Memoires 1997-B

[p. 11]

Amsterdam

1 juli 1997

Westerkade

Om 08.30 uur belde Eduard vanuit Singapore om te vragen of het goed met me ging. Ik stelde hem gerust en bedankte hem voor zijn bezorgdheid. Het gebeurt niet vaak dat ik te beroerd ben om zelfs hem te zien. Iedereen denk meteen aan aids, ik ook de afgelopen dagen.

Netty Feldhaus van Ham-de Jong belde. Ik sprak lang met haar. Ze vertelde dat Jeanne de Jong onder afschuwelijke omstandigheden is overleden. Netty heeft de violiste Lola Mees (78) ontmoet, en nu spelen ze regelmatig samen.

Ellen kwam een fax van Colyn brengen. Hij schrijft dat ik geen recht op inzage in mijn dossiers heb omdat de wet die daar over gaat, geldt voor ingezetenen van Zuid-Afrika. Alleen een rechtbank in Zuid-Afrika kan Binnenlandse Zaken dwingen mij inzage in mijn dossiers te geven.¹ Ellen wil deze impasse nu aangrijpen om aan te tonen dat het ons onmogelijk wordt gemaakt de door rechter Punt gevraagde bewijzen te verzamelen.

Ik deed een vervelende ontdekking. Nadat ik zakken vol gelezen en onderstreepte knipsels weg heb gedaan toen ik naar Hillbrow ging verhuizen, ontdekte ik hier in de kast nog ongeveer duizend knipsels van 1979-1989. Ik trof ze gisteren pas aan. Ik ben ze doorgelopen en heb hier en daar nog een waardevol artikel ‘gered’. Die ga ik in de Koninklijke Bibliotheek toevoegen aan de mappen van de betreffende jaargang. Ook zal ik proberen bij de delen over 1983 en 1984 nog wat toe te voegen aan de Memoires-manuscripten.

Sukmawati schreef me een lieve brief. Ze was op 20 juni met Megawati, Rachmawati en Kartika 's avonds bij de herdenking bij het graf van Sukarno in Blitar geweest. Het was er drukker geweest dan andere jaren, omdat nu ook veel aanhang van Megawati was gekomen. Er waren mensen zo ver je kon zien.²

1 Brief d.d. 30 juni 1997.

2 Brief d.d. 23 juni 1997.

2 juli 1997

Ellen vertelde afgelopen zaterdag dat Doeleman op het feestje

[p. 12]

bij Peter Nicolaï haar om de hals was gevlogen. Ik vraag me dan direct af wat voor waarden zo'n man heeft.

Erik Jurgens stuurde weer een briefje om mij sterkte te wensen met mijn rug. Heel aardig bedoeld, maar van mij hoort hij niets meer.³ Dat zijn mijn waarden.

Heb tot mijn intense ergernis vanmorgen de laatste stapel knipsels over 1982 en 1983 weg moeten gooien, allemaal informatie over de oorlog in Iran en Irak, en ook van de Falklandoorlog. Die knipsels zouden mijn dagboek zo verrijkt kunnen hebben, als ik maar op tijd had ontdekt dat ik ze gered had. Ik heb ze zelfs heen en weer gesleept naar Zuid-Afrika, juist om ze in mijn Memoires te kunnen verwerken. Maar ik kan het niet beter maken dan ik nu doe. Het zou teveel tijd kosten.

Henk Hofland is nog in New York. Ellen faxt hem nu het verzoek een korte verklaring te ondertekenen. Het zal me benieuwen of Henk zal tekenen. Het had Ellen op de gedachte gebracht een vergelijkbare verklaring aan Stoffelen te vragen. Hij bleek daartoe bereid en had bovendien gezegd dat het een stevige verklaring moest zijn omdat het gedonder nu maar eens over moest zijn.

Ik zat te corrigeren op mijn bankje op de Nassaukade. Na een uur keek ik op en zag op de andere bank een Indonesische jongen met lang haar en prachtige ogen. Buce (Boetje) Theue. Hij gaat volgend jaar april terug. Hij had Mijn vriend Sukarno gelezen en benadrukte dat ze op school alleen slechte dingen over Sukarno en Hatta hadden geleerd. Hoe is het in godsnaam mogelijk? Hij vertelde me van wat hij gelezen had over mijn ontmoeting met Bapak in Rome.

Er kwam een antwoord van Kok op mijn verzoek (nota bene van 29 april) een bemiddelaar aan te stellen.⁴ Hij verschuilt zich achter het feit dat de zaak onder de rechter is. Ik zwijg in alle talen, maar het wordt steeds duidelijker wat voor vlees ik in de kuip heb met die man.

Ik heb de hele zolder leeggehaald om de documenten van en over de familie Oltmans te vinden. Theo heeft veel vernietigd, maar ik heb nog het nodige weten te redden in Neuheim, voor de flavor of the past history of our ancestors. Ik weet dat mijn vader die geschiedenis niet verloren wilde laten gaan. Ik zal ze in die geest koesteren. Mijn ouders hebben toch maar de moeite genomen drie kinderen op de wereld te zetten. Zij maakten zich zorgen over wat er met de familiegeschiedenis zou gebeuren bij het ontbreken van kleinkinderen. Ik heb dan misschien niet

3 Brief d.d. 28 juni 1997.

4 Zie bijlage 1.

[p. 13]

voor kleinkinderen gezorgd, maar ik kan wel een reconstructie maken van sommige zeer bijzondere voorouders. Ik zal op 8 juli met de Koninklijke Bibliotheek bespreken of deze familiedocumenten ook bij mijn dagboeken ondergebracht kunnen worden. Ik denk dat mijn buste daar ook naartoe moet.

3 juli 1997

Den Hertog heeft weer een nieuwe stuk geproduceerd.⁵ Hij blijft proberen de zaken moeilijker te maken, zodat niemand meer begrijpt hoe het zit.

Ik stuurde kopieën van de familiedocumenten die ik op zolder vond naar broer Hendrik.

De krant interesseert me nauwelijks meer, alleen de International Herald Tribune is nog wel te pruimen. Misschien dat ik teveel met het schrijven van mijn Memoires bezig ben om me nog in de kranten te kunnen verdiepen.

Paul de Ridder belde. Hij was bezorgd dat er niet over het zesde deel van mijn Memoires wordt geschreven, het eerste deel dat bij Papieren Tijger is verschenen.

Ellen stuurde een stapel papieren over verklaringen en documenten die zij extra wil inbrengen aanstaande maandag, zoals de verklaringen van Lubbers, Hofland en Gase. Ik ben er niet kapot van. Ellen is na de opzettelijk toegebrachte schade denk ik nooit meer hetzelfde geworden. Ze belde of ze de verklaring van Lubbers vooruit moest zenden. Ze is onzeker. Maar uiteindelijk zullen we winnen, in de eerste plaats door de kracht die ontleend is aan het ons aangedane onrecht.

5 Zie bijlage 2.

4 juli 1997

Ik heb slecht geslapen vanwege onrust over het proces. Ik ben zeer onzeker over de indiening van de ingezonden briefjes van Hofland en Gase. Ik vrees dat dit fout is. Dit wil Den Hertog juist graag.

Ik was van 10:15 tot 12:20 uur bij Peter Nicolaï en Ellen Pasman. Eigenlijk heb ik geen zin op te schrijven wat ik hoorde. Den Hertog heeft laten weten dat rechter Punt de verklaringen van Lubbers, Hofland en Gase niet toestaat in de zitting van 7 juli. Na veel geklets of die zitting in dat geval wel of niet moest doorgaan - ik zei vrijwel niets - besloot Peter naar Den Hertog te bellen. Deze kwam aan het toestel. Het ging vooral over de brief van Lubbers, die aan Den Hertog zou hebben verklapt dat Pasman de brief had opgesteld. Ik geloof niet dat Lubbers zoiets

[p. 14]

zou doen. Het moet een list zijn om een wig te drijven tussen Lubbers en Pasman. Peter zei later: ‘Ja, Den Hertog realiseerde zich dat hij dit niet had mogen zeggen.’ Den Hertog had moeten zeggen dat de informatie over de verklaring van Lubbers via via bij hem was gekomen. Maar Den Hertog staat erop om die brief maandag buiten de zitting te houden. ‘Ik houd me aan de regels,’ zei de lul ook nog. Den Hertog verweet Nicolaï en Pasman bovendien de media te gebruiken en benadrukte het feit dat Ellen de meineed van Docters van Leeuwen op de voorpagina van de Volkskrant kreeg.

Toen Ellen even de kamer uit was, zei Nicolaï dat hij zelf ook niet had begrepen wat Ellen eigenlijk wilde. Ik vond dat een messteek in de rug, maar dat is deel van Peters ‘tactiek’. Ik ga dat niet tegen Ellen zeggen, maar ik ben er zeker van dat Nicolaï hetzelfde heeft gedaan bij de nvj (Verploeg en Abram) ten aanzien van mij. Hij gaf zelfs toe dat dit een probleem was. Maar die tactiek van begrip tonen en kruipen, maakt het wel mogelijk dat hij Den Hertog aan de telefoon krijgt, die deur is voor Ellen dichtgekwakt. Maar aan het eind van de dag belde Ellen op dat ze per telefoon vrede had kunnen sluiten met Den Hertog: ‘Whatever that may mean.’ Peter en Ellen zetten maandag nu door. Peter faxte rechter Punt om hem te overtuigen de bewuste verklaringen toch toe te staan, zowel omdat de richtlijnen dat niet in de weg staan, als omdat de argumenten van Den Hertog geen steek houden.⁶

6 Zie bijlage 3.

5 juli 1997

Het ruimtevaarttoestel Pathfinder arriveerde op Mars. Niet te geloven, de foto's die het gemaakt heeft komen al aan. In 2012 zou de mens kunnen landen op de ‘rode planeet’. Er is een persconferentie in Pasadena waar de eerste foto's worden geduid. Het onweert en er is plensregen, het meest afschuwelijke weer denkbaar. Ik werk.

Charles Kuralt, journalist voor cbs, is overleden.⁷ Hij was naast mij een van de andere journalisten die in 1962 voor het Congres beschuldigd werden pro-Castro propaganda te maken.⁸ Hij was pas 62.

Kok demonstreert weer eens dat hij de helft van de tijd niet weet waar het over gaat en dat hij het socialisme allang de rug heeft toegekeerd. Staatssecretaris van Economische Zaken Anneke van Dok-van Weele heeft afgelopen dinsdag in de Inter-

7 International Herald Tribune, 5 juli 1997.

8 Zie Memoires 1961-1963.

[p. 15]

national Herald Tribune gezegd dat het Amerikaanse beleid om Cuba in een isolement te drijven ‘redeloos’ is en verwijt Clinton gebrek aan leiderschap.⁹ Kok, die in het gevlei wil blijven bij Clinton, gaat haar op het matje roepen, want het stuk beviel hem niet. Van Dok heeft gelijk, Kok is een slijmerd.

Nog achttien dagen in het gipsharnas. Doorbijten maar.

Ellen gaf om 19.00 uur vijf pagina's van de concept-pleitnota af. Om te huilen zo slecht (helaas) - en ze werkte er in Zuid-Afrika al aan. Peter laat helemaal niets zien of horen: no money, no business. Maar zijn brief aan Punt was perfect.

9 De Volkskrant, 5 juli 1997.

6 juli 1997

Regen, regen en meer regen. Ik werk al vanaf 08.00 uur aan het schrijven van mijn Memoires. Ik moet verder. Het wordt, denk ik, weer een prachtig deel.

Peter en Ellen ploeteren voort op kantoor aan de pleitnota's. ‘Dat zouden normaliter zes advocaten moeten doen,’ zei Ellen.

De zitting van morgen staat aangekondigd op het anp-net. John Jansen van Galen wilde vier minuten met me praten in Met het Oog op Morgen, wat ik met Nicolaï besprak.

Toen belde Ellen: ‘Weten alle kranten het?’

‘Luister naar jezelf,’ zei ik.

‘Ja, maar misschien kan ik een aantal journalisten bellen.’

‘Dat is het allerlaatste wat je moet doen,’ zei ik haar.

Peter vreest dat Lubbers gaat terugkrabbelen, en ervan maakt dat hij slechts een persoonlijke mening had gegeven. Dan is zijn verklaring verder niets meer waard.

Als de pleitnota's nog komen - dat kan nooit in een dag - dan lees ik ze zeker niet. Ik heb geen zin in ergernis, net voor deze beruchte zitting.

Wat doe ik met Met het Oog op Morgen?

Je kunt er donder op zeggen dat de tegenpartij er alles aan zal doen om onze bondgenoot Lubbers voorgoed van ons los te weken. Ellen had nooit de brief van Lubbers moeten inzenden, maar als overval moeten gebruiken, zoals ik haar uitdrukkelijk had gevraagd. Ze had geen geduld. Ze doet onbezonnen en ondoordachte dingen. De trip naar Colyn was ook onvoldoende voorbereid.

Ik vraag me ook af waarom Buthelezi niet meer heeft gereageerd.

Heb een kort, rustig gesprekje met John Jansen van Galen ge-

[p. 16]

had. Toen ik zei niet te begrijpen dat de burgers van Nederland het laten gebeuren dat hun geld voor deze doeleinden wordt misbruikt, hoorde John het niet eens en kletste eroverheen.

7 juli 1997

Den Haag

De rechtbank bestond uit B.C. Punt, mevrouw M.D.J. van Reenen-Stroebel en mevrouw P.A. Koppen. De rechtbank beweerde de brief van Lubbers en andere stukken niet ontvangen te hebben! De brief mochten daarom niet aan de orde komen, en de rechtbank gelaste daarom mijn advocaten hun pleidooi te beperken. Ellen Pasman zei de stukken wel verzonden te hebben aan de rechtbank en de procureur, en ze bovendien nog eens te hebben gefaxt. Toch bleef de rechtbank bij de beslissing dat de verklaring van Lubbers, evenals de andere producties die 2 en 3 juli nog zijn verzonden, niet meegenomen mochten worden in het pleidooi. We stonden meteen al op achterstand.

19:00 uur, trein naar Amsterdam

Eerst werd er geknokt over het wel of niet achter gesloten deuren houden van de zitting. Rechter Punt besliste dat het een open zitting moest blijven.¹⁰ Den Hertog wilde de hele zitting afblazen en uitstellen naar 11 september, omdat delen van ons pleidooi niet mochten worden behandeld, en hij bang was dat daar dan steeds op gewezen moest worden. Maar rechter Punt liet de zaak toch doorgaan.

Ellens pleidooi was prima, ook op een goede toon.¹¹ Peter sloot zijn pleidooi met een cadens, hoe hij aanvankelijk perplex was geweest over mijn beschuldigingen tegen de Staat, en de twijfels die hij had gehad over mijn zaak, tot hij de gesprekken had gevoerd in Zuid-Afrika en vernam waar geheime diensten zoal toe in staat waren.¹²

Er was nauwelijks pers, alleen het meisje van het anp en een meisje van de radio.

Na de pauze kwam het pleidooi van Den Hertog, die begon met te protesteren tegen het feit dat ik tijdens de pauze de verklaring van Lubbers aan de pers had gegeven. ‘Dat had je niet zo openlijk mogen doen,’ zei Peter Nicolaï tegen me. Ik wierp tegen dat als je naar Den Hertog luistert, de Staat nooit onrechtmatig heeft gehandeld en ik alle ellende over mezelf heb afgeroepen.

10 Zie bijlage 4, het proces-verbaal van de zitting.

11 Zie bijlage 5, het pleidooi van Ellen Pasman.

12 Zie bijlage 6, het pleidooi van Peter Nicolaï.

[p. 17]

Den Hertog haalde Joost Niemöller uit De Groene Amsterdammer als autoriteit aan, evenals Blokker en Heldring.¹³ Blokker, de man die mijn vertrek naar Zuid-Afrika en mijn journalistzijn de grond in boorde. De engerd die over mij schreef, zoals hij over Sukarno een heel toneelstuk schreef, en van toeten noch blazen wist.

Duidelijk werd ook dat medewerkers van het kantoor van Den Hertog onderzoek in Zuid-Afrika hadden gedaan en het document bij Colyn hadden kunnen inkijken, terwijl dit ons geweigerd werd. Daar moet ik Buthelezi over schrijven, of eigenlijk moet ik er weer heen. Ik kon haast niet geloven wat Den Hertog allemaal zei. Hij beweerde dat ik samen met Sondaal piano had gespeeld - wat nooit gebeurd is - en dat ik Sondaal zo beledigd had dat hij me een brief zou hebben geschreven nooit meer met me om te willen gaan. Er werd bovendien opnieuw nadrukkelijk herhaald dat Zuid-Afrika mij beu was en mij daarom uitzette.

Ook kwam Den Hertog met de laster dat ik in de vs beschuldigd was van seks met minderjarigen - wat nooit is gebeurd, nooit! Ook refereerde Den Hertog aan diverse stukken uit de pleitnota van Peter Nicolaï, die ze uit mijn geheime bvd-dossier had weten te wobben, het dossier dat volgens Docters van Leeuwen niet bestond. Deze zwartmakerij werd weer eens door deze vertegenwoordiger van de Staat gespuid en niemand die erop reageerde, niemand die deze leugen ontkrachtte. Ellen zou dit later schriftelijk doen. Toch had dit in de rechtzaal weersproken moeten worden en hadden mijn advocaten moeten eisen dat de laster in de notulen werd opgenomen, want Den Hertog zou later tegenover de pers ontkennen dat hij dit gezegd had. Mijn ergernis over de kwaadaardigheid en de onwaarheden was buitengewoon.

Verder had ik voor Zuid-Afrika gewerkt, en kwam het rapport van de Ombudsman er weer in ruime mate aan te pas.

Opnieuw troefde Den Hertog ons dus af. Hij zag bovendien kans langer aan het woord te zijn dan Ellen en Peter samen, en kon daardoor op een walgelijke wijze en toon de langste voorstelling houden. De reacties van Ellen en Peter kwamen niet uit de verf, de belachelijkheid van de beschuldigingen van Den Hertog werd onvoldoende benadrukt.¹⁴

Op 1 oktober zal er vonnis gewezen worden. Dat verliezen we

13 Zie bijlage 7, het pleidooi van landsadvocaat Den Hertog.

14 Redactie: Zie over deze zittingsdag ook pagina 211 tot en met 216 uit Ellen Pasmans boek Oud zeer. Over de facades van de Nederlandse rechtsstaat, Bert Bakker, Amsterdam, 2002.

[p. 18]

dus. Ik reken absoluut niet meer op een overwinning. Ik zal pas gelijk krijgen lang nadat ik dood ben. Pas dan zal duidelijk worden dat het is gegaan zoals ik steeds heb gezegd, en in mijn dagboeken heb opgeschreven.

Een hele dag het raam uit. Zonde.

Toen we het Gerechtshof uitliepen zei Peter: ‘Het is allemaal zo gemeen, waar zijn we eigenlijk mee bezig?’ Hij zei ook dat hij op een gegeven moment tranen in zijn ogen kreeg van het ratterige geklets van Den Hertog. En achter die rat zit Van Velzen.

Ik was totaal verafschuwd, en snelde naar de Koninklijke Bibliotheek waar ik me kon onderdompelen in mijn verleden en een aantal stukken en brieven uit de jaren vijftig opzocht. Ik las een brief uit 1953 aandachtig. Wat was mijn gedachtegang? Ik trok toen een streep en zei nee. Sindsdien is mijn koers rechtdoorzee

Westerkade

Slechts een broodje paling gegeten vandaag. Om 20:15 uur bereidde ik wat eten, en toen moest ik om 21.00 uur Peter bellen. Hij kwam aan de lijn, klonk zeer opgewekt en zei dat hij aan me gedacht had. ‘When I look in Kate's¹⁵ face, I see you,’ zei hij. En hij herhaalde driemaal: ‘Ik ben zo blij dat je belt.’ Hij is duidelijk angstig om naar Nederland te komen. Ik belde Trees. Hun etage is voor twee maanden geregeld, 500 per maand en vlakbij Trees. Een godswonder.

Ik schreef Peter Nicolaï een kattebelletje, waarin ik me verontschuldigde omdat ik zo snel na de zitting verdwenen was. Ik had teveel over me heen moeten laten gaan, zonder iets terug te kunnen zeggen.

Den Hertog had gesteld dat hij de verklaring van Lubbers alleen bij Merckelbach kon nagaan - die op vakantie was en vervolgens met Kok naar Madrid zou gaan. Hoe lang heb ik al niet gezegd dat er met Merckelbach gepraat moest worden!¹⁶ Niemand luisterde. Merckelbach is de sleutel tot een schikking. Ik heb dit steeds gezegd (en geweten).

Ramdharie aan de telefoon. Hij had al met Ellen gesproken. Hij stelt immer dezelfde stomme vragen naar de bekende weg, de imbeciel. Maar ik vertelde hem dat Ellen in Zuid-Afrika was geweest. Hij zal haar morgen weer bellen.

15 Redactie: een van de twee katten van Peter.

16 Merckelbach is een van de Haagse sleutelfiguren, die niemand kent, maar een ongekende macht schijnt uit te oefenen.

[p. 19]

8 juli 1997

Vischjager zegt dat er alleen een gesprek met Den Hertog op de radio is uitgezonden. Den Hertog had gezegd dat de verklaring van Lubbers slechts een mening was, en geen bewijs. En dat er kop noch staart aan zat. Volgens Vischjager was het gesprek met mij niet te horen geweest. Overigens stond het nieuws over Lubbers ook op teletekst.

Ellen belde. ‘Lubbers is razend.’ Morgen wordt Lubbers benoemd tot voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken, die raad gaat geven aan de ministeries van Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingssamenwerking. Nu zit de hele pers achter hem aan vanwege zijn schriftelijke verklaring in mijn zaak. Lubbers zei tegen Ellen dat hij die verklaring eerst bij Merckelbach had willen brengen. Dan had hij dat de afgelopen vier weken maar eerder moeten doen. ‘Het bevalt me niet dat hij me niet wil ontmoeten,’ zei Ellen. Ik zei haar te kalmeren en Colyn en Christo het Volkskrantartikeltje van vanmorgen per fax te zenden en morgen weer met Ramdharie te spreken.

[p. 20]

Bij Struwe werd vanmorgen gezegd dat ik toch op de radio was geweest. Het meisje had Den Hertog gevraagd: ‘Daar kunt u toch nooit meer omheen?’ Den Hertog antwoordde: ‘Ik baseer me op de feiten.’

Nicolaï heeft bezwaar gemaakt tegen de aanvullende beschikking van 24 juni, waarbij een zeer beperkt aantal documenten van zusterdiensten uit het dossier over mij bij de bvd is vrijgegeven.

Aart van der Want en Kees Thomassen waren hier anderhalf uur om te praten over een Willem Oltmans Stichting. Ik vroeg Aart of hij voorzitter wilde zijn. Het verbaasde me hoe zakelijk Aart te werk ging.

nrc Handelsblad heeft een stom bericht en komt weer met de 2,8 miljoen gulden aanzetten. Harm van den Berg is een onbekwame klootzak.

De Amerikanen zijn compleet geschift met hun idee bij een navo-oefening een landing op de Krim uit te willen voeren.¹⁷ Dat moet Talbott gepasseerd zijn. De regering Clinton leeft in dromenland.

Ik overwoog Peter weer te bellen, maar ik twijfelde. Kees, Aart en ik hebben vanmiddag besloten dat Peter, na mijn overlijden, 25 jaar zeggenschap over mijn dagboeken zal krijgen. Daarna ben ik aan de heidenen overgeleverd. Tot mijn verbazing belde Peter even later zelf en las een citaat van Voltaire voor dat Edwin gevonden had: ‘It's dangerous to be right, when the government is wrong.’

17 NRC Handelsblad, 8 juli 1997.

[p. 21]

9 juli 1997

Ik zoek me kapot naar het document met de melding van de inlichtingendiensten dat ik in de vs zou hebben vastgezeten wegens ontucht met minderjarigen. Dat heeft cia-agent Werner Verrips me indertijd geflikt. Peter Nicolaï herinnert zich nu zelfs niet dat Den Hertog erover sprak. Ellen wel, die zegt een notitie te hebben gemaakt. Ik moet in de rechtzaal de drek toch maar weer gaan noteren.

Peter Nicolaï zei vanmorgen dat hij bang was dat Den Hertog zou ontkennen dat hij over een verblijf van mij in een Amerikaanse gevangenis had gesproken, en dan konden we niets. Ik zocht daarom contact met de twee journalistes die in de zaal aanwezig waren geweest. Barenda Grutterink van het anp wist er niets van, maar de juffrouw van Radio 1 herinnerde zich wel dat Den Hertog het over mijn vermeende gevangenschap heeft gehad. Ik belde Ellen. Ze had vandaag Lubbers weer gesproken. Er hadden maar twee journalisten gebeld. Toch wilde hij nu niets meer doen, ook niet meer richting Merckelbach. Hij wilde er niet meer bij betrokken zijn. Ik had haar gezegd per fax aan Lubbers vast te leggen wat er gisteren was gebeurd. Ze zei dat ze dat had gedaan, ‘maar die fax krijg je niet’. Dat vertrouw ik dus niet.

Lubbers had haar gezegd: ‘En toch zal ik gelijk krijgen, dat er niet meer dan een ton in zit.’

Ellen had Lubbers in een vroeg stadium gezegd dat ze omtrent zijn verklaring de media niet zou zoeken, dus ik heb het sterke vermoeden dat ze nu zegt dat de nu ontstane opwinding in de pers door mij is gekomen, terwijl (vooral) Ellen, maar ook Peter, het eens was de brief vrij te geven. Den Hertog zei het meteen tijdens de zitting dat ik de brief had vrijgegeven, waarop Peter me zei: ‘Je had het niet zo openlijk moeten doen.’

Ellen herhaalde nogmaals dat zij en Peter nogal van de kook waren over het pleidooi van Den Hertog.

Ellen belde vanavond laat nog vanuit haar huis. Spong had haar geadviseerd de notulen op te vragen van de zitting. Maar: ‘(...) staat het daar niet in, dan kan je het schudden.’

Zelf was ik nog steeds laaiend toen Den Hertog begon over de seks met minderjarigen, want hoe kon ik tot 1 januari 1992 met een green card in New York gewoond hebben als dat waar was geweest? Ik zei tegen Ellen dat één van hen Den Hertog had moeten vragen zijn uitspraak te herhalen. Dan was het zeker in de notulen gekomen. ‘Ik voel me op die manier niet echt beschermd, want als dit was gebeurd, dan hadden we nu geen probleem gehad,’ zei ik. Ze was het met me eens - haar

[p. 22]

sympathieke eigenschap - maar ik schiet er geen moer mee op.

Ik vind het wel afschuwelijk om dit tegen haar, die me zo fantastisch helpt, te zeggen, but it's the fucking truth.

Tussen alles door probeerde ik me te concentreren op de Memoires.

Bas Soetenhorst komt morgen om 10:00 uur een interview maken.

Ik lees eigenlijk de krant niet meer, behalve de International Herald Tribune, en kijk nog minder televisie.

Nog dertien nachten met het gipsharnas. Het eind is in zicht.

10 juli 1997

Bas Soetenhorst van Het Parool arriveerde om 10:00 uur, precies toen de kerktoren sloeg. Hij had een fotograaf bij zich, wat me erg hinderde, dus die bleef niet lang. Ik heb Bas het verhaal gedaan. Hij zei dat de redactie na de brief van Lubbers had geconcludeerd dat het dus toch een serieuze zaak was. ‘Daar zijn jullie laat achter met jullie zelfingenomenheid. It is easier to split an atom than a prejudice, zei Gordon Allport van Harvard al een halve eeuw geleden, Bas,’ zei ik.

Later belde Bas me. Hij had naar Den Hertog gebeld met vragen over mijn zogenaamde gevangenschap in Amerika. Den Hertog ontkende natuurlijk glashard dat hij daarover iets had gezegd in de rechtszaal. Precies zoals Peter al verwachtte. Dat toont maar weer aan waar ik het tegen opneem.

Ik sprak vanmiddag Ellen Pasman, Theo van Gogh, Rens Broekhuis en nog een jongen bij Shooting Star. Er is kennelijk geen geld om de film over mijn proces af te maken. Geen enkele club in Hilversum wil er geld insteken. Er wordt wel een montage van 50 minuten gemaakt, die voorlopig naar de plank verhuist. Theo zat weer uit zijn neus te vreten en zag er onooglijk uit. Een wildvreemde kerel gaat een promotietape maken. Dit kan zo niet, maar ik zei bijna niets.

Ik vertelde na het gesprek bij Shooting Star Ellen over het interview met Soetenhorst, en voor het eerst in lange tijd werd ik razend op haar. Ze zei dat ik niet tegen Het Parool had mogen zeggen dat Lubbers ook drie jaar geleden onder ede had kunnen zeggen wat hij nu schriftelijk verklaard had. We kregen een hoogoplopende ruzie, waarin ze nogmaals toegaf dat ze Den Hertog hadden moeten vragen die shit te herhalen. ‘Ik vraag niet aan jullie om na afloop beiden over de kook te zijn van de smerigheid van Den Hertog. Ik vraag jullie mij tegen die smerigheid te beschermen, en dat doen jullie niet.’ Of ik

[p. 23]

niet zo wilde blaffen. Ik vertrok en ja, de telefoon gaat er zometeen uit, dat is de enige manier.

11 juli 1997

Ik faxte Ellen vanmorgen vroeg dat ik hen geen verwijten maak over hun optreden maandag in de rechtbank omdat ik het vooral ook mijzelf verwijt dat ik mijn mond niet opentrok toen Den Hertog begon over mijn zogenaamde hechtenis in de vs. Waar ik wel razend over was, was dat ze zei dat ik mijn opmerking over Lubbers tegen Het Parool niet had mogen maken. Zoiets verwacht ik van Verploeg, maar niet van haar. ‘Als je vriend en vijand niet uit elkaar kunt houden, en in nvj-termen begint te spreken tegen me, dan heb ik het even niet. Lubbers is geen vriend, nu niet en nooit geweest. Dat weet ik maar al te goed, en dat ben jij blijkbaar kwijt.’¹⁸

Ze belde even later en zei dat ze had verwacht na gisteren een bericht van me te krijgen dat ik haar niet meer nodig had. Ik dacht omgekeerd hetzelfde van haar en wilde haar brief die vanmorgen in de bus lag eerst niet openmaken, om die reden. Alles is in orde nu.

Het artikel in Het Parool is in orde. Ik stuur het artikel ook aan Ria Lubbers, want die komt er goed uit de verf.¹⁹

Trudy van Rijswijk van Radio 1 herinnert zich slechts vaag wat door Den Hertog werd gezegd, maar hoe bewijzen we dat nu? Nicolaï en Pasman hebben als sukkels gehandeld, want zij hadden het direct vast moeten laten leggen.

Nog stommer vind ik de uitlating van Nicolaï in de Haagse Courant dat hij met bibberende benen op 30 januari het huis van Lubbers verliet.²⁰

18 Zie bijlage 8.

19 Zie bijlage 9.

20 Zie bijlage 10.

16:30 uur

Ik ben op de fiets gestapt - bijna naakt, in korte broek en met leren jas om het harnas te maskeren. Ik ging Adonis binnen, ging direct de darkroom in - dan zie je absoluut geen moer - en geloof het of niet: bijna meteen ontstond er een gangbang rond mij. Handen op mijn benen, kont, overal en sommigen zogen ook. Maar zodra ik weer wat kon zien, ging ik op een barkruk zitten. Toen was er een Aziatische buitenlandse jongen, horlogeverlichting, kleine schoudertas, bril en een absoluut sensationeel lijf, armen, borst, alles. Hij ontdekte mijn pik en begon een complete blow job (oude stijl, ik dacht eerst dat hij een

[p. 24]

Amerikaan was). Ik was hierdoor in 30 minuten weer buiten. Ik denk dat hij verwachtte dat ik hem ook zou zuigen. Ik zat als aan de grond genageld op mijn kruk, met mezelf discussiërend - deze gezonde, prachtige jongen zou in het geheel geen gevaar vormen om te zuigen. Maar ik kon mezelf er niet toe zetten.

12 juli 1997

Om 08:00 uur reed Steven (jonge Indische jongen) me naar Hilversum. Prompt om 09:03 uur zat ik in de radiostudio van tros Nieuwsshow. Peter de Bie en Mieke van der Weij lieten me rustig mijn verhaal doen, waarbij ik het zeer voor Lubbers opnam en Kok en Van Mierlo slapjanussen noemde. Ik sprak ook over Ron Abram en over Van Mierlo's ambtenaren, die uitgingen van het adagium: brand je niet aan Oltmans. Maar vooral Den Hertog heb ik herhaaldelijk als rasploert aan de kaak gesteld, met zijn bvd-stuk uit de vs uit 1962. Ellen vond het niet mis. Aart belde dat het uitstekend was.

Gisteren citeerde Bas Soetenhorst in Het Parool me incorrect: ‘ik en mijn advocaten’, wat ik nooit op deze manier zeg, en vandaag heeft Gijs Zandbergen in de Volkskrant een kolom die in de verste verte niet weergeeft hoe en wat ik werkelijk heb gezegd. De kolom is wel verlucht met een bijzonder fraaie karikatuur.²¹

De kleinzoon van Pak Sukrisno kwam twee uurtjes praten; pienter, slim ventje van achttien jaar. Ik zei hem dat hij zijn leven in Indonesië moest opbouwen. Hij is zo Javaans. Pak Sukrisno is inmiddels 79.

Ik heb bijna een nieuw deel af: de tweede helft van 1984. Ik ga meteen door. Als ik dit jaar nu ook eens 1985 en 1986 af zou kunnen krijgen. Het moet kunnen. Ik vond in mijn dagboeken foto's terug van Theo, toen hij in 1984 met Kerstmis op Amerbos was. Ik krijg bijna tranen in mijn ogen als ik naar die foto's kijk. Ik wist niet meer dat ik ze had.

Theo van Gogh belde. Hij schrijft een column over mijn zaak in Nieuwe Revu en vroeg te hooi en te gras naar gegevens. Zonde, want het zou een prima gelegenheid zijn er iets goeds van te maken.

21 De Volkskrant 12 juli 1997.

13 juli 1997

Peter Edel belde dat ik het laatste nummer van Kleintje Muurkrant moest lezen, wat ik na het smerige artikel van Frank Wil-

[p. 25]

[p. 26]

lems in een vorig nummer automatisch weggooi.²² Het lag nog in de bak in de gang. Een lang verhaal van misstanden, alhoewel Edel dichter bij de waarheid komt.²³ Waar het me andermaal van overtuigt, is dat zelfs een dagboek als het mijne geen garantie is dat je verhaal naar waarheid, zoals het werkelijk was, de geschiedenis in zal gaan. Waarheid is een fictie. Men kan immers niet lezen of leest slechts gedeelten, dus niet alles. Gevolg is dat vervalsingen van hoe het was hoogtij vieren.

Hans Lonis verwachtte me vanmorgen. Ik trok de telefoon eruit, want ik wilde ongestoord werken, maar ik kreeg wroeging, dus ben ik tegen de middag toch gegaan. Het is bijna net zo'n grote flat als die van Eduard, maar hij heeft huursubsidie. Peter en Edwin zal het daar prima gaan.

Hans had vrijdag en gisteren Docters van Leeuwen over Bouterse in nova gezien. Dat heb ik dus gemist, maar wat hebben ze toch tegen Bouterse? Het is zoiets als tegen mij. Hans had alles gelezen en vond dat Ellen Pasman steeds meer in de publiciteit kwam.

22 Kleintje Muurkrant, 14 februari 1997.

23 Kleintje Muurkrant, 11 juli 1997.

14 juli 1997

Toen na afloop van de zitting van 7 juli Ellen Pasman de stukken over het op toevoeging werken aan mijn zaak, aan Punt gaf, constateerde hij met verbazing dat Ellen het dus allemaal voor niets deed. Johan Struwe merkte daar later over op: ‘Dat moppie van jou denkt natuurlijk dat er op den duur wat te halen is, anders deed zij het niet.’

Ik schreef Buthelezi dat Colyn in een gesprek met Pasman behoorlijk duidelijk was geweest over wat er was gebeurd, en eveneens over het bestaan van een dossier over mij, maar dat hij een geschreven verklaring had opgesteld die absoluut niet lijkt op wat hij Pasman heeft verteld en waar niets van belang in staat. Ik schreef hem dat Colyn had gezegd dat ik mijn dossier niet kan inzien, ondanks een waarheidscommissie, en ondanks een nieuwe grondwet die juist openheid en het recht op inzage van dossiers voorschrijft. Ik liet hem weten zo snel mogelijk naar Zuid-Afrika te komen. Ik wil hem dan graag onder vier ogen spreken om te zien wat de mogelijkheden zijn om de waarheid boven tafel te krijgen.

Per brief heb ik Gerard Spong gevraagd of hij me wil ontvangen om te bespreken wat ik kan doen aan de actie van Den Hertog in de rechtszaal om te refereren aan de notitie van Verrips dat ik in Amerika in de gevangenis gezeten zou hebben,

[p. 27]

maar welke uitspraken nergens in de rechtbankverslagen zijn opgenomen.

Florrie Rost van Tonningen stuurde me een foto en schreef op de achterzijde: ‘Voor mij ben je een held, die strijd voor eerlijkheid en recht.’ Als ik naar haar foto kijk, vind ik het maar een triest plaatje. Zeker omdat ze met de nek wordt aangekeken door bijna iedereen. Ze is vervreemd van haar kinderen, en dat alles voor dat waar ze tot op de dag van vandaag in gelooft. De geschiedenis stelde haar in het ongelijk. En toch wil ik niet meedoen met dat met de nek aankijken. Op een bepaalde leeftijd moet je een zekere mildheid mogen ontvangen.

Ik heb bij Northwest een nieuw ticket naar de vs geboekt, van 14 tot 25 september. Ik heb iedereen geschreven dat ik kom. Karina Sukarno schreef me een briefje. Ze was twee maanden in Indonesië geweest en heeft nu het gevoel dat ze meer in contact wil zijn met dat land, maar ze wil ook met een voet in New York blijven, om haar vrijheid te behouden.²⁴

Ik word trouwens steeds vaker door wildvreemden aangesproken op straat. Gisteravond van Adonis naar mijn fiets eerst een zwarte jongen die me aanmoedigde door te vechten, even later een (ik denk) Antilliaanse kerel, een beauty, die me een hand wilde geven.

Paul Verrips belde en vroeg op een autoritaire toon wat er aan de hand was. Misschien heb ik zijn vader Werner Verrips genoemd bij de tros op de radio? Ik stuurde Kaat Verrips de verklaring, die van de hand van Werner is, zoals die me door de regering gegeven werd, en is gebruikt door Den Hertog.

24 Brief d.d. 7 juli 1997.

15 juli 1997

Postma is overleden, geadverteerd als ‘de aartsvader van Nyenrode’. Als ik geen bonje had gemaakt bij het bestuur, met Henk en Frank en later alleen, zou hij er wellicht nooit gezeten hebben, als opvolger van Habbema. En Frenkel Frank maar zeggen ‘wij hebben Habbema geloosd’.

Tjong belde en kwam langs. Ik had hem een week geleden ontmoet op de brug, en ben toen koffie met hem wezen drinken. Hij is een bijzondere jongen. Zijn vriendin is 29 en leidt een hotel achter Athenaeum. Hij had voor 2 september een ticket naar Poona in India geboekt. Zijn moeder zei dat hij niet moest gaan, waarop hij het ticket heeft geannuleerd. Zijn broer zit bij de politie. Hij wil zijn zeven jaar lange verslaving aan harddrugs beschrijven. Hij is nu een jaar zonder drugs.

[p. 28]

Deze jongen ontmoeten is inderdaad een hoogtepunt. Hij herhaalde dat hij totaal zichzelf is en zich opent bij mij. Hij herinnert me aan John van Haagen. Ik liet hem Johns foto zien.

Ed belde op weg naar New York. Hij zal 19 september een nacht ymca betalen. Dat is heel prettig.

Jan Mets belde. Hij is zeer enthousiast over Paul de Ridder en Jan van Herp van Papieren Tijger, die hij had ontmoet. Jan Mets denkt aan een oplage van 1.000 exemplaren per deel Memoires, waar hij 5.000 gulden per deel voor wil hebben.

Tot mijn verrassing belde Peter uit Johannesburg. Hij had de stunt van Den Hertog ontvangen. ‘Ik ben razend,’ riep hij. ‘Wat zijn dat voor mensen?’ Hij maakte me blij met zijn diepe verontwaardiging. Edwin had zondag zijn eerste kolom in Sunday Times. Ik heb hem altijd gezegd dat hij moest gaan schrijven.

Toen Tjong hier was belde Privé. Mitterrand had een waarzegger om zich heen, zou Kok dit ook hebben? ‘Nou nee, hij is een slapjanus, maar zo gek is hij nou ook weer niet,’ gaf ik als antwoord.

16 juli 1997

Ik hoorde van Vischjager dat Henk Hofland terug is. Ik bracht hem een briefje, maar hoor taal noch teken van hem.

Welingelichte Kringen is opgedoekt, vanwege een ruzie tussen Arend Jan Heerma van Voss en Joop van Tijn.

Tjong belde. Hij had Vogelvrij in een nacht uitgelezen en was geschokt.

Theo van Gogh en Theodor Holman hebben een krachtig stuk geschreven in Nieuwe Revu!²⁵ Ik stuur het stuk naar de klootzakken bij de nvj. Het is ook naar Peter.

De heer Harsojo van de Indonesische ambassade belde. Ik zei nors ‘ja,’ maar verontschuldigde me direct toen ik hoorde wie het was en zei dat ik een slecht humeur had. ‘En de heer Lubbers is u te hulp gekomen,’ zei hij. Toen wist ik hoe laat het was. Hij wilde Mijn vriend Sukarno hebben, maar boekwinkels zeiden dat het was uitverkocht. Ik stuur hem een exemplaar toe met een opdracht.

De Volkskrant wreef er in een commentaar nog even in dat de Haagse rechtbank minister Wijers van Economische Zaken en minister Sorgdrager van Justitie de les heeft gelezen over de beginselen van de rechtsstaat.²⁶ De twee ministers weigerden stelselmatig de lijst met wetten en regelingen die mogelijk getrof-

25 Zie bijlage 11.

26 De Volkskrant, 16 juli 1997.

[p. 29]

fen werden door het Securitel-arrest openbaar te maken. Dat arrest bepaalt dat ontwerpen voor technische voorschriften voor industrie- en landbouwproducten en geneesmiddelen moeten worden aangemeld bij de Europese Commissie. Gebeurt dat niet, dan zijn deze niet rechtsgeldig. De Vereniging van Strafrechtadvocaten deed met succes een beroep op de wob om de lijst alsnog openbaar te krijgen. De Haagse rechtbank veegde alle argumenten van de Staat van tafel en besloot dat de lijst openbaar moet worden omdat ‘de burger er vanuit mag gaan dat wettelijke voorschriften ook rechtskracht bezitten. Er is daarom een zwaarwegend openbaar belang bij publicatie van informatie die herover twijfel zaait. Het gaat immers om informatie die de kern van de rechtsstaat raakt,’ aldus de rechtbank. De Volkskrant besluit het commentaar met: ‘Dat dit juist aan twee d66-ministers moet worden voorgehouden mag minstens ironisch heten.’ Ik mag deze aanval op d66 wel. Ik verklaar ze zelf ook de oorlog.

Er wordt in de Tweede Kamer gedebatteerd over de uitzetting van een Turks gezin.²⁷ Natuurlijk. Turken krijgen aandacht van de volksvertegenwoordiging. Maar wat doen ze voor mij?

27 Redactie: De asielzaak Gümüs.

17 juli 1997

Ik heb Henk Hofland de eerste 33 pagina's van het manuscript van de Memoires van 1985 gestuurd, een periode waarin Lurvink, Enkelaar en André Spoor veel aan bod komen.

In de International Herald Tribune stond vandaag een fraaie cartoon over de drang zo snel mogelijk voormalige Oostbloklanden tot de navo te laten toetreden.

[p. 30]

Deze cartoon zouden ze in Moskou getekend moeten hebben, maar komen de voormalige Sovjetgeesten erop?

Ik werkte de hele dag en bereikte 12 februari 1985. Bijna pagina 50 van een nieuw deel.

Het is niet meer te doen om rustig een sigaretje te roken op de brug. Mensen klampen je aan. Vanavond Lou Stoppelman, een relatie uit begin jaren '50, die Bertie kende en bij Opip en Sima kwam. Hij begon in 1978 in Moskou en zegt er een flat te hebben. Hij is er consultant. Hij werkt er met de Russische maffia. Hij heeft een vriend, een psychiater, en er was nog een kerel bij. Ze wilden dat ik een biertje bij ze kwam drinken. Ik kon er niet onderuit. Lou zei dat de mensen in Moskou steeds gelukkiger werden. Ik kan er niet over oordelen.

Op televisie is een reportage over ‘seksuele glasnost’ in Rusland. Naaktmagazines tonen onder andere foto's van naakte Russische meisjes op marineschepen, en in Moskou is een schoonheidswedstrijd voor naakte meisjes. Wat moet je ervan zeggen? Ik denk aan Arbatov, die jaren geleden al zei dat hij rilde bij de gedachte dat Rusland ooit zou worden als de vs. Nu zijn ze hard op weg. Ik zou erg graag willen weten wat Olga Tchetchekina, Alexandr Romanov, Jermen Gvishiani en mijn andere Sovjetcontacten zeggen over wat er de afgelopen tien jaar in hun land is gebeurd.

18 juli 1997

Bij de kaasboer legde ik 100 gulden op de toonbank, liep even rond, en toen lag er 50 gulden. Er stond een grote Surinamer. ‘Waar is de 100 piek,’ vroeg ik. Het was maar 50 gulden volgens de Surinamer. Deze keer weet ik zeker dat ik me niet vergis, maar ik concludeerde dat ik maar niet zo stom had moeten zijn en liet het gaan.

Ik heb tot 17.00 uur gewerkt. Ik ga even liggen en ga daarna naar Adonis.

Ellen Pasman belde: Den Hertog had Punt geschreven het volledige proces-verbaal van de zitting van 7 juli, in verband met mijn uitlatingen in Het Parool over zijn opmerking over mijn gevangenschap in de vs, zo snel mogelijk ter beschikking te stellen.²⁸ Hij dreigt nu Ellen, die ook wordt aangehaald in het artikel, voor de tuchtrechter te laten komen als wij niet laten weten dat we verkeerd geciteerd zijn door Het Parool.²⁹

Ellen herhaalde dat wat Hofland bij Van Gogh zei, onbruikbaar is. Ze vond Van Gogh in de Nieuwe Revu ook niet zo sterk en

28 Brief d.d. 11 juli 1997.

29 Brief d.d. 14 juli 1997.

[p. 31]

begreep niet dat er niemand was die werkelijk een goed stuk zou kunnen schrijven. Hofland is de enige die dat zou kunnen doen, maar hij is er te laf voor.

Er kwam een aardig briefje van Rik Felderhof dat zijn programma met mij en Nel Benschop op 8 september wordt uitgezonden.³⁰

Dick Walda stuurde me een briefje en een uitgebreid antwoord op zijn verzoek om zijn dossiers bij de bvd in te zien. Natuurlijk mag hij het meeste niet inzien vanwege inzicht in ‘het actuele kennisniveau van de dienst.’³¹ Dick is jarenlang bestuurder geweest bij de vriendschapsvereniging Nederland-ussr.

30 Brief d.d. 17 juli 1997.

31 Brief d.d. 15 juli 1997.

19 juli 1997

Brandt Corstius schrijft een biografie van Noam Chomsky de grond in.³² Een Amsterdams Davidje die Goliath aanvalt, bespottelijk. Heb mijn eigen ervaring met Chomsky toen hij zei: ‘Skinner is not worth my time.’ Van Chomsky's taaltheorieën ben ik niet op de hoogte, maar in zijn gevecht met de Amerikaanse politieke gevestigde orde sta ik zeer achter Chomsky. Bovendien vind ik dus ook dat Faurisson zou moeten mogen schrijven - ontleden, bewijzen - dat er geen gaskamers hebben bestaan, maar tenzij ik er 100 procent van overtuigd was, zou ik er nooit een woord over hebben geschreven.³³ Ik denk dat er wel gaskamers zijn geweest - alle ontkenningen van Florrie Rost van Tonningen cum suis ten spijt - en zal dus ook nooit echt met haar in zee gaan, ook al heb ik enkele keren naar haar geluisterd. Hetzelfde met de Centrum Democraten, Brookman, Vierling en dergelijke. Ik wil wel met ze praten, luisteren, meedenken, maar ik zal geen voorwoorden schrijven voor hun boeken, al vind ik dat er een authentieke rechtse partij zou moeten en mogen zijn, die ervoor pleit buitenlanders uit ons leefklimaat te zetten. Multiraciaal, multicultureel zou moeten

32 NRC Handelsblad, 18 juli 1997. Robert Barsky, Noam Chomsky: A Life of Dissent, MIT Press, Cambridge, 1997.

33 Redactie: De Faurisson affaire. De Franse professor Robert Faurisson beweerde in twee brieven in 1978 en 1979 in Le Monde dat de gaskamers bedoeld om de Joden uit te roeien niet bestonden. Chomsky ondertekende een petitie die rondging waarin Faurissons recht op vrije meningsuiting werd verdedigd. Daarop werd Chomsky flink bekritiseerd. Vervolgens schreef Chomsky het essay Some Elementary Comments on the Rights of Freedom of Expression, waarin hij zijn critici verweet geen respect te hebben voor de vrijheid van meningsuiting. Hij gaf toestemming dit essay voor welk doel dan ook te gebruiken. In 1980 werd het essay zonder dat Noam Chomsky hiervan op de hoogte was, gebruikt als voorwoord voor een boek van Faurisson, waardoor de kritiek op Chomsky zeer hoog opliep.

[p. 32]

werken, daar ben ik het mee eens, maar dat doet het niet en daarom zou het niet eens geprobeerd moeten worden.

De ‘recensie’ van Hugo Brandt Corstius is een behoorlijke afrekening, gebaseerd op een paar ontmoetingen in Amsterdamse achterkamertjes - en daarom voor mij eenzijdig. Biografieën zijn ondingen - zoals die Hollandse mijnheren die nu over Bung Karno bezig zijn, of Blokker met zijn toneelstuk.

20 juli 1997

Ik heb van 13:00 tot 14:00 uur met Ellen op een terrasje gezeten. ‘Den Hertog denkt twee dingen,’ zei ze. ‘Dat jij vroeg of laat toch doodgaat en dat Peter, Vermeer en ik zullen ophouden voor niets te werken.’ Ook zei ze dat Peter Den Hertog niet over de Amerikaanse gevangenis had gehoord ‘(...) omdat hij steeds zegt: “Ik wil Den Hertog niet teveel tegen me in het harnas jagen, want straks moet ik met hem over een schikking onderhandelen”.’ Niet Peter maar ik zal over de schikking moeten onderhandelen, en daar wil ik Ellen bij hebben. Nicolaï is daar te slap voor. Ellen denkt dat Den Hertog begint te begrijpen dat hij de zaak verliest. ‘Bij Pels Rijcken is alles geoorloofd, ook liegen of het gedrukt staat, als ze maar winnen,’ zei ze.

Henk Hofland brengt haar in verwarring, omdat hij nu al herhaalde malen heeft gezegd hoe dankbaar hij was dat ‘Wim en ik weer vrienden zijn’. Ik vrees, net als haar, dat we helemaal geen vrienden zijn en het ook nooit meer zullen worden.

Eduard kwam langs met de rekening van ymca. Hij zag er goed uit, maar te dik. Hoe komt het toch dat ik hem (fysiek) helemaal niet meer aantrekkelijk vind? Maar dat vind ik Peter ook niet. Alleen one night stands, (op Gino na misschien, maar als die 37 is ook niet meer). Jezus, Ed nadert de 40! Ik vind eigenlijk niemand meer leuk. Dat is zeker.

Gisterochtend verloor ik een Ray-Ban zonnebril bij Struwe, wat zeer ongewoon is. Gelukkig had ik er nog een.

Ik kwam thuis na een uitstekend nummer in Adonis en Peter stond op de band. Vanwege de hoge telefoonrekening had ik gepland niet te bellen, maar natuurlijk belde ik hem terug.

21 juli 1997

Ik heb een artikel van drie A-viertjes naar Tom-Jan Meeus van nrc Handelsblad gestuurd en het bvd-document toegevoegd. We zullen zien.

Nog twee nachten met het gipsharnas. De laatste loodjes wegen het zwaarst.

[p. 33]

Ellen belde en klonk opgewonden - iets belangrijks! ‘Ik ben opgebeld door een mijnheer die een strafklacht heeft ingediend tegen Den Haag,’ et cetera.

‘Ik hoop niet dat je één woord namens mij met die man gesproken hebt,’ zei ik.

Nu had ze dit opeens niet gedaan.

‘Je begrijpt nog altijd de rechtszaak niet, en de boobytraps die worden uitgezet? Ik wil niet dat je naar zulk gelul zelfs luistert. Gewoon zeggen: “Sorry, ik stel uw zaak zeer op prijs, maar hier kan ik me niet mee bezighouden”.’

Vreselijk eigenlijk dat ik nog altijd niemand heb die deze zaak echt veilig kan behandelen.

Florrie Rost van Tonningen belde. Het boek van Nanda van der Zee was uitstekend en ‘moedig’ en het had de hiaten opgevuld die ze nodig had om een en ander beter te begrijpen.³⁴ Vandaag was het roze maandag op de kermis in Tilburg. Henk Krol natuurlijk weer op televisie. Walter Kamp (kale kop) zoende d'Ancona. Ik begrijp zoiets niet. En allemaal op tv. Er is toch ook geen heterokermis? Hoe iemand zijn zaad loost - hetero of homo - is irrelevant.

De advocaat Van Empel zei in nova dat ‘een advocaat’ doorgaans niet aan een zaak zou beginnen die ‘onwinbaar’ was. En Pieter de Vink, de eeuwig bruikbare, liet het er natuurlijk bij zitten.

cnn babbelt al over het Internationale Tribunaal in Den Haag en het gevangennemen van oorlogsmisdadigers. Iedereen is vergeten dat in 1984-1985 Washington dit Tribunaal niet erkende toen de vs in Nicaragua schuldig werden verklaard.

34 Nanda van der Zee, Om erger te voorkomen, Meulenhoff, Amsterdam, 1997.

22 juli 1997

Ellen wilde naar Den Hertog schrijven als reactie op zijn brief van 14 juli dat hij mogelijk een tuchtzaak wil aanspannen. Ik zei haar niet meer te schrijven dan dat ze nota nam van zijn brief en dat ze er 11 september op terug zou komen. Ondertussen werd het toch een brief waarin zij de zaak sterk omdraait en stelt dat Den Hertog zelf de nodige onjuistheden heeft gepresenteerd.³⁵

Toen dacht ik: Beatrix is in Italië, ik schrijf Merckelbach. Dat heb ik direct gedaan en de brief meteen gefaxt. Ook naar Ellen - die het prima vond.³⁶

Tjong belde en ik hoorde dat hij wilde praten. Ik was net thuis,

35 Zie bijlage 12.

36 Zie bijlage 13.

[p. 34]

maar goed, ik ging naar hem toe. We praatten anderhalf uur en ik heb een Loet Kilian-achtig contact met die jongen. Heel vreemd.

Von der Dunk kletste onzin in Het Journaal over Sukarno die een fascist zou zijn omdat hij met de Japanners had gecollaboreerd. Straks is er niemand meer die het historisch verslag op de juiste lijn kan houden. Ik heb hem geschreven of hij inderdaad bedoelde dat Sukarno met de Japanners collaboreerde en een fascist was, of dat hij alleen maar wilde zeggen dat dit de gangbare beschuldiging van de Nederlandse regering destijds was. Ik weet niet beter dat Sukarno uitsluitend met de Japanners samenwerkte om van de Nederlanders af te komen en absoluut geen fascist was.³⁷

Het uur der verlossing nadert. Morgen gaat mijn gipsharnas eraf.

37 Brief d.d. 23 juli 1997.

23 juli 1997

11:40 uur, Onze Lieve Vrouwen Gasthuis

Het verdomde gispkorset kwam eraf - het stonk niet zo erg - en ik voel me prima. Geen pijn in mijn rugspieren, niets. Thank you body! Thank you!

Terwijl ik wacht op Trommel, schrijf ik Peter. Er ligt een oude dame te doezelen op een kar. Ze lijkt zo oud. Ze doet me denken aan mam en Peters moeder.

Ik heb bijna een uur op Trommel gewacht, die foto's niet nodig vond. Hij voelde mijn rug, alles was in orde. Hij had me al als een razende zien fietsen. Het enige wat ik nog voel, op de plek waar de breuk was, is alsof de spieren nog wat te strak zijn gespannen. Maar geen pijn.

16:00 uur

Ik ben vanmiddag meteen naar Thermos gegaan. De sauna was absoluut zalig. Ik voel me weer totaal schoon. Ik weeg nu 92 kilo, terug van 96 kilo, maar ik wil nog meer omlaag.

Champagne op de beurs in Amsterdam omdat de aandelenmarkt als een gek blijft stijgen. Voor eerst is de aex-index hoger geweest dan 1.000 punten.³⁸ En niemand schijnt te begrijpen dat dit mooi weer spelen is. Straks stort de zaak als een kaartenhuis in elkaar en dan zitten we in 1929 - en aan de vooravond van een nieuwe oorlog.

Gisteren belde ik met Marina van der Heijden. Een vriend van haar, in de Raad voor de Kunst, had me op mijn bruggetje zien

38 NRC Handelsblad, 23 juli 1997.

[p. 35]

staan en haar de boodschap ‘zeg hem dat hij dat niet kan maken’ meegegeven. Stel je voor. En vanavond zei een jongen, vroeg in de 40, desert storm pants, open jack, dat hij mij enorm respecteerde om mijn gevecht. Hij had twee huwelijken gehad, vier kinderen en is nu op de vrije markt. Hele donkere, bruine ogen - leuke kerel eigenlijk.

24 juli 1997

Ik schreef Henk Hofland een briefje dat ik regelmatig in hem teleurgesteld word, omdat ik het gevoel had - en nog steeds heb - dat hij zich geneert om mijn naam te noemen als hij het over collega's en historische gebeurtenissen heeft. En dat terwijl hij als geen ander weet dat de slechte naam die ik heb gekregen niet terecht is.

Von der Dunk beantwoordde mijn brief en zei dat hij uitsluitend weergaf hoe men destijds Sukarno zag, maar dat uit het gesprek veel werd geknipt, waardoor de uitleg weg was gevallen.³⁹ Ik schreef hem terug te begrijpen dat er werd geknipt, maar de indruk blijft verkeerd. En dat maakte me woedend, want het gebeurt altijd- zelfs bij het toneelstuk van Blokker.

Lubbers, die natuurlijk door Den Hertog en consorten aan zijn staartje is getrokken, vertelde Ellen vandaag dat hij niets meer en niets minder zal zeggen dan wat hij ondertekende. Dat is dus het advies van de landsadvocaat aan Lubbers. Maar dat zal niet werken, omdat we Lubbers weer zullen bellen om te getuigen. Intussen heeft Stoffelen zijn visie op mijn zaak op papier gezet in een brief aan Wallage.⁴⁰

Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam hebben geconcludeerd dat de cia heeft geprobeerd te infiltreren in de PvdA.⁴¹ Voor normale mensen is dit ouwe koek. Ik weet dit in ieder geval al zeker sinds de affaire met Werner Verrips, Paul Rijkens en prins Bernhard in 1961. De Telegraaf belde Paul Bremer, oud-ambassadeur in Den Haag, nu als veiligheidsadviseur verbonden aan het kantoor Kissinger Associates Inc. Wat dacht De Telegraaf voor antwoord te krijgen van die man? De waarheid?

39 Brief d.d. 23 juli 1997.

40 Zie bijlage 14.

41 De Telegraaf, 24 juli 1997.

25 juli 1997

Er is een nieuw gigantisch schandaal in Washington. De regering Bush en de beroemde keurige opperbevelhebber generaal Colin Powell, hebben allemaal jarenlang gelogen over de Golf-

[p. 36]

oorlog, in ieder geval over de Iraakse ammunitiedepot dat in 1991 werd opgeblazen, waarbij 100.000 Amerikanen (misschien is dat ook een leugen) aan lage hoeveelheden zenuwgas werden blootgesteld. Sindsdien is er tegenover iedereen gelogen over wat er werkelijk is gebeurd. Dit is Amerika. Dat is Den Haag. Vrije pers, vrijheid van meningsuiting, het is allemaal een farce omdat de mediaorganisaties altijd al geweten moeten - of kunnen - hebben hoe de vork in de steel zat. Het artikeltje was in de International Herald Tribune nota bene weggemoffeld onderaan op pagina 12.⁴²

‘Mijn vakbond’ komt met een pagina van Piet Hagen over mijn zaak: lubbers contra lubbers.⁴³ Het zou door Van Velzen en Den Hertog geschreven kunnen zijn. Dat zijn dan je vakbroeders. En alle drek uit Zuid-Afrika is erbij gehaald. Ik heb het goed gelezen en het bewijst alleen maar mijn stelling dat ze smerig bezig geweest zijn, ook in Zuid-Afrika.

Overigens hoor ik ook niets meer van Gatsha Buthelezi. Ik denk dat Froger naar Buthelezi is geweest. Maar het gebeurt allemaal in het geheim. Moeilijk om te weten en te achterhalen. Ellen Pasman zei dat het akteverzoek van Den Hertog binnen is. Ze wilde het aan Stoffelen sturen, maar ik adviseerde kalm te blijven en met niemand iets te doen tot 12 september.

Ik bracht Jan Willem van Cruysen een briefje, en stelde ‘een hapje’ met Evert voor. Niets.

42 International Herald Tribune, 25 juli 1997.

43 De Journalist, 25 juli 1997, zie bijlage 15.

[p. 37]

22:30 uur

In Adonis was een lange blonde jongen - anderhalf hoofd groter dan ik - die zich door drie, vier, vijf kerels (oud en jong) liet betasten. Hij trok iedere keer zijn broek uit. Glad, mooi lichaam, misschien 26 jaar, en dan rookte hij een sigaretje in de filmzaal en niemand kon zijn handen van hem af houden. Ik dus wel. Bleef keurig op mijn kruk zitten en ja hoor, na een andere gangbang had ik hem alleen voor mezelf. Lekker nummer dus.

Het stuk van Den Hertog lijkt nergens op.⁴⁴

44 Zie bijlage 16.

26 juli 1997

cnn meldt dat de Lumumba University in Moskou de Afro-Aziatische studenten aldaar capitalist market economy management gaat bijbrengen. Het marxisme-leninisme heeft afgedaan. Het kan verkeren.

Ik ben nu extra voorzichtig met geld, chocola en ijs. Ik let meer op als ik winkel. Ik betaal niet voor te dure vis op de markt bijvoorbeeld.

De rel rondom de uitzetting van de Turkse familie Gümüs wordt steeds meer opgeblazen. Deze Turkse kleermaker kan niet aantonen dat hij hier al zes jaar gewerkt heeft dus moet hij het land uit. Er zijn volop protesten van mensen die vinden dat ze moeten blijven. Locoburgemeester Van der Aa heeft echter een demonstratie voor uitzetting van het gezin door de Volksnationalisten Nederland verboden.⁴⁵ Waarom mag dat nu weer niet? Dat is dezelfde Van der Aa die zich met mijn uitkering bemoeide.

Ik ga Ellen helpen haar stuk af te krijgen voor zij 12 augustus met vakantie gaat. Nicolaï komt 8 augustus weer terug. Ik heb een kopie van het artikel van Piet Hagen en een memo van zes pagina's commentaar op het stuk van Den Hertog bij Ellen afgegeven.⁴⁶ Haar man, een blonde bleke slappeling, stond aan de deur met iemand te praten, dus ik wachtte even. Wat een kloot. Ja, dan ben ik a different cup of tea.

Ik belde Gino, die gisteren terugkwam uit Spanje.

45 De Volkskrant, 26 juli 1997.

46 Zie bijlage 17.

20:00 uur

Ik was even in de stad, op de Leidsebrug, mijn vaste plek. Behalve mensen die een hand komen geven en lullen, wordt er door voorbijgangers stil gestaan en gegaapt. Een man kwam

[p. 38]

vlakbij staan en bleef maar kijken, wat me hoogst oncomfortabel maakte, maar uiteindelijk liep hij door.

Tom-Jan Meeus stuurde mijn artikel niet terug, noch werd het gepubliceerd. Ik zal om een uitleg vragen. De Volkskrant doet niets en Arendo Joustra blijft zich in stilte hullen. Mijn grote vriend!

Het was een soort overwinning voor me om geen advocaatrepen, Magnum of wat dan ook te kopen. En ik had ook geen zin om nog naar Adonis te gaan. Ik ga nog een paar pagina's schrijven.

27 juli 1997

Ik belde gisteren met Nel Benschop. Het ging prima met haar. Ze was uitgegleden in de badkamer, maar had alleen wat blauwe plekken.

Heel vreemd om over broer Theo te schrijven, nu hij er alweer zo lang niet meer is. Hij bracht in 1985 Peter naar het Centraal Station, wat ik erg lief vond. Ook droomde ik in die tijd dat ik bang was dat Hofland me zou vermoorden, een droom waarvan Peter vond dat ik die moest noteren. En zo kabbelt mijn hele leven weer eens langs me heen.

Ik heb nieuwe bloemen gekocht en werk nu met Tosca op in de achtergrond.

Na het werk - van 07:45 tot 12:00 uur - een absoluut goddelijke sauna genomen, en ik ga nu om 14:00 uur weer verder. Ik ben aan 11 april 1985 bezig.

Ik bedacht me dat Lubbers, Stoffelen, Jurgens en Wolffensperger met Merckelbach zouden moeten spreken over mijn zaak. Dat zou een doorbraak kunnen zijn. Ik ga een brief schrijven, en zal het Ellen dinsdag laten weten.

Peter belde. Hij is veel alleen vanwege Edwins filmopnamen. Hij kreeg veel brieven, het gaat prima met hem. Ik was blij met zijn telefoontje.

Jeroen Pauw citeert mij in gesprek met Rémi van der Elzen over herkenning van homo's.⁴⁷ ‘Willem Oltmans zegt: “daar heb ik een speciale radar voor”.’ Rémi was uitstekend, Jeroen vanavond een beetje te bitchy. Rob Tielman hield ook een betoog.

De brief aan de Grote Vier is prima en gaat morgen de deur uit. Ik heb heel kort de aanleiding en de procesgang uiteengezet, in aanloop naar het doel van deze brief:

47 Redactie: Het gaat om het televisieprogramma De Kwestie, uitgezonden op RTL5.

[p. 39]

Vraag: zouden u vieren bereid zijn om na de vakantie gezamenlijk de heer Merckelbach - die ik in Z.A. heb ontmoet met de heer Lubbers, en van wie ik weet, dat als hij de juiste ingrediënten van informatie ontvangt (en niet door mijn vijanden ambtenaren van BuZa en diens boodschapper van kwade zaken, Den Hertog, wordt gesouffleerd) hij ook de juiste beslissing zal nemen om de heer Kok en de heer Van Mierlo te informeren en de zaak is afgelopen.
Ik hoef niet te weten of u hier op ingaat, of het gebeurt, en wat het gevolg is, als er maar een eervolle en acceptabele (eerlijke) regeling komt. Wie denkt dat ik dit gedonder leuk vindt is crazy. Ik vind het meer dan afschuwelijk en ieder ander was na 42 jaar oorlog (in het geheim en achter mijn rug met Den Haag) in paviljoen drie terechtgekomen. Maar ik weet dat ik een rechte koers heb gevaren en ik weet dat ik nooit voor een zedendelict in een gevangenis zat, waar ook ter wereld, dus ik weet dat de Nederlandse Staat met de meest smerige methoden werkt, omdat de ambtenaren zo graag een oorlogje voeren met het geld van de belastingbetaler, dus ad libitum beschikbaar. Over corruptie gesproken.
Nicolaï, Pasman en Vermeer kunnen de details uitwerken. Ik vraag geen schulderkenning. Geen lintje en geen gala met Beatrix zoals Joris Ivens kreeg (plus zeven ton, en hij ging een paar maanden later dood). Ik bepaal me tot ‘het is geregeld’ en daarmee basta. Ik ga terug naar de VS waar ik vanaf 1958 tot 1992 heb gewoond, en laat me hier weer uitschrijven en ik wil nu na m'n 72ste jaar rust en mijn dagboeken afschrijven. Dat is mijn rehabilitatie. Het volgende deel 1963-1964 komt pas in 1998 uit. Dus deze regeling zal worden weergegeven in een deel dat na 2020 verschijnt. Bezwaar?
Hoop dat u met z'n vieren dit wil doen.
Zou u zeer dankbaar zijn.’⁴⁸

48 Brief d.d. 28 juli 1997.

28 juli 1997

Gerard Spong belde over de vraag van Ellen of er mogelijkheden waren Den Hertog aan te klagen wegens zijn uitspraak dat ik een zedendelict gepleegd zou hebben. Spong zei dat als die uitspraak van Den Hertog niet in het verslag van de rechtbank staat, we niets kunnen beginnen, anders is het in principe mogelijk.

[p. 40]

Ellen is nog nooit zo vroeg naar huis gegaan. Ik zei haar dat de brief aan Lubbers en co. in haar bus zat. Zij belde even later dat ze het een goede brief vond. Ik zei haar dat dit een kans is. Ze scheen het ermee eens te zijn, maar ik betwijfel of ze dat meent.

Ik schrijf rustig verder en ben eigenlijk de hele dag al thuis.

Het is 20:00 uur. Ik ga nu stoppen en nog even naar buiten.

Netty belde. Ze was de pianopartij van het Fauré Kwartet aan het studeren en dacht aan De Horst, 45 jaar geleden! Ze drong er opnieuw bij me aan dat ik me aan moest melden bij de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie.

29 juli 1997

Het is niet uit te leggen wat er in de Haagse rechtspraak omgaat. Een zitting van 13.30 tot 18:30 uur wordt in acht pagina's samengevat, en waar bovendien Den Hertogs uitspraak over mijn Amerikaanse gevangenschap netjes wordt weggelaten. Peter Nicolaï sliep er tijdens de zitting doorheen, Ellen niet, maar reageerde niet, dus trek ik weer aan het kortste eind. Ik pieker me suf hoe ik kan verhinderen dat Den Hertog hiermee weg kan komen. Ik kissebis er regelmatig met Ellen over, en vraag overal om advies, maar het leidt tot niets.

Jurgens had Ellen gefaxt als reactie op mijn brief aan de Vier. Hij vond het een opwelling van mij, maar vroeg zich af wat de advocaten ervan vonden. Stoffelen had tegen Ellen gezegd dat hij niets doet zolang hij geen bericht van Wallage heeft ontvangen. Vervolgens was Jurgens geïrriteerd dat Ellen contact heeft met Stoffelen. ‘Ja, ze willen allemaal zelf een rol spelen,’ zei Ellen.

30 juli 1997

Trein naar Utrecht

Ik zou het liefste thuis zijn gebleven, maar om Lex te eren, zal ik zijn vrouw bezoeken.

Er was een opbeurende fax van Buthelezi binnengekomen.

12:30 uur, trein naar Amsterdam

Sjan was oké, maar ze zag er als een pot uit. Ze denkt dat het huwelijk van Eric niet zal houden, en Yonda gaat scheiden. Sjan gaf me het laatste boek van Lex. Ze vond de twee jaar dat Lex de meest afschuwelijke pijn had en vrijwel geen eten meer binnen kon houden het ergste wat ze heeft meegemaakt.

Ik heb de treinreis benut om een brief aan Peter te schrijven en een antwoord aan Buthelezi.

[p. 41]

Westerkade

Henk Hofland neemt het op voor de Turkse illegaal Gümüs; Kamerleden stellen vragen over een misdadige Russische bankier die werd vermoord. Het is eigenlijk koddig om te zien hoe belachelijk deze mensen zich maken, en nauwelijks bezig zijn met het Nederlands belang, laat staan met de belangen van Nederlanders.

Tommy Wieringa stuurde een concept-tekst naar aanleiding van zijn gesprek in juni met mij en Arjan Witte dat hij wil plaatsen in Austerlitz.⁴⁹

Gino kondigde aan dat hij kwam. Hij zei een vampier te zullen zijn. Ik denk dat hij deze keer inderdaad zal komen.

Na een bezoek aan het bruggetje kwam ik Jonathan Ploegmakers tegen en ik heb eindelijk zijn huisje gezien: 1100 gulden vaste lasten. Plezierig zitten praten. Hij maakt het kennelijk goed. Ik ben altijd bang geweest dat hij iets op had gelopen.

49 Zie bijlage 18.

31 juli 1997

Gino was absoluut goddelijk. Ik had gedoucht, stofzuigde en wachtte in mijn badjas. We gingen al snel naar bed. Ik was niet te houden, maar hij fluisterde: ‘Andere keer.’ We hadden dus geen seks, maar er is genoeg verder om van elkaar te genieten. Het werd een nacht van rotzooien en ik ben nu totaal geradbraakt. Hij moest vroeg naar Middelburg.

Ellen Pasman heeft een afspraak met Hofland. Henk is dus gewoon hier en heeft dus, zoals ik al vermoedde, gewoon niet meer gereageerd. De hemel mag weten wat er in die man nu weer omgaat. Ik wil het eigenlijk liever niet weten. Ellen denkt Hofland toch tot schrijven te kunnen krijgen.

Ellen herhaalde dat Lubbers vorige week had onderstreept niet verder te willen en zullen gaan. Dit betekent dat Merckelbach en Den Hertog hebben gezegd: maak het ons niet nog moeilijker, dit redden we nog wel, maar meer niet. Ellen was Theo van Gogh tegengekomen, die haar vertelde dat ze de risee van Den Haag was nu ze zes miljoen had gevraagd voor mij. Moet deze man een film over mij maken? Het zou me niets verwonderen als ze een product van 50 minuten maken, dat verkopen en ik vervolgens nooit meer van ze hoor.

1 augustus 1997

Hella Rottenberg meldt in de Volkskrant dat Max van der Stoel, Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de ovse, niet

[p. 42]

kan begrijpen dat Aziatische landen kritiek hebben op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.⁵⁰ Natuurlijk kan die mijnheer dat niet, want hij kan alleen naar de wereld kijken door zijn Westerse bril. Hij begrijpt niet dat moslims, hindoes, boeddhisten andere lenzen op hebben. De zwarte pyjama boys van Ho Chi Minh noemde men in het Westen terroristen. Pas na de nederlaag in Vietnam gaven westerlingen - en misschien Max - toe dat het vrijheidsstrijders waren.

Mandela is op staatsbezoek in Djakarta geweest. Zalig zijn de onwetenden van geest.

Svjatoslav Richter is overleden. Ik hoorde hem vaak piano spelen als ik bij Ahram Khatchaturian op bezoek was in het complex waar alle grote musici in Moskou woonden.

In de regen (natuurlijk) ben ik naar het Okura Hotel gefietst om een briefje aan president Jules Wijdenbosch, eertijds een vriend, te brengen.⁵¹ Hij heeft een hele etage in het hotel afgehuurd.

50 De Volkskrant, 1 augustus 1997.

51 Zie Memoires 1983-1987.

2 augustus 1997

Ik bereikte 3 juni 1985, Moskou. Dit deel zal snel klaar zijn. Ik denk niet dat ik het tweede deel van 1985 afkrijg voor ik naar de vs ga, maar ik probeer zo ver mogelijk te komen.

Middernacht

Ik ging naar de Gay Pride vanmiddag. Hemeltje, waar komen ze vandaan? En hoe eng en onaantrekkelijk zijn de leernichten en andere outrageous queens. Ik heb vrijwel niemand gezien die ik ook maar half aantrekkelijk vond, of zou hebben willen ontmoeten. Aan de voet van de kerk was een podium met mannelijke dansers en natuurlijk oorverdovende muziek. Er waren duizenden nichten, ook veel buitenlanders. Een kraam verkocht bier, en kleine bekers Spa voor 3 gulden. Heb de bootjesparade van de nichten overgeslagen. Festival van niet verwerkte seksuele gevoelens.

3 augustus 1997

Ik heb anderhalf uur naar Peter Edel zijn geklets over de jfk-affaire geluisterd. Het sloeg allemaal nergens op. Hij herinnerde eraan door Bernhard te zijn gebeld en dat de dochter van De Mohrenschildt Kistemaker had gebeld dat er een nieuw boek zou verschijnen. Ze zoeken het maar uit.

Suharto is wel een verkozen leider, maar hij is geen freely elected

[p. 43]

leider. Toch praten ze nog altijd meer over Marcos dan over Suharto in de Amerikaanse media. Het is wel waar dat in de vs meer vrijheid is, maar dat is vrijheid om tot in het extreme rijk of arm te zijn, of zich voor de wereld voordoen als een democratie, terwijl de vs zo democratisch zijn als mijn voet.

Ik ging vanmiddag naar Adonis en liet iedereen schieten, tot ik een zwarte jongen, knap, een hoofd groter dan ik spotte en het was raak.

20:00 uur

Ik bereikte 8 juni 1985, Moskou. Met een beetje geluk kan ik overmorgen aan weer een nieuw deel beginnen.

Met eten beheers ik mezelf goed nu. Ik heb al weken geen Magnum-ijs gegeten en hetzelfde geldt voor chocola. Ik weeg nu rond de 91 kilo en wil dat zo houden.

Ellen belde gisteren dat Hofland het gesprek naar maandag had verplaatst. Vandaag zou ze haar stuk uitdraaien en in de bus stoppen, maar er kwam niets, noch belde ze. Ik denk dat haar echtgenoot de rechter ertussen zit, we zullen zien.

Jeroen Pauw spreekt in De Kwestie met professor Anne van der Meiden, die zegt dat de nvj moet toezien op wat goede en slechte journalistiek is. Met die man zou ik wel eens willen spreken. De nvj is toch een complete grap! Waarom? Omdat de leden totale klootzakken zijn en een bedrieglijk bestuur ongecontroleerd laten zitten. Pauw doet het goed. Hij behoort tot een nieuwe generatie journalisten. Alleen zou hij spraaklessen moeten nemen, want hij haalt verkeerd adem, neemt ‘ademslokken’, wat stoort.

4 augustus 1997

Ik heb eerst een heerlijke sauna gepakt.

Frank Willems belde. Hij had van Peter Edel gehoord dat ik razend was. ‘Nee, niet razend, maar ik wil niets met je te maken hebben.’ Einde gesprek.

Wijdenbosch is zonder iets van zich te laten horen naar Brussel vertrokken. Vreemde vogels, Surinamers.

Bob Tapiheru belde. Hij wilde waarschuwen dat Bung Karno al zei: ‘Je hebt Javanen en Javanen. Als je naar Indonesië gaat, drink nergens koffie, want ze zijn experts in vergiftigen. Ze kunnen vanuit Den Haag iets tegen je ondernemen.’

Fascistoïde denken marcheert voort.⁵² Spijbelende scholieren zullen door de politie op straat worden opgespoord, naar school

52 De Volkskrant, 4 augustus 1997.

[p. 44]

worden teruggebracht en de ouders kunnen voor de kantonrechter worden gebracht.

Ik ging even naar Ellens kantoor, want ze had Henk Hofland gesproken. Henk was woedend over mijn uitlating in Stroom, dat hij, Heldring, Hiltermann en Blokker zich zouden moeten terugtrekken als columnist voor de krant. ‘Dat is mijn brood,’ had hij gezegd. Hoe zit het met mijn brood?

Dat is dus de reden dat ik verder niets meer van Henk Hofland hoorde. In 1994 schreef ik ook al in Persona Non Grata: ‘Het lijkt wel of de Blokkers, Heldrings en Hoflanden in zulke mate last hebben van de schrijfdiarree, en bovendien dermate lijden aan zelfoverschatting, dat ze in de waan blijven verkeren dat de wereld niet van hun pennenvruchten verstoken zou willen blijven.’

Ellen had overigens de tekst die ik acht dagen geleden al zou krijgen nog steeds niet af.

De idioten van de jovd leren blijkbaar niets van de geschiedenis. Ze willen meer immigranten binnenhalen - en dan bij een economische crisis ze op sleeptouw nemen?⁵³ Dat is nu precies de ellende die Den Uyl ons heeft bezorgd - en velen voor hem.

53 NRC Handelsblad, 4 augustus 1997.

5 augustus 1997

Liep tegen Boetje aan, de Indonesiër uit Timor. We praatten twee uur in zijn flat waar hij werkt aan zijn promotieonderzoek over ‘het verschijnsel religie’. Die jongen is extreem appetijtelijk - jong, om op te eten.

Ik heb het stuk van Ellen nu toch gekregen. Het is zeer veel beter geworden, maar nog steeds niet helemaal goed. Ik schreef Ellen een aanmoedigingsbriefje met enkele kleine correcties op haar stuk.

Tjong kwam langs. Twee Aziaten op een dag is een beetje veel. Maar hij is ook een beauty. Hoe langer ik naar hem luister, hoe meer ik hem mag. Hij herinnert me sterk aan John van Haagen, op zijn 27ste. Tjong is een kickboksinstructeur. Hij is daarvoor naar Guadeloupe, Bali, en Thailand, geweest.

Het is voor een keer een prachtige zomeravond en ik ging naar de brug in het hoerenkwartier. Wat daar langsmarcheert op zo'n avond is niet te geloven. De paartjes, hand in hand, die veronderstellen dat ze van elkaar houden, maar zich veelal een oor aannaaien. De enorme kuddes toeristen zijn echter onvoorstelbaar. Waar komen ze vandaan? Hoe weten deze mensen ervan?

[p. 45]

6 augustus 1997

Docters van Leeuwen zet zijn oorlogje voort, na de ‘provocatie’ van Wijdenbosch in Nederland, om een wereldwijde arrestatie van Desi Bouterse te vragen, wat betekent dat hij vogelvrij zou zijn en nooit meer Suriname uit kan. Hoe durft Den Haag zoiets te doen! De diplomatieke banden zullen verbroken worden - ze gaan zeker reageren.⁵⁴ De partijen in het parlement hebben positief gereageerd op het internationale arrestatiebevel tegen Desi Bouterse. Wat zielig. De man behandelde me als een kloot - ook Wijdenbosch dus. Fuck them. Maar wat Den Haag doet kan niet.

Aart Brouwer (De Groene Amsterdammer) vroeg of ik 2.000 woorden over de vogelvrijverklaring van Desi Bouterse wilde schrijven. Ik zou niet weten waar te beginnen en mijn kop staat er nu niet naar. Het zou me teveel tijd kosten om het grondig te doen. Aart Brouwer zei trouwens dat zijn moeder genoot van Memoires 1961-1963.

Het is 20:30 uur en ik moet nu stoppen. Ik werk letterlijk al de hele dag. Ben met 28 juni bezig dus morgen komt dit deel af.

Ik zou Peter willen bellen, maar over vijftien dagen is hij hier. Zuinig zijn, dat is het parool.

Maartje van Weegen behandelde in nova natuurlijk de zaak Bouterse en liet een lummel aan het woord in Paramaribo, die niets te vertellen had. Mijn vingers tintelen om toch een stuk voor De Groene Amsterdammer te schrijven (ook voor het geld, misschien 150 of 200 gulden - een kaart voor Thermos). Maar ik ben er teveel uit en het zou teveel tijd kosten om er een gedegen stuk van te maken. Die tijd wil ik aan de dagboeken besteden.

54 De Telegraaf, 6 augustus 1997.

7 augustus 1997

Het eerste deel van 1985 is klaar. Hemeltje, wat een manuscript! Ik denk dat Hofland nog het meeste stil is van die 30 pagina's dagboek die ik hem had toegezonden.

Bij de Westerstraat hoorde ik ‘Willem!’ roepen, een glazenwasser stak een vuist op. Een kwartier later een schilder op de Herengracht die riep: ‘Hoe is het met het proces?’. Dat zegt toch wel wat.

Ik dronk koffie met Marina van der Heijden bij Café Luxembourg aan het Spui. Johannes van Dam van Het Parool sloot zich bij ons aan en noemde Hofland een ‘matennaaier’. Henk

[p. 46]

had tegen Sytze van der Zee gezegd: ‘Stuur Van Dam maar terug naar zijn karbonade.’

Ik heb Aart Brouwer een boodschap gefaxt dat ik toch een artikeltje van 500 woorden wil schrijven. Aart Brouwer belde vrij snel terug vanuit Almere. Hij verwacht morgen een artikel.

Ed kwam langs. Hij zag er prima uit in korte broek. Hij zei dat zijn enige fout was geweest om ooit terug te komen uit New York. Hij had al 40.000 dollar op de bank in New York. Hij zei dat de vs de enige plek was waar hij zich ooit comfortabel heeft gevoeld. Hij was ongelukkig in Nederland. ‘Vergeet niet dat ik met Nederlanders werk,’ zei hij. Ik ben het wel met hem eens, maar hij zou zich moeten realiseren wat een bastards de Amerikanen wereldwijd zijn. Je kunt jezelf wel veel aanpraten. Ed vliegt morgen naar Los Angeles en volgende week weer.

8 augustus 1997

Peter Nicolaï belde dat hij eerder terug was gekomen van vakantie om aan het stuk voor de zitting van 12 augustus te werken. Nicolaï vond het stuk van 11 juli in Het Parool onverstandig en was van mening dat Ellen toch een korte reactie moest schrijven. Daar was ik het niet mee eens, maar gelukkig luistert Ellen toch niet. Hij eindigde het gesprek met: ‘Aju.’

Ik bracht vier A-viertjes over Bouterse bij Aart Brouwer. Het is een schets, maar we zullen zien wat er mee gebeurt.

Theo van Gogh schrijft toch met zijn film over mij de boer op te willen gaan. Hij zegt de film met Jan Tromp te zijn begonnen, opdat niemand denkt dat het een Heil Oltmans-verhaal zou worden. Waarom is zo'n zogenaamde demonstratie van objectiviteit nodig? Dat spreekt toch vanzelf? Hij benadrukt opnieuw dat hij graag een contract met mij wil sluiten, maar ik begin er niet aan.⁵⁵

Mijn televisie doet het weer niet, dus ik kan niets zien.

Aart Brouwer was oneerlijk. Om 15:30 uur had hij nog niet gebeld, dus pakte ik zelf de telefoon. Mijn stuk was in de portefeuille, want ze gingen zelf in Suriname een gesprek met Bouterse en Wijdenbosch halen. Ontwijkend en oneerlijk. Ze durven zoiets gewoon niet te plaatsen. Ik zal het over een week terugvragen.

55 Brief d.d. 7 augustus 1997.

[p. 47]

9 augustus 1997

De Volkskrant komt met een grappige prent van Opland, maar het hoofdredactionaal commentaar over Bouterse is door een van de gebruikelijke idioten daar geschreven.⁵⁶ Ook de Volkskrant gaat ervan uit dat Docters van Leeuwen bewijzen heeft, net als Den Hertog en Van Velzen in mijn geval, die cia-agent-provocateur Werner Verrips gebruiken als bron.

Ellen bracht niet de tekst zoals ze zei dat ze zou doen. Ik sta nu op het punt de tekst niet eens meer te willen lezen en om op 11 september voor San Francisco te gaan boeken. Later belde ze: ‘Peter en ik hebben dinsdag een gesprek met Van Gogh.’ Toen werd ik echt razend van deze advocatentrucjes. Ze had me al eerder verteld dat ze een ontmoeting met Van Gogh zou hebben, dat is waar, maar nu ze met ‘Peter en ik’ begon, was voor mij de boot aan. Ik zei: ‘You are talking with no-one namens mij, zonder mij’ en hing op, vooral omdat ze niet gewoon zegt hoe het is. Ze hadden alleen maar over 12 augustus, geen tijd en plaats, gesproken. Dat soort foefjes. Vroeger zei ze nog dat ze dat inderdaad met mij had moeten overleggen, maar zelfs dat doet ze niet meer. Als het zo doorgaat loopt het spaak. Wat hebben ze bovendien met die film te maken?

Eerst handelde ik, per fax, de situatie met Ellen af en nu heb ik muziek nodig: Tosca, en werk.

56 De Volkskrant, 9 augustus 1997.

[p. 48]

Even later werd er gebeld. Ellen stond voor de deur. Ze wilde tien minuten praten. ‘Ik stuurde je een fax, daar staat alles in.’ ‘Ik heb geen zin in ruzie,’ zei ze, maar ik hield mijn poot stijf. Ik wil rust en werken; misschien morgen.

Bij sommige passages van Tosca voel ik tranen - vanbinnen - omdat de muziek me zo aangrijpt. Zeker als ik in mijn dagboek lees wat er begin juli 1985 allemaal gebeurde met Hofland, die in dronken toestand naar Amerbos kwam om me een exemplaar van Memoires 1925-1953 te vragen. Hij begon er toen ook over dat hij geld moest krijgen van Hazeu omdat zijn brieven van hem aan mij waren afgedrukt. Walgelijk. Wat moet ik met die man? Ik had zo graag willen geloven dat hij zich herpakt had en wijzer geworden was. Die man is helaas een boesoek.⁵⁷

Daniel Williams schrijft over de New Russians zoals de nieuwe rijken in Rusland worden genoemd.⁵⁸ In de Sovjettijd waren vooral de politici onderwerp van grappen, tegenwoordig zijn het de extreem rijken die het moeten ontgelden: ‘Two New Russians meet on the street. One says: “Look at this tie I bought in New York. $1,500!” “What a fool!” answers the other. “Here you can by it for $2.000”.’

Maar de werkelijkheid is niet veel anders. In een Italiaans restaurant in Moskou hoorde Williams een ober aan een klant uitleggen waarom de wijn zo duur was. ‘If we list it cheap,' he said, “New Russians won't buy it”.’ Afschuwelijk. Het vorige systeem was verkeerd, maar dit is het ook niet.

Max Westerman laat bij rtl Nieuws de massahysterie zien bij sommige Amerikaanse kerken, waarin een phony dominee zegt dat in 1985 God verscheen aan zijn kerk. De idioot zou een dagvaarding moeten krijgen. Max laat zien hoe gek ze doen en dan, natuurlijk, denkt men aan deze mensen als stemgerechtigde burgers!

57 Boesoek: Indonesisch voor iemand met een slechte inborst.

58 International Herald Tribune, 9 augustus 1997.

11 augustus 1997

Gisteren, zondag 10 augustus, heb ik niets opgeschreven. Zaterdagnacht werd ik zo ziek als een hond. Eerst liep ik leeg en daarna moest ik zelfs overgeven. Ik transpireerde zeer en bleek 38,3 graden koorts te hebben. Bleef tot 15:00 uur in bed. Toen deed ik de telefoon er weer in.

Peter Nicolaï wilde advies (smoesje), omdat Ellen me niet had kunnen bereiken. Daarna Ellen aan de telefoon: ‘Ben je ziek?’ alsof ze het niet geloofde. Het was ook wel zeer ‘toevallig’,

[p. 49]

maar desalniettemin waar. Ellen wil naar Henk Hofland gaan, niet vanwege mijn zaak, maar om via hem aan een uitgever voor haar boek te komen. Ik zei haar dat niet te doen. Ellen zei de afspraak af, en het experiment Hofland is gesloten.

Zondagvond pas om 17:30 uur - eerst zocht ik nog naar het nummer van de tros om te zeggen dat ik niet zou komen, maar kon het niet vinden - besloot ik in godsnaam toch maar te gaan. Het duurde een eeuwigheid op de fiets. Ik had totaal geen pep. Ik arriveerde behoorlijk beroerd bij café Toomler, voor het radioprogramma Forum. De anderen van het journalistenpanel waren Theodor Holman, Mirjam de Rijk van De Groene Amsterdammer, en Jort Kelder van Quote. Deze laatste had zich ontiegelijk opgewonden over een dom stuk van Hugo Brandt Corstius op de voorpagina van de Volkskrant - dat moet Jan Tromp hebben gedaan, waren de reacties meteen. Ik lees nooit wat die idioot schrijft. De jongen van Quote zei dat hij erdoor van de leg was geraakt. De gespreksleider, een meisje, bleek een serpent te zijn.⁵⁹ Wat ik keer op keer bemerk, is dat hedendaagse journalisten opinies hebben als van ‘die deugt’ en ‘die deugt niet’, alsof ze geen gedachten lijken te hebben over de vraag of ze zelf wel deugen. Daarom reageerde ik op een bepaalde opmerking letterlijk met: ‘Die mening zou ik aan de hoofdmonteur van Amsterdam Van Dantzig overlaten.’ Bovendien lijden ze allemaal aan het feit dat ze hun mening vormen op basis van een groot gebrek aan informatie.

Theodor Holman is aardig bijgedraaid. Hij had eens over mij geschreven dat een journalist geen diplomatie mocht bedrijven. Maar hoe mijn leven in elkaar zit en zat, daar weet Holman echter niets van. Ik had volgens hem Hoflands carrière getorpedeerd. Ik legde uit dat hij dat zelf gedaan heeft. Maar Henk was de koning, nee, de keizer van de Nieuwezijds Voorburgwal, werd in koor gezegd.⁶⁰ Maar Hofland is door zijn verraderlijk handelen op een partijtje met Sovjetdiplomaten in mijn huis van zijn voetstuk gevallen en mocht daarom slechts nog tv-rubrieken schrijven tot zijn herrijzenis à la Nixon was aangebroken, legde ik uit, en daar past nu een verzoening met mij, of een artikel pro-mij niet in, na jarenlang gelogen te hebben dat ik zijn carrière had gebroken.

Holman zei dat hij nooit in Suriname was geweest. Ik was dus eigenlijk de enige die wist, toen het onderwerp Bouterse besproken werd, waar het over ging. Ik noemde Docters van

59 Redactie: de gespreksleider was Mieke van der Weij.

60 Redactie: Hofland begon zijn carrière bij het Algemeen Handelsblad, dat toen huisde aan de Nieuwezijds Voorburgwal.

[p. 50]

Leeuwen als spionagebaas een professionele leugenaar (de gespreksleider keek verschrikt naar de geluidscabine) en wierp de vraag op hoe je zo'n man super procureur-generaal kan maken? Ik benadrukte ook dat Bouterse hier in geen duizend jaar voor de rechter zal komen.

Er was een discussie over de noordelijke provincies, die een eigen parlement, enzovoort nastreefden. Ik zei ze: ‘Luister, Assen staat tot Den Haag als Den Haag tot Brussel (verschrikt keek de gespreksleider weer naar de cabine). Vroeger gingen we per postkoets zakendoen in Friesland, dus had je de Provinciale Staten en een commissaris van de koning nodig. Die tijd is voorbij. Hemeltje. Sluiten die zaak.’

Paul de Ridder had gisteren het tros Forum gehoord en perplex gestaan van het lege geklets om me heen, waar ik een rustpunt in probeerde te zijn.

De International Herald Tribune publiceerde een hoofdartikel uit The New York Times, caspian oil fever.⁶¹ Het gebied rond de Kaspische Zee bevat 200 miljard vaten olie, met een waarde van 4.000 miljard dollar. De conclusie van de krant is: ‘Corruption, political repression and human rights abuses remain endemic in the region. The United States has a nasty habit of subordinating its democratic principles when access to foreign oil reserves seizes the attention of politicians and their corporate benefactors. It happened in Iraq. It should not happen in the Caspian basin.’

Als de Amerikaanse geldwolven on the rampage zijn om andermans bezittingen voor een appel en een ei in de wacht te slepen, dan is in maffialand alles geoorloofd. Ik schreef Arbatov een brief over dit artikel en herinnerde hem aan het voorstel in 1974 aan Max van der Stoel voor samenwerking met Shell om de Sovjetolie uit de grond te halen. Er kwam natuurlijk niets op gang toen, onder druk van Washington.

Ik heb Theo van Gogh en Hans Pos laten weten dat ik niet tevreden ben over de film. Er zijn zonder voldoende informatie van mij zomaar wat interviewtjes gemaakt. Het kan dus nooit wat worden.⁶²

Toen ik op de klok keek was het 21:30 uur, tijd om naar de brug te gaan, waar de zwarten nu voor mijn neus opium verhandelen met Amerikanen, omdat ze weten dat ik veilig ben voor ze.

Bij thuiskomst lag er een uiterst redelijke brief van Ellen en vooral een meer dan indrukwekkend dossier, waar ik met

61 International Herald Tribune, 5 augustus 1997.

62 Zie bijlage 19.

[p. 51]

stomme verbazing in las, omdat ik veel van het geklets niet wist.⁶³

63 Zie bijlage 20.

12 augustus 1997

Ik ben om 02:50 uur opgestaan, na een vreemde nachtmerrie dat ons huis - het was niet De Horst en ook wel - kamer voor kamer werd leeggehaald en alles werd verbrand, kleren, meubels, de vleugel, alles. En ik kon niets doen om het te stoppen. Ik was totaal radeloos. Het was een vorm van moord. Ik ben direct opgestaan om het op te schrijven.

Henk Hofland heeft gisteren tegen Mimi gezegd dat ik zondag op de radio had gezegd dat hij voor de cia werkte. Hij had bovendien al in 1972 op tv zijn excuses gemaakt, en hij deed derhalve niets voor mij.⁶⁴ Ik had gezegd dat de stunt om fotograaf Zonneveld binnen te smokkelen ingestoken was door de inlichtingendiensten. Zij hadden de redactie van De Telegraaf getipt dat er Sovjetdiplomaten op mijn party aanwezig zouden zijn, en de Telegraafredactie heeft vervolgens Hofland benaderd die zonder schroom aan deze spionagestunt meewerkte.

‘Het is dezelfde onzin als met Verploeg,’ zei ik tegen Ellen. ‘Ik wil geen hulp van oplichters.’

Het hoofdstuk Hofland is afgesloten, voor nu en altijd. Ellen probeerde wel, maar ze wist niet genoeg. Maar hij heeft zulke leugens over mij, over ons, in het Amsterdamse circuit verteld, om zichzelf te redden, dat hij bovendien nooit meer een integer verhaal over mij of mijn zaak zou kunnen samenstellen.

Ze vertelde ook nog dat Henk een lezing in Arti zou geven, waar veel mensen voor niets hebben zitten wachten, want hij kwam niet opdagen.

Ellen heeft een nota van 2.200 rand gekregen van de advocaat in Pretoria, die zij met Landman ontmoette. Ik zei haar dat ik Hansepans schreef dat hij beter op 11 september aanwezig zou kunnen zijn. Niet omdat ik hem nodig heb, maar om zijn eigen huid te redden. Ellen zei dat ze precies hetzelfde tegen Erik Jurgens had gezegd.

Ik heb opnieuw een brief aan Alatas geschreven dat ik erg teleurgesteld ben dat hij geen openheid van zaken wil geven over

64 Redactie: Zie Memoires 1971-1972, 20 januari 1972. Het VPRO-programma Berichten uit de samenleving besteedde op die dag aandacht aan de persconferentie van Willem Oltmans over het feestje in Willems huis waar een aantal Sovjetdiplomaten aanwezig waren en waarvan foto's waren gepubliceerd in de Telegraaf. Henk Hofland had een Telegraaf-fotograaf binnengesmokkeld die met een verborgen camera opnames had gemaakt. Henk Hofland las tijdens deze uitzending een excuusbriefje voor.

[p. 52]

de weigering van mijn visum in 1995. Ik heb hem andermaal gevraagd of hij de toenmalige ambassadeur niet kon overtuigen te vertellen wat er zich toen echt heeft afgespeeld.⁶⁵

Als Den Haag de bewijzen tegen Bouterse rond heeft, waarom leggen ze die dan niet op tafel? Wat ze in Den Haag doen is schandelijk. Volkomen onnodig en overbodig. Typisch Haagse wraakneming op iemand die een lange neus maakt naar de bastards.

Er ging een bedankbriefje naar Ellen en Peter voor de stukken die ik gisteren in de bus kreeg.

12 Augustus 1997

Dear Ellen en Peter,
Was flabbergasted when I read last night what went out to the basterds in The Hague. Ik wist veel uit het stuk van Peter zelf niet eens. Heb alles gelezen en commentaar geplaatst wat vandaag bij Ellen in de bus zit. Ben jullie beiden onuitsprekelijk dankbaar.
Heb Ellen's brief drie maal gelezen en begrijp nu exact waarom het kort geding in de soep liep, door onvoorzien manoeuvres inside de Haagse rechtbank. Maar tegenover wat verkeerd liep (en waarover ik me helaas teveel opwind) staat Ellen's reis naar Colijn en vooral het stuk van Lubbers, let's not forget.
Maar vóór het pleidooi moeten wel nog praten.
Ben van 14 tot en met 24 September op een gratis NorthWest ticket in de V.S.

greetings

Paul belde, de bibliotheken kochten 56 delen Memoires 1961-1963. Hij zei ook dat Frits Hirschland, de voormalige secretaris van Ronnie Brunswijk, toenadering zocht. Ik benadrukte niet aan die man te beginnen, maar dat wist Paul zelf dus ook al.

Op televisie gaat het weer over de aanklacht tegen Bouterse. Onze bespottelijke politieke partijen, met hun Hollandse denken op zijn smalst (en hun gemankeerd rechtsvaardigheidsgevoel) roepen unaniem: ‘Geen vrijgeleide.’ Maar een of andere klootzak in het proces tegen de Hakkelaar kreeg wel een vrijgeleide. Niet te geloven. Spong zegt dat Bouterse voor hem ook achter tralies hoort, of het nou via veroordeling voor de

65 Zie bijlage 21.

[p. 53]

Decembermoorden of wegens drugshandel is. Spong zit met een trauma over 1982. Spong denkt te weten wat er toen gebeurd is, en baseert daar zijn uitspraken op. Maar in feite weet hij het niet, dus ik heb hem gewaarschuwd voorzichtig te zijn met zijn uitspraken over dingen die hij niet zeker weet.

Kok zei vanavond op tv dat hij als premier zich niet kon of mocht bemoeien met Justitie, laat staan met de zaak Bouterse. Wat deed Lubbers in mijn zaak, als premier? En Suriname is een zaak van buitenlands beleid. Weer een mislukte dekolonisatie-affaire, zoals ik ook op de radio zei.

Wijdenbosch zegt vanavond dat Suriname Bouterse zal beschermen. Natuurlijk doen zij dat.

Een jaar geleden gingen zo'n 300.000 mensen in België de straat op vanwege Marc Dutroux en zijn rol bij een kinderpornonetwerk. Een jaar later is 70 procent van de Belgen van mening dat er niets veranderd is, en er niets gebeurt.⁶⁶ Hier bij ons is het net zo, maar hier gebeurt zelfs het ontdekken van de shit niet.

66 NRC Handelsblad, 12 augustus 1997.

13 augustus 1997

Ik zei Ellen er zeker van te zijn dat Merckelbach en Den Hertog Lubbers hadden ingefluisterd geen stap verder te gaan. ‘Ik heb het hem een paar maal gevraagd,’ zei Ellen, ‘of hij onder druk is gezet. Dat ontkende hij.’

‘Ach Ellen, je moet natuurlijk nooit vragen naar de bekende weg als je weet dat hij zich niet kan permitteren eerlijk te zijn.’ Ien Struwe gaf me een ontbijtkoek van de bakker uit het dorp waar ze wonen. Wat zou ik voor haar kunnen doen?

De ncrv Gids belde dat ze een foto willen van mij en Nel Benschop waarop we elkaar aankijken. Die wilden ze in Utrecht maken, maar ik doe het niet. Ik heb er geen tijd voor, en geen zin in.

Ellen zei dat mijn ziekte afgelopen zondag psychisch was, vanwege het uitblijven van het rechtbankstuk. Ik hoop dat ze dergelijke onzin later niet in haar boek gaat schrijven.

Nu ik de dagboeken uit 1985 teruglees, wordt het me duidelijk waarom Keijer me onder andere vliegtickets naar Spanje gaf. Het hoorde bij het plan mijn contacten met Bouterse te ontwrichten. Ik zou een boekje moeten schrijven over babysitters, want Keijer was mijn babysitter, zoals De Mohrenschildt babysitter was van Oswald.

[p. 54]

23:15 uur

Stond op de brug en Erwin Aschmoneit kwam langs. We stonden te praten en een Ethiopische hoer kwam langs en vroeg om een sigaret. Toen ik weigerde, begon ze ons lastig te vallen. Ze werd steeds vervelender. Als wij ergens anders gingen staan, kwam ze naast ons zitten of staan of vlak voor mij. Erwin raakte zij steeds aan. Hij deed niets. Ik zei tegen Erwin: ‘Direct krijgt ze een trap.’

Nadat ik haar gezegd had dat ik de politie zou roepen en ze bleef doorgaan, gaf ik haar een gigantische duw. Ze viel op straat, krabbelde vliegensvlug op en bleef op een afstand. Heel vervelend, maar het moest. Intussen koelde het buiten snel af. Een verademing.

Nadat Erwin zich uitgeleefd had als valse nicht, werd het gesprek geleidelijk aan normaler. Toch zie ik hem liever niet meer.⁶⁷

67 Ik ontmoette Erwin Aschmoneit op 10 juli 1954. Zie Memoires 1953-1957

14 augustus 1997

Het is nu 16:00 uur en ben al heel de dag bezig met corrigeren van het manuscript voor het tweede deel van 1985. Ik let er goed op weinig en niet onnodig te eten. Mijn korte broek bungelt om mijn middel.

Wouter Kok had ook tros Forum gehoorde en reageerde hetzelfde als Paul de Ridder.

Christo belde. Hij had een tas in een vliegtuig vergeten met een camera erin, die ik hier zou laten repareren. Hij wil het ding natuurlijk via de verzekering vergoed krijgen en vroeg een briefje van mij, om te bevestigen dat ik deze mee naar Pretoria had gebracht. Ik zal het meteen doen.

Ellen Pasman vertelde nu pas dat Jan Tromp een heel groot deel van de montage uitmaakt in de film over mij, dat het met hem begint en dat we op een pisbak staan. Het is maar goed dat ik het niet geweten heb. Ik wilde een kaartje sturen, maar dat doe ik nu dus zeker niet. Daarom hoor ik dus niets.

Astrid Roemer schreef een subliem artikel, super.⁶⁸ Ze beschuldigt Docters van Leeuwen er platweg van een machtsspelletje te spelen en in Suriname weer een burgeroorlog aan te wakkeren. Ik heb het Kok al geruime tijd geleden geschreven. Eigenlijk moet d66 nu aangevallen worden voor het lidmaatschap van die mijnheer van die club.

Mijn urine is sinds de koorts vorig weekend zeer donker, bijna oranje. Een wonderlijk lichaam hebben we.

68 NRC Handelsblad, 14 augustus 1997.

[p. 55]

Aart Brouwer ging niet in op mijn fax van dinsdag mijn tekst en foto terug te sturen dus ik belde hem op.

‘Het is opgeborgen,’ zei hij.

‘Daarom wil ik het materiaal terug.’ Hij zal het nu wel terugsturen.

15 augustus 1997

Ik heb even door moeten bijten om de passage met uitleg over Keijer te schrijven, maar ik heb het nu toch af.⁶⁹

Heerlijk om na gedane arbeid een Thermos te pikken en nu doorgeweekt en brandschoon weer aan het werk te kunnen. Het schrijven van mijn Memoires is een droom!

De Britse pers blijft de gekste dingen schrijven over prinses Diana. Ze zal met deze hysterie moeten leven. Dat het hier met de Oranjes niet gebeurt, toont slechts de mate van overheidscontrole op de pers aan.

Eduard kwam vanavond langs. Hij bracht vier tubes scheergel mee, The New York Times en Franse enveloppen. We praatten (hij dronk koffie), maar ik viel in slaap tijdens Golden Girls, dus hij ging weg. Ik schreef hem een brief dat ons contact misschien geïntensiveerd moet worden. Hij is 21 augustus jarig en ik denk dat hij dan bij Mora is.

Het andere goede nieuws is dat de weegschaal vandaag minder dan 89 kilo aanwees. Eduard zei dat ik niet meer moest afvallen, maar een paar extra kilo's eraf kan geen kwaad, daar ben ik zeker van.

Story komt met de canard dat Juliana zou willen dat Willem-Alexander met Victoria van Zweden gaat huwen. Wat een stinkend blaadje eigenlijk. Ik keek of ik nog in het colofon sta, maar ik ben geruisloos afgevoerd. Dat doe je toch zo niet? Ik zal toch nog eens bij Van Cruysen binnenlopen. Maar er lijkt schoon schip te zijn gemaakt, want zijn secretaresse is ook gedumpt.

69 Zie ook Memoires 1985-B, pagina 69.

16 augustus 1997

Als Van Mierlo naar Suriname gaat, zou hij oud-ambassadeur Hoekman moeten meenemen, die man kent en waardeert Bouterse. Als ze de latere ambassadeur Van Houten maar niet nemen, want die was onbruikbaar. Ik belde Wolffensperger hierover. Hij zag Van Mierlo morgen en zou het doorgeven. Hij zei mijn brief gekregen te hebben over de Vier naar Merckelbach. ‘Daar spreek ik nu niet over,’ antwoordde ik, ‘het gaat nu even over Suriname.’

[p. 56]

Streep aan de balk. Mijn klacht tegen Piet Hagen is gegrond verklaard door de Raad voor de Journalistiek.⁷⁰ Ik denk dat ik die uitspraak aan de aanwezigheid van Erik Jurgens heb te danken. Leo Morpurgo - dan weet je hoe laat het is - laat Fred Derby uitvoerig aan het woord.⁷¹ Hij gedraagt zich nog steeds als de verrader, die hij altijd is geweest - de man die heimelijk aan de kant van Nederland staat. Hij zat niet voor niets in 1982 op Fort Zeelandia. Bouterse redde zijn nek en heeft er meer gedonder aan overgehouden dan hem lief kan zijn. Nu zegt Derby zelfs dat Bouterse zich moet gedragen als iemand die in Suriname in voorarrest is, zolang de beschuldigingen van Nederland nog niet bewezen zijn.

Ik heb Peter en Edwin gesproken. Ze komen wat later, maar alles leek in orde. Ik moest Peters stem horen.

70 Zie bijlage 22.

71 NRC Handelsblad, 16 augustus 1997.

17 augustus 1997

Het is toch te gek voor woorden dat Hofland suggereert dat ik aan zijn broodwinning kom, na wat hij mij in 1972 heeft geflikt. Als je een dagboek bijhoudt, hoef je eigenlijk niemand aan te vallen, want de zwakke broeders portretteren zichzelf zoals ze echt zijn. Zoals Spoor, die nu volgens Hofland achter hem staat. Ze dekken elkaar in hun wanhoop, want ze weten dat ik het vertel zoals het was. Henk zag de 35 delen hier staan en zei: ‘Chapeau,’ maar dacht: ik ben nergens.

Anil Ramdas reageert op het artikel van Astrid Roemer. Hij tettert mee over Desi Bouterse en denkt te weten wat hij voelt en nastreeft. Ramdas projecteert zijn eigen burgerlijkheid, alsof Desi zou hunkeren naar respect van de ouderwetse Surinaamse elite, die voor hem een gepasseerd station zijn en wier respect niets voor hem betekent, omdat die mensen liever bij Nederland horen - en ook hier zitten - dan in het nieuwe Suriname.⁷² In beide artikelen zitten aspecten van waarde, maar Roemer en Ramdas redeneren teveel vanuit eigen chip, bovendien kennen ze die van Bouterse niet.

Het is half twee en ben net terug van de sauna. Ik werkte al vanaf 08:30 uur, en soms moest ik even stoppen. Ik voel me nu meer dan brandschoon. Heerlijk om nu weer te werken - met Debussy op de achtergrond.

Na weer vier uur gewerkt te hebben bereikte ik 19 september 1985 in Paramaribo. Ben vandaag flink opgeschoten, maar wil vanavond even kalm zijn.

72 NRC Handelsblad, 15 augustus 1997.

[p. 57]

Geniet zo van een enorme bos gele lelieachtige bloemen voor fl 2,50, hoe kan dat?

18 augustus 1997

Heb weer een manuscript gekopieerd. Maike is terug - met haar honden - en zij matste me: het is viermaal gekopieerd voor 100 piek. Een voor Ellen (die me niet eens bedankte) en drie aanvullende.

cnn had een reportage over de homogemeenschap bij Miami South Beach. Steeds meer homo's hebben daar weer onveilige seks. Christus, een op vier is positief getest op hiv; 40 procent van de jonge mannen van 15 tot 22 jaar had neukseks zonder bescherming. Ze laten het ene prachtige lijf na het andere zien. Ze denken gewoon niet meer aan aids. South Beach is een paradijs, en daar gaan ze. Hoe is het godsterwereld mogelijk? Ik heb er nooit wat aan gevonden, maar ik ben er in de jaren zeventig helemaal mee gestopt. Ze zeggen dat het te maken heeft met gebrek aan zelfrespect en een behoefte aan liefde. Ook homobadhuizen raken weer in de mode.

Sorgdrager denkt zich eruit te kunnen redden door nu te zeggen dat ze in april de Surinaamse minister van Justitie telefonisch had meegedeeld dat Bouterse door Nederland op de Interpollijst zou worden geplaatst.⁷³ Alsof dat bericht niet meer dan een telefoontje waard zou zijn geweest. Van Mierlo zei tot alles bereid te zijn maar nog niet te weten wat hij zou doen. Voorhoeve, Pronk, Dijkstal et cetera werden opgetrommeld. Je rilt als je bedenkt wat die lui werkelijk van Suriname of Bouterse weten.

Het is nu 20:30 uur, ik bereikte 27 september 1985 en heb eigenlijk de hele dag doorgewerkt.

73 NOS Journaal, 18 augustus 1997.

19 augustus 1997

Heb de hele dag rustig doorgewerkt, en bereikte oktober 1985. Nu krijgt Mozambique een half miljoen van Pronk voor de politieke partijen bij de parlementsverkiezingen.⁷⁴ De idioten in Den Haag lopen warm voor Mozambique en blijven Suriname maltraiteren.

Ik heb tot bijna half negen doorgeschreven en ben daarna - het was een mooie zomeravond - nog even naar de hoerenbuurt gegaan.

74 De Volkskrant, 19 augustus 1997.

[p. 58]

20 augustus 1997

Ik was even bij de dokter - een bleke jonge vrouw met een bril. Ik zei meteen dat zij de eerste dame in mijn leven was (als arts) en of zij een Dolle Mina was. ‘Dat heeft nog nooit iemand gevraagd.’ Nogal wiedes, want het was natuurlijk een grapje.

Mijn teennagels hebben eczeem, waar weinig tegen te doen is. Er is een medicijn tegen, maar dat moet ik drie maanden gebruiken, met alle kans dat het terugkomt. Dus ik kan net zo goed niets doen.

Er kwam een televisieploeg van Nederland 2 langs om me over Bouterse te bevragen. Het zal me benieuwen wat ze ervan maken.

Bouterse heeft Moszkowicz ingeschakeld. Ik betwijfel of dit een goede keuze is. Van Mierlo gaat naar Rio de Janeiro voor een ontmoeting met president Jules Wijdenbosch. Slim om daar af te spreken, want de Surinaamse ambassadeur aldaar is het voormalig hoofd van de geheime dienst. Weisglas vindt het teveel eer dat Van Mierlo naar Wijdenbosch gaat.

Peter faxte de uitspraak van de Raad voor de Journalistiek naar Ellen, die blij was. Ze belde meteen.

Arendo heeft een zinloos stukje in Elsevier gezet - ik las het op Centraal Station - dat ik met grotere stappen mijn Memoires moet schrijven, maar daar pieker ik niet over. Hetzelfde advies als van Jurgens. Ik maak wat ik maak, en zal het desnoods zelf betalen, vroeg of laat. Bovendien gaat hij totaal niet op de waarde, de inhoud in: bijvoorbeeld door te schrijven dat Tegels lichten niet te vergelijken is met de informatie die in de Memoires staat.

Het is als met het zogenaamde televisie-interviewtje van vanmorgen. Men vroeg 45 minuten, ik gaf 15 en ze gebruiken er misschien 3. Alles wat ik zei over Docters van Leeuwen et cetera krijg je hier niet op de buis. Hoe kan ik respecteren wat er gebeurt? Ze weten niet beter meer. Dan sturen ze een jongen om me te interviewen, die de vergelijking van de anti-Boutersehetze met de hysterie die gecreeërd werd rondom de dekolonisering van Indonesië, en de persoon van Sukarno niet begrijpt.

Het ene boek na het andere verschijnt met kritiek op Freud, schrijft Sarah Boxer.⁷⁵ ‘Freud has proved to be a great whipping boy of our time,’ schrijft Boxer. ‘He has been blamed for turning children against their parents (Frederick Crews), and

75 The New York Times Book Review, 10 augustus 1997.

[p. 59]

for excusing parents who seduce their children (Jeffrey Masson), for being a crypto biologist (Frank Sulloway), and a crypto priest (Richard Webster), for believing patients too little (Masson), and too much (M.B. Jacobsen), for hiding his own faults (Henri Ellenberger) and flaunting them (John Farrell).’ Ik heb het altijd als pijnlijk ervaren dat Sukarno na zijn dood nog erger beroddeld en vals is voorgesteld en weergegeven, dan tijdens zijn leven al gebeurde. Nu is het de beurt aan Freud, die natuurlijk een duizendmaal belangrijker man was dan zijn critici, die hem nu de grond in proberen te schrijven. Hij is dood, dus hij kan zich er niet meer tegen verdedigen. Er is maar één manier om met een zeker gevoel te vertrekken: dat je zo volledig mogelijk je eigen zegje hebt gedaan en dus vastligt in dagboeken en Memoires hoe het was, wat anderen er ook over kletsen.

Er werd bijna niets van het interview van vanmorgen uitgezonden. Stanley Rensch, mensenrechtenactivist, werd uitgebreid geïnterviewd. Ja, ze hebben een klein stukje met mij over de arrogantie van Den Haag, en ze lieten mijn oplossing zien: Bouterse wordt gehoord en bij gebrek aan bewijs is de zaak weer uit de wereld.

Vanavond op de brug zei een Surinaamse drugshandelaar echter dat hij me in de uitzending van 18:00 uur op tv gezien: ‘Bent u niet bang als u Bouterse verdedigt?’

‘Bouterse heeft me als een hond behandeld, maar wat ze nu doen klopt niet. De Hakkelaar en andere criminelen krijgen een vrijgeleide, Bouterse niet. Dan weet je hoe laat het is.’

21 augustus 1997

Ik schreef Peter dat hij in 1985 zei dat als hij in Zuid-Afrika niet aan de slag zou komen, hij drie jaar psychohypnose zou gaan studeren in Amsterdam. Nu zijn we twaalf jaar verder en zit hij nog in Hillbrow te niksen. Hij mag er niet werken, ook niet in het theater, want hij blijft een Nederlander. Ik vind dat een ramp. Edwin heeft hem mee naar Zuid-Afrika getroond, en daarmee tegelijkertijd Peters leven om zeep geholpen. Ik schreef dat hij kennelijk zijn hart aan een persoon had verpand, zoals ook zijn moeder had gedaan. Ik zei dit te respecteren, maar verzweeg dat ik het een ramp vond, want ik ken Peter: kritiek op Edwin brengt de poppen aan het dansen.

Ik arriveerde om 14:20 uur bij dokter Hora Adema voor mijn ogen, maar ik had mijn sleutels in de postbus thuis laten zitten. Ik ging terug om ze te halen en was om 14:45 uur weer bij Adema. Hij keek alles na, met andere apparatuur dan in 1993.

[p. 60]

De druk op de ogen was als van een jonge vent, alles was prima, ‘omdat u zo gezond bent’. Ik schreef Peter een tweede brief om het hem te vertellen en dat ik dat grotendeels aan hem te danken heb, omdat hij me leerde anders te eten en me op de fiets joeg.

Nieuw tumult. Bouterse schijnt op 18 juli l.l. een weekend in Brazilië te zijn geweest. Minister Van Mierlo zou hebben verhinderd dat Bouterse werd gearresteerd. Ik denk dat nrc Handelsblad en Marcel Haenen de klok weer eens hebben horen luiden. Zolang Luis P. Lampreia minister van Buitenlandse Zaken van Brazilië is, zal Bouterse daar nooit worden gearresteerd. Hij was ambassadeur in Paramaribo en kende Desi zeer goed. Ook ik was bevriend met Lampreia. We hebben menig gesprek gevoerd, soms in de avond op het terras van de residentie onder het genot van een maaltijd.

Natuurlijk heeft Van Mierlo zijn Braziliaanse ambtgenoot aan de lijn gehad en tot zijn ontsteltenis te horen gekregen dat Bouterse niet zou worden opgepakt tijdens zijn bezoek aan zijn zoon Dino die op de Surinaamse ambassade werkt. Maar de minister kon zijn vertrouwelijk gesprek met Lampreia uiteraard niet prijsgeven. Nu krijgt Van Mierlo heel Den Haag over zich heen, wat onterecht is.

Er wordt gespeculeerd over het aftreden van de twee d66-ministers, Van Mierlo en Sorgdrager. Dat zou betekenen dat de rode knop wint, want het is Docters van Leeuwen die werkelijk zou moeten verdwijnen en waar het gevaar zit voor het koninkrijk. Dat is de gevaarlijke leugenaar. Maar alles wat ik hierover gisteren voor tv zei, is weer niet uitgezonden.

Zoals Den Haag zich iedere keer - aangezwengeld door paparazzi - in een frenzy werkt, is volkomen belachelijk en vertelt je met wie we te maken hebben. Niemand beschikt over enige basiskennis van waar het over gaat en de hele santekraam staat op z'n kop. Desi moet zich kapot lachen.

Gisteren belde Eduard, dat hij naar Mora vertrok. Vandaag wordt hij 37.

22 augustus 1997

Ik was bij Overbeke. Hij nam een stukje uit mijn rug dat naar het amc gaat voor onderzoek. Nu is het weer bijna 21:00 uur en ik moet stoppen. Ik bereikte 24 oktober 1985.

23 augustus 1997

Johan Struwe zei dat onderstaand artikeltje in het Noordhollands Dagblad (eigendom van De Telegraaf ) stond, maar waar het

[p. 61]

werkelijk om ging, de kritiek op de nvj-leiding was geschrapt, het staat er dus niet in.

De dag is weg. Het is al bijna 21:00 uur. Ik schoot vandaag niet zo op. Oktober is nog niet klaar. Ik blijf van de ene verbazing in de andere vallen. Ik vond een nogal schokkende brief van Henk Hofland, met zijn uitleg waarom hij niet over Memoires 1925-1953 schreef.⁷⁶ Ik denk eigenlijk dat ik nog niet ben begonnen met ontdekken wat hij zoal achter mijn rug over mij heeft gekletst. Eerlijk gezegd wil ik het ook niet weten. Ik blijf mijn eigen pad volgen, onveranderlijk en standvastig.

76 Zie ook Memoires 1985-B, pagina 251; bijlage 69, pagina 425-427.

24 augustus 1997

Ik heb gisterenavond een film op bbc over de Hells Angels gekeken. Ging pas om 02:50 uur slapen en sliep tot 09:30 uur, zeer ongewoon. Ben nu lekker aan het werk.

Kees Thomassen schreef me een maand geleden een brief met het voorstel mijn originele manuscripten inclusief foto's en bijlagen in de kb te bewaren, en kopieën te maken voor mij. Ik heb hem eindelijk geantwoord. Ze kunnen tevens 50 dagboekklappers komen halen, bijna drie jaar!

Jaap van Heerden en Wim T. Schippers spraken over religie op televisie.⁷⁷ Er kwam geen humor aan te pas. Nederlanders nemen zichzelf zo serieus. En de kijkers stemmen niet eens af op een ander kanaal, want ze zijn zelf ook zo. Zelfrelativering, ho maar. Dat heb ik van Amerika geleerd, om altijd de humor van het leven te zien, want als je goed oplet, zie je die altijd en overal.

Van Heerden wilde het over Freud hebben. Er werd een door Anna Freud gemaakt filmpje vertoond. Freud zat in een klap-

77 Redactie: In het avondvullende praatprogramma Zomergasten van de VPRO.

[p. 62]

stoel op zijn verjaardag, in 1937 in de Berggasse in Wenen. Van Heerden: ‘In de medische wetenschap is hij nauwelijks meer gezaghebbend. Hij speelt in de psychologie geen rol meer.’

Schippers vroeg: ‘Kan je Freuds werk lezen als een soort roman?’

‘Ja, dat kan heel goed,’ zei Van Heerden. ‘Ik kan niet zeggen dat het allemaal onzin is.’

Toen heb ik overgeschakeld, want het geklets was niet te verteren.

25 augustus 1997

Schreef Pieter Broertjes of hij toch niet wat aandacht kon besteden aan Memoires 1961-1963 en wees hem op het pleidooi over een voorschot op 11 september.

Ik heb Buthelezi een brief gestuurd met het dringend verzoek mij in contact te brengen met Makoena, bij wie hij hopelijk mijn dossier heeft laten veiligstellen. Ik heb voorgesteld in oktober of november naar Zuid-Afrika te komen om het dossier in te zien, als er tenminste iets bij die man ligt wat van enige nut is voor mijn zaak.

Quirine Hattink is ernstig ziek geweest, en bovendien op 20 juni gescheiden van Cor Hille Ris Lambers.⁷⁸ Ik mocht die man nooit. Ben zeer met haar bezig. Ik zal haar antwoorden. Wat een drama. Ik zal snel naar haar toe gaan.

Mevrouw Gödecke heeft zaterdag een gigantische schreeuwwedstrijd gehad met het psychiatrisch geval Hilda in de gang beneden. Dat zal voor meer problemen in de toekomst zorgen. Ik heb Frits Abrahams geschreven wat ik gisterenavond van Zomergasten vond met Van Heerden en Wim T. Schippers. Toen ik later vandaag zijn stuk las, zag ik dat hij er dezelfde punten uitpikte als ik, maar toch vond ik zijn stuk niet echt substantieel, noch kritisch.⁷⁹ Niets over de arrogantie, het gebrek aan humor of het zichzelf te serieus nemen.

Psychiater S.J. Nijdam is overleden. Hij was de eerste man die Claus doorlichtte en inzag dat voor een psychoanalytische behandeling van Claus, de huwelijksproblemen van Beatrix en Claus in aparte en in gezamenlijke behandeling aan de orde moesten komen. Maar als de een zegt niet te komen omdat de ander gek is, waar blijf je dan? Het probleem voor Claus was de gezagsverhoudingen op Huis ten Bosch, niets anders.

Ik heb naar Villa Felderhof gekeken, hartverwarmend om de hond terug te zien.

78 Brief d.d. 23 augustus 1997.

79 NRC Handelsblad, 25 augustus 1997.

[p. 63]

Witteman voerde Rupert Christopher op, tegenwoordig de Surinaamse ambassadeur in Rio de Janeiro, die met Wijdenbosch en Van Mierlo aan tafel zat.⁸⁰ Hij wist niet wie Christopher was, of wat hij had gedaan. Ze doen hier nooit hun huiswerk behoorlijk. Sorgdrager zegt dat het een optie is om Bouterse in Paramaribo te horen - zoals ik twee weken geleden op de radio zei dat er zou gaan gebeuren.

80 Voor Rupert Christopher, alias Burgzorg zie: Memoires 1987-A-1989-A, 1990-A, 1990-C en 1991-A.

26 augustus 1997

Atta Mungra - ik heb hem nooit vertrouwd en zijn broer nog minder - eens minister van Buitenlandse Zaken, is uit de regering Wijdenbosch gestapt, dus is er een regeringscrisis in Suriname.⁸¹ Dat is een zeer lelijk moment voor Bouterse. Maar zo is ‘men’.

Hier staat ook de zaak bol over Bouterse, met De Hoop Scheffer - een Van den Broek-mannetje - en Weisglas weer in de voorste gelederen om Van Mierlo te kapittelen. Hoe werkt dat toch in Den Haag?

Ik denk - de ndp heeft nu nog maar 22 zetels in het parlement - dat de rel rond Atta Mungra gepland en doordacht is. Ze doen kennelijk een bewuste stap terug om de druk te doen afnemen. Maar is het niet een vorm van capitulatie?

De hele dag non-stop gewerkt, het is nu 19:30 uur en ik bereikte Genève, 14 november 1985.

Florrie Rost van Tonningen belde vanavond. Ze had geen contact meer met haar kinderen en had ook geen hond meer. Ik had geen tijd om haar lang aan te horen.

De hele avond gaat het debat in Den Haag over Suriname door. Het is amusant en treurig tegelijk, want niemand heeft zijn feiten op orde. Iedereen spreekt over de arrestatie van Bouterse, maar niemand draagt bewijs aan dat hij schuldig zou zijn. Dit gaat dan allemaal om een ex-sergeant uit het navo-leger - in een voormalige kolonie met 350.000 inwoners, die op geen enkele manier kan concurreren, maar waar de opgeblazen kikkers op het Binnenhof zich over opwinden alsof het een zaak van buitengewoon nationaal belang betreft. De haat tegen Bouterse is misselijkmakend. Kamerleden zijn mental joy riders, net als bijna iedereen in een parlementaire democratie. Amerika zwijgt ondertussen en Jeroen Trommelen heeft gemeld dat de vs Suriname niet als narcostaat beschouwen.⁸²

81 De Volkskrant, 26 augustus 1997.

82 De Volkskrant, 23 augustus 1997.

[p. 64]

27 augustus 1997

Dat heel Moskou uitloopt om de ‘laatste eer’ te bewijzen aan een circusclown gaat natuurlijk veel verder dan de man in kwestie.⁸³ Rusland rouwt en symboliseert die rouw in die clown als uitlaatklep voor wat er recentelijk met hun land is gebeurd. Men rouwt niet alleen om hem, maar tevens om alles wat de laatste tijd verloren is gegaan. Nu woedt de Amerikaanse ‘infectie’ als een prairiebrand over de toendra's, en gaat Rusland op de fles. De voedingsbodem voor het socialisme wordt vernietigd en kan nooit opnieuw ontstaan, omdat binnen een paar jaar de gehele Russische natie geconditioneerd zal zijn door Amerikaanse films, tv, Kentucky Fried Chicken, homoseksualiteit en al het andere. De vs vormen de basis voor de toekomstige verwoesting van de wereld.

Vanmorgen op de fiets stak een jongen vanaf de andere kant zijn hand op - blanke krullenbol met zwart haar - en riep: ‘You are my hero.’ Ik wist niet wat ik hoorde. Dat heb ik op die manier nog nooit meegemaakt.

Ik bedacht me te proberen Lampreia te spreken te krijgen, als ik volgende week naar de vs ga. Ik schreef een brief aan de Braziliaanse ambassade, in de hoop dat deze bij Lampreia terechtkomt. Ik zou graag (off the record) met hem praten over de situatie met Bouterse.

Op het nieuws wordt gezegd dat Frans Weisglas (met steun van Van Oven) de aanstichter van de bijna regeringscrisis over Desi Bouterse is. De eis van de vvd dat Van Mierlo nooit meer aldus zal handelen - namelijk Brazilië niet verzoeken om Bouterse op te pakken toen hij daar in juli was -, pikte Van Mierlo niet en dus begon het gedonder in de glazen. De Hoop Scheffer gedraagt zich als een stout kind, bekakt, misplaatst en helemaal in lijn met de Haagse rode knop - in combinatie met Weisglas, die altijd verwoord wat de apenrots wil dat hij zegt. Wallage zegt dat Bouterse op grote schaal in cocaïne heeft gehandeld, dus ‘die moeten we bij de kraag pakken.’ Waar baseert zo'n man zich op?

Een vvd-Kamerlid heeft tegen rtl4 gezegd dat Van Mierlo zo snel mogelijk in een inrichting moet worden opgesloten, en Frans Weisglas liet zich ontvallen niet van Van Mierlo te zullen dromen.

Eigenlijk gaf Van Mierlo op tv in een gesprek (na het debat) de kern van het probleem aan. Brazilië kon Bouterse niet zomaar in de kraag vatten, want Suriname is een buurland en Bouterse

83 Redactie: Het betreft de begrafenis van Joeri Nikoelin.

[p. 65]

is altijd welkom geweest. Dat hoorde Van Mierlo van Lampreia, maar dat kon hij niet zeggen.

Jaap van Meekren is overleden. In een reportage over zijn leven liet men een gesprek van hem met Florrie Rost van Tonningen zien. Hij stak een vileine speech af tegen haar - als Jood tegen de nsb-dame - waarop de weduwe heel rustig zei: ‘Vindt u dat ik hier op moet antwoorden?’ Leuk lijkt me dat, als je zo herdacht wordt bij je dood met een villeine tirade tegen een oude dame.

Het is net of mijn armen (en benen) geen fut meer hebben. Ik werk met de rekveer en er gebeurt niets. Ook mijn benen lijken nu slapper te worden. Het moet de ouderdom zijn. Niets aan te doen, maar wel vreemd.

Gisteravond stond mijn keel op infectie. Ik kocht 30 sinaasappels en werk ze gedurende dag gestaag weg: weg infectie.

28 augustus 1997

Joop van Tijn gaat stoppen als hoofdredacteur van Vrij Nederland omdat hij slokdarmkanker heeft.⁸⁴ Daarom krijg ik geen antwoord op mijn brieven. Tessel Pollmann verliet Vrij Nederland ‘omdat ik niet met Joop van Tijn kon werken - maar na het bericht van gisteren heb ik gehuild’. Ze verwacht Santo en Marguerita op bezoek.

De Braziliaanse ambassade heeft mijn brief aan Lampreia doorgestuurd naar zijn persvoorlichters.⁸⁵

84 NRC Handelsblad, 27 augustus 1997.

85 Fax 28 augustus 1997.

29 augustus 1997

En nu zijn Christine van Ketwich Verschuur en Henk Enkelaar ook overleden. Triest.

Ellen belde. Ze zei het deel Memoires dat ik haar gaf in één dag gelezen te hebben. Dat geloof ik niet. Ze vond dat Hofland er beroerd vanaf kwam. Henk had haar geadviseerd Spoor te bellen. Hij is smerig bezig - zoals Mimi zei dat hij zou doen.

Henk Krol betichtte het Kabinet van de koningin van discriminatie. Hij diende een klacht in bij de Commissie Gelijke Behandeling. Ambassadeurs worden met hun wettige echtgenotes ontvangen op paleis Noordeinde, maar vaste vriendjes van homoseksuele diplomaten mogen niet meekomen, evenals vriendinnen van ministers, zoals Van Mierlo en Wijers onlangs ondervonden.⁸⁶ Dat je je over zoiets dik maakt. Ik zie Beatrix liever niet dan wel.

86 NRC Handelsblad, 28 augustus 1997.

[p. 66]

Veel regen, maar het is 20:15 uur - ik bereikte 6 december 1985, Londen - en ga nu de hort op. Morgen op volle kracht verder.

30 augustus 1997

Ik stuurde een welkomstkaart voor Peter en Edwin met een tientje ingesloten naar Trees, om een bloemetje voor Peter en Edwin te kopen.

Ik werkte de hele dag en ging om 20:30 uur naar Adonis. Er waren vier cruiseschepen Amsterdam binnengelopen. Het hoerenkwartier was propvol.

Ik luister op België 2 naar het Rosamundekwartet van Schubert, dat we ook op De Horst speelden. Het roert me diep, vooral de partij van altviool, die mijn moeder altijd speelde. Dan zie ik haar voor mij. Mam is 23 jaar geleden overleden. Een kwade droom - in alle opzichten.

31 augustus 1997

Prinses Diana is vannacht omgekomen bij een auto-ongeluk in Parijs met haar minnaar Fayed. Wat een ongelooflijk drama. Was het moord? Het wordt vergeleken met de schok over de dood van jfk in de vs. ‘People in Britain are disgusted.’ Ze werd achtervolgd door journalisten en de auto waarin ze zat, heeft in een tunnel de betonnen muur geraakt. Geen moord dus. Zij is 36 geworden. Wat een drama. Journalisten als moordenaars. Zeven fotografen op motorfietsen zijn gearresteerd. Het gaat inderdaad om de bastards die 200.000 dollar voor een smerige foto betalen. Heel schijnheilig gaat Charles nu Diana in Parijs ophalen.

Tony Blair: ‘She was the people's princess.’ De broer van Diana zei in Kaapstad, waar hij woont: ‘The owners of the papers, who paid for these pictures, have blood on their hands.’ Een journaliste die op goede voet met de prinses stond, zei dat Diana tegen haar had gezegd: ‘I feel raped by the press.’

Gisteravond heb ik Valerie Lempereur van Story nog gezegd: ‘Laat Willem-Alexander toch vliegen, anders ziet hij ze straks vliegen.’ Toch kan je er niet omheen. Het zijn de koninklijken zelf die de show moeten stoppen, in plaats van te wachten tot ze achterna gezeten worden. Een monarchie is krankzinnig. Bovendien zijn het de duurst betaalde acteurs ter wereld.

Ik heb gewerkt, met op de achtergrond de bbc aan die verslag deed over de de dood van Diana. Nu is het 15:30 uur. Ik wil dit tweede deel van 1985 uiterlijk morgen af hebben, gecorrigeerd en wel.

[p. 67]

Het meest schokkende effect van wat er is gebeurd, is dat haar nu ontzegd is haar twee jongens naar volwassenheid te begeleiden. Nu zijn die twee jongens overgeleverd aan de gekte van de monarchie. Onbegrijpelijk dat dit boven haar hoofd hing. Toch is het opmerkelijk dat Diana vrijwel direct na het bekend worden van de romance met de rijke Egyptenaar Dodi Al-Fayed om het leven is gekomen, want haar dood maakt het nu gemakkelijk dat Charles met die andere dame, Camilla Parker Bowles, trouwt.

De bbc-interviewer merkt al op dat de koninklijke familie weer in kalmer vaarwater terecht kan komen, door de dood van Diana. Charles en co. lijken dus een motief te hebben, vanwege het in hun ogen ongelooflijk schandaal als Diana met haar vriend was doorgegaan.

Het lichaam van Diana is terug in Engeland. Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer het geen zuivere koffie lijkt. Die Egyptenaar was niet acceptabel en moest gedood worden. Een autoongeluk - zoals met Werner Verrips - is zeer gemakkelijk te organiseren voor de inlichtingendiensten.

Zij wordt naar een particuliere begrafenisonderneming gebracht, niet eens naar Kensington Palace. Het deugt van geen kant. Ze gedragen zich nu jegens haar als schuldigen.

Gino klopte op de deur. Hij had ruzie met zijn meisje, stapte in een taxi en kwam hierheen. Hij komt om 20:00 uur terug, als hij dat doet. Ik houd er rekening mee dat hij niet komt, want het is maar een ruzie tussen liefjes.

De koninklijke familie had zeker een motief om zo snel mogelijk van haar af te komen. Diana is vermoord. Het is als ongeluk geënsceneerd voor de goedgelovigen die niet begrijpen wat er verder in de wereld aan de hand is. Het is een herhaling van Dallas.

1 september 1997

Ik denk veel aan Peter, die opgewonden is omdat hij naar ‘huis’ komt.

Gino kwam gisteravond inderdaad terug. Hij heeft nog steeds problemen met zijn papieren, maar ik heb te weinig inkomen om me garant voor hem te kunnen stellen, dus dat gaat ook niet. Eigenlijk denk ik dat hij zijn vriendin een lesje wil leren en daarom een tijdje hier slaapt. Misschien komen ze weer samen. Maar zijn telefoon op het Thorbeckeplein is nu ook afgesloten, dus er is wel iets aan de gang. Gevolg was dat ik allerbelabberdst sliep, want ik ben niet gewend met iemand anders in hetzelfde bed te slapen.

[p. 68]

De Wereldomroep wilde me zeven minuten hebben in een tv-programma van een half uur over Diana. Ik probeerde eronderuit te komen, maar de man die me vroeg zat zo te zeuren, dat ik tenslotte akkoord ging. Ter ere van Diana moest het eigenlijk wel. Ze kwamen me al snel halen. Het werd een rustig gesprek.

Er kwam een brief van Henk Hofland. Hij vindt dat zijn brieven privé zijn, en hij benadrukt dreigend dat hij het copyright behoudt.⁸⁷ Hij dreigt dus weer. Het was trouwens Hofland zelf die mij adviseerde met Theo van Gogh in zee te gaan. Nu doet hij alsof dat allemaal uit mijn eigen koker kwam, maar ik heb nooit iemand gevraagd een documentaire te maken.

Lady Colin Campbell zei op cnn dat het resultaat van dit ‘ongeluk’ was dat de weg voor Charles om met de andere vrouw te trouwen nu vrij was, precies wat ik eerder al dacht. En ook zij denkt dat het werkelijk een operatie van de inlichtingendiensten was. Zij had het in het interview over ‘the enemy’, nou ‘the enemy’ heeft haar vermoord. Er moest worden ingegrepen voor deze affaire met Dodi verder uit de hand zou lopen. Het is te duidelijk: waarom zien mensen het niet? Het was de laatste show van de monarchie, om van Diana af te komen, die zich enkel gerekruteerd voelde om te zorgen voor troonsopvolging, en zich verraden voelde vanwege Charles heimelijke omgang met Camilla Parker Bowles. ‘There were three of us in this marriage, so it was a bit crowded,’ aldus Diana. Ook waren er opnames gelekt van intieme telefoongesprekken tussen Charles en Camilla. Diana had hierover gezegd ‘It was done to harm me - the marriage became a poker game.’

87 Zie bijlage 23. De brief is abusievelijk op september gedateerd.

2 september 1997

Ik ben al aan 1986 begonnen, wat me een voldaan gevoel geeft. Gino belde. Het was een lovers quarrel, gelukkig, en hij is weer terug bij zijn vriendin. Waarschijnlijk heeft hij geen andere keuze. Het is geen benijdenswaardige positie waarin hij zit. Hij wil zich niet binden aan die dame, maar heeft geen keuze, als hij hier wil blijven.

Ik hoorde bij Struwe dat mijn gesprek met Wereldomroep tv gisteravond door at5 was gekaapt. Ik heb geen tijd (en zin) om me erover op te winden. Maar dit is niet in orde.

Erik Jurgens heeft Peter Nicolaï gezegd dat er geen ruimte is om bij Merckelbach te praten voor de rechter op 1 oktober uitspraak heeft gedaan.

[p. 69]

Harmen Boerboom belde, en daarna de studenten in Leiden. In totaal werden de gesprekken vijf keer onderbroken.

Er kwam een lange brief van Sander Gulien, over zijn worsteling met liefdesverdriet en eenzaamheid en eindelijk valt het woord homoseksualiteit.

Ik had vanavond een ontmoeting met psychiater Andries van Dantzig. We hebben twee uur zeer genoeglijk gesproken, maar ik denk dat ik hem niet voldoende aan het woord heb gelaten. Ik heb zelf teveel anekdotes verteld. Hoogtepunt vond ik dat toen we spraken over de kwestie rondom armoe versus de buitensporige rijkdom van miljonairs - en het optreden van bisschop Muskens in dit vraagstuk - Van Dantzig zei: ‘Het is toch treurig dat we een PvdA-premier hebben en Muskens nodig is om sociale noden te lenigen. Kok heeft geen hart.’

Hij begon over zijn vrouw. Hij zei dat het zeer pijnlijk was geweest, als artsen zeiden: ‘We willen nog tot vrijdag wachten met...’. Dat deed me aan Dostojevski denken, die schreef dat de gevangene op weg naar het schavot dacht: nog drie straten. We spraken over leven en dood.

Van Dantzig zei dat hij Beatrix een snob vond - en dat is ze. Hij was een beetje verbaasd toen ik stelde dat democratie niet langer werkt. Hij zei: ‘We kennen geen effectiever systeem.’ Dus ik sprak over Azië - over musjawarah en mufakat - en sprak over landen als clusters van multinationals. Hij leek het er totaal niet mee eens te zijn, maar hield het ‘gezellig’.

Hij is het ermee eens dat de specialisten van de geest te weinig meedoen in politieke discussies. Hij vindt dat er een staatssecretaris mentale gezondheid moet komen, maar ‘het is te duur’.

Hij ziet de volgende eeuw als beslissend voor het overleven van deze planeet. Wat gaat er gebeuren? Hoe zal de machtsstrijd tussen de vs en China zich voltrekken. Komt er een oorlog? ‘Mijn kleinkinderen gaan een spannende tijd tegemoet.’ Het is een aardige man, en bovendien scherp.

3 september 1997

Bij Joop van Tijn werd drie weken geleden kanker aan de slokdarm ontdekt en nu is hij al overleden. Dat is wel heel snel. In de jaren zeventig waren we bevriend, maar ook hij veranderde zeer.

Buthelezi stuurde een fax waarin hij bevestigt dat ik persoonlijk mijn dossier van Binennlandse Zaken in Zuid-Afrika mag komen inzien. Maar hij zegt niet of Colyn het document heeft geschoond. Daar ben ik het bangste voor. Zoals ook in Den

[p. 70]

Haag gebeurde, waar ik bij Binnenlandse Zaken alleen krantenknipsels onder ogen kreeg die ik zelf ook al had.

Ellen vindt het ook prima nieuws van Buthelezi, maar vertrouwt Christo te weinig om hem toe te vertrouwen in het document te gaan kijken. Nicolaï wilde een advocaat uit Zuid-Afrika sturen, maar die zijn behalve duur ook totaal onbetrouwbaar.

Ik vertelde Ellen dat Henk Hofland weer dreigde met een proces vanwege publicatie van zijn brieven. ‘Tegen mij heeft hij gezegd nooit iets tegen jou te zullen ondernemen,’ zei ze.

Toen ik Ellen vertelde over mijn ontmoeting met Van Dantzig, vroeg ze of hij niet een verklaring kon geven in mijn rechtszaak. Ik vond dat geen goed idee omdat we puur vriendschappelijk spraken.

Er is een herdenkingsbijeenkomst voor Joop van Tijn in het Concertgebouw. De wereld zit toch amusant in elkaar. Ik zal geen begrafenis bijwonen van iemand die ik niet kan respecteren.

Paul de Ridder wil een vervolg op Persona Non Grata hebben. Het zal me ophouden met de Memoires, maar het moet.

Ik werkte de hele dag tot 21:00 uur en bereikte 18 januari 1986. Het is zeer indrukwekkend hoe geliefd Diana was. De lul Charles zal er nooit overheen komen - in populariteit. Diana had meer ‘adel’ in haar botten dan de acteurs van de zogenaamde koninklijke familie. nrc Handelsblad had een artikel dat deze affaire de monarchie alsnog kon doden.⁸⁸

88 NRC Handelsblad, 3 september 1997.

4 september 1997

De sfeer in Engeland na de dood van Diana, keert zich tegen ‘de schuldigen’, de koninklijke familie zelf, welke qua geest in de 19de eeuw is blijven hangen.

Hans Pos heeft eindelijk mijn brief van 11 augustus beantwoord.⁸⁹ Nog geen enkele omroep heeft interesse getoond en hij doet zijn best de teaser die hij me gestuurd heeft te verdedigen. Het was een aardige brief, maar ik heb meteen geantwoord dat ik nog steeds niet begrijp waarom een lul als Jan Tromp in een film over mijn proces moet.

Er gaat geen dag meer voorbij of ze willen mijn commentaar op of over iets weten. Net belde Nieuwe Revu om te vragen wat ik van geld vind en wat het voor me betekent. Vanmorgen belde De Bezige Bij Krant voor een bijdrage. Jammer dat ik niet meer tijd heb.

89 Zie bijlage 24.

[p. 71]

Eduard kwam langs. Hij had een geweldige vakantie gehad in de vs en bracht tijdschriften voor me mee. Hij ontmoette een geweldige advocaat (39) en werd ondersteboven gekeerd door de douane op Schiphol.

Ik ontmoette Jan en Marijke Foudraine van 18:00 tot 21:15 uur, zij hadden spaghetti van de traiteur in de PC Hooft besteld, werd erbij gezegd. Het was heerlijk. Het diner ging prima, maar toen moest ik luisteren naar een radiogesprek van 45 minuten met Alexander Smit. Ik heb die man nooit gemogen, vandaag ook niet. Hij legde het belang van religie uit, jezelf kennen, eigen geluk, versus de maffiapriesters die mensen het geloof van de kerk opdringen. Jan lijdt nog steeds aan totale bewondering voor bepaalde figuren, nu voor Peter Breggin, een Amerikaan die Toxic Psychiatry schreef.⁹⁰

Hij is opgewekt over de Ambo-publicatie van Wie is van Hout en zijn nieuwe Bunkerbouwers. Ik ben blij voor hem. We hebben nog steeds dezelfde inzichten, maar hij valt in slaap als hij niet kan praten, zoals hem ook bij Villa Felderhof overkwam.

Peter en Edwin zijn in Nederland gearriveerd. Ze reizen nu per trein naar Tilburg. Ik belde Trees hierover. Trees dacht dat het Peter was die belde.

Vanmiddag is ook Willem Brugsma (75) overleden. Maartje van Weegen herinnerde in nova aan zijn activiteiten rond de Club van Rome. Brave Boebie wilde mijn eerste Grenzen aan de groei-film in 1971 niet eens presenteren, waardoor het hele verhaal een half jaar op de plank bleef liggen. Het kan verkeren.

90 Peter Breggin, Toxic Psychiatry: Why Therapy, Empathy and Love Must Replace the Drugs, Electroshock, and Biochemical Theories of the ‘New Psychiatry’. St. Martin's Griffin, New York, 1994.

5 september 1997

Ik stuurde een fax naar Leo van Rooijen van Story, die blijkbaar de plaats van Santegoeds heeft ingenomen, om hem snel eens te kunnen spreken of ik af en toe nog iets voor hen kan doen.

Ik denk - en doe dit zeer contre coeur - dat ik inderdaad nu eerst het vervolg van Persona Non Grata moet schrijven.

Zag een reportage over koningin Elisabeth en prins Philip die naar James Palace reden (maar ze zagen de kist van Diana niet) waar ze een tijdje tussen het publiek stonden - een weinig authentiek gedrag. Ook Charles en de zonen waren daar. Drama, all the way. Bij Kensington Palace en Buckingham Palace liggen massa's bloemen. Ik heb werkelijk nog nooit ergens zoveel bloemen gezien. Het is niet te geloven.

[p. 72]

Koningin Elisabeth hield ook vandaag een toespraak op televisie. Ze deed het geweldig, dat moet ik zeggen, en ik vraag me af of Blair het geschreven heeft.

6 september 1997

Ik ben begonnen aan het nieuwe boek, maar eigenlijk is het een ramp dat dit er tussendoor komt, want het slurpt allemaal tijd op die naar de Memoires zou moeten gaan.

Ik kijk naar de begrafenis van Diana. Het staat voor mij vast dat ze is vermoord, al zal dat, net als bij jfk in Dallas, nooit te bewijzen zijn. Ik denk dat de Britse inlichtingendienst - deels vermomd als paparazzi - exact wist wat er met Diana en Dodi aan de hand was. In het belang van de monarchie en de nationale veiligheid moesten ze meteen en doortastend handelen, voor het officiële moment van de bekendmaking van hun liefde en een huwelijk, want een ongeluk na die aankondiging zou te verdacht zijn.⁹¹ Nu kan het eenvoudig als een gewoon ongeluk gepresenteerd worden.

De manier waarop prins Philip bloemen voor Diana neerkwakte, zegt alles over hoe ze op Buckingham Palace tegen dit drama aankijken. De anderen plaatsten de bloemen, hij smeet ze neer.

De stoet is op weg naar Westminster Abbey, en Philip zit alleen in een auto - waarom? Hij is in de contramine. Hij blijft een mof, deze vriend van Bernhard.

De menigte gooit bloemen naar haar kist die begeleid door Welsh Guards op een ceremoniele lijkkoets door paarden door de straten werd vervoerd. Te vroeg geschreeuwd, prins Philip, prins Charles, haar broer Charles Spencer en haar twee zoons liepen vanaf St. James Palace achter Diana aan. Ik zit met stomheid geslagen te kijken. Je zou haar nog een zoen willen geven. Die levendige vrouw: haar leven werd beëindigd door moord omdat sommige superpatriotten het als hun plicht beschouwden. Als ze verder was gegaan met Dodi, zou de ellende voor het koningshuis niet te overzien zijn geweest. Dus sommige mensen die daar rouwen, zijn in hun hart blij dat ze weg is.

De Koningin-moeder arriveerde met Elisabeth ii. Ik zie haar nog met Charles en Diana die ochtend op Windsor met de Van Eeghens. Ben er zeer van onder de indruk. Ben in tranen door de ontroerende muziek.

Peter vertelde trouwens dat hij zijn verblijfsvergunning in Jo-

91 Diana had enkele dagen voor de moordaanslag tegen de media gezegd dat ze op korte termijn een belangrijke aankonding zou doen.

[p. 73]

hannesburg had weten te verlengen, met de foto's samen met de minister (en onze tv-opname) en alles was meteen in orde. Ook de ambassade hernieuwde zijn paspoort op maandag in tien minuten.

Er staan twee grote dozen vol met dagboeken klaar voor de kb. Nu nog een aanvullende doos met albums en het borstbeeld uit Rome.

7 september 1997

Zou het kunnen dat de massale sympathie voor Diana instinctief voortkomt uit het gevoel dat de dood van Diana niet pluis is? Ik had zelf ook een vreemd auto-ongeluk in New York, na bescherming van de fbi. Diana is nu begraven in de grond van familiebezit. Ondenkbaar.

Alfred Vierling belde. Khadaffi had gezegd dat Diana werd vermoord omdat een affaire met een islamiet niet aanvaardbaar was voor het Britse koningshuis. ‘Ze is vermoord,’ zei ik, ‘zo simpel als wat.’

Ik belde Trees en ja hoor, Peter en Edwin aten daar tjaptjoi met kip. Hij klonk prima en zijn appartement was ‘knus’. Peter zei dat hij morgenavond naar Villa Felderhof zal kijken.

Die enge dribbelaar Greg Rusedski speelt tegen Pat Rafter. Pat is veel liever en verliest misschien met zijn mentaliteit uiteindelijk tegen de slagersmentaliteit van Rusedski.

Rusedski veegt ook steeds met een doekje zijn neus af, wat ik vreselijk irritant vindt. Het publiek is helemaal voor Rafter. Terecht. Rafter won de us Open. In vier sets versloeg hij Rusedski. Geweldig. Hij verdiende het.

8 september 1997

Heel vervelend. Allerlei mensen belden, waar ik helemaal geen zin in had, dus ik trok de telefoon eruit. Toen ik later vandaag de telefoon er weer in stak, belde Casper. Zijn moeder had hem gebeld dat ik vanavond op televisie zou komen bij Villa Felderhof.

Ik ben flink bezig met het vervolg van Persona Non Grata - ik ben in november 1995. Het zou wel eens kunnen dat dit komende boekje de doorslag gaat geven.

9 september 1997

Gisterenmiddag zag ik Peter en Ellen. Peter bereidde een pleidooi voor de rechtbankzitting van donderdag 11 september voor waarin hij mij op wilde voeren als heks. Ik dacht dat hij het over Ellen had, maar toen ik de onzin vandaag las, heb ik

[p. 74]

Peter direct gefaxt. Hij belde mij, en ik stelde ‘demon’ voor als alternatief voor heks.

Bij Ellen en Peter maakte ik gisteren ook de opmerking: ‘Als ze 25.000 gulden geven, sturen we ze terug.’ Peter en Ellen schrokken zich een ongeluk. Later maakte Ellen een punt door me te vertellen dat ze zelf al geld moest lenen. Wat betekenen deze signalen? Ik vroeg: ‘En als we weinig krijgen?’

‘Dan is het een optie om het proces een half jaar stil te leggen,’ zei Ellen.

Ik zei haar dat het eerste deel van haar pleidooi slaapverwekkend was, want dat was al tien keer verteld. Ik denk dat ze het nu zal schrappen.

Ik ben erg moe, al heb ik geen idee waarom.

18:10 uur, trein naar Leiden

Gisteravond na Villa Felderhof was ik met stomheid geslagen. Er werd niets van enig belang te berde gebracht, en Nel Benschop was twee keer zo lang in beeld als ik. Bovendien was wat ik over Peter zei eruit geknipt. Ik was zo verrast dat ik het tot nu toe niet opschreef. Ik vond het een ramp.

Foudraine, Truusje van Tol en Hans van de Wereldomroep belden net over de uitzending van gisteren, gevolgd door geslijm van Tieneke Kilian.

Westerkade

In de kiosk zei een vrouw van hooguit 35: ‘U bent toch die eerlijke mijnheer?’ Toch vreemd om te horen.

Roeland Krab van de politicologie studenten zou me om 19:15 uur ontmoeten op het station in Leiden, bij de kaartjes. Toen hij er om 19:30 uur nog niet was, ben ik maar weer naar huis gegaan.

Ik dacht dat vandaag Ad Leerintveld zou komen om mijn dagboeken op te halen voor de Koninklijke Bibliotheek, dus ik had Hans Lonis gevraagd de dozen vast in de hal te zetten. Later kwam ik erachter dat Ad morgen pas komt.

De duidelijkste manier om Felderhof te laten merken dat ik het inhoudsloze shit vond, is in het geheel geen reactie te geven, maar mijn Memoires kwamen in beeld. Jan Pieter Visser, programmamaker van de ncrv belde. Hij beaamde mijn kritiek, maar zei dat deze uitzending prima publiciteit voor mijn zaak was. Misschien heeft hij gelijk, maar toch blijft het doodzonde dat mijn analyse van het falen van de democratie zoals ik met Van Dantzig besprak eruit geknipt is.

Peter belde. Ze komen samen. Hij had eerder zeer beslist ge-

[p. 75]

zegd dat hij alleen zou komen. Moet je net Edwin hebben. Het zal nooit veranderen.

Ik ga voor een keer vroeg in bed.

10 september 1997

De jongens in Leiden zijn in alle staten omdat ik er gisteren niet was. Zij vroegen of ik niet vandaag alsnog wilde komen. Ellen vond dat ik niet moest gaan, maar ja, dit zijn jonge mensen dus ik doe het.

Ik heb flink doorgewerkt aan png ii. Ik heb Paul voorgesteld om deze uitgave samen met Jan Mets te publiceren, zodat de kosten niet helemaal op Papieren Tijger drukken.

Ed van Thijn is een schijtlaars. Eerst zegt hij bij de PvdA niets meer te zoeken te hebben als deTurkse familie Gümüs wordt uitgezet, nu zegt hij toch bij de partij te blijven, ondanks dat de familie nu toch wordt uitgezet.⁹² Dat werd de hoogste tijd. Ze hadden immers nooit binnengelaten mogen worden. Dit land had geen multiculturele samenleving moeten worden.

Dear Willem,
We need you.
This is very confidential not to be published only for your eyes for the moment. When you come here we talk about strategy.
O.K?!
D.

Er kwam een een brief van Dewi Sukarno binnen, met een geel memoplakkertje waar ze het volgende op had geschreven:

De brief moet gezien worden in het verlengde van de verwachte afzetting van Suharto. Ik heb haar direct geantwoord dat ik hierover zeker zal zwijgen.⁹³

Ad Leerintveld haalde de dozen en het borstbeeld op. Het ging me aan het hart ze te zien vertrekken. Anders dan de correspondentie van mijn ouders die in een vuilniswagen verdween.

92 NRC Handelsblad, 9 september 1997.

93 Zie bijlage 25.

18:00 uur, trein naar Leiden

Ik krijg de International Herald Tribune niet meer van de Struwes. Ik zal er maar niets van zeggen.

Bij Papieren Tijger vonden ze Villa Felderhof een ramp. Net als de Struwes trouwens. Tien zei: ‘Ik heb het programma doorgespoeld. Je bent hier in de winkel heel anders.’ Haar vriendin vond me niet aardig in het programma.

God wat heb ik de schoonheid van Rachmaninoff nodig als ik de hoofdredactionele stukken over Diana lees. Vitamines voor

[p. 76]

de bloedbaan neem ik iedere dag, dankzij Peter, maar de mens is geneigd de vitamines voor de geest te vergeten.

Trein naar Amsterdam

Roeland Krab (21, heeft twee broers en een zus) bleek een lekkere bink uit Sassenheim. Zo'n avond is een blind date, een variant op Adonis. Vierdejaars politicologie, misschien gaat hij de politiek in. Zelfs Dennis van Egmond was er, de jongen die me schreef zonder zijn adres te geven. De zaal was vol met zo'n zestig studenten. Ik behandelde onder meer de vraag of democratie de langste tijd gehad heeft. Ik heb tot 21:50 uur gesproken en wist de trein van 22:15 uur te halen.

Ik denk wel dat het goed ging. Ze vonden het leuk. Toen ik het einde van de democratie ter sprake bracht, waren er wel hecklers actief die met onzinnige opmerkingen mijn idee belachelijk probeerden te maken, want deze gedachte was voor de starre geesten niet haalbaar. Maar veel anderen haakten aan. Ik voelde me bijzonder prettig.

Ik verkocht drie exemplaren van Mijn vriend Sukarno voor 30 gulden. Ik zou er een zaakje van moeten maken. Bij het afscheid gaf Roeland me een fles wijn.

11 september 1997

8:30 uur, trein naar Den Haag

Voor de zoveelste maal ben ik op weg naar het Paleis van Justitie in Den Haag. Ik heb vannacht uren liggen piekeren over deze dag.

Den Haag

Hans Vermeer was weer op sandalen en geitenwollen sokken. Toen ik het gebouw binnenkwam zei Den Hertog: ‘Meneer Oltmans, gaat u met de lift?’ Ik deed of hij lucht voor me was. Tommy Wieringa, Lennaert Post, Wim Verkade, en Alfred Vierling zijn er. Ook Theo van Gogh is er, met cameraploeg. Ellen opende de pleidooien. Vrijwel meteen zei ze dat de Staat jarenlang negatieve informatie over mij had verspreid. Ik had haar al zo vaak op het hart gedrukt te praten over lasterlijke informatie, maar vergeefs dus. Verder was ze prima.⁹⁴ Ook Nicolaï trok van leer. Buitenlandse Zaken had mij tot demon gemaakt. De Staat had de inlichtingendiensten ingeschakeld en dus onrechtmatig ‘informatie’ vergaard en vervolgens gebruikt.⁹⁵ Vermeer kwam ook nog aan het woord.

94 Zie bijlage 26.

95 Zie bijlage 27.

[p. 77]

Den Hertog betoogde dat ik alles aan mezelf te danken had door afscheid te nemen van ‘onpartijdige journalistiek’. Ik was een flamboyante man die altijd gevaarlijke wegen bewandelde. De man had blijkbaar mijn boek Den Vaderland Getrouwe erop nageslagen, maar hij verdraaide alles categorisch. Zo zou ik in 1956 naar Italië zijn gereisd om Sukarno te ontmoeten. Onzin, want ik woonde sinds 1955 in Rome en was daar correspondent voor De Telegraaf.⁹⁶ Hij was met zijn gelieg en gemenigheden langer aan het woord dan mijn drie advocaten bij elkaar: twee uur. Theo van Gogh heeft zijn hele verhaal op film gezet.

96 Zie bijlage 28.

15:20 uur, trein naar Amsterdam

Na een pauze in de middag heb ik zelf vijftien minuten gesproken. Rechter Punt vroeg of ik nog iets had toe te voegen, maar zat even later te popelen om mij te stoppen, net als Pasman en Vermeer. ‘Nee,’ zei ik, ‘ik ben 72 jaar en ik kan mijn eigen woord doen.’ Ik sprak rustig over Werner Verrips in New York, de cia en de bvd, de bedreigingen, en gaf het adres van de weduwe Verrips om een en ander te verifiëren. Ik zette uiteen dat de schurk die mij in geheime rapporten ervan beschuldigde in de vs in de bak te hebben gezeten, wiens naam was weggelakt op de documenten die ik te zien kreeg, diezelfde Verrips was. Ik herhaalde tevens dat Den Hertog ontkende hierover tijdens een vorige zitting in leugenachtige termen te hebben gesproken.

Theo van Gogh had ook mijn betoog gefilmd. Ergens sprak ik over Gestapo-methoden van de Amsterdamse Sociale Dienst, zoals het korten van mijn minimumuitkering als ik voor werk naar het buitenland moest. Ik hoorde Ellen hard blazen toen ik hierover sprak. Zowel Punt als mijn eigen advocaat probeerde mij dus bij de pupiter weg te krijgen.⁹⁷

Ik ben trouwens hierna weggegaan, want ik kon er niet meer tegen na twee uur naar etterig gelieg van Den Hertog te hebben moeten luisteren. Ik ben vol walging opgestaan en vertrokken. ‘Zeg maar dat ik hoofdpijn heb,’ wat overigens waar was, zei ik tegen Nicolaï. Hij probeerde me nog tegen te houden, maar dat had geen zin. Later kreeg ik een kaartje in mijn brievenbus gegooid van iemand van Shooting Star dat de hele zeven uurlange zitting op film staat, en dat Ellen, Rens, Theo en Onno ongerust waren dat ik plotseling weggegaan was.

97 Redactie: Ellen Pasman beschrijft deze zittingsdag op pagina 217 tot en met 223 van haar boek Oud zeer.

[p. 78]

Westerkade

Ik wil niemand meer zien voordat ik naar San Francisco vertrek - beter Peter ook niet.

Vanavond is het televisiepubliek vergast op een gesprek van Paul Witteman met kroonprins Willem-Alexander. Het zou historisch bepaald zijn dat hij op de troon zit. Ik vrees dat hij daar alleen maar zit dankzij de Oranjegekte en de onvolwassen breinen van de overgrote meerderheid van Nederlanders, die geen kans zien met de tijd mee te gaan. Vroeger beschouwde hij het misschien nog als moeten om koning te worden, maar nu wil hij het graag. Ik weet dat mejuffrouw Buringh Boekhoudt werd gekozen om Beatrix zo gek te krijgen koningin te willen worden. Wie zou deze jongen zo hebben gehersenspoeld? Naast veel geklets verkondigde hij gelovig te zijn en op zijn dertigste de belijdenis van Christus te hebben afgelegd. Precies op de leeftijd dat vele heldere geesten in deze wereld de sprookjes van Jezus juist zijn ontgroeid.

Ellen belde en zei dat de rechtbank begin oktober vonnis zal wijzen. De zitting had nog tot 17.30 uur geduurd. Ik zei er niet over te willen praten. Hetzelfde zei ik tegen Aart en Nicolaï, maar de laatste zei: ‘Als we het winnen, komt het door wat jij zei vanmiddag.’ Onzin - tegen deze bastards winnen we het zo niet. Als ik aan vanmiddag denk, krijg ik weer die pijn in mijn hoofd.

12 september 1997

Astrid Moermans van Villa Felderhof belde. Ze wilden me foto's sturen. Ik heb haar meteen gezegd me verraden te voelen, omdat er niets serieus van mij was weergegeven, en dat ook het stuk over Peter was weggevallen. Ook dat de reacties van mensen die me goed kennen, duidelijk maakten dat zij mij niet herkenden in de uitzending.

Ik heb intens gewerkt, maar ik moet ophouden anders draai ik door.

Eduard belde. Ik moet verward hebben geklonken, ik zei ook tegen hem niet aanspreekbaar te zijn. Ik geloof dat ik nu echt moet oppassen. Godzijdank ga ik overmorgen weg.

13 september 1997

Gisteravond stak ik even de telefoon erin. Prompt kreeg ik Stieven Ramdharie aan de lijn: ‘Ik heb je de hele dag gebeld.’ Hij wilde over Willem-Alexander praten. Ik zei dat ik daar wel het nodige over te zeggen had. Ik zei hem vlerkerig te hebben gevonden, vervolgens sprak ik vrijuit, maar zei even later: ‘Bel

[p. 79]

me over vijftien minuten, ik wil even nadenken en niet op dezelfde manier gefopt worden als gisteren met Het Parool.’

‘Nee,’ zei Steven, ‘ik schrijf het.’ Dus in tegenstelling tot Soetenhorst was hij al aan de gang.

Ik zei: ‘Je moet me beloven dat we nu opnieuw beginnen en dat je het voorgaande schrapt, anders stuur ik een fax dat ik helemaal niet met je heb gesproken.’ Dat was goed. Ik begon dus opnieuw en kuiste mijn taal, en noemde Willem-Alexander niet vlerkerig, maar vanmorgen lees ik het artikel en het staat er toch in.⁹⁸ Ramdharie is net zo onbetrouwbaar als de Marokkaan bij Nieuwe Revu.

Het anp bericht dat Buitenlandse Zaken bevestiging uit Zuid-Afrika heeft gekregen dat Nederland niets te maken had met mijn uitzetting.⁹⁹ Den Haag heeft meteen een persverklaring rondgestuurd, wat door het anp gretig is opgepikt, terwijl het de zoveelste leugen vanuit de apenrots is. Overigens denkt Peter Nicolaï net als ik dat het paniekvoetbal is. Ik gaf vanmiddag een radio-interview van vijftien minuten aan Talk Radio over deze onwaarheid.

Rens Broekhuis vond Peter Nicolaï donderdag perfect, en Ellen Pasman nogal verward - wat ze ook was. Ik vond het eigenlijk zielig, want zo is zij anders nooit.

98 De Volkskrant, 13 september 1997.

99 Zie bijlage 29.

01:30 uur, bed

Ik vroeg Trees vanmorgen Peter te vragen me te bellen. ‘Are you screening your calls,’ zei hij.

Ik zei hem dat ik dat inderdaad deed. Ik wilde niet gestoord worden om te kunnen werken. Het is heel griezelig dat Peter denkt dat ik de telefoon eruit trek vanwege hem of Edwin.

Ze zouden vandaag komen, op de valreep zaterdag, want ik vertrek morgen. Dinsdag sprak ik hem voor het laatst na de ramp in Leiden. Hij moet het woensdag geprobeerd hebben, toen ik weer in Leiden was. En nu dit. Ik kan het niet helpen. We hadden zo'n zelfde conflict voor ik uit Zuid-Afrika terugging. Ik wil er niet aan denken.

Argos heeft nu een echte darkroom, niet te geloven. Je gaat erin, overal handen, klaar om te zuigen. Ik hoef nooit meer naar Adonis.

14 september 1997

08:45 uur

Ik heb slecht geslapen, vanwege ‘Peters straf’. Hij weet heel

[p. 80]

goed dat hij me zei dat hij zou komen en was het ook van plan. Ik vroeg zelfs of dat wel kon en of hij het zeker wist. Maar dat wist hij, en daarom stuurde ik hem vijftig gulden voor de trein, zodat hij het Edwin niet hoefde te vragen. Helaas.

Schiphol

Het vliegtuig is overboekt. Als ik via New York zou willen gaan, krijg ik 425 dollar contant. Ik voel er niets voor. What a monkey business.

Het zou me niets verwonderen als ik mijn toilettas ben vergeten, maar verder lijk ik alles bij me te hebben.

Ik heb weer een hele stapel knipsels bij me om in het vliegtuig te lezen. Marcel Haenen schreef in mei een buitengewoon interessant artikel over Suriname, waar Ballast Nedam twee bruggen en twee hotels mag gaan bouwen. In dat artikel schrijft hij over de toegenomen welvaart, de gevolgen van een vervolging van Bouterse voor de politiek en het bedrijfsleven en beschrijft de rol van de cocaïnehandel in de lokale economie.¹⁰⁰

100 NRC Handelsblad, 17 mei 1997.

11:00 uur, Amsterdam-San Francisco vlucht KL0605

Het vliegtuig heeft veel tegenwind en het regent in San Francisco: elf uur vliegen.

Jim Hoagland legt het cia-fiasco tegen Irak uit. Bush gaf de cia tientallen miljoenen dollars om met propaganda in Irak een sfeer te creëren die tot de val van Saddam Hoessein moest leiden. Maar een gewapende ingreep van de Amerikanen bleef uit en Saddam bleef zitten. Toen Clinton president werd, ging hij vrolijk verder met de anti-Saddam propaganda. In de afgelopen zes jaar heeft de cia al 110 miljoen dollar hieraan gespendeerd en ook dit jaar kost het weer 5 miljoen. Hoagland omschrijft het als de duurste mislukking ooit van de cia.¹⁰¹

De gangpaden zijn nog smaller dan voorheen, het eten is nog slechter en de beenruimte is ook verslechterd; onbegrijpelijk dat het publiek zich dit laat aanleunen. Ook Schiphol is al vele maten te klein. De wachtruimten zijn veel en veel te beperkt. Vliegen wordt op deze manier een pest.

Ondanks dat ik geen cent geef voor de toekomst van deze aarde, ga ik door met dagboeken schrijven, lezen en vertellen en mezelf afvragen wat er eens zal gebeuren met die paar duizend dagboeken. Zullen ze verbrand of vernietigd worden in het crematorium dat leven heet? Het is een totale tegenstrijdigheid: geen vertrouwen hebben in de toekomst van de mens-

101 International Herald Tribune, 9 mei 1997.

[p. 81]

heid en je uitsloven om het commentaar op het nu vast te leggen.

Ik denk veel aan Peter. Het was beter zo. Het huis is een complete rotzooi, omdat ik gewerkt heb. Zelfs de ventilator staat nog niet terug op zolder.

Spong heeft het boek Leugens om bestwil, geschreven waarin hij zeer duidelijk maakt wat er in onze rechtsstaat aan de hand is.¹⁰² Strafrechtelijk gezien is de overheid volgens hem vaak net zo crimineel als zijn cliënten. Ook schrijft hij dat politici ‘uit de aard van de zaak liegen, zaken verdraaien en halve waarheden debiteren.’ Hij vindt het goed als het publiek beseft dat de rechtsorde in Nederland niet zo geweldig is als door Justitie wordt voorgesteld.¹⁰³ Ik weet er inmiddels zelf alles van!

Ik denk nog heel veel aan Diana en hoe plausibel het ongeluk eruit ziet. Ik blijf me afvragen of ze van haar af probeerden te komen, nadat de relatie met Dodi serieus werd.

Rusland voelt zich belazerd door de vs omdat de navo Polen, Hongarije en Tsjechoslowakije als lidstaten wil opnemen, terwijl Gorbatsjov destijds van Secretary of State James Baker begrepen had dat de navo niet verder naar het oosten zou uitbreiden als Moskou akkoord zou gaan dat herenigd Duitsland volledig bij de navo zou gaan horen. Jack Matlock, destijds Amerikaanse ambassadeur in Moskou, bevestigt dat Baker dat voorstel aan Gorbatsjov had voorgelegd en dat de verontwaardiging van de Russen dus niet uit de lucht komt vallen. Echter, schrijft Michael Gordon, vlak nadat Baker dat voorstel had gedaan, werd hij door Washington met een nieuw voorstel teruggestuurd, namelijk dat in het voormalige Oost-Duitsland uitsluitend Duitse militairen gelegerd zouden worden. Met dat voorstel ging Gorbatsjov akkoord, maar daar waren de afspraken over uitbreiding naar het oosten niet meer in terug te vinden.¹⁰⁴ Het is totaal ziekmakend.

Ik lees in verschillende knipsels allerlei nieuwe termen als: digikids, the modern screenager, en de observatie dat de met computers opgroeiende jeugd een kortere ‘attention span’ heeft.

102 Gerard Spong, Leugens om bestwil, Balans, Amsterdam, 1997.

103 De Volkskrant, 16 april 1997.

104 International Herald Tribune, 26 mei 1997.