hebben ze een ideologie ontwikkeld waarin de zorg en de voeding van de kinderen hoge voorrang krijgt. Deze opvatting schijnt in Zuid-Amerika of sommige andere ontwikkelingslanden niet zo overheersend te zijn.

Het is een kwestie van politieke sociologie.

Het is vooral een probleem van menselijk begrip. Denk maar aan die rooms-katholieke priesters en nonnen met de drang om iets voor de wereld te doen, en het prachtige wat zij doen is deze weeshuizen oprichten, de mensen brengen er geld voor op, maar in werkelijkheid blijken ze niet te werken. Het schijnt eerder een gebrek aan begrip te zijn voor wat er aan de hand is, in hun geval, dan gebrek aan motivatie.

De maatregelen die genomen worden voor het behoud van het leven zijn toevallig ook de maatregelen die het leven verbeteren, zodat medische zorg en goede voeding van moeders en baby's vanaf het begin een absolute noodzaak is.

Pogingen tot opvoeding, zoals de Venezolanen blijkbaar voor ogen staan, moeten natuurlijk plaatsvinden. Het zou verkeerd zijn de televisie niet te gebruiken, omdat het tegenwoordig zo'n belangrijk technisch hulpmiddel is. De televisie is populair bij de mensen, overal waar zij er kennis mee maken. Het zou zeker jammer zijn dit communicatiemiddel niet te gebruiken. Maar de vraag is hoe het aangewend moet worden. Misschien is het goed wat de Venezolanen nu trachten te doen. Misschien is zelfs het idee om Indiaanse kinderen viool te laten spelen wel noodzakelijk om aan de politieke leiders in Venezuela te laten zien dat het elitaire standpunt fout is en dat talent inderdaad niet alleen onder de rijke, welvarende mensen voorkomt. De lekenopvatting in de wereld is blijkbaar dat de reden waarom mensen rijk zijn, is dat zij talent in hun genen hebben, en als men ze ervan kan overtuigen dat dit onjuist is, zal de rest misschien ook in orde komen.