|
| |
| |
| |
Reuven Feuerstein
Psycholoog, Bar Ilan universiteit, Jeruzalem, Israël
Hoe is de mens geworden wat hij is vandaag de dag?
Ik zou de veranderbaarheid van mensen hun belangrijkste karakteristiek willen noemen. Er is geen ander wezen op de wereld die zich zo kan wijzigen in de richting van hogere verstandelijke processen, een groter aanpassingsvermogen, een grotere flexibiliteit in mobiliteit, gezien vanuit de adaptieve systemen, als de mens. Hij doet het naar believen.
Hoe is de mens aan het vermogen gekomen om zichzelf te veranderen, afgezien van ecologische omstandigheden, of misschien zelfs dankzij ecologische omstandigheden?
Het dier voelt geen afstand tussen zichzelf en de wereld. Het voegt zich naar een soort Umwelt. Het kent een wereld die gevormd en gestructureerd is naar zijn behoeften, die aan de wereld opgelegd worden. Het dier selecteert uit de wereld die aspecten die aan zijn behoeftes beantwoorden.
Tegengesteld daaraan schept de mens zijn behoeftes, verandert ze en bepaalt zelf dat hij kan veranderen, dat hij zich zal aanpassen in een heel andere dan de door ecosystemen opgelegde richting. We hebben het hier eigenlijk over vrijheid.
Vrijheid is een fictie.
De betrekkelijke vrijheid van de mens heeft uit oogpunt van zijn keuzes, uit oogpunt van zijn vermogen om te besluiten ‘Ik zal veranderen, ik ga mezelf veranderen...’
Het klinkt als een Nieuwjaarsbesluit. Wie doet dit echt? Kinderen worden tot robots gemaakt en leren een kruis te slaan voordat ze het geringste werkelijke besef hebben wat ze doen.
Het feit dat ze een kruis slaan is niet belangrijk.
Het lijkt mij uiterst belangrijk. Deze mechanismes zitten oneindig diep. Kijk maar naar wat er in Iran gebeurt.
Ze maken elkaar in Iran niet dood omwille van het kruis of de godsdienst. Dat geloof ik echt niet.
| |
| |
Iraanse ayatolla's zijn bezig met het plegen van moorden in Hitler-stijl uit naam van godsdienst en geloofsovertuiging.
Nee, ik ontken dat ook maar het kleinste stukje religieus gevoel een bestanddeel vormt van het moorden daar. Geen sprake van. Het maakt deel uit van louter machinatie en politieke beginselen, hetgeen niets van doen heeft met godsdienst. Daarvan ben ik heilig overtuigd.
Ik vrees dat de hoogeerwaarde ayatolla Khomeiny het niet met u eens zou zijn. Hij beroept zich bij voortduring op de Islam.
Als u het wilt hebben over hoe mensen door hun culturele overerving beïnvloed zijn, gaan we een heel andere richting uit. Ik geloof niet dat het mensdom zonder culturele overerving het mensdom zou kunnen zijn wat het is. Ik zou u dat graag willen bewijzen.
Neem de onderwijsfilosofie van Jean Piaget; deze volgt Jean-Jacques Rousseau, met dien verstande dat wat de mens tot mens maakt, wat het individu maakt tot wat het is, in wezen de interactie met de wereld is. En je hebt niemand nodig die bemiddelt tussen de mens en de wereld.
Wat ons maakt tot wat we zijn, is het feit dat we waarnemen, dat we prikkels ingeprent krijgen en registreren die ons direct raken. En het is deze interactie tussen onszelf en de prikkels die ons verandert. Dit is wat ik ‘direct-exposure-type-learning’ noem bij zowel de benaderingswijze van Jean-Jacques Rousseau als bij de verscheidene leervormen van het pr-type. Prikkel-reactie-prikkel, en dat in een kettingreactie. Piaget redeneerde: prikkel-organisme-reactie. Dit verklaarde dan de ontwikkeling van de intelligentie.
Bent u het daarmee eens?
Nee, dat kan niet. Dit geeft niet echt een verklaring voor de menselijke ontwikkeling. Je kunt de aard van menselijke ontwikkeling niet verklaren door je te beroepen op de prikkels die het menselijke organisme raken.
Ik beweer dat men menselijke ontwikkeling niet louter en alleen kan verklaren door de interactie met prikkels. Er is een andere modaliteit nodig waardoor een mens wordt wat hij is. Dit noem ik ‘mediated learning experience’. Dit is nu de leermethode door directe blootstelling. Het gaat om de interactie van het organisme en de verschillende ontwikkelingsfasen met prikkels. Maar deze
| |
| |
interactie heeft geen invloed op het individu als hij niet een andere interactiemodaliteit met de wereld gehad heeft. Wat er gebeurt is dat zich tussen hem en bronnen van prikkels een ingewijde en doelbewuste volwassene plaatst die voor hem de wereld interpreteert en verandert.
Maar van deze volwassenen zijn velen onwetend en maar al te vaak volslagen idioten die zich niet bewust zijn van wat ze doen.
Nou goed.
Het is een vicieuze cirkel van robots die robots produceren.
Als je de grondslagen van ‘mediated learning experience’ kent, zul je zien dat het er niet toe doet of ze onwetend zijn of niet, idioten zijn of niet. Er bestaat geen echte geest zonder dat de volwassene de wereld interpreteert voor het kind, zonder dat hij bemiddelt. Dit is essentieel voor de ontwikkeling van de menselijke geest.
Voor het eerst in zijn leven ziet het kind een fles. Het kijkt er naar. Waar het van gemaakt is. Je moet voor uitbreiding van bepaalde typen indrukken zorgen om te leren wat het is. De tweede keer hoeft het kind niet langer meer dezelfde dingen te doen. Het zal de fles herkennen, zelfs als het maar een deel ervan te zien krijgt. Wat is er gebeurd? Is het voorwerp, de fles, veranderd? Nee, het kind is veranderd. Het zijn het soort veranderingen die gepaard gaan met wijzigingen binnenin ons door middel van blootstelling aan prikkels.
En dit gebeurt allemaal in het brein?
Ja. Dit leerproces vindt ons hele leven lang plaats.
En zit alles dat eenmaal in de neuronen gecodeerd is daar voor altijd?
Waarschijnlijk, waarschijnlijk. Maar bij mensen ligt dat wel heel merkwaardig. Er zijn grote verschillen tussen mensen wat betreft de mate van verandering die in ons plaatsvindt na blootgestaan te hebben aan prikkels. Er zijn mensen die totaal veranderen. Sommigen ondergaan weinig verandering. Anderen veranderen helemaal niet. Sommige mensen kijken honderd keer naar een fles, en nog steeds alsof het de allereerste keer is. Hoe komt het dat mensen zo totaal verschillen naar de mate en de aard van verandering die in hen plaatsvindt nadat ze een leerproces ondergaan hebben?
| |
| |
Maar wat is nu precies ‘mediated learning experience?.
Het is het interactieproces tussen het kind en de sociale wereld.
Niet de wereld van de voorwerpen, zoals de fles.
Nee. Piaget heeft het over interactie, maar met wie heeft het kind een interactie onder de condities van Piaget? Niet met mensen, maar met objecten. Piaget maakt geen melding van een interactie tussen het organisme en de mens. Hij verwijst naar interactie tussen het lerende organisme en objecten. En als het object toevallig een mens is, fungeert hij als object, niet als een menselijke bemiddelaar.
Bent u het eens met Piaget?
Nee, ik ben ertegen. Ik zie dat u, net als veel Amerikanen, denkt dat Piaget als hij spreekt van interactie u en mij op het oog heeft. Niets daarvan bij Piaget. U legt Piaget verkeerd uit. Piaget heeft het over een verandering in het organisme door middel van een interactie met een voorwerp. Ik neem een voorwerp. Ik heb het voornemen iets op te tillen. Het kind is zwak, niet sterk genoeg om een zwaar voorwerp op te tillen. Het heeft geleerd hoe het dingen omhoog moet krijgen. Nu ontdekt het een voorwerp dat te zwaar is. Het voornemen om iets omhoog te krijgen zal het kind, eenmaal geconfronteerd met een ander soort voorwerp, ertoe brengen het heen en weer te duwen. Hij past zijn gedrag aan de karakteristieken van het voorwerp aan. Het voornemen iets op te tillen werd tot een voornemen tegen iets aan te duwen. Zo denkt Piaget dat intelligentie zich ontwikkelt door: tillen, duwen, en allerlei soorten voornemens, ontwikkeld door het stuiten op nieuwe voorwerpen met andere karakteristieken. Hij kijkt hoofdzakelijk naar interactie met een wereld van objecten.
Dit verklaart voor mij niet alles. Als het werkelijk waar was dat mensen zich eenvoudigweg krachtens hun genetische gaven, krachtens hun rijpingsproces, en vervolgens krachtens hun interactie met prikkels zouden ontwikkelen, dan zouden miljoenen mensen zich op een normale manier ontwikkelen en in interactie staan met de wereld. Zij zouden over een schat aan prikkels beschikken en boven het niveau van normaal denken uitstijgen, wat Piaget als het resultaat ervan aanmerkt. Dit is gewoon niet waar. Dit denkniveau wordt door mensen niet bereikt.
| |
| |
Hoezo?
Hier zit 'm de grote moeilijkheid. Het verschil houdt verband met de mate en de kwaliteit van de toepassing van ‘mediated learning experience’. Omdat het kunnen begrijpen waarom de mensheid zich juist zo ontwikkeld heeft de directe verbinding is naar ‘mediated learning experience’.
Hoe moeten we ons dit proces concreet voorstellen?
Het is de overdracht van de hele wereld en de interpretatie ervan aan het kind dat eraan wordt blootgesteld.
Geïnterpreteerd door de ingewijde volwassene, vader, moeder?
Gewoonlijk de moeder. Daarna de vader. Vervolgens de bloedverwanten, grootouders en dergelijke. Deze overdracht geschiedt niet met behulp van woorden. Het begint al op een heel vroeg punt in het leven van kinderen. Denk eens aan de vele verschillende manieren waarop een moeder de prikkels die het kind ontvangt en registreert wijzigt. In het kind wordt met gebaren en geluiden steeds een nieuwe staat van waakzaamheid opgewekt. De geestesgesteldheid wordt veranderd. De moeder richt de wereld van het kind in. Ze wil dat het kind bepaalde dingen ziet, bepaalde dingen ervaart. De moeder zorgt er voor dat bepaalde prikkels meer aandacht krijgen dan andere. Ze versterkt de kracht van bepaalde prikkels en verzwakt de reikwijdte van andere. Op deze manier differentieert het kind zijn wereldbeeld in plaats van dat de dingen op een toevallige of willekeurige manier op hem af zouden komen. De moeder geeft vorm aan de prikkels. Enkele krijgen een grotere betekenis mee, andere worden minder belangrijk geacht. Bepaalde prikkels worden herhaald. Weer andere worden volledig weggelaten, omdat ze domweg in de geest van de moeder geen plaats hebben. Of ze wil ze om andere redenen niet kennen.
De moeder geeft aan de wereld van het kind vier belangrijke elementen mee. Dit zijn de criteria ervan.
De moeder voert een intentie aan en maakt haar kind deelgenoot van deze intentie.
Een tweede interactie met de leerervaring is transcendentie. Als ik met u in interactie ben, doe ik allerlei dingen die u voorbereiden op later begrip. Dit is transcendentie. Ik bereid u voor op het later zelf hanteren van een probleem.
De derde interactie is het doorgeven van prikkels met een specifieke betekenis. Een moeder zet voorwerpen en gebeurtenissen op
| |
| |
aan de hand van hun specifieke betekenissen, die ze dan aan het kind voorlegt. En afgezien van de inhoud leert het kind dat er een betekenis is. Kinderen aan wie een betekenis doorgegeven is, bezitten een hoger motivatieniveau. Kinderen die dit soort betekenisoverdracht niet doorgegeven hebben gekregen, zullen leeg rondlopen, zowel in emotioneel als affectief opzicht.
Dan heb je nog de interactie van bekwaamheid.
Hoe je piano moet spelen.
Nee, geen vaardigheden. Wat geeft je het gevoel dat wat je doet nu werkelijk een weerspiegeling is van een wellicht innerlijk aanwezig vermogen, een bekwaamheid? Er zijn mensen die de prachtigste dingen doen, maar zelf het gevoel hebben dat ze onbekwaam zijn. Die mensen zijn ongelukkig. Ze moeten steeds weer laten zien dat ze de beste zijn. Het gaat terug op het gevoel dat ze zonder meer onbekwaam zijn.
En als ouders nu niet op een natuurlijke wijze deze capaciteiten op hun kinderen overbrengen?
Dan krijg je een kind dat fundamentele schade opgelopen heeft aan zijn leervermogen en veranderbaarheid.
Dit is in feite iets wat overal gebeurt.
Toch is datgene dat ik net beschreven heb de enige weg naar menselijke groei.
Wat is de betekenis van ‘mediated learning experience’ vanuit het oogpunt van de menselijke natuur?
Het geeft de behoefte van een generatie weer aan een bestendiging en projectie van haarzelf in de toekomst. Dat is een van onze zeer fundamentele behoeftes.
Nauwelijks voor iedereen, voor mij althans niet.
U heeft dit juist miljoenvoudig. Weet u waarom? U schrijft boeken.
Ik voel me meer wat u een bemiddelaar noemt.
Ha, ha. U wilt mij vertellen dat u uzelf niet in de toekomst projecteert? Niemand doet dat in zo sterke mate als u, mijn god. Het is bij u innerlijk duizendvoudig versterkt in vergelijking tot ongeacht welke moeder ook op de wereld. U wilt melk geven aan de
| |
| |
hele wereld. U produceert duizenden borsten en op elk ervan drukt u melk.
Biologisch zeker niet.
Neem mij niet kwalijk. U bent een overdrager, zoals een moeder cultuur overdraagt aan het kind. Ze draagt eveneens duizenden voorafgaande generaties over. Maar dit is uw fundamentele activiteit. U heeft een enorme behoefte tot projecteren.
Dit lijkt me voor vandaag weer genoeg psycho-analyse.
Waar het vandaan komt? Aha, uit uw behoefte aan vereeuwiging. In de biologie zit hetzelfde mechanisme. De meest eenvoudige cellen hebben de behoefte aan overdracht door zich voort te planten. Het ligt diep besloten in de biologie van het leven. Ik gebruik hier maar een uitdrukking van Henri Bergson, die gezegd heeft dat hoe verder je de spanning van de boog naar achteren trekt des te verder de pijl zal vliegen.
Ik maak me grote zorgen over de kwalijke gevolgen voor onze veelbewogen wereld en mensheid, als ik het grote gevaar zie dat mensen beginnen te geloven dat we cultuur- en beschavingsoverdracht niet nodig hebben.
Maar we moeten eigenlijk zo snel we kunnen van sommige van die mythes en symbolen af zien te komen, die vanuit de geschiedenis door de eeuwen heen op ons overgaan.
Ik praat niet over overdrachtsinhoud. Ik kom hier bij een heel belangrijk element.
Als ik het heb over ‘mediated learning experience’, dan slaat dat niet op een specifieke bemiddelingstaal. Of je nu bemiddelt door woord of gebaar, met de handen, door handelingen of door daden, of door middel van de moeder die er zorg voor draagt dat het kind het ene ziet voordat het iets anders te zien krijgt. De moeder praat niet eens tegen het kind. Deze regeling is voor het kind van grote betekenis. Zolang er maar onder verstaan wordt dat ‘mediated learning experience’ geen verbinding hoeft te hebben met een ontwikkelde bemiddelaar. De primitiefste bosjesman kan een schitterende overdrager zijn.
U zegt dus dat een kind geleerd kan worden zichzelf te veranderen. Als het hiermee al op jonge leeftijd begint zal het dit altijd blijven doen.
| |
| |
Precies. De ‘mediated learning experience’ vormt innerlijke cognitieve structuren in ons.
Naar ik heb begrepen is dit ook professor Delgado's mening.
Wanneer structuren ons in staat stellen de wereld te organiseren, zodat ieder onderdeel ervan van invloed is op het geheel, dan heb ik iets op die manier geleerd, en zal ik het nu op een andere manier leren.
Dat is ook de aanpak van dr. Luis Alberto Machado bij het omvormen van het onderwijssysteem.
Precies. En dat doet hij niet alleen maar in de zin dat veranderbaarheid mogelijk is. We dienen in kinderen cognitieve structuren te vormen die weer omgevormd zullen worden en die het geheel van de wereld van het kind zullen structureren.
Heeft u daadwerkelijk deze resultaten bereikt in de praktijk?
Dat is waar ik mijn hele loopbaan lang naar heb gestreefd. We weten niet precies wat voor invloed ‘mediated learning experience’ op ons heeft. Het is mogelijk dat deze vorm van interactie, te onderscheiden van interactie zonder bemiddeling, van invloed is op ons brein.
Dat is niet bekend?
Er bestaat nogal wat kans dat het wel de gehele hersenstructuur beroert, die dan door deze vorm van interactie anders gestructureerd raakt. Het kan ook zijn dat dat niet gebeurt. Dat weten we gewoon niet.
Kan er op latere leeftijd een vervangingsvorm voor ‘mediated learning experience’ opgevoerd worden om, zeg maar, eerder opgelopen schade te herstellen?
Ja. Dat wil zeggen, als je een type leerstructuur dat de kenmerken van ‘mediated learning experience’ draagt vervangt, kun je dat gedurende iedere levensfase doen.
Heeft u dat geprobeerd?
Voortdurend. Ik heb zelfs een heel programma opgezet. Je kunt individuen veranderen die op een laag niveau functioneerden. Hier dient de vraag opgeworpen te worden waardoor bepaalde kinderen ‘mediated learning experience’ bezitten en andere niet.
| |
| |
We onderscheiden twee ruime categorieën redenen voor een gemis aan ‘mediated learning experience’. Ten eerste, wanneer het kind geen bemiddeling ontvangt. Ten tweede, wanneer je bemiddeling niet aanvaardbaar vindt. Er zijn bijvoorbeeld ouders die niet bemiddelen omdat ze hun bemiddeling niet heilzaam vinden voor hun kind.
Misschien vond er bij hen al evenmin ooit bemiddeling plaats en zijn we terug bij die rampzalige vicieuze cirkel.
Precies. Maar je hebt ook ouders, bijvoorbeeld immigranten die een land binnenkomen, die door wat ze zijn achtergesteld worden omdat de overheersende cultuur hen niet accepteert. Ze zullen tegen de kinderen zeggen: ‘Wees niet zoals ik. Wees jezelf. Wees zoals de anderen.’ Deze ouders houden ermee op dingen vanuit zichzelf over te dragen op hun kinderen. Deze kinderen raken vervreemd. Ze raken cultureel achtergesteld.
Ze worden uitgestoten.
Juist. Er zijn natuurlijk allerlei andere soorten mensen. Veel ouders hebben een ideologie. Niettemin zullen enkelen redeneren: We laten dit kind een individuele mens worden. Laat het doen en voelen wat het wil zolang het jong is. Ik heb er niets mee te maken hoe het wil zijn. Deze ouders menen dat ze het kind de vrijheid geven. De waarheid is - en ik geef hier een antwoord op een van uw eerdere opmerkingen - dat een kind niet kan leven in een betekenisloze wereld. Je kunt geen levensbeschrijving krijgen en zeggen dat je, als je vijftien bent, zult weten of je een kruis wilt slaan of niet. Dat is onmogelijk.
Waarom? Mij lijkt het zeer goed mogelijk en ook een heel stuk zinniger.
Zonder een zin aan het leven kunnen generaties kinderen tot vijftien jaar niet groot worden gebracht.
Goed, maar waarom ze dan al deze verouderde onzin leren? Waarom leren we ze dan niet over de werkelijkheid, leren we kinderen wat ze werkelijk zijn, wat de wereld werkelijk is. Aardrijkskunde, wiskunde, biologie, hoeveel wetenschappen worden niet op dezelfde wijze onderwezen, of het nu in Tokio, Wenen of Rio de Janeiro gebeurt?
Als je dat deed zou het aantal zelfmoorden het aantal geboortes overtreffen.
| |
| |
Bent u zelf niet een produkt en slachtoffer van uw vroegere hersenspoeling door de Hebreeuwse religie? Waarom coderen we de hersenen eeuwig met bloederige gruwelen als Jezus aan het kruis?
Weet u waarom? Omdat ze er behoefte aan hebben! En als je het ze niet vertelt, zullen ze het verzinnen.
Met alle respect, daar ben ik het niet mee eens. We kunnen deze verhalen missen als kiespijn. Waarom worden die bloeddorstige sprookjes verzonnen?
Omdat ze ze nodig hebben, heel eenvoudig.
Daar ben ik het totaal mee oneens.
Weet u wat kinderen gaan doen als die verhalen ze niet verteld worden?
Ten gevolge van al die wrede mythes en symbolen vinden ze het normaal om voor de grap de ledematen van vlinders of van kikkers uit te trekken. Waarom ook niet, als je de zoon van God aan een houten kruis spijkert is de rest allemaal kinderspel. Ik geloof dat veel van de wortel van alle kwaad zijn oorsprong vindt in onze verkeerde opvattingen over de schade die aangericht wordt door deze krankzinnigheden’
Er bestaat geen kwaad.
Waarom dan deze drang tot doden? U bent de veranderaar! Laten we deze conditionering permanent veranderen.
De vraag is niet of we het kwaad dat we in ons dragen ontkennen. De vraag is hoe we het aanpakken en veranderen, hoe het te sublimeren.
Er zit misschien oorspronkelijk geen kwaad in een brein, een geest, een ziel van een kind. We conditioneren, coderen het kwaad van buitenaf in de neuronen, omdat wijzelf op dezelfde manier tot robots werden gemaakt.
Laat me eens uitleggen wat we aan het doen zijn. De mooiste parabel in de joodse religie is die van de Jakobsladder. Jakob deed al het mogelijke om uit de buurt van zijn broer Ezau te blijven, die hem wilde doden. Toen viel hij ergens in slaap. Hij droomde over een ladder, waarvan de poten diep in de aarde gegraven waren en waarvan de top naar God reikte. Dat is wat er met het leven bedoeld wordt. Je kunt misschien bergen kwaad in je hebben, maar
| |
| |
je moet deze ladder opklimmen.
Je leeft niet door je slechtheid te ontkennen, maar door het te sublimeren, door het om te draaien, en in deze zin ontwikkel je de capaciteit om kwaad te veranderen tot de hoogste vorm van sublimatie die er is, het reiken naar God.
Je kunt het kwaad niet decoderen. We kunnen de vaste bedradingselementen niet uit ons weghalen. Je kunt ze omleggen en veranderen in iets anders.
Hier zijn uw inzichten gelijk aan die van Delgado. Maar naar mijn idee zou je niet iets hoeven te decoderen of te veranderen als je om te beginnen al niet eerst het brein vergiftigd had door het te vullen met volkomen naïeve parabels, die misschien geschikt waren voor primitieve geesten ten tijde dat ze bedacht werden, maar die nauwelijks zinvol zijn voor de eenentwintigste eeuw. Het wordt maar al te vaak vergeten dat de drie pond wegende brei protoplasma ten tijde van de geboorte van de baby genetisch gezien niet het verhaal van Jakob en Ezau bevat, noch enig ander alleraardigst sprookje. Cultureel gezien zijn op de geboortedag de hersenen leeg.
Toch, en ik herinner u aan de Jakobsladder, is het onmogelijk om echte vrijheid te creëren zonder een bepaalde mate van houvast. Individuen hebben dat nodig.
Waarom leren we kinderen niet over de kosmos, dat biedt ze voldoende houvast.
Helemaal niet.
Maar bestaan we dan niet uit chemische stoffen? Zijn we dan niet materie, een deeltje stof op deze aarde?
Ik zei u reeds dat als dit ons geloofssysteem was we meer zelfmoorden dan geboortes zouden hebben, wat neer zou komen op nulgroei.
Dat geloof ik niet.
We zijn bij een zeer moeilijk vraagstuk aangeland aangaande menselijke psychologie, menselijke behoefte en menselijke structuur. We kunnen onze structuur niet verloochenen. We hebben geen behoefte aan een houvast aan een anonieme kosmos waar we alleen maar doorheen kunnen turen en die we slechts onder bepaalde omstandigheden kunnen waarnemen. We hebben behoefte aan een steviger houvast.
| |
| |
Eerlijk gezegd komt me de kosmos als een steviger houvast voor dan het verhaal van de Jakobsladder, daargelaten of hij op die manier naar een denkbeeldige God kon reiken.
We kunnen alleen door het houvast van Jakob uitkomen op een hoger niveau van functioneren, denken en voelen.
Wat voor soort houvast precies?
Iemand die geen emotioneel houvast heeft...
We zijn geen hond of kat.
Nee. Ik denk aan iemand die niet in staat is tot communiceren en alleen behoefte heeft aan wat een hond hem te zeggen heeft, dat is zijn probleem. Misschien hebben dit soort mensen aan meer dan dat geen behoefte. Maar ons houvast ontlenen we aan een individu, een familie, een groep.
We kunnen niet rechtstreeks met een of andere kosmische entiteit verbonden worden. We kunnen zelfs niet direct met God verbonden zijn. We moeten dan via onze ouders, onze gemeenschap, via de natie, de mensheid, en dan eventueel tot God komen. Zulke sprongen zitten er niet in onze relaties.
Goed, dus we leggen een lijn van onszelf naar de chemische materie in de oceaan, de diepzeevissen, de krokodillen en de dinosaurussen, tot aan de geëvolueerde Homo sapiens en we hebben een behoorlijk reële ladder aan neven en nichten om de kosmos mee te bereiken.
Mensen leven in concentrische cirkels. Ons eerste houvast vinden we in de zeer begrensde, strak georganiseerde emotionele banden die bij een groep behoren. Dit houdt de mensen bij elkaar. Als je sterk verankerd bent in het gezin kun je gemakkelijk in een tweede kring binnentreden, en daarna in een gemeenschap, dan in een natie en dan in de mensheid.
En dan in de kosmos.
Laat ik een mooi voorbeeld geven. Heeft u ooit een kind zien leren lopen? Een kind heeft een werkelijke behoefte van zijn moeder weg te lopen. En deze zet het kind aan tot het onhandige weglopen en dan kijkt het om te zien of de moeder er nog is. Daarna gaat het kind door met lopen. Als zij er niet meer is blijft het staan en rent terug.
We vinden het soort geborgenheid waaraan we op ons avontuur
| |
| |
behoefte hebben bij een of ander stabiel referentiekader waarmee we ons verwant kunnen voelen. En dat gebeurt alleen als we diep in ons stabiele referentiekader veranderd zijn, zoals de Jakobsladder waarop we steeds hoger kunnen klimmen. Vandaag de dag zijn zoveel mensen niet in staat om nog hoger te gaan.
Nee, ik denk meer aan waar Sigmund Freud het in zijn De toekomst van een illusie over had toen hij religie een universele obsessieve neurose van de mensheid noemde. Eerlijk gezegd voel ik meer affiniteit met, of een soort geborgenheid, waar u het over had, bij het bewustzijn dat er een universum is, dan om mezelf te dwingen tot het aannemen van allerlei uit de fantasieën van de mens voortspruitende denkbeeldige totems.
De kosmologen, de mensen die denken dat ze rechtstreeks tot God kunnen komen zonder langs concentrische cirkels te lopen, hebben ongelijk. De kosmos heeft voor ons geen psychologische betekenis. Voor ons is het iets anoniems.
Waarom is het anoniem: omdat we zodanig gehersenspoeld zijn. Misschien wordt het hoog tijd dat de kosmos voor mensen een psychologische betekenis krijgt.
Nou goed, om echter terug te komen op ons onderwerp intelligentie, toen ik hoorde van het ministerie voor de Ontwikkeling van Intelligentie in Venezuela zag ik dat meteen als een belangwekkende gebeurtenis, een revolutie.
Luis Alberto Machado beschikt over een ongelooflijke vindingrijkheid, die gepaard gaat met een oprechtheid in relatie tot het zoeken naar wegen om zijn filosofie ten uitvoer te brengen, niet ten bate van een persoon, of een natie, maar ten bate van de hele wereld. Ik heb hem zien omgaan met kinderen toen hij enkele groepen van mij in Israël kwam bezoeken. Ik lette in feite niet zozeer op de kinderen als op hem, zijn manier van doen, zijn gevoelens. Er bestond een oprechte zorg en belangstelling voor ieder van de kinderen. Hij is niet het type dat alleen de wereld ziet. Hij ziet het kind, het individu. Dr. Machado houdt daadwerkelijk vast aan de in het kind vast verankerde ladder, die tot opperste betrokkenheid omhoogleidt.
Laat ik even recapituleren wat ik heb proberen aan te geven. Ten eerste hebben we de gebondenheid jegens onze medemens. Dan hebben we een opvatting over menselijke ontwikkeling die berust op de werking van overdrachtelijke processen. Voorts
| |
| |
bestaat er een interactiemodaliteit zoals ‘mediated learning experience’, waarbij deze behoefte om iets over te dragen zich openbaart bij ouders, kinderen, bloedverwanten, die met elkaar omgaan en elkaar delen in de wereld. Vervolgens is er de theorie over de werkwijzen die in wezen gericht zijn op het vastleggen van de veranderbaarheid van het individu en het vinden van de richtingen waarin deze veranderingen het beste tot stand gebracht kunnen worden. En dan nog het scheppen van milieus, waarin alles wat het kind geleerd heeft, kennis opdoen en doelgerichtheid bereiken in gedragingen in het werkelijke leven.
Dus dit is uw bijdrage aan de Venezolaanse programma's?
En naar ik hoop zal het niet tot Venezuela beperkt blijven, maar zal Caracas hopelijk het opleidingscentrum voor het Latijns-Amerikaanse continent worden.
We hebben onder auspiciën van dr. Machado een programma met de naam ‘Instrumentele verrijking’ ontwikkeld en een ander programma dat ‘Methode ter beoordeling van het leerpotentieel’ heet, hetgeen een methode is ter beoordeling van een op laag niveau functionerend kind door gebruikmaking van een dynamische aanpak ter vaststelling van zijn veranderbaarheid. Deze twee programma's worden in Venezuela nu in praktijk gebracht.
In samenwerking met Ya'acov Rand, Mildred Hoffman en Ron Miller hebt u een leerboek samengesteld over ‘Instrumentele verrijking’, als zodanig een interventieprogramma voor cognitieve veranderbaarheid.
Het ligt in onze bedoeling door middel van ‘Instrumentele verrijking’ permanente structurele veranderingen in de leercapaciteit van het kind te bewerkstelligen. Naar verwachting zullen we met de resultaten, hoewel misschien niet meteen, het individu in staat kunnen stellen de verhoogde leercapaciteit toe te passen in samenhang met nieuwe ervaringen waarmee hij dagelijks geconfronteerd wordt. We spreken hier niet van een aanleg voor vaardigheden, maar van een veralgemeende leercapaciteit, een poging tot veranderen.
We zijn in Venezuela ook modaliteiten voor opleidingsmogelijkheden aan het ontwikkelen. Hiermee bereiken we in feite een verandering in leercapaciteit voor het kind, en niet alleen een verandering van bepaalde taken die het al kent. Evenmin een verandering in bepaalde interactie modaliteiten die misschien beperkt
| |
| |
zijn met betrekking tot tijd, ruimte of omstandigheden. Hierdoor wordt een manier om kinderen te beoordelen verworven, en dan niet de manier waarop het conventioneel gedaan wordt, door kinderen slechts specifieke taken bij te brengen. In feite proberen we het kind te ontwikkelen via de ‘Methode ter beoordeling van het leerpotentieel’. Het is in hoge mate een revolutionaire methode, aangezien we niet vast blijven zitten aan het ethische beoordelingsmodel, waarin het kind bepaalde taken toebedeeld krijgt; en ik zou op basis van de reacties van het kind willen bepalen wat er de komende vijftig jaar gedaan zou kunnen worden. Wat we min of meer proberen vast te stellen, is in welke mate het kind veranderd kan worden. Hoe is verandering van het kind het beste mogelijk? En deze methode, een soort toets-leer-toetsmethode, bezit een gevoeligheid voor de miniemste veranderingen die in het kind plaatsvinden, die vervolgens geïnterpreteerd worden als een teken, een index voor de veranderbaarheid van het individu.
Ook stelt het ons in staat bepaalde voorgeschreven benaderingen van het kind tot stand te brengen. Wat is de beste manier om het kind te veranderen? Dit is een van de hoofdprogramma's die afgeleid zijn uit onze theorie omtrent structureel-cognitieve veranderbaarheid, die uiteengezet wordt in het door u genoemde leerboek.
Uw werkwijze in Venezuela is gebaseerd op de premisse dat we de ontwikkeling van intelligentie eigenlijk niet aan puur toeval of het soort geloofssystemen uit voorbije tijden kunnen overlaten.
Professor Machado heeft de gedachte ontwikkeld dat we hier in feite met de fundamentele vrijheid van de mens te maken hebben. De vrijheid van de mens kan nooit echt verwezenlijkt worden tenzij men het individu keuzes biedt. En zonder intelligentie is er uiteraard geen keuze, waarom vrijheid dus een kwestie van keuze is en keuze een kwestie van intelligentie. Je kunt nooit een intelligente keuze maken zonder over alle basisvoorwaarden voor het denken te beschikken, die het individu in staat stellen te kiezen. Ik denk dat het revolutionaire element in Machado's programma gelegen is in de idee dat intelligentie boven geloofssystemen geplaatst diende te worden. Dit zou wel eens een krachtige uitwerking kunnen hebben op de verbreiding van intelligentie onder de volkeren.
| |
| |
Wel, we zijn terug bij onze eerdere discussie over het automatiseren van kinderen tot robotachtige patriotten, religieuze fanaten of wat dan ook.
We houden ons bezig met de vraag tot op welke hoogte er omstandigheden teweeg gebracht worden die verandering moeilijker zullen maken. Het is onmogelijk werkelijke vrijheid te scheppen zonder een zekere mate van gebondenheid. Denk maar aan wat ik u over Jakob en de ladder vertelde!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd