Over intelligentie

[p. 115]

R.D. Laing
Psychiater, Londen, Engeland

Op dit ogenblik zoeken de Venezolanen naar nieuwe methodes voor het lesgeven en het verbeteren van het leervermogen.

Zolang mijn kinderen er maar buiten gelaten worden.

Ze hebben indiaanse kinderen uit het oerwoud met de Sazuki-methode viool leren spelen.

Op zich lijkt de Sazuki-methode interessant. Die wordt ook hier in Londen gebruikt. Ik heb echter geen kinderen gezien, die eraan blootgesteld zijn geweest. Ik weet niet wat de Sazuki-methode meer in het bijzonder voorstaat. Maar ik zou geen bezwaar hebben tegen deskundige methodes voor het doorgeven van cultuur aan de volgende generatie. Als dit een volmaakt fatsoenlijke manier is om kinderen sneller muziek bij te brengen, prima. Maar in vergelijkbare zin wens ik het kinderen niet toe dat ze hun moedertaal van iemand anders dan hun natuurlijke moeder zouden leren.

En niet door middel van computers.

Ja, in geen geval door middel van mechanische technieken of machines. Kinderen moeten zich het gebruik van taal op hun eigen wijze eigen maken. Het is waarschijnlijk een uiting van luiheid of irrationele weerzin tegen de Sazuki-methode, maar als er een fatsoenlijke manier of methode bestaat om kinderen op een zuivere wijze echt te ontwikkelen, dan moet daar geen bezwaar tegen zijn.

Haalt u zich Plato in gedachten die een slavenjongen nam voor een van zijn dialogen, toen hij sprak over opvoeding of de beschaving van de geest. Hij vond dat opvoeding eigenlijk meer een kwestie was van het halen uit mensen wat er al inzit, dan het stoppen van informatie in een centrale computer. Plato stelde deze slavenjongen - ik kan me niet meer herinneren hoeveel - een reeks vragen, gaf geen antwoorden. Hij stelde alleen maar vragen zonder iets te horen te krijgen dat hij al wist. Plato zou jonge kinderen op die manier heel best veel sneller meetkunde hebben kunnen leren dan de meeste meetkundeleraren het op de moderne scholen doen.

[p. 116]

De Venezolanen streven naar methodes voor sneller leren.

Ik heb niets tegen sneller leren, als het maar niet op een bedenkelijke manier gebeurt. We moeten misschien niet eens zozeer denken aan de snelheid die we gebruiken, als wel ons realiseren dat we op het moment eenvoudig heel inefficiënt zijn. Daarom is er ook niets verkeerds aan het zoeken naar nieuwe methodes zolang ze maar niet ontmenselijkend werken.

En niet neerkomt op hersenspoeling.

Zolang het maar geen variant is op het macht krijgen over of het sleutelen aan de geest, of wat dies meer zij. Als de Venezolanen ernaar streven zo min mogelijk ondoorzichtig te werk te gaan, des te beter.

Als zij vakbekwame middelen op het oog hebben voor het sneller en doeltreffender overbrengen van het wezen van cultuurbeoefening, waarbij kenmerken rustig overgedragen worden van de ene generatie op de andere, geen bezwaar.

De echte narigheid is uiteraard dat wanneer deze functies overgenomen zouden worden door staatsorganisaties, die een monopolie hebben en mogelijk zouden trachten alle verouderde andere methodes te doen verdwijnen, dit om een aantal redenen volkomen onaanvaardbaar zou zijn.

Eén ervan is dat dit een verlengstuk van de volledig bureaucratische totalitaire staat zou worden. Hier zou ik me tegen verzetten. En ik wijs dit systeem niet af uit linkse of rechtse motieven. Het is onmiskenbaar dat zulke experimenten in feite in handen zouden zijn van menselijke werktuigen. We zouden ze dan ook de beschikking geven over een ontstellende macht en invloed. Het zou zelfs een ernstig probleem kunnen worden, zoals wanneer het verandert in een totaal machtsmonopolie.

Het menselijk brein is als de baby ter wereld komt cultureel gesproken leeg. Je spreekt de taal van je ouders. Je neemt het geloof van je voorouders over. De geest wordt gevormd door klassiek gevormde amateurs, ouders, onderwijzers, het milieu, en daarbij is vrijwel iedereen onwetend over de biologische feiten rond het brein.

Deze theorie is niet onzinnig te noemen.

Ik citeer José M.R. Delgado.

Persoonlijk heb ik een hekel aan deze redeneertrant. Ik heb het

[p. 117]

gevoel dat wat Delgado zegt, als u hem correct citeert, onjuist is.

Zijn theorieën zijn gebaseerd op biologische feiten.

Eén van mijn bezwaren tegen Delgado, en anderen zoals hij, is dat ze zichzelf tot deskundige verheven hebben en iedereen verder als miserabele amateurs beschouwen.

Misschien zijn ze dat ook wel!

Niet eens alle deskundigen, of zelfs maar de zelfverheven deskundigen hebben Delgado tot deskundige verheven. Voor zover ik weet is Delgado niet eens een embryoloog. Hij is geen deskundige op het gebied van prenatale ecologie of welk soort onderzoek dan ook dat op dit gebied is verricht. Noch is hij een deskundige op het gebied van prenatale programmering van de hersenen van zoogdieren, voor zover mij bekend is. En door te beweren wat u aan hem toegeschreven hebt, lijkt hij grotendeels onwetend omtrent ontwikkelingen binnen de neurofysiologie van de hersenen, of omtrent de gesteldheid van de hersenen bij geboorte.

Hij is een van de meest vooraanstaande hersenonderzoekers ter wereld.

Ik weet niet hoeveel tijd professor Delgado besteed heeft aan zijn studies van het brein, welke methode hij gebruikt heeft en welk bewijsmateriaal hij heeft verkregen. Het brein is in staat tot het vervullen van een enorm aantal functies, waarvan tot slechts een klein aantal jaren geleden gedacht werd dat ze buiten zijn vermogen lagen. We weten er zelfs nu nog niet veel over. En wat we er over weten is oppervlakkig.

Met andere woorden, we praten nu over wetenschap. We praten eigenlijk over de toepassing van methodes die voorgelegd zijn door zelfverheven deskundigen en die toegepast gaan worden op andermans kinderen. Wat de Venezolanen nu aan het opzetten zijn, komt me als zodanig voor. Bovendien wordt dit mandaat publiekrechtelijk verschaft en uit algemene middelen gefinancierd. Dus ik ben er niet kapot van.

Wat weet Delgado, en Richard Herrnstein trouwens ook, over de menselijke samenleving en hoe menselijke samenlevingen functioneren? Wat weten zij over de aard van menselijke macht met betrekking tot economie en/of sociale gewoontes? Ze hebben er misschien wel een vage notie van, maar hebben ze hoegenaamd enige tijd aan deze zaken besteed? Delgado heeft het brein bestu-

[p. 118]

deerd, ja. Maar heeft hij eveneens betrekkingen tussen mensen bestudeerd die niet gevonden kunnen worden door te kijken in de hersenen van mensen?

Misschien heeft Delgado het over hoe hij denkt dat mensen met elkaar horen om te gaan, maar wat heeft dat te maken met het menselijk leven en menselijke waarden? Wat weten de mensen die dit Venezolaanse programma opgezet hebben eigenlijk over menselijke waarden? Je kunt menselijke waarden, menselijke gevoelens, menselijke emoties niet vinden door een kijkje binnen in de hersenen van een mens te nemen.

Wanneer je een menselijk brein bekijkt, zie je alleen maar zenuwcellen. Je vindt er geen bewustzijn, gedachten, waarnemingen of de wereld zelf, evenmin iets anders. Alleen als je de wereld bestudeert, merk je op hoe mensen zich ten opzichte van elkaar gedragen. Door het bestuderen van gedrag en niet door het brein uit elkaar te halen. Menselijk gedrag is niet te zien in hersenen.

Naar mijn mening blijven zelfverheven deskundigen, of het nu hersen- of iq-specialisten zijn, dus zelfverheven en niet verheven door andere deskundigen. Maar zelfs al zouden alle deskundigen, misschien op een of twee van hen na die door de zelfverhevenen van hun voetstuk gehaald worden, ons verzoeken neer te knielen om hun kinderen, gelijk Azteken, voor de Zonnegod der iq-tests of de God der Moderne Technologie te geleiden, dan dienen wij en zij te beseffen dat de meesten van ons niet in dat soort vernederende geflikflooi zullen trappen.

Net zo min hebben we de tijd gehad om na te gaan wat zij hebben zitten doen, net zo min als zij hun tijd lijken te hebben kunnen besteden aan het ontdekken van wat andere deskundigen op andere terreinen aan het doen zijn.

Het maakt werkelijk niet uit of we met jezuïeten te maken hebben of dat de hedendaagse ontwikkelingsneurofysiologen het voor het zeggen hebben. Het is allemaal steeds weer dezelfde zwendelarij. Het is steeds weer dezelfde keuze: óf je voedt je kinderen zelfstandig en naar behoren op, óf je levert ze over aan de priesters, de opvoedkundigen, de Machado's of wie dan ook, omdat zij verondersteld worden het te weten. Maar ze weten het niet. En zelfs als zij het mogelijkerwijs zouden weten, dan is er nog niet echt een manier om te weten te komen of ze het weten, omdat ze het zelf niet weten.

De Venezolanen zijn nu dus van plan de mensheid ertoe over te halen zich te laten behandelen op dezelfde wijze als hun andere

[p. 119]

proefdieren, zoals de ratten, de apen en alle andere die ze van kant hebben gemaakt.

Natuurlijk zijn wij ook maar een of ander dier. We zijn eigenlijk niet anders. Ze zeggen tenminste dat we volkomen hetzelfde zijn. Daarom geven we ze vermoedelijk de vrijheid om op onze kinderen hetzelfde soort praktijken toe te passen, uitgevoerd met dezelfde gedachtengang, waarvan al duidelijk is wat dat betekent, gezien hun proeven op bijvoorbeeld katten en duiven. Op geen enkele wijze wens ik mijn kinderen behandeld te zien worden op een volstrekt duivelse manier.

Eerlijk gezegd denk ik dat ik me met dat laatste punt het duidelijkst maak. Ze hebben ruimschoots aangetoond hoe ze hun medeschepselen behandelen die aan hun genade overgeleverd zijn.

U bedoelt deze proefdieren.

Ja. Ze doen alles met ze. Waarom proberen ze ons tegen te houden? De enige controle komt dan van ons geboden verzet, niet door hun werkwijze. Het is echt verbijsterend dat ze veronderstellen dat mensen zich zullen laten behandelen op deze manier, deze volstrekt experimentele manier. Omdat ze er zelf geen idee van moeten hebben waar dit op uit zal gaan draaien.

Er kwamen kritische geluiden over de Indiaanse vioolspelers, dat ze tot robots waren gemaakt.

Wat wil minister Machado dan? Een slavenorkest? Dat is niet zo moeilijk. Je kunt ze kopen en opleiden. Het zal ook geen al te groot probleem zijn om ze op tournee te sturen en er in de wereld mee te pronken. Tenslotte mag geen zichzelf respecterende moderne staat meer zonder robotorkest zitten! Inderdaad zijn kinderen tot verbazingwekkende prestaties in staat. Gelukkig vinden we het hier niet nodig zulke trucs met ze uit te halen.

Maar in ontwikkelingslanden met vaak verouderde schoolsystemen kan het wel zinnig zijn om onderwijstechnieken te verbeteren.

Maar wat is dat toch voor een verschrikkelijke onbeschaamdheid om te veronderstellen dat de gewoonten die wij hebben aangeleerd, zoals het spelen van Haydn of Beethoven, superieur zouden zijn aan hun eigen culturele gewoontes, voor zover ze al niet door ons teniet zijn gedaan. Waarom denken we toch dat een Indiaanse jongen die Beethoven kan spelen vooruitgang betekent?

[p. 120]

Ik heb Indiaanse kinderen uitstekend op drums horen spelen nog voordat ze konden lopen. Waarom moeten we ze uit hun omgeving losrukken en ze viool leren spelen? Waar slaat dit allemaal op? Is het om deze Indianen een dienst te bewijzen? Betekent het een vooruitgang voor de mensheid? Of is het een zelfbesnoeiing van onze cultuur, door aan zichzelf via deze methodes te moeten bewijzen hoe groots zij is? Waar gaat het in wezen om? Ik ben slecht te spreken over de motieven die achter zoiets steken.

Het klinkt ouderwets kolonialistisch en imperialistisch om te redeneren dat deze Indianen maar beter in hun achterlijke stadium kunnen blijven zitten en door antropologen bestudeerd kunnen worden in hun natuurlijke habitat, terwijl de rest van de wereld zich in de richting van elektronische postverzending beweegt.

Maar waarvoor zouden ze dat willen doen? Ik bedoel ons inhalen?

President Herrera heeft kennelijk geredeneerd van, als we dan toch miljarden dollars het land binnen zien komen in ruil voor onze energie, kunnen we net zo goed de bevolking erop voorbereiden om het te hanteren.

Ik kan de redenering van welke groep mensen dan ook niet volgen om technologische slaven te willen produceren die in staat zijn het post-industriële systeem te hanteren.

Iets anders is het wanneer een politicus op zoek is naar speciale manieren om de beschikbare ruwe grondstof voor iets nuttigs aan te wenden. Goed, dat is misschien nog een eerlijk en oprecht argument. Maar laten we niet hypocriet op de dingen vooruitlopen. Het is duidelijk dat je dat gezichtspunt moet proberen te verkopen. En misschien is het beter om een programma te ontwerpen dan dat ongeletterde mensen in ontwikkelingslanden om aan wat klein geld te komen bloedbanken in Noord-Amerika aan hun bloed moeten helpen.

Het is inderdaad beter om te kunnen lezen en schrijven of zelfs een computerprogramma te kunnen hanteren. Als ik zo'n smalle horizon had en genoeg had van mijn eigen afstompende leefwijze in een lemen hut en mijn kinderen zag verhongeren, dan zou ik misschien denken, mijn god, het beste is nog om ze naar een staatsschool te sturen. Daar zal ik niet over twisten. Uit wat ik gezegd heb moge duidelijk zijn dat ik daar niets tegen heb.