Memoires 1996-B

[p. 13]

Amsterdam

1 juli 1996

Westerkade

De gracht waar ik vanuit mijn raam op uitkijk, is soms een mini-jungle, getuige de geluiden van de verschillende dieren. Meerkoeten raken in gevecht. Een eend met een stoet kuikens schuift er angstig langs. Soms peuzelen reuzenmeeuwen met hun kromme ruksnavels de resten van duiven op. Ik kijk er liever niet naar.

Ik volg mijn vriend Mangosuthu Buthelezi zo goed mogelijk. Deze week zullen de eerste ‘non-racial elections’ ooit in Kwa-Zulu Natal worden gehouden. De spanningen tussen Buthelezi's Inkatha Freedom Party en het anc lopen weer hoog op. Er zijn 8.000 soldaten naar Natal gezonden om de kemphanen uit elkaar te houden. Newsweek meldt dat het anc Buthelezi nog altijd beschouwt als voormalige marionet van het apartheidsregime.¹

Auke Kok belde. Mijn voorstel om over Megawati te schrijven gaat niet door. Hij gaf toe dat Bert Vuijsje me niet in het blad wilde hebben. Theo van Gogh is er ook uitgesmeten, ‘maar die heeft het ook wel erg bont gemaakt,’ zei hij. Ik vroeg Auke om voor mij een gesprek met geldschieter Jacques de Leeuw te regelen. Daar schrok hij van, maar hij kan er duidelijk niets aan doen. Erno Eskens van Filosofie Magazine kwam langs met een fotograaf uit Utrecht. We spraken een uur. God zegene de greep. Arendo Joustra meldde dat Buitenlandse Zaken Elsevier formeel had laten weten dat mijn procedure de Staat van 1991 tot en met het eerste kwartaal van dit jaar 600.000 gulden had gekost. Arendo had erom gelachen, maar wat kon hij verder doen? Ik belde Ellen Pasman die meteen zei dat Arendo moest vragen of het om een uurtarief van 400 gulden ging, en hoeveel advocaten eraan bezig waren geweest. Het is gewoon gelogen.

Ik heb Erik Jurgens geantwoord op zijn brief van 30 juni, waarin hij erop aandringt te voorkomen dat ik nogmaals in conflict kom met Hans Verploeg. Ik schreef hem dat Verploeg het aftreden van Ellen had geëist, maar dat Peter Nicolaï daar

1 Newsweek, 1 juli 1996.

[p. 14]

een stokje voor gestoken heeft en dat ik er wel voor zal zorgen dat ook Ellen en Peter niet in conflict komen met Verploeg. Ik benadrukte dat ik nog wel op zijn lijn zit wat betreft enerzijds de druk op de ketel houden en anderzijds blijven praten.

Ik heb wat op papier gezet voor een nieuw pamflet, maar ik ben er nog niet tevreden mee.

Eduard krijgt het opnieuw op zijn heupen van Nederland en zegt in Parijs te willen gaan wonen. Hij vindt dit land en de manier waarop de mensen leven afschuwelijk.

2 juli 1996

Aart van der Want belde. Hij had het artikel van Harry van Wijnen gelezen, over de tweede druk van Persona Non Grata, en kotste ervan.² Hij vond het laf en met een oog naar de autoriteiten geschreven. Heeft die man ooit anders gedaan? Dat gaf hem de status waar hij naar streefde. Hoe komt het dat zij die mij tientallen jaren kennen, zo heel anders over me denken dan de zak Van Wijnen, die eigenlijk niets van me af weet?

De Wijkerslooth schreef Ellen Pasman weer eens een brief vol klachten waar de honden geen brood van lusten, dit allemaal naar aanleiding van het gespreksverslag dat zij had gemaakt.³ Wat is dat toch voor een man?

Er schijnen 264 stukken over mijn uitwijzing uit Zuid-Afrika (in het landsbelang) te zijn achtergehouden. Ellen Pasman wil een kort geding voeren om ze alsnog te krijgen. Het is vechten tegen de bierkaai. De ware schuldigen zijn de parlementariërs, onder wiens neuzen deze onrechtmatigheden aan de lopende band plaats vinden.

Ellen is sinds de ontwikkelingen van vorige week nogal aangeslagen. Nu heeft Den Hertog haar bovendien weer een brief gestuurd of zij correct geciteerd werd in nrc Handelsblad van 28 juni in het artikel over Docters van Leeuwen.⁴ Zij denkt dat de landsadvocaat een klacht tegen haar wil indienen. Ik denk van niet. Zo gek is Den Hertog nu ook weer niet. Hij wil ook de brieven van Stoffelen en Jurgens hebben, maar ik heb Ellen gezegd dat ze die niet af moet geven. Waar haalt hij het vandaan om het bewijsmateriaal te vragen? Ik heb Ronald Frisart ingelicht. Dat is de enige manier.

De Struwe's van de tabakswinkel verrasten me met twaalf verse eieren, zo uit het kippenhok gehaald. Ik heb er vijf aan mevrouw Gödecke gegeven.

2 NRC Handelsblad, 8 juni 1996.

3 Brief De Wijkerslooth, d.d. 1 juli 1996.

4 Brief Den Hertog, d.d. 2 juli 1996.

[p. 15]

Ik heb zes pagina's voor mijn nieuwe pamflet geschreven, dat moet gaan over hoe de Oranjes gevangenen zijn van idioten in Den Haag.

3 juli 1996

Ik had Theo van Gogh geschreven. Hij belt altijd keurig terug. Hij zei te zijn ontslagen bij hp/De Tijd vanwege het beledigen van Bert Vuijsje. Hij heeft ook Auke Kok een nsb'er genoemd, wat ik ook wel ver vind gaan. Ook zijn televisieprogramma's bij at5 en sbs6 zijn stopgezet wegens te lage kijkcijfers. Daar geloof ik niks van, er zullen andere krachten een rol spelen. Hij heeft negen jaar televisie gedaan. Hij zakte in inkomen van 3 ton naar fl 20.000 per jaar. Ik ben bezorgd over hem met zijn meisje en zijn zoontje.

Paul de Ridder en Jan van Herp van de Papieren Tijger arriveerden en kondigden aan alle 50 delen Memoires te willen uitgeven. Verbazingwekkend. Ze gaan een contract opmaken. Ik heb benadrukt dat Peter mijn enige erfgenaam zal zijn voor mijn dagboeken en Memoires. Ik tippelde weer op Jan, wat ik een hot ventje vind. Ze gaan ook het nieuwe pamflet uitgeven. Ellen Pasman heeft 45 minuten vertrouwelijk met Gerrit Jan Wolffensperger gesproken en vroeg me naar kantoor te komen. Hij had gezegd: ‘Willem zal moeten slikken.’ Een bedrag met zes nullen zou niet haalbaar zijn. Hij zag ook het einde van de tunnel nog niet. Ellen heeft benadrukt te denken dat we het zouden winnen. Ook dat het steeds smeriger zou worden als we door zouden gaan. Gerrit Jan was overtuigd dat de Staat fout was geweest.

Ze had verder te melden dat rechter Punt de Staat in het gelijk heeft gesteld en bepaald heeft dat prinses Margriet niet hoeft te getuigen.⁵ Ellen heeft tegenover Trouw en de Volkskrant de uitspraak ‘een slecht vonnis’ genoemd; ze heeft al gezegd: ‘Oltmans gaat in hoger beroep.’ Zij zei te overwegen, aangezien Van Mierlo bij haar om de hoek woont, bij hem binnen te stappen. Vanavond spreekt Wolffensperger in iedere geval met Van Mierlo over mijn zaak.

Oud-ambassadeur Sukrisno vertelde dat er een brief de ronde gaat om Megawati voor te dragen voor een Nobelprijs. Ik moest werkelijk lachen. Nog niet in duizend jaar! Ze is een aardige dame, maar weet niets.

Ellen wilde dat ik Lakeman zou bellen, wat ik deed. Ik zei hem te willen consulteren voor de afrondende fase van de hele af-

5 Zie bijlage 1.

[p. 16]

faire. Toen hij hoorde dat Vermeer en Nicolaï op vakantie waren, zei hij: ‘Dan hebben we nu een goed team.’

4 juli 1996

Bij de Russische verkiezingen kreeg Jeltsin 53 en Zjoeganov (Communistische Partij van de Russische Federatie) 40 procent van de stemmen. Clinton noemt zoiets idioots dan een overwinning voor de democratie. Lebeds steun aan Jeltsin schijnt de doorslag te hebben gegeven. Koehandel.

Ellen had ingesproken op mijn antwoordapparaat dat de Volkskrant een bericht heeft geplaatst dat Margriet niet hoeft te komen. Ik heb haar direct een fax gestuurd dat zij geen uitspraken in de media doet zonder met mij te overleggen wat ze dan moet zeggen. Ze belde meteen op en was woedend. Jammer dat ze niet inziet dat als het om publiciteit gaat, zij nieuw is in het vak.

Daarna viel er een ultimatum van de nvj in de brievenbus.⁶ Een brief vol met kritiek op mijn handelswijze en mijn uitspraken besluiten ze met drie eisen waarmee ik voor 15 augustus moet instemmen, anders trekt de nvj zich terug.

6 Zie bijlage 2.

5 juli 1996

Ik heb slecht geslapen en was al om 04:00 uur op.

Ik heb eerst de nvj een vriendelijke reactie gestuurd op hun ultimatum.⁷ Ik heb een paar zaken rechtgezet en verder aangegeven dat ik geen formele reactie kan geven zolang Vermeer en Nicolaï op vakantie zijn.

Om 10:30 uur had ik een ontmoeting met Pieter Lakeman en Ellen Pasman, waar ik om 13:30 uur bijna bij in slaap viel. Het gesprek was uitermate nuttig. Vroeg me wel steeds af of Ellen haar oorspronkelijke aplomb heeft herwonnen. Lakeman ergert zich aan het herhaald noemen van een schadebedrag van 2,8 miljoen gulden in de pers. Hij komt inmiddels op een schadebedrag van 8,5 miljoen uit. ‘Daar zou dan 10 procent van kunnen worden afgetrokken voor lastpakkerij van Willem,’ zei hij.

Lakeman las het jongste ultimatum aan mij van de nvj en noemde het ‘absurd’. ‘Daarmee zou je al je wapens uit handen slaan. In hoeverre speelt die Verploeg onder een hoedje met de Staat? Hij voelt dat hij underdog is en hij moet zich tot upperdog schoonlikken.’ Lakemans advies: ‘Willem, als je dit zou tekenen, zijn alle problemen voor de Staat opgelost. Zou

7 Zie bijlage 3.

[p. 17]

dit voorstel uit de koker van de landsadvocaat komen?’ Ellen zei dat de nvj 3,4 miljoen gulden van de Staat aan subsidie krijgt. Een van hen zei dat de brief van Verploeg een hoog Van-Kooten-en-De-Bie-gehalte had. Uit zijn brief blijkt dat Verploeg is doordrongen van zijn eigen inferioriteit.

Ellen vertelde over de gesprekken met Wolffensperger. ‘Je moet hem erop wijzen dat Van Mierlo zo het slachtoffer wordt van zijn eigen departement,’ aldus Lakeman. ‘In Willems zaak staat de onrechtmatigheid van de Staat als een paal boven water,’ aldus Lakeman. ‘We zouden Van Mierlo aan steekhoudende argumenten moeten helpen, waarom hij besluit om geld te geven.’

Lakeman vond het ook belangrijk alom bekend te maken dat mijn erfgenamen de strijd zouden voortzetten, als ik voor het einde zou overlijden. ‘Ze denken nu in Den Haag dat ze over zes of tien jaar van je af zijn als ze je nu met een fooi en een winterjas de straat op sturen. Maar jullie moeten niet op een bedelaarsredenering ingaan. Het gaat gewoon over gederfd inkomen.’ Ik vroeg of zijn stichting SOBI mijn zaak wilde overnemen. ‘Nee Willem, ik heb een nieuw huis gekocht.’ Hij stelde voor Joep van den Nieuwenhuyzen te vragen of hij twee ton wilde investeren, want hij vocht ook tegen een onrechtmatige overheidsdaad. Ellen was hier absoluut tegen. ‘Aan de poen van die man zit een luchtje. Willem is niet betrokken bij een strafklacht. Ik wil niet dat Willems zaak wordt bezoedeld door poen van onzuivere herkomst.’ Ik was het met haar eens.

6 juli 1996

Er kwam een brief van Sukmawati Sukarnoputri.⁸ Ze was bij een demonstratie geweest tegen het regime van Suharto, maar die was geeindigd in een confrontatie tussen de demonstranten en het leger. Er werd niet geschoten, maar er was door de soldaten stevig op los geslagen. Drie jongens beschermden Sukmawati. Een van haar vriendinnen was zwaar gewond geraakt aan haar hoofd. Er kwam ook een aardige brief van Dewi binnen.⁹

Heb een middel gekregen, waardoor de blaas beter doorstroomt (Xatral). Ouderdom komt met gebreken.

Bob Tapiheru belde dat Suharto een bypass in Duitsland krijgt, in de kliniek waar ook Habibie is geholpen.

Surjono belde ook en zei dat Washington zich van Suharto wilt

8 Brief d.d. 30 juni 1996.

9 Brief d.d. 30 juni 1996.

[p. 18]

ontdoen, en dat Megawati door Hillary Clinton is ontvangen. Ik geloof er eigenlijk niets van.

23:45 uur

Ik ging naar Adonis en warempel, een perfecte blow job door een heerlijke jongen. Uit en thuis in een uur.

Ik heb vandaag rustig verder gewerkt aan het pamflet. De start is altijd een paar keer proberen, maar nu loopt het als een tiet. Ellen las de eerste pagina's, maar vond ze niet ‘hard’ genoeg. Ik vreet me ongans aan kersen.

7 juli 1996

Ik belde Henk Hofland op de afgesproken tijd, maar hij was er niet.

Ik ben vanmorgen even naar Thermos gegaan. Er kwam weer iemand adhesie betuigen. De man was griezelig mager, ik vermoed dat hij hiv heeft.

Eduard kwam langs. Hij probeerde mijn nieuwe videorecorder aan te sluiten, wat niet lukte. Hij zei op een gegeven moment: ‘Stel dat je geld van de Staat krijgt en het aan Peter nalaat, dan is het heel goed mogelijk dat Edwin dit gaat gebruiken om als barones in een show in het wit de trap af te komen.’ Hij had wel gelijk, maar ik vroeg hem er nooit meer over te spreken. Ik haat zoiets. Dat was een zelfde soort reactie als die van mam ooit.¹⁰

Eef Brouwers is heel correct. Hij stuurde me informatie over de reis van Beatrix naar Zuid-Afrika.¹¹

10 Zie Memoires 1967-1968, 27 februari 1968.

11 Brief d.d. 5 juli 1996.

8 juli 1996

Ellen Pasman heeft vanmorgen met Wolffensperger gebeld. Hij zal woensdagavond met Van Mierlo over de zaak spreken. Hij had haar uiteengezet dat Buitenlandse Zaken mij nooit ofte nimmer geld kon geven, omdat dit een erkenning van schuld zou zijn. Zij broedt op een methode zelf met Van Mierlo in contact te komen, desnoods samen met Den Hertog, ‘dan kan Van Mierlo meteen zien wat een lul die man is,’ Maar zij kan dit zelf niet aan Van Mierlo voorstellen, dus heb ik Jurgens geschreven en gevraagd of hij dit niet kon regelen.

Rond de middag belde ambassadeur Kadarisman, als altijd erg vriendelijk. Hij herhaalde dat ik als toerist naar Indonesië kon gaan. Ik legde hem uit dat ik juist een journalistenvisum wil hebben om Buitenlandse Zaken te forceren dat Brouwer mij

[p. 19]

uit moet nodigen voor de officiële bijeenkomsten. Hij begreep me, en zei een paar dagen nodig te hebben voor overleg met Alatas.

9 juli 1996

Warempel kwam er opnieuw een epistel van het team Abram-Verploeg.¹² Ellen vindt het schandalig dat ze me buiten haar en Nicolaï om een ultimatum stuurden. Zij belde vandaag Verploeg, die had zijn licht weer eens in Den Haag opgestoken en had vernomen dat ik beter nu een laag bedrag kon accepteren als schadevergoeding, dan tien jaar doorprocederen en dan misschien miljoenen krijgen. Het is een steeds smeriger gevecht, smeriger dat ik ooit voor mogelijk had gehouden.

Ellen had ook tegen Verploeg gezegd: ‘Wij hebben tegen een bindend advies geadviseerd, jullie gingen daarmee akkoord, en nu sturen jullie Willem dit ultimatum zonder ons te raadplegen.’

‘Ja, we denken er nu anders over,’ antwoordde Verploeg, en zei ook nog dat het nvj-bestuur en de leden achter hem staan. De man liegt alles bij elkaar.

Ellen zei dat ze in de zaak Margriet gewoon in hoger beroep zou gaan, en dat besluit niet aan Verploeg over wil laten, die er tegen is. Ze zei me het schandalig te vinden dat de nvj op dit cruciale moment de poen wil terugtrekken. Ze begon ook weer over de problemen die ze op haar kantoor had, en vroeg me of ik broer Hendrik niet kon vragen mij geld te lenen. Ellen is van alles toch nog wat in de war. Ze was bijvoorbeeld even kwijt dat we afspraken dat ik Jurgens zou schrijven.

Ik heb Pieter Broertjes geschreven of hij Ron Abram niet kon bellen om hem te waarschuwen voor Hans Verploeg. Nu Arendo nog. Hij moet Verploeg bellen.

Peter Rehwinkel publiceerde in de Volkskrant een, voor mij nogal onverwacht, uitvoerig pleidooi dat Margriet gehoord moet kunnen worden.¹³

Lakeman belde. Hij vond de brief van de nvj van 2 juli al absurd, maar toen ik vertelde van de brief die vandaag weer kwam, was hij helemaal stomverbaasd.

12 Zie bijlage 4.

13 De Volkskrant, 9 juli 1996, zie bijlage 5.

10 juli 1996

Ik heb de nvj een fax gestuurd als antwoord op hun brief van 8 juli.¹⁴ Prompt belde Verploeg naar Ellen met de vraag wie de

14 Zie bijlage 6.

[p. 20]

klacht tegen Den Hertog voorbereidde. Ellen gaf het verkeerde antwoord, en zei er niets van te weten. Zij had het natuurlijk moeten afschuiven op Vermeer. Dat heb ik haar gezegd.

Ze is dus nog steeds behoorlijk in de war. Zij kan 's nachts niet slapen uit woede te zijn gekortwiekt door leugenaars en achterbakse figuren. Ik begrijp dit wel, maar ze sleept zich voort in mijn zaak. Als ik er wat van zeg, komt ze met smoesjes dat ze ook nog andere zaken heeft. Dan zeg ik: ‘Eerlijk zijn, als je niet buiten gevecht was gesteld, was het hoger beroep van Margriet al lang ingesteld.’ Ellen is haar zelfverzekerdheid kwijt, wat ik afschuwelijk vind.

Prinses Juliana heeft zich op de verjaardagspartij van Bernhard weer zeer aan de pers geërgerd. Ik weet nog hoe zij in de Surinaamse plaats Alkmaar op de markt zin had in een banaan, waarop ze meteen door twintig fotografen werd belaagd.

Peter belde. Edwin is in Londen want zijn oom is stervende. Zijn moeder maakt het prima. Zij had gezegd: ‘Trees, als Peter komt, dan moet je de bedden opdekken,’ alsof haar eigen huis er nog was. Ik vroeg of hij warm genoeg was met de sneeuwval in Zuid-Afrika. ‘Ik ben gezond. Ik ben altijd warm,’ antwoordde hij.

11 juli 1996

Ik stuurde vanmorgen Hans Verploeg een fax dat twee andere advocaten aan de klacht tegen Den Hertog werken en dat ik steeds meer steun krijg.

Toen ik bij Struwe kwam om de International Herald Tribune te halen zat er een briefje aangehecht met een opmerking van Johan Struwe.

Schuin tegenover mijn raam hebben twee meerkoeten een gigantisch nest gebouwd, maar ze hebben slechts één jong overgehouden, dat door beide ouders wordt gevoed. Ze duiken onder water en de hemel mag weten wat ze voeren, maar het jong groeit als kool. Het jong piept voortdurend, een vertederend geluid waarmee ik opsta en ga slapen.

Erik Jurgens schreef dat hij via Wolffensperger helemaal op de hoogte was van zijn overleg met Ellen Pasman. Hij had van Wolffensperger begrepen dat hij op korte termijn een gesprek tussen mijn advocaten en Buitenlandse Zaken wil organiseren.¹⁵

15 Brief d.d. 10 juli 1996.

[p. 21]

Ik had Ron Abram rechtstreeks naar zijn adres een fax gestuurd, omdat ik niet zeker weet wat ze bij de nvj wel of niet doorlaten. Er kwam meteen een loyaliteitsverklaring van Ron aan Hans Verploeg terug en hij wees me nog eens op de deadline van 15 augustus.¹⁶

Hans Verploeg drong er vandaag bij Ellen op aan dat ik eerst door de knieën zal moeten. Zij antwoordde het daar niet mee eens te zijn. ‘Wij bepalen de strategie,’ herhaalde hij.

‘De advocaten bepalen wat er moet gebeuren, inbegrepen hoger beroep in de zaak Margriet,’ repliceerde Ellen.

‘Dat willen wij dus niet,’ zei hij daarop.

‘Sorry, maar dat bepalen wij,’ zei Ellen.

‘Pas maar op,’ zei Verploeg, ‘hij zal zich ook nog tegen jou keren.’

‘Het gaat mij er niet om of Oltmans een aardige of een moeilijke man is, het gaat mij om de feiten.’ Hij antwoordde te hebben gehoord dat Ellen de zaak zou gaan verliezen, met de teneur, van dan kom je bij mij uithuilen.

Mijn brief aan Broertjes - met het verzoek Ron Abram duidelijk te maken dat het zo met Verploeg niet gaat - kwam bij Victor Lebesque terecht en die liet Stieven Ramdharie naar Ellen bellen en vervolgens naar mij. Ik zei hem, wat ik eerder in Persona Non Grata had geschreven, dat politbureaumethoden niet acceptabel zijn. Natuurlijk moet er een regeling komen, maar ik zette uiteen dat de nvj nu onder dreiging van het intrekken van financiering de zaak had gewijzigd. Ook vertelde ik Ramdharie dat ik me onzeker voelde, omdat Verploeg achter onze rug om onderhandelde met Den Hertog en benadrukte ik dat een klacht tegen deze landsadvocaat in de maak was. Tot mijn grote ergernis kwam de brief aan Arendo, met het verzoek om Verploeg te bellen retour. De ptt maakte de brief open en voilà retour!

16 Brief d.d. 11 juli 1996.

12 juli 1996

Ik weet niet hoe het bij de Volkskrant heeft gewerkt, maar Ramdharie heeft een eenzijdig pro-Verploeg stukje geschreven.¹⁷ Eigenlijk lijkt Verploeg openlijk toe te geven met de landsadvocaat in onderhandeling te zijn. De vraag is nu in hoeverre Verploeg en Den Hertog hiermee hun boekje te buiten gaan.

Ellen Pasman moet vandaag eigenlijk de klacht tegen Den Hertog versturen, maar er is voor gezorgd dat zij kaltgestellt is en

17 Zie bijlage 7.

[p. 22]

niet kan handelen zolang Nicolaï en Vermeer op vakantie zijn. Het is een buitengewoon smerig spel. Ik zou van Verploeg wel eens duidelijk willen weten of het klopt dat hij buiten mij en mijn advocaten om met de landsadvocaat onderhandelt.

Een van de ellendigste aspecten van dit moment is dat Ellen maar niet over haar verwarring heen kan raken en kennelijk van slag blijkt. Iedere zin weerspiegelt onzekerheid. Ze is als verlamd. Er zijn momenten van opleving, zoals zij gisteren vertelde Hans Verploeg te woord te hebben gestaan. Maar Ellen ‘gelooft’ en Ellen ‘denkt’ - ik riep uit: ‘Waar is je oude zekerheid? Vroeger weifelde je absoluut niet en dan wist je zeker hoe het was. Als je “denkt” dat Verploeg toen wel en nu niet, Ellen, dan zijn we nergens!’

Vanmorgen heeft zij met Ron Abram getelefoneerd die benadrukte hoe hij en de nvj met spoed van de zaak af willen en er hun buik van vol hebben. Ellen benadrukte dat Verploeg steeds spreekt over ingehuurde superspecialisten, die dan een kopie van een ultimatum aan mij sturen - in strijd met alles wat is afgesproken. Abram zei haar uitdrukkelijk mij niet per fax te willen beantwoorden of Verploeg ook nu met de landsadvocaat heeft onderhandeld. Ellen drong aan dat ik het op schrift wilde hebben. Dat weigerde Abram. Misschien zet Verploeg het op schrift. Ik vertrouw het niet. Als het op die manier moet, dan roepen we ze gewoon op als getuige.

Ik vroeg haar Erik Jurgens te bellen. Die was ontsteld en begreep er niets van. Hij wist dat Verploeg in 1994 met de landsadvocaat had onderhandeld, maar hij had Verploeg gewaarschuwd dat dit niet meer mocht gebeuren. Erik beloofde contact op te nemen met de nvj.

Arendo stond op het antwoordapparaat. Hij had de brieven van de nvj gelezen die ik hem had gestuurd. ‘Het wordt steeds gekker,’ was zijn commentaar, en ‘begrijp je nu waarom ik er geen lid van ben,’ maar hij doet met de informatie niets. Buitenlandse Zaken zegt dat ze al 600.000 gulden spendeerden aan mijn zaak en Arendo gaat over tot de orde van de dag. Wat trouwens opvallend is, is dat niemand na het artikel in de Volkskrant van vanmorgen belde, niemand.

13 juli 1996

Op zomeravonden ga ik dikwijls een uurtje naar een bruggetje achter de Warmoesstraat. Steeds vaker komen er mensen met me kwebbelen. Overigens gaat Holland niet naar de knoppen, het is al naar de knoppen. De chaotische ratjetoe van mensen - vaak half gek of helemaal gek - dat langs die brug banjert, is

[p. 23]

niet alleen schokkend, het is soms angstaanjagend. En dan die kuddes toeristen, die hoeren komen kijken. Sommige van deze dames spreken me aan, weten blijkbaar niet wat een nicht is. ‘Ben je geil?’, ‘Zoek je een vrouw?’, enzovoort.

Ik ben bekender geworden dan ik me had gerealiseerd. Op de brug gisterenavond kwamen verschillende mensen praten en zeiden me te bewonderen. Vanmorgen op de markt ook weer. ‘Onzin,’ zeg ik dan, ‘ik ben niet bijzonder omdat de rest idioot is!’ Willebrord Nieuwenhuis (nrc Handelsblad) riep (na middernacht) midden op straat: ‘Dag Willem, de bozige,’ wat dat ook mag betekenen.

Vandaag wordt intens werken aan het pamflet. Het is regenachtig, zoals gewoonlijk, dus werken geblazen.

Rudy Kousbroek schreef me weer een briefje.¹⁸ Hij verwijt me kennis van zaken over Sukarno en zijn tijd. Volgens hem heeft Sukarno het land aan de rand van de afgrond gebracht. Ik weet niet wat hij wil. Ik wil niets, niet met hem.

Ellen belde in paniek of we elkaar meteen konden ontmoeten. Abram was woedend dat Wolffensperger via ons met Hans van Mierlo had gesproken over mijn zaak, wat Jurgens hem scheen te hebben verklapt, terwijl het nvj-team juist met Den Hertog bezig was. Dus toch. De nvj onderhandelt met de landsadvocaat. Hoe was het mogelijk dat wij de nvj van de demarche bij de minister niet op de hoogte hadden gebracht. ‘Eenvoudig,’ zei Ellen, ‘Wolffensperger had zelf om vertrouwelijkheid gevraagd, dus ik kan er met jou niet over spreken.’ Jurgens was er dwars doorheen gefietst. Die denkt nog steeds dat we als één man aan hetzelfde doel werken. Ellen was des duivels op Jurgens. Ik adviseerde haar niets te doen, ‘ze komen vanzelf wel bij jou. Ze kunnen niets met mij voor ze langs jou zijn geweest. Wat je moet doen, is je kapot lachen om al die Haagse hengsten zonder hersens.’ Wij liggen als een slagschip in woelige baren. Later zei ik tegen Ellen dat Jurgens Abram wellicht opzettelijk op de hoogte bracht. Hij weet immers hoe de Haagse intriges verlopen.

Ellen stelde van de week voor mijn lidmaatschap van de nvj op te zeggen. Dat zal ik maandag doen, wegens ontoelaatbaar gedrag van de voorzitter en algemeen secretaris, die dan voor 19 september gedagvaard zullen worden.

Het avondlicht scheen op het portret van mijn moeder als zeventienjarig meisje. Misschien wel het mooiste cadeau (na de muziek) ooit van haar. Zij gaf het aan mij, want zij dacht niet

18 Brief d.d. 12 juli 1996.

[p. 24]

dat mijn broers er al te veel prijs op stelden. Vooral Theo gooide alle herinneringen aan vroeger weg. De foto werd in Luik door mijn tweede grootvader, Elie Poslavsky, genomen.

Ellen heeft naar aanleiding van het stuk in de Volkskrant Den Hertog recht voor zijn raap geschreven of hij contacten onderhoudt met de nvj.¹⁹

19 Fax d.d. 12 juli 1996

14 juli 1996

Het loopt als een tiet met het schrijven van mijn nieuwe pamflet.

Ik belde Henk Hofland, waar een zware stem opnam: ‘Ja.’

‘Ik zoek Henk Hofland,’ zei ik.

‘Nee, die is er niet’

Ik weet zeker dat het Henk zelf was. Ik schreef Henk dat ik hem niet begreep. Nu speelt hij weer kiekeboe. Er is niets met die jongen te beginnen.

Ellen en ik telefoneerden met Peter Nicolaï, die in de buurt van de Spaanse grens zit. Hij adviseerde om mijn nvj-lidmaatschap niet op te zeggen. Hij vond het nuttig de druk op Den Hertog op te voeren en duidelijk te maken dat de nvj helemaal niet gemachtigd is namens mij te onderhandelen. ‘Zij hebben in de procedure niets te eisen, en dat neutraliseert juist het bespottelijke ultimatum aan Willem,’ zei hij.

Peter vertelde dat hij, voor zijn vakantie, bij Hans Verploeg op zijn werkkamer was om de situatie rondom Ellen te kalmeren. Verploeg had zich toen met genoegen laten ontvallen dat Docters van Leeuwen in het gebouw was. Docters zat op een andere etage met nvj-mensen gezellig thee te drinken.

Sprak hierna nog twintig minuten met Ellen. ‘Als ik met vakantie ben,’ zei ze, ‘let op Peter in verband met je schade, want hij heeft de neiging met veel lagere bedragen akkoord te gaan dan ons, jou en mij, voor ogen staat.’ Ze heeft gelijk.

Vic Vernède belde uit Johannesburg. Zijn broer is jarenlang privésecretaris van Bernhard geweest. Vic wilde geen 400 rand betalen voor een lunch in Pretoria waar Beatrix alleen voor het dessert zou komen. Ik vertelde hem dat ik met het staatsbezoek van Beatrix mee zal reizen.

15 juli 1996

Henk belde vanmorgen hoe ik kon denken dat hij gisteren zijn stem had verdraaid aan de telefoon. Hofland zit altijd vol grapjes, vooral als hij ergens geen zin in heeft. Ik zei ‘Er is nog veel

[p. 25]

werk aan de winkel,’ (om mijn achterdocht weg te poetsen). Wolffensperger had Van Mierlo uitvoerig gesproken en rapporteerde aan Ellen dat de minister niet wist wat hij met mijn zaak aan moest. ‘Moet je even bedenken,’ zei Ellen tegen mij, ‘onze Hansepans weet het niet.’

Verder had Wolffensperger een vreemd telefoontje gehad van Abram. Volgens Gerrit Jan waren er twee lijnen aan het onderhandelen. De ene, Abram-Greven, via secretaris-generaal Van den Berg, waar het nvj-ultimatum het resultaat van was. En wij waren met Wolffensperger bezig met de contouren.

Wolffensperger wist ook te vertellen dat Van Mierlo om advies had gevraagd aan De Wijkerslooth. Ook dat nog, de nieuwe Docters van Leeuwen. Gerrit Jan zei niet vrolijk te zijn geworden van wat hij allemaal over de zaak had gehoord. Hij zei nu ook, in het zog van Buitenlandse Zaken, dat ik veel van de ellende aan mezelf had te danken, zoals het pamflet over Beatrix waardoor ik niet meekon naar Djakarta. Ze hebben het liefst journalisten die nooit hun bek open doen in Den Haag. Had ik dan niet moeten waarschuwen voor de ramp die het staatsbezoek aan Suharto zou worden? Ook dat zelfs minister Alatas bij Van Mierlo voor mij had gepleit, liet Wolffensperger koud. Omdat de toon van Wolffensperger ingrijpend was veranderd, waren Ellen en ik het eens dat zij zo snel mogelijk een nieuw gesprek met hem moest hebben.

Stieven Ramdharie belde, als antwoord op mijn fax over zijn artikel. Ook zijn conclusie was dat Den Hertog en Verploeg aan het onderhandelen waren, aangezien noch Den Hertog, noch de nvj dit schriftelijk wilde ontkennen, en tevens het artikel in de Volkskrant niet wilden tegenspreken.

's Avonds belde Ellen het resultaat van de vanmiddag om 15.30 uur gehouden vergadering van het nvj-bestuur door. Er was besloten, volgens een telefonisch verslag van Abram aan haar, dat het ultimatum van 2 juli ‘voorlopig even in de ijskast’ zou gaan. Ja, wat anders konden zij ermee beginnen. De papierversnipperaar was beter geweest, maar een blunder toegeven kennen ze bij de nvj niet. Abram wilde weten wat ik wel of niet wist. ‘Willem is mijn cliënt. Ik behoor hem over alles te informeren.’ Abram wilde weten wat onze voorstellen dan waren, maar daar deed Ellen geen uitspraken over. Abram was opnieuw in zijn wiek geschoten.

Inmiddels weet ik dat het Ahmet Olgun was die namens de Nieuwe Revu een telefoongesprek met mij op band opnam zonder te zeggen dat hij dit zou doen. Ik diende een aanvullende klacht bij de Raad voor de Journalistiek in.

[p. 26]

Ik zag dat Klaas de Jonge, de wapensmokkelaar voor het anc, tegen de Volkskrant heeft gezegd: ‘Ik ben 58, wie wil mij nog hebben?’²⁰ Terugblikkend zegt hij ook tegen Toine Heijmans: ‘Ik heb Zuid-Afrika altijd een rotland gevonden.’ Dat is dan de held van het anc, Hans van den Broek of Sonja Barend.

20 De Volkskrant, 9 juli 1996.

16 juli 1996

Henk belde en veranderde eerst zijn stem alsof hij Julius Vischjager was. De enige van zijn oude clubje met wie hij het nog goed kon vinden, was Hans van Mierlo en hij zou hem over mijn zaak bellen.

Interessante brief van mijn oude vriend generaal Suhario Padmodiwirjo, die in het pdi-kamp van Megawati Sukarnoputri zit. Alleen de gedachte dat zij Suharto zou kunnen vervangen is idioot.²¹ Ik was wel blij met de brief van Pak Hario. Het lijkt erop dat er eindelijk verandering gaat komen in Indonesië en dat het tijdperk van de klootzak Suharto afgesloten wordt.

Ik heb Docters van Leeuwen een excuusbriefje gestuurd voor mijn uitspraak (‘Hij is een gek’) in Nieuwe Revu van 5 juni. Ik kreeg vanmorgen pas de tekst in handen.

Willem Oltmans, journalist:
‘Hij vreet te veel, maar dat is zijn probleem. Ik word al veertig jaar lang door de Nederlandse staat in mijn werk belemmerd. Nu eis ik schadevergoeding van de staat. Ik heb Docters van Leeuwen vorige week als getuige laten oproepen. Hij heeft gelogen of het gedrukt staat. Kamerlid Piet Stoffelen heeft in 1994 aan Docters van Leeuwen om mijn dossiers gevraagd. Docters van Leeuwen zei toen dat die dossiers niet bestonden. Piet Stoffelen heeft onder ede verklaard dat de BVD-chef tegen hem heeft gelogen: die dossiers zijn er wel. Het is niet niets als een oud Kamerlid zegt dat een procureur-generaal een grote leugenaar is. In de rechtbank zei hij dat mijn dossier dertig centimeter is. Mijn advocaat heeft vier centimeter dossiers. Waar is dan de rest? Docters van Leeuwen is een Gestapo-chef. Hij is een gek. Kijk, dat hij míj besodemietert, is nog daaraan toe. Maar als hij tegen een Kamerlid liegt, dan is het hek van de dam. Zo iemand hoort geen procureur-generaal te zijn.’

Ik heb hem duidelijk gemaakt dat ik dat geenszins zo zie. Ik heb hem ook uitgelegd waar mijn uitspraak over de Gestapochef vandaan kwam en waarom ik die niet terugneem.²²

Warempel belde Piet Hagen me om te vragen of ik het ultima-

21 Brief d.d. 6 juli 1996.

22 Zie bijlage 8.

[p. 27]

tum van 2 juli van de nvj zou tekenen. Ik zei dat sommige advocaten met vakantie waren, en ik het nog niet wist. Ik zei hem huiverig te zijn voor een bindend advies en dat het ultimatum bovendien tot stand was gekomen na overleg met Den Hertog, zonder tussenkomst van mijn advocaten. Hij vroeg of ik voor een regeling was. Natuurlijk, was dat zo, want dat had ik namelijk in 1991 al aan Van den Broek gevraagd, maar niet tegen elke prijs. Toen zei ik Piet dat er 1 september een nieuwe brochure komt. Of hij een voetnoot was. Ik denk het niet. Dan doe ik je een proces aan. Nee, jij komt in het tweede deel. We lachten, hij leerde. Het belangrijkste dat hij heeft geleerd na mijn klacht bij de Raad is mij eerst te bellen.

Ik begin de eerste postume etude van Chopin weer in de vingers te krijgen.

Stieven Ramdharie heeft gebeld. Ik heb hem mijn visie op de stand van zaken verteld op voorwaarde dat hij niets schrijft zonder met Ellen Pasman te hebben gesproken. Hij gaat maandag om 13:00 uur naar haar toe.

17 juli 1996

Ben Struwe belde omdat ze mij vandaag niet gezien hadden. Ik werkte de hele dag aan mijn nieuwe pamflet.

Om 22:00 uur ben ik naar mijn brug gegaan. Even eruit. Toen ik daarvan terugkwam, heb ik Strobe Talbott en Warren Christopher geschreven dat ik het beleid van Amerika jegens Indonesië schandalig vind.

18 juli 1996

Ik heb Abram en de nvj geschreven dat ik hun smerige spelletjes doorzie en hen op de kortst mogelijke termijn wil spreken over hun belachelijke ultimatum.²³

Den Hertog faxte Ellen mijn brief aan Docters van Leeuwen van 16 juli, met begeleidend schrijven. Hij schrijft daarin dat mijn brieven aan Docters ‘zelfs geen raakvlak met een genoegdoening’ hebben.

De ncrv maakt 1.500 gulden over als compensatie voor het niet doorgaan van het programma van Rik Felderhof. Tenminste iets.

Ellen belde met advocaat Spong (die 1.000 gulden per uur rekent) en besprak de klacht over Docters van Leeuwen. Spong was het met Ellen eens, evenals haar man, rechter Hoogenboom. ‘Je procedeert om te winnen, niet voor een regeling.’

23 Zie bijlage 9.

[p. 28]

Daarom ben ik het zo dikwijls oneens met Nicolaï, die wil een regeling. Dan maar verder zonder Peter Nicolaï.²⁴

Een onbekende juffrouw van Story belde de afspraak met Evert voor morgen af. Wat een etter.

Toen ik terugkwam van de Liesdelsluisbrug stond er een bericht van Peter op het antwoordapparaat. Zijn moeder heeft een lichte beroerte gehad, maar is niet in gevaar. Ik heb hem meteen een bericht ingesproken dat ik geld voor een ticket voor hem heb als dat nodig is.

24 Peter Nicolaï zou uiteindelijk gelijk krijgen. Alleen een regeling bood mogelijkheden eruit te komen.

19 juli 1996

Ik had het gevoel dat ik Peter moest bellen. Hij had vanmiddag telefoon gehad van Edwin dat zijn oom in Londen was overleden. Edwin was erbij toen hij overleed. Ik benadrukte Peter niet te willen beïnvloeden, maar zei hem opnieuw dat ik geld voor een ticket voor hem heb.

Eduard heeft zijn examen voor purser gehaald. Mooie prestatie. Hij is nu 35 jaar.

20 juli 1996

Ik kom helemaal akelig thuis. Ik voel me zweverig en het lijkt of ik moet overgeven. Ik ging even in de zon zitten in het park bij het politiebureau en hoorde afschuwelijk krijsende vogels. Een grote meeuw met een kromme snavel was in gevecht met meerkoeten. Ik siste en schreeuwde, maar ze waren te ver weg. Die meerkoeten kunnen niets beginnen. Ik zag hoe een hevig fladderend dier op het dek van een boot werd getrokken. Ik was totaal verafschuwd en ben meteen vertrokken. Zelfs hier woon je in de jungle.

Eduard had 21 pagina's van mijn nieuwe pamflet gelezen. ‘Uitstekend, ga zo door,’ was zijn commentaar.

Middernacht

Er was vanavond een aardige jongen, blond, zelfs een lekker lijf, maar praktisch naakt toen hij de darkroom inkwam. Hij gaf me een condoom om hem te neuken. We probeerden het, maar het werkte niet. Met condoom wordt mijn penis niet echt hard. Hij pakte vervolgens volkomen willekeurig letterlijk iedereen. Ik begrijp dat niet. Hij is misschien 26. Ik ben 71 en weiger grote aantallen jongens mij zelfs maar aan te raken. Deze jongen is zijn zelfrespect verloren. Hoe is het mogelijk?

[p. 29]

21 juli 1996

Ik heb van 14:45 tot 15:45 uur met Henk Hofland in diens werkkamer bij nrc Handelsblad zitten praten. Het begint voor het eerst een heel klein beetje als vroeger te worden. Hij was van mening dat ik iemand had moeten hebben om mijn schrifturen te laten bijslijpen ‘en je had een promotor moeten hebben.’ Het oude liedje van Henk: Wim kan niet schrijven. Laat mij maar kromme zinnen maken, het zijn tenminste de mijne en ik draai nergens omheen. Voor mij is er niemand over wie ik niet zou kunnen schrijven, inbegrepen Spoor.

Hans Maarten van den Brink is een persoonlijke vriend van Henk bij de vpro. Henk had al een paar maal bij Van den Brink bepleit dat het de hoogste tijd werd dat ik een eigen talkshow kreeg, ‘dan kijkt het hele land.’ Hij zou hem een brief schrijven en adviseren om een proef te draaien. Henks boek Alibi Centrale wordt verfilmd. ‘Ik run een multinational. Ik maak films en zit de Bezige Bij voor.’ Zijn werkkamer viel nogal tegen. Er staat een bank om 's middags te slapen. Hij had ook gezien dat Jan Cremer ‘Heil Lebed’ had geroepen. Ik probeerde hem aan te moedigen meer spijkers met koppen te slaan in zijn commentaren. Vreemd was dat hij niet sprak over een telefoontje naar Van Mierlo. Hij vermeed het onderwerp. Ik had geen zin er nog eens over te beginnen. Ik vroeg wel of hij meewilde als we een afspraak bij Van Mierlo thuis konden regelen met Wolffensperger, Jurgens en Abram. Dat zou hij doen. Misschien kunnen we Broertjes ook mee krijgen. Hij herinnerde zich overigens dat Wolffensperger over het incident uit 1972 met de Sovjets in mijn huis en De Telegraaf fotograaf had geschreven dat niet de fotograaf, maar Hofland terecht had moeten staan. Ik heb wel tegen Henk gezegd: ‘Jij bent nu van ons tweeën de man met gezag en invloed als journalist, en vraag me niet waarom, maar ik ben van mening dat mij eerder die positie toekomt.’

Ellen Pasman had verschillende opmerkingen over mijn nieuwe pamflet. Fuck her, ik wil mijn pamflet niet verpesten met advocatendenken.

22 juli 1996

Pagina 15 tot en met 35 van mijn nieuwe pamflet gaan vandaag naar Paul de Ridder.

Ik neem vandaag alleen fruit, koffie en water.

Ellen heeft miraculeus zuiver aangevoeld dat ik huiverig was voor het gesprek met Ramdharie. Ze heeft dit naar vrijdag gezet. Zij wil eerst met mij bespreken wat er woensdag bij de nvj

[p. 30]

moet gebeuren, als we daar vergaderen. ‘Er is niets anders te doen dan de waarheid te vertellen,’ zei ik haar. ‘Ik ben niet te coördineren.’

Ik heb Ron Abram geschreven of hij niet met Wolffensperger, Jurgens en Hofland bij Van Mierlo thuis met hem kan gaan praten. Tot nu toe wordt hij zeer eenzijdig ingelicht door de advocaten van de Staat.

Time zette het ventje, prins William, op de omslag met de zotte vraag: ‘Can this boy save the monarchy?’²⁵ Wie wil dat in hemelsnaam? Voor wie? De Windsors? De bakker op de hoek zal het worst wezen.

Ik heb volgehouden, zelfs geen yoghurt gehaald of een snack. Ik moet voorlopig om de dag warm eten. Er moet zeven kilo af.

25 Time, 22 juli 1996.

23 juli 1996

Ontmoette Evert Santegoeds in het Golden Tulip Hotel. In goede stemming is hij gewoon aardig. Hij ging akkoord met het meemaken van vijf dagen staatsbezoek in Zuid-Afrika. Hij is me nog 5.000 gulden schuldig, maar laat maar. Ik wil naar Peter. Ik heb meteen broer Hendrik gebeld, die opgewekt was dat ik het voor elkaar had gekregen. Hij neemt af en toe een pil voor de bloeddruk. Hij vertelde dat in de krant had gestaan dat Nederlanders zich konden opgeven om Beatrix een hand te komen geven. ‘Daar hoor ik niet bij,’ verklaarde hij met nadruk.

Kan me niet herinneren ooit over een pagina een hele dag geknoeid te hebben, zoals vandaag.

Yolanda Livson belde op en nodigde me uit om met haar en haar Deense assistent met zijn vrouw in Americain te gaan eten. Dennis Livson was in oorlog met de burgemeester van de plaats in Finland waar hij een pretpark aan het bouwen is. Hij had weer 1,8 miljoen gulden verloren, maar net als ik roept hij dat hij liever doodgaat dan een oneerlijke boef te worden.

24 juli 1996

Ik had met Ellen een ontmoeting met Ron Abram en Inge Brakman bij de nvj. De brief van 2 juli met ultimatum stond nu toch weer overeind. Ellen zei meteen dat ik deze brief nooit zou ondertekenen. Abram zei dat het bestuur niet langer wil dat Margriet wordt opgeroepen, zeker na de negatieve uitspraak daarover van Punt. Ellen Pasman maakte duidelijk dat ik

[p. 31]

de cliënt ben en niet de nvj, en dat de advocaten bepalen wat er gebeurt.

Inge Brakman zei dat de irritatie bij de nvj in juni was toegenomen en dat daaruit de brief van 2 juli voortkwam. Volgens haar had ik ook de nvj weer aangevallen. Ik werd woedend en riep: ‘Waar? Wanneer?’ Ik eiste bewijs. Daarop kwam ze met de Volkskrant van 12 juli. ‘Zie je hoe oneerlijk jullie zijn? Dit was een reactie een week na jullie ultimatum! Jullie proberen me onder druk te zetten met leugens.’

‘Als je zo spreekt breken we het gesprek af,’ aldus Inge, die een beweging maakte om op te staan.

Abram was het natuurlijk met haar eens. Maar ze bleef toch zitten. Ellen benadrukte hoe nadelig het voor mijn gevecht is dat de nvj zich publiekelijk van mij had gedistantieerd.

Abram wilde alleen met Wolffensperger en Jurgens naar Van Mierlo, dus zonder Broertjes of Hofland. ‘Hofland is een stadsomroeper,’ zei Abram. Het gaat er deze huidige hoofdredacteur van het Nieuwsblad Transport in Rotterdam op de eerste plaats om zelf nog aan de weg te timmeren, nu hij geen hoofdredacteur meer van een landelijk dagblad is. Treurig, want hij zou moeten optreden als mijn top-vakbondsman. Ellen hield haar been stijf over Hofland, wat ik niet begreep. Maar verder was zij, als steeds, steengoed.

Na de bespreking belde Ellen mij nog een keer of vier, vijf. Zij vertrouwt het absoluut niet. Ze denkt bovendien dat we belazerd worden.

Ze neemt het Abram bovendien kwalijk, dat hij niet meteen de blokkade op haar werkzaamheden ophief. Dat is inderdaad treurig. Ze generen zich ook niet over wat ze zich tegenover haar hebben gepermitteerd. Abram zei ook dat ze de kwestie Max van der Stoel desnoods wel wilden laten rusten, maar in het bestuur en de nvj in het algemeen was men over mijn gedrag jegens Max diep geschokt, ‘want Van der Stoel is in Den Haag een begrip van onkreukbaarheid.’

Journalisten lijken wel vaker op Pavlovhondjes. Het wordt meer dan de hoogste tijd dat in die vanzelfsprekend geaccepteerde misvatting maar eens de klad wordt gebracht. Ik wist in 1974, na Max' officiële bezoek aan Moskou al, en het verzwijgen van het Sovjet-aanbod van een joint-venture met Shell, dat de man het achter de ellenbogen had en een loopjongen van Washington was.

25 juli 1996

Een cruciale conclusie van de rijksrecherche over de nalatige

[p. 32]

rol van de cri in het drugsschandaal blijkt uit het openbare rapport over deze zaak verdwenen. Hans Hillen (cda) noemde de gang van zaken dubieus.²⁶ Mijn zaak is echt niet de enige schuinsmarcheerderaffaire in dit land.

Ik werkte vandaag aan het laatste hoofdstuk voor mijn pamflet. Ik heb het als schets naar Papieren Tijger gestuurd. Ellen wees erop dat de passage over De Wijkerslooth niet juist was. Ze had gelijk, ik heb het gecorrigeerd.

26 NRC Handelsblad, 25 juli 1996.

26 juli 1996

Ik heb vandaag twee keer geprobeerd Peter in Zuid-Afrika te pakken te krijgen om te vragen of het geld al is aangekomen, maar ik kreeg hem niet te pakken.

Den Hertog schreef Ellen in verband met mijn verzoek aan Melkert om in de aow te worden geplaatst, zoals Lubbers in 1994 voorstelde. De landsadvocaat bemoeit zich nu met al mijn problemen. Hij verwijt Ellen zelfs dat ze hem niet van het verzoek op de hoogte heeft gebracht.²⁷ Ellen heeft er direct een helder antwoord op geformuleerd, en te kennen gegeven dat zij niet inziet waarom Den Hertog moet worden ingelicht over communicatie met andere ministeries dan Buitenlandse Zaken.²⁸

Paul zei vanmiddag dat niet Beatrix bepaalt of ik wel of niet een visum krijg, maar de mensen die ik aanval in mijn pamflet. Zou ik dan toch geen visum krijgen voor Zuid-Afrika? Ellen zei dat ze deze keer geen reden hebben me een visum te weigeren. Maar de klootzakken hebben geen reden nodig om mijn leven te saboteren. Niet één.

Mensen zijn zwijnen. Ze gooien alles, flessen, bekers, alles in de gracht. Iedereen eet teveel. Ik heb deze week in ieder geval serieus gevast.

27 Zie bijlage 10.

28 Zie bijlage 11.

27 juli 1996

In Djakarta spitsen zich de spanningen steeds meer toe. Het kantoor van de pdi is door soldaten bezet, waarbij twintig gewonden zijn gevallen. Hans van Mierlo, als lid van een Europees driemanschap, had geen geschikter moment kunnen kiezen om in Indonesië met zijn ambtgenoot Alatas te gaan spreken. Het ziet ernaar uit dat Suharto zijn greep op het land begint te verliezen. Vooral het schandalige optreden tegen Megawati heeft van haar een martelaar gemaakt.

[p. 33]

De laatste pagina's zijn naar Breda, en laat ze de nvj-brief maar publiceren.²⁹ Denk dat Paultje met de slotpagina's, zojuist gefaxt, zeer verheugd zal zijn. Het kan niet anders. Het moet zo. Er was een bomaanslag bij de Olympische Spelen in Atlanta. Er zijn nu 40.000 soldaten op de been, wat meer is dan dat er deelnemers aan de Spelen zijn. cnn staat er bol van. Verder is er helemaal niets op televisie. Ik heb de kast steeds minder aan. De reclame is bovendien een vorm van het terroriseren van de geest die niet te harden is.

29 Redactie: De brief d.d. 2 juli 1996, met het ultimatum.

28 juli 1996

Ik werk weer volop aan de Memoires.

Ellen heb ik een set van vijf delen Memoires en Camera Obscura gegeven, voor haar vakantie. Ze leek blij. Germ Kemper van Höcker, Rueb & Doeleman had gezegd dat het haar schuld was dat de nvj zich had misdragen: dat hadden de advocaten moeten voorkomen. Wat een onzin.

cnn laat ernstige rellen in Djakarta zien, met traangas, een dode en veel gewonden. Suharto heeft niets geleerd. Het nos Journaal opent met Atlanta, de twa-ramp, hongerstakers in Turkije en een brand op een cruiseschip bij Alaska. Geen woord over Djakarta. En dat noemt zichzelf journalisten.

Santo belde of ik de beelden uit Djakarta had gezien. Ik bevestigde dat, maar zei er niet over te willen praten. Hij vindt het geen probleem Pamoe te vragen of ik hem in augustus kon bereiken.

Eindelijk is om 19:30 uur bij rtl4 aandacht voor Djakarta. Suharto zal nooit veranderen. De haat tegen hem zal groeien en uiteindelijk exploderen.

Freek de Jonge heeft als Zomergast Thom Hoffman vier uur lang op vpro televisie. Er komt van alles voorbij, zelfs de zaak Lindemans (King Kong) en de slag bij Arnhem. Voor Hoffman was de jfk-affaire een van de belangrijkste gebeurtenissen ooit. Thom zet met weinig woorden Freek neer als een absolute klootzak. Hoffman beschouwt Reve als een groot man, evenals Ischa Meijer, die een van zijn dierbaarste figuren is. Hoe is het mogelijk? Ik krijg een fout gevoel bij Hoffman, maar hij zegt zinnige dingen en is in ieder geval geestelijk superieur aan de kwal De Jonge. Twee Hollandse lullen, urenlang, zonder humor, geen zelfspot, compleet serieus - onbegrijpelijk.

[p. 34]

29 juli 1996

Ellen belde dat Erik Jurgens om 17:00 uur naar haar kantoor komt. Ron Abram en Inge Brakman hebben hem ingeschakeld. Ik kreeg er een verkeerd gevoel bij, en drong erop aan dat ze volledig open kaart zou spelen omdat Jurgens anders niets kon betekenen. ‘Ja,’ zei ze, ‘maar ik kan mijn eigen positie niet bespreken.’ Dat maakte me echt kwaad. Door de handboeien die ze haar gegeven hebben, staat alles al twee maanden stil. Uitsluitend als gevolg van eisen die de nvj en Den Hertog hebben gesteld. Tot drie keer toe probeerde ze mij over te halen ook te komen, maar ik weigerde. Ik legde uit dat ik geen gekonkel meer wens, waar ik niet bij ben.

Ellen belde 's avonds om verslag te doen van haar gesprek met Jurgens. Hij kende het nvj-ultimatum van 2 juli niet. Dat heeft hij nu. Jurgens wilde Broertjes niet bij een gesprek met Van Mierlo hebben, zoals Abram onder geen beding - en met duidelijke vijandigheid - Hofland er niet bij wilde hebben. Er moest eerst een politiek gesprek met de minister komen.

De wijze waarop Ellen rapporteerde was zo onzeker en ongewoon zeikerig, en zelfs haar woordkeus was niet zoals ik die van haar gewend ben. Ik werd er razend van. Ik zei: ‘De meineed van Docters is van 30 mei, nu is het 30 juli en er is nog niets gebeurd. Het niet uitgeven van de bvd-documenten door Dijkstal is van 1 november vorig jaar, het is nu 1 augustus. Er gebeurt niets!’

‘Nu moet je ophouden, Willem.’

‘Oké, dag Ellen,’ en ik hing op. We zijn beiden aan het einde van ons Latijn. De telefoon gaat eruit. Ik voel er niets voor met wie dan ook te praten. Ellen is weer terug in haar onzekere gedoe. Wat is er in godsnaam gebeurd, wat ze niet zegt?

Eindigde de dag met de advocaten een fax te sturen.³⁰

30 Zie bijlage 12.

30 juli 1996

Ik heb erop aangedrongen bij Erik Jurgens om met Van Mierlo thuis te gaan praten, zonder pottenkijkers die de minister weer met leugens kunnen bestoken.³¹

Ellen Pasman belde nog om te zeggen dat haar informatie over 3,4 miljoen subsidie voor de nvj niet klopte. Na haar telefoontje ging de stekker er voor vandaag uit.

In Djakarta mag nu van Suharto gericht worden geschoten. Er zijn al 100 betogers van de aardbodem verdwenen. Eindelijk komt nrc Handelsblad met een hoofdredactioneel commentaar

31 Fax, d.d. 30 juli 1996.

[p. 35]

over Indonesië dat iets beter is dan ik van ze gewend ben. Dat hadden ze vorig jaar moeten publiceren, toen Beatrix naar die basterd toe ging.³²

32 NRC Handelsblad, 30 juli 1996.

31 juli 1996

Henry Kissinger denkt dat Boris Jeltsin zijn presidentschap niet zal uitzitten. Het gevecht wordt geleverd tussen Tsjernomyrdin van Gazprom en generaal Lebed. Volgens Henry zou men, zolang Rusland geen ‘legal structures’ heeft, eigenlijk niet in dat land moeten investeren. Russen moeten na 400 jaar imperialisme leren binnen eigen grenzen te leven.³³

Ik heb een nieuwe koelkast en wasmachine gekocht, 1.538 gulden met vijf jaar garantie. Dus een cadeautje van de ncrv. Wim Hazeu schreef een walgelijk briefje, dat ik door hem uitgegeven Memoires kon bestellen. Ze zouden worden verzonden na ontvangst van mijn cheque.³⁴ Die man merkt niet meer wat hij voor mens is geworden. Ik heb 187,50 gulden gezonden, voor vijf sets van vijf. Het is wel veel geld, want ik moet nu ook Bronwasser iedere maand 100 gulden sturen voor het door Jan Cremer aan mij cadeau gedane ticket naar Boedapest.

Peter heeft geprobeerd me te bereiken. Zijn moeder had twee lichte hersenbloedingen. Hij moet komen, maar ik twijfel of ik wel voor hem een ticket moet betalen. Ondanks mijn eigen precaire situatie ben ik Peter al deze jaren te hulp gekomen. Maar hij zorgt nog altijd niet voor zichzelf. En wat doet Edwin?

Suharto valt terug in zijn uit 1965 daterende verraderlijke gedrag. Communistische studentenorganisaties krijgen de schuld van de onlusten, wat gelogen is, zoals dit in 1965 een bedrieglijke voorstelling van zaken is geweest. Alleen de sp en Groen-Links vragen de regering stappen te nemen tegen Suharto, die militairen nu op betogers laat paffen. Suharto gaat er deze keer aan. Nu is het eindelijk raak.

Mijn nieuwste pamflet Liegen tegen Beatrix is af. Ik heb de drukproef tot het middernacht was gelezen en waar nodig wijzigingen aangebracht. Paul heeft er een fraai omslag bij gemaakt. Het is prima.

Wim Wertheim belde dat Megawati en vier anderen waren gearresteerd en weer vrijgelaten. Wat onzin is, want als Mega ge-

33 Mijn dagboeken zitten vol met knipsels en commentaren over de ontwikkelingen in Rusland, waarvan ik altijd gedacht had deze uitgebreid te behandelen in mijn Memoires. Het blijkt onmogelijk. Het proces tegen de Staat moet in alle volledigheid centraal staan.

34 Zie bijlage 13.

[p. 36]

arresteerd wordt, weet de hele wereld dat meteen. Het is de geruchtenmachine. Ik liet hem maar praten, wat hij als professor gewend is.

1 augustus 1996

Ik heb de koningin geschreven dat het pamflet Liegen tegen Beatrix op komst was.³⁵ Liegen in Den Haag is bijna regel geworden en ook aan de koningin wordt onjuiste informatie verstrekt. Ik zal haar een exemplaar toezenden zodra het uit is.

Ik denk veel aan Peter. Edwin schijnt nu terug te zijn uit Londen dus eigenlijk moet hij nu maar zorgen dat Peter naar zijn moeder kan gaan.

Er kwam een briefje van Jurgens, als reactie op mijn fax van gisteren.³⁶ Hij had met Ellen Pasman en Inge Brakman gesproken en er bij hen op aangedrongen zich even niet te bemoeien met de politieke druk die hij en Wolffensperger op Buitenlandse Zaken proberen uit te oefenen. Wij moeten gewoon doorgaan met ons proces, en hij zou wel bepalen hoe en wanneer hij met wie gaat praten.

Ik sprak twee uur met Peter Nicolaï en Ellen Pasman, die op subtiele wijze me probeerden te overtuigen Liegen tegen Beatrix niet te laten verschijnen. Dat is dus het resultaat van veertig jaar treiteren. Maar ik laat me niet op andere gedachten brengen. Mijn werk is veertig jaar door Den Haag gesaboteerd en dat lukt nu ik 71 jaar ben niet nog eens. Peter gaat weer met Verploeg praten, en noemt het ultimatum van 2 juli de druppel die de emmer doet overlopen. Ik reageer richting nvj niet op hun ultimatum.

Nicolaï vroeg me op de man af of ik hem nog steeds vertrouwde. ‘Het heeft niets met vertrouwen te maken. Je zegt de gemeenste advocaat in het vak te zijn, maar ik zie het niet. Je bent te lief en voorzichtig. Veel verder dan eind 1995 ben ik vandaag in mijn proces niet.’ Hij had wel kort gedingen kunnen beginnen, maar wist dat hij ze zou verliezen. Hij wilde eerst minister Sorgdrager informeren dat er een strafklacht tegen Docters van Leeuwen kwam, als om de gelegenheid te bieden er nog iets aan te doen. ‘Als de klacht er ligt, kan ze ook wat doen,’ interrumpeerde Ellen. Dit laatste is mijn stijl.

Peter gaat ervan uit dat hij de betalingen door de nvj na 15 augustus weer op gang kan brengen. Ik zei: ‘Vergeet dat maar. Het is besloten. Na 15 augustus krijgen we geen cent meer.’ Hij leek het niet te willen geloven. Hij zei intussen met Ellen

35 Brief d.d. 31 juli 1996.

36 Brief d.d. 31 juli 1996.

[p. 37]

te hebben besloten desnoods alleen op sociale toevoeging, op basis van mijn bijstandsuitkering, de zaak te zullen voortzetten. Zijn volgende vraag was opnieuw welk bedrag ik als minimum aanvaardbaar achtte. Ik zei minstens 1,2 miljoen te willen hebben.

2 augustus 1996

Trees belde me voor het eerst sinds december. Ik had haar geschreven dat ik veel aan haar moeder dacht en dat ik 2.000 gulden voor Peter had klaarliggen, maar dat ik eigenlijk vond dat Edwin voor een ticket moest zorgen omdat Peter vooral zijn vriend is. Peter moet ontzettend nerveus zijn, maar dat is het resultaat van zijn eigen keuzes.

Eduard kwam langs en bracht twee edities van The New York Times mee. Zijn haar is zo kort geknipt, dat ik er totaal op afknap.

Ik stuurde Kadarisman een briefje dat ik geen behoefte heb naar een land te reizen waar de president met scherp op betogers laat schieten.

In Paramaribo brandden de Assemblee, Buitenlandse Zaken en Algemene Zaken af. Van Mierlo drukte horreur en steun uit.³⁷ Suharto beveelt te schieten op demonstranten. Van Mierlo zegt niets, maar verwijst naar Ierland als voorzitter van de eu.

37 NRC Handelsblad, 2 augustus 1996.

3 augustus 1996

Wim Hazeu antwoordde dat hij mijn opmerking zich niet met zakelijke aangelegenheden te bemoeien, maar zich als schoenlapper bij zijn leest moest houden, niet begreep. Hij stuurt me de vijf sets boeken toe en wenst me verder alle goeds.³⁸

De staatssecretaris voor Cultuur, Aad Nuis heeft subsidie geweigerd voor het toneelstuk Emily, of het geheim van Huis ten Bosch.³⁹ Emily was het laatste nummer van Willem-Alexander, dat werd afgekeurd door Beatrix. Nuis meent dat mensen zouden kunnen denken dat het toneelstuk ‘op ware feiten’ is gebaseerd, terwijl dat niet zo is. Hij vindt het ‘voor de personen die het onderwerp vormen’ niet gewenst dat die situatie zich voordoet.

Liep in het hoerenkwartier tegen Peter R. de Vries aan. Hij had Persona Non Grata gelezen en zei: ‘Ik denk dat je het gaat winnen, Willem.’

38 Zie bijlage 14.

39 De Volkskrant, 1 augustus 1996. Redactie: Het toneelstuk is een satire op de problemen van de erfelijke troonopvolging binnen het Nederlandse koningshuis.

[p. 38]

Er kwam een briefje van Netty Feldhaus van Ham. Ze wil me steeds bellen als ze de muziek hoort die ze vroeger bij ons op De Horst speelde, maar ze ‘baalt’ dat ze steeds mijn antwoordapparaat krijgt. Ze vraagt of mijn nieuwe vleugel al dichterbij komt en sluit af met woorden van haar vader: ‘Take it if you can get it - but take it!’⁴⁰

40 Brief d.d. 2 augustus 1996.

4 augustus 1996

Ik heb tot 09:45 uur geslapen. Ik weet niet hoe dat kan, want dat gebeurt nooit.

Het is prachtig weer nu om 16:00 uur. Ik werk al zes uur, en wil er vandaag nog zes uur aan toevoegen. Ik moet verder, anders komen mijn Memoires nooit af.

Eduard kwam even langs. Hij vond het ontwerp voor de omslag van mijn nieuwe pamflet niets. Ik vind het bij nader inzien toch ook meer op een reclamefolder voor stofzuigers lijken.

Eduard lijkt vastbesloten om in Frankrijk te gaan wonen. Ik vind het een raar verhaal. Hij heeft zichzelf aangepraat om Nederland te haten en wil daarom permanent naar het buitenland verhuizen. Er klopt iets niet in dit besluit.

Freek de Jonge is opnieuw op televisie. Deze keer interviewt hij fotograaf Anton Corbijn. Het hele land kan nu zien wat een klootzak die Freek is. Hij lult maar door en Corbijn komt niet aan het woord.⁴¹

Ik heb vandaag tien uur gewerkt. Ik begin erin te komen. Het wordt tijd, want ik moet verder.

41 Zomergasten, VPRO, 4 augustus 1996.

5 augustus 1996

The Economist had een voorpagina over Indonesië en Newsweek had vijf pagina's. Ik heb alles gekopieerd en verzonden aan Wertheim, Sukrisno, Sukma, Suhario, Diarto en Joesoef. Ik sprak er met Paul over die zei: ‘Ja, alleen de Nederlandse pers doet niets.’

‘Omdat ze het allemaal bij het verkeerde eind hebben,’ zei ik. Ik maakte hem duidelijk dat ik het omslagontwerp voor Liegen tegen Beatrix niets vond. Ik kwam een briefje namens Beatrix tegen gedateerd 15 maart 1982.

Op verzoek van Hare Majesteit de Koningin zeg ik U bij deze dank voor de toezending van Uw boek ‘Over Intelligentie’ en voor de Informatie over Mejuffrouw Buringh, Boekhoedt.
Met gevoelens van de meeste hoogachting.

Rond diezelfde tijd beklaagde de toenmalige landsadvocaat, Droogleever Fortuijn, zich bij mijn advocaat Voetelink dat

[p. 39]

Beatrix en Claus zich ergerden aan al mijn pogingen met hen aan te pappen. Nu ik dit teruglees, heb ik haar toch maar eens geschreven dat ik nooit toenadering tot hen heb gezocht, en dit ook nooit zal doen. Natuurlijk zou ik hen best eens willen ontmoeten, maar alleen wanneer zij die behoefte hebben. Ik heb een kopie van de brief en ook maar de artikelen uit The Economist en Newsweek over Suharto bijgevoegd, om haar te laten zien wat de man uithaalt met wie ik haar een ontmoeting had willen besparen.

De Amerikanen zijn weer net zo bezeten van Radovan Karadžić als voorheen van Manuel Noriega in Panama. Clinton wil commando's sturen om hem te arresteren. John Major probeert hem ervan te weerhouden.⁴²

42 NRC Handelsblad, 5 augustus 1996.

6 augustus 1996

Schreef mevrouw Hartini Sukarno en Sukmawati. Sukma had mij foto's en artikelen gestuurd, waarvoor ik haar wilde bedanken.

Om 10:00 uur kwam de eindversie van Liegen tegen Beatrix binnen, om 13:00 uur is die weer onderweg terug naar Breda. nrc Handelsblad komt met de waarschuwing van de vs aan Indonesië. Onze kwaliteitskrant noemt Leon Panetta de perschef van het Witte Huis, maar Panetta is de stafchef. En dat staat dan op de voorpagina.⁴³

Ik ben nog even naar Adonis gegaan, waar ik een zalig nummer maakte met de lekkerste kerel die na anderhalf uur binnenkwam. Hij vroeg of ik getrouwd was. Hij wel. Een jonge kerel, totaal losgeslagen. Hij had zin in alles.

Ik maakte een enveloppe klaar voor Bob Tapiheru en prompt belde hij me. Hoe werkt zoiets?

43 NRC Handelsblad, 6 augustus 1996.

7 augustus 1996

Paul liet weten dat deel zes van de Memoires is ingetikt. Het kostte vijf weken. Ik ga ondertussen rustig verder en bereikte 22 april 1982.

Ik ben toch blij met de uiteindelijke tekst en omslag van Liegen tegen Beatrix.

Jacques Chirac heeft gelijk dat de Amerikaanse blokkadewetten tegen Cuba, Libië of Iran volkomen onwettig zijn. Frankrijk neemt maatregelen. Dat is andere koek dan de ing-bank, welke Cuba verlaat, omdat de Amerikanen dat willen.

[p. 40]

8 augustus 1996

Gisterenavond na middernacht belde Gino. Hij komt misschien vrijdag. Ik heb wel zin in die jongen.

Ik kreeg weer een brief van een Indonesiër, Sukiman, 60 jaar, uit Nijmegen, om mij te bedanken voor alles wat ik voor Bung Karno en Indonesië doe en heb geschreven.

Ik leef hier als een god in Frankrijk op mijn appartementje van zes bij zes, zoals op Amerbos. Ik schrijf, luister naar een concerto van Liszt, heb koffie en een More-sigaretje. Wat wil je nog meer?

Ik stuurde Nicolaï een artikeltje uit de Volkskrant, over de uitspraak van de rechter die bepaalde dat ik geen recht kon doen gelden op een uitnodiging voor de bijeenkomst van Claus met Indiase hoofdredacteuren in India in 1982. Toen trok de nvj ook alle financiële middelen terug, opdat ik niet in hoger beroep kon gaan tegen die uitspraak. De geschiedenis herhaalt zich gewoon.

Ben in mei 1982 bezig en constateer met grote schrik dat ik Peter soms wegkeek als hij overkwam uit Londen, omdat ik liever alleen was. Ik heb hem over deze nare vondst meteen een brief geschreven.

De Vereniging Voorkom Vernieting bvd-dossiers (vvv) heeft minister Hans Dijkstal in kort geding voor de Raad van State gedaagd.⁴⁴ Dat type trekt zich van dergelijke acties geen moer aan. Hij lacht er in het torentje om. Den Haag is een gesloten circuit van mensen die elkaar kennen. Iedereen weet genoeg van iedereen, zodat de hele bende met hun voor-wat-hoort-wat-mentaliteit zijn bek houdt.

Het weekblad Vrij Nederland heeft Haagse Kees, een bedreigde informant in de irt-affaire, opgespoord. Sorgdrager had miljoenen uitgekeerd opdat hij zich in veiligheid kon brengen. Hij kreeg de poen van rechercheurs in Zwitserland, maar ging gewoon terug naar Nederland. Hij kocht ergens een villa en reed in een open Mercedes rond.⁴⁵ Het Parool meldde dat de man nog steeds in drugs handelt.

44 De Volkskrant, 8 augustus 1996.

45 Idem.

9 augustus 1996

Diabolo stuurde me een briefje en een paar foto's. Hij was weer terug in Spanje na een kort verblijf in Portugal. Hij wil nog steeds samen naar de Dalai Lama in Tibet gaan. Ik heb gewoon geantwoord dat ik als laatste verlang met hem samen te slapen. Misschien hoor ik nu nooit meer wat.

[p. 41]

Ik heb vriend minister Alatas geschreven dat na wat er nu in Djakarta gebeurt, ik voorlopig niet naar Indonesië wil komen.

Ik heb ook Erik Jurgens geantwoord op zijn laatste briefje. In dank, maar ook met mijn bedenkingen of hij voldoende geïnformeerd is om met Van Mierlo te gaan praten.⁴⁶

Minister Mangosuthu Buthelezi zond een aardige fax. Froger is nu ambassadeur in Pretoria. Hij ontmoette hem en vertelt nog nooit zo plezierig met een Nederlandse ambassadeur te hebben zitten praten als met hem.

Saddam Hoessein heeft zich in een toespraak tot de natie beklaagd dat kwade machten uit het Westen ‘are seeking to tarnish his reputation and thereby weaken his leadership.’⁴⁷ Hij ontkende dat hij en zijn familie geld bij buitenlandse banken hadden. De kritiek op zijn paleizen wees hij af, die behoorden het volk. Hij heeft makkelijk kletsen. Het volk kan niet binnen een straal van een kilometer van die paleizen komen. Hij heeft er hoe dan ook wel tien te veel. Toch werd de demonisering van Sukarno in de jaren zestig op precies dezelfde manier vormgegeven. Ook Sukarno zou miljarden in Zwitserse banken hebben verstopt. Van de Indonesische president weten we veertig jaar later dat het allemaal cia-gelul was.

Megawati Sukarnoputri is zeven uur lang door Suharto's politie verhoord. Weer een stomme streek van de dictator erbij. Volgens Suharto is haar partij communistisch geïnspireerd. Het resultaat is dat ze wereldfaam krijgt. cnn wijdt er een lang openingsitem aan, met een verslag ter plaatse. De Nederlandse informatiefabriek negeert de zaak totaal. Newsweek zette haar deze week op de omslag.⁴⁸ Volgens het blad begint een nieuwe generatie Indonesiërs de geschiedenis van het land van na Bung Karno, door Suharto vervalst, in Sukarno's voordeel in twijfel te trekken. Toch betwijfel ik of de historie van 1965 ooit naar waarheid zal zijn te decoderen.

Eindelijk meldt rtl-Nieuws als laatste onderwerp het verhoor van Megawati.

46 Zie bijlage 15.

47 International Herald Tribune, 9 augustus 1996.

48 Newsweek, 12 augustus 1996.

10 augustus 1996

Droomde van Suharto, die naar ons huis kwam voor een gesprek van een half uur met mijn vader. Ik aarzelde bij zijn vertrek of ik tevoorschijn zou komen om hem te groeten, maar concludeerde: nee, hij niet.

[p. 42]

Hofland schreef een column getiteld vorstenbelasting.⁴⁹ Hij neemt het nota bene op voor staatssecretaris Aad Nuis, die geen subsidie verleende voor de productie van Emily, of het geheim van Huis ten Bosch. Ik had niet gedacht ooit een dergelijk wangedrocht uit zijn pen te zien komen.

Adonis was een absolute ramp. Allemaal enge oude heren, die zich storten op een paar jonge ventjes. Er was helemaal niets bij. Ik ging om 22:30 uur naar huis, nadat ik mezelf had afgetrokken. Liever dat dan een engster zijn gang laten gaan.

49 Zie bijlage 16.

11 augustus 1996

Regen, rustige werkdag. Om 09:30 had ik al 2,5 uur lang een nieuw deel Memoires gecorrigeerd, want de typemachine maakt teveel lawaai voor de zondagochtend. Op de achtergrond ontroert Liszt me.

Eduard was gisteren bij zijn grootvader in het verzorgingshuis geweest. ‘Willem, zorg je dat je nooit op zo'n plek terechtkomt?’

Er zal eens een dag komen dat bekend wordt dat de oorlog in Tsjetsjenië feitelijk door de cia werd aangezwengeld, in navolging van wat aanvankelijk in Afghanistan tegen de Sovjets gebeurde.

Nu wordt Gerrit Jan Wolffensperger als fractievoorzitter van d66 in de Tweede Kamer weggepest. Hij zou te weinig leiderscapaciteiten hebben. nrc Handelsblad meldde in dikke letters dat hij zich gekwetst voelde.⁵⁰

Ik kan geen tennis meer kijken, want Eurosport wordt niet meer doorgegeven op de kabel. De rest is rotzooi, ook de buitenlandse zenders.

Ik heb Trees gebeld. Peters moeder doet haar ogen niet meer open, en spreken doet ze ook nauwelijks meer sinds de hersenbloeding. Wat moet er in godsnaam in Peter omgaan? Het lijkt geen zin meer te hebben nog te komen, want zijn moeder zal hem niet meer herkennen. Peter had Trees al gezegd dat hij geld voor een ticket had. Ik schreef hem het jammer te vinden dat ik hem niet bij kan staan, want ik heb kracht voor twee.

Het is nu 21:45 uur. Ik stop ermee voor vandaag. Ik heb dertien uur gewerkt, wat ik heerlijk vind om te doen. Ik ben hierin precies als mijn vader. Echt werken geeft voldoening. Heel jammer dat Peter dit niet kent.

50 NRC Handelsblad, 10 augustus 1996.

[p. 43]

12 augustus 1996

cnn meldt nieuwe arrestaties in Indonesië. Tot dusverre op de Nederlandse televisie geen woord hierover. Een kleinzoon van ambassadeur Sukrisno, Dahono Binarto (17) kwam langs om Mijn vriend Sukarno te halen. De jongen wil de politiek in. Hij zou eigenlijk naar Djakarta moeten als hij klaar is met de middelbare school. Hij is zeer Javaans en straalt iets bijzonders uit. Pak Sukrisno (78) is al drie keer gevallen en kan niet meer zo goed tegen de warmte. Pak kan beter in Nederland blijven.

Erik Jurgens stuurde een uitgebreide reactie op mijn briefje waarin hij benadrukt dat hij gelooft in mijn gelijk en me opnieuw vraagt vertrouwen in hem te hebben.⁵¹ Van het gesprek tussen Alatas en Van Mierlo was hij niet op de hoogte, dus het was toch goed dat ik hem dat briefje heb gestuurd. Ik heb hem bedankt voor zijn engelengeduld.

Hans Dijkstal stuurt de Kamerleden Van Oven en Rehwinkel voor de zoveelste keer met een kluitje in het riet met de beantwoording van hun vragen. Kamerlid Sharon Dijksma zond me een kopie.⁵² Zij leeft met mijn gevecht mee.

Rafael Kubelík (82) is overleden. In de jaren vijftig heb ik meer dan eens van hem genoten. Dirigenten als hij zijn er niet meer. Ook P.M. Smedts (83) is overleden. Van 1956 tot 1962 (ongeveer) speelde hij een rol in mijn leven. Henk Strabbing zegt in de Volkskrant dat hij een pastoor was die zijn pappenheimers kende. Ik heb Strabbing direct geschreven waarom ik weinig goeds over Smedts te zeggen heb.⁵³

Eduard is op oorlogspad. Hij verdwijnt hele periodes uit zicht als hij vrij is. Dat is al eerder gebeurd. Ik denk dat ik er nu mijn conclusies aan moet verbinden. De tijd heeft alles veranderd. De openheid is te eenzijdig geworden. Wat Peter beweegt, daar weet ik al helemaal niets meer van. En Eduard gaat dezelfde kant op. Prima, het is de realiteit.

Ik heb een stukje van Villa Felderhof gezien. Dank de hemel dat ik daar niet in zit.

51 Zie bijlage 17.

52 Zie bijlage 18.

53 Zie bijlage 19.

13 augustus 1996

Ik schreef Hans van Mierlo om er nog eens op aan te dringen nu toch eindelijk een redelijke en rechtvaardige regeling te treffen om van de hele zaak af te zijn.⁵⁴

Nicolaï sprak gisteren met Verploeg en ook nog even met

54 Brief, d.d. 13 augustus 1996.

[p. 44]

Abram en Brakman. Hij was begonnen over de brief van 2 juli, en had gezegd dat deze nogal ‘overspannen’ was. Abram leek te suggereren dat de brief misschien in de ijskast moest. Toen spraken ze over de voortzetting van de financiering, waarop Nicolaï gezegd had dat het de vraag was of ik de financiering van de nvj nog wel wilde, waarop beide heren op het puntje van hun stoel gingen zitten. Door die opmerking viel namelijk het chantagemiddel van de nvj tegen mij weg. Nicolaï heeft herhaald dat de klacht over de meineed van Docters van Leeuwen wordt voortgezet evenals het hoger beroep inzake het mogen verhoren van prinses Margriet.

Het was opvallend dat Nicolaï nu wel ineens heel graag mijn pamflet wil lezen, terwijl hij daar eerst geen belangstelling voor had. De nvj heeft zich dus echt zorgelijk uitgelaten.

14 augustus 1996

Peter belde al vroeg. Nu zijn moeder is ‘fading away’, wil hij voor de begrafenis overkomen, maar niet eerder. ‘Ik heb al zo dikwijls afscheid van haar genomen. Ik wil het niet nog eens meemaken.’ Dat begrijp ik volkomen. Hij ontving het geld dat ik hem zond, maar een ander pakje is weg. Over de 2.000 gulden die ik voor zijn ticket gereserveerd had, zei hij: ‘Keep them for a rainy day.’ Edwin geeft hem nu een ticket - dat werd tijd. ‘The country is sinking in utter chaos,’ zei hij. Het wordt tijd voor hen het land te verlaten.

Wim Wertheim belde. Hij had gehoord dat Sukmawati zou worden gearresteerd. Ik geloof er niets van, zo gek zijn ze nu ook weer niet. Hij had ook gehoord dat Habibie zich van de situatie gedistantieerd had, wat hij veelbetekenend vond. Suharto gaat eraan, daar was hij het mee eens.

Ik heb met Casper in een Italiaans restaurant gegeten. Hij zag er prima uit. Zijn gezicht begint lijntjes te vertonen. Casper zei dat hij Carine had afgekocht. Hij vond dat ik hetzelfde moest proberen te regelen met de Staat: een bedrag ineens. Hij suggereerde dat ze er anders voor konden zorgen dat ik een autoongeluk zou krijgen en dan zouden ze er met een paar centen vanaf komen.

15 augustus 1996

Leidse hoogleraar psychologie René Diekstra heeft uit een Amerikaanse bestseller een aantal passages overgeschreven, en vergat zijn bron te vermelden. Groot gedonder in de glazen.⁵⁵

55 NRC Handelsblad, 14 augustus 1996.

[p. 45]

Intussen is Willem Wagenaar door de koningin benoemd tot rector magnificus in Leiden. Ook een psycholoog, gespecialiseerd in menselijke waarnemingen in het geheugen. Ik heb professor Wagenaar wel eens op televisie zien spreken in een interview, en vind hem een zeer vreemde vogel.

Willem Brugsma noemt mij in hp/De Tijd in een adem met Poncke Princen, terwijl als twee mensen uitersten zijn, Princen en ik dit zijn. Ellen belde uit haar zomerhuisje in de Pyreneeën en adviseerde mijn lidmaatschap van de nvj op te zeggen. Ik heb mijn Nederlanderschap ook nooit opgezegd omdat Luns gek was.

Ik ontdekte eergisteren een rare plek op mijn onderbuik. Ik schrok me het lazarus en dacht meteen aan aids. Ik deed er de kwikzalf uit Suriname op en wachtte twee dagen. Ik keek vanavond opnieuw. Het is droog, maar het blijft een vreemde plek. Nu heb ik er een zalfje uit Djakarta opgesmeerd. Nu maar afwachten of het helpt, anders weer snel naar Overbeke.

Vannacht heb ik, al was het niet veel, in bed geplast. Er is dus iets mis met mijn blaas. Alles in de wasmachine geflikkerd en nu is mijn bed weer fris.

16 augustus 1996

Ontmoette Henk Hofland een half uurtje. Hij heeft indertijd Hans van Mierlo naar het Algemeen Handelsblad gehaald. Dan zou hij, als hij wilde, nu toch wat moeten kunnen bereiken. Hij beloofde hem nu echt te zullen opbellen. Ik gaf hem een kopie van Erik Jurgens' laatste brief. Gerard Mulder van Vrij Nederland schijnt een boek te hebben geschreven. Henk gaf me twee pagina's waarop de oude, uit de duim gezogen verhalen van Dries Ekker werden herhaald.⁵⁶ Er klopte dan ook weer geen moer van. Ik heb zelf exact beschreven hoe het wel is gegaan. Ik zou in Den Haag in 1958 telefonische instructies hebben ontvangen van minister Subandrio uit Djakarta. Types als Ekker en Mulder zijn op instructies levende journalisten, en denken blijkbaar dat anderen ook zo zijn. Wie mijn Memoires leest, zal begrijpen dat ik een leven lang baas ben geweest in eigen brein en van absoluut niemand instructies vroeg of aannam. Adviezen ja, en dan nog besloot ik altijd zelf.

Henk zei Hans Maarten van den Brink de brief geschreven te hebben die hij me had toegezegd. Hij had geadviseerd mij een televisieshow te geven, en dat die succesvoller zou zijn dan

56 Gerard Mulder en Paul Koedijk Léés die krant! Geschiedenis van het naoorlogse Parool 1945-1970, Meulenhoff, Amsterdam, 1996, pag. 412-413.

[p. 46]

Oprah Winfrey. Van den Brinks reactie was negatief, maar hij zou erop terugkomen.

Ik zei gelezen te hebben dat Henk bij zijn moeder in Kralingen begraven wilde worden en dat sommige mensen er niet bij mochten zijn. ‘Nee, niemand komt, behalve Mimi en Elly aan een kant met de kinderen en aan de andere kant een notaris met een witte vlag.’

Ik had Ruud Lubbers geschreven nog een keer een gesprek met hem en zijn vrouw te willen hebben. Hij belde vanuit zijn buitenhuis in Overijssel, was heel vriendelijk, maar zei: ‘Ik heb gezegd wat ik te zeggen had en daar niets aan toe te voegen. Daar moet ik eerlijk in zijn.’ Ik vroeg hem ook Ria nog eens te bedanken voor haar getuigenis. Dat zou hij doen. Ze was weg om boodschappen te doen. Ik vroeg of hij Van Mierlo nog wel eens zag. ‘Een heel enkele keer.’ Toen ik hem daarop vroeg of hij bij Van Mierlo niet nog eens een zetje kon geven, zei hij: ‘Dat zal ik doen.’

Gerard Spong wil helpen. ‘Gaarne ben ik bereid de gevraagde “vriendendienst” te verlenen. Ik merk wel op, dat ik volsta met kritische lezing en een mondeling advies.’⁵⁷ Ik heb het briefje meteen naar Nicolaï gefaxt.

Dirk Vlasblom wordt uit Indonesië gestuurd, nadat hij daar zes jaar heeft gezeten. Ze zeggen dat dit volgens de regels is, maar dat zou vier jaar zijn. Er klopt dus niets van. Volgens Suharto is het verzet in Indonesië in de kiem gesmoord, en zouden er 100 doden zijn gevallen. Abdurrahman Wahid bevestigde dit laatste en sprak van 116 doden.

57 Brief d.d. 15 augustus 1996.

17 augustus 1996

Indonesië houdt militaire manoeuvres in de richting van China. Dat is om de aandacht van Washington af te leiden. Slim bedacht, buitenlandse dreiging in het verhaal proberen introduceren, maar het zal te laat zijn. Maandag ga ik Mijn vriend Sukarno per luchtpost naar Megawati sturen.

Willem Roosdorp, die het tot consul-generaal in Kaapstad heeft gebracht, is overleden. Een voor een beginnen mijn klasgenoten van Nijenrode uit de periode 1946-1948 ons te ontvallen. Arme kerel, hij werd maar 69 jaar. Er gaan gedachten door mijn hoofd, maar ik voel weinig emotie of rouw. Ik heb een paar brieven van hem uit de Nijenrode-tijd in mijn dagboek zitten.⁵⁸

Soms kijk ik mijn kamer aan de Westerkade rond en besef dan

58 Zie ook Memoires 1925-1957, 1961-1963, 1966-1967, 1973-1975, 1978, 1984-B.

[p. 47]

steeds dat mijn vriend John van Haagen dit allemaal voor me timmerde. Ook hij is er niet meer. Hij heeft zijn gezondheid versleten in de Rotterdamse haven.

Gerard Arninkhof is voor de nos in Djakarta. Hij interviewde Alatas, die zei dat verschil van mening mag, maar dat wat er nu gebeurd is, het aanzetten tot omverwerping van de regering was, en daar moest tegen worden opgetreden. Waarom vroeg hij niet: ‘But does this justify to shoot, to kill on demonstrators?’ En bovendien geen enkele vraag over Vlasblom, en waarom hij het land wordt uitgezet. Ze hebben dus iemand gestuurd die niet op de hoogte is.

18 augustus 1996

Reza Jahangir belde na een vakantie met een vriend in Zuid-Frankrijk. Over Peter en het pik-georiënteerd zijn, gaf hij nu toe ook met Edwin van Wijk te hebben gesproken, en dat het mogelijk was dat wat Peter en wat Edwin hadden gezegd, door hem door elkaar was gehaald.

Heel onverwachts stonden Jaap en Gon Drabbe voor de deur. Ze bleven een paar uurtjes babbelen. Ik gaf Jaap Persona Non Grata.

Ik heb Peter Nicolaï een kopie van de zetproef van Liegen tegen Beatrix gebracht. Wolffensperger had tegenover Nicolaï bevestigd dat Van Velzen op Buitenlandse Zaken zich met hand en tand tegen een regeling met mij verzet. Dan is Van Mierlo dus toch geen knip voor de neus waard dat hij zich door een wob-ambtenaar op zijn ministerie de wet laat voorschrijven. Peter Nicolaï had gevraagd: ‘Zou Van Mierlo de zaak in het kabinet moeten brengen?’

‘Ja,’ zei Wolffensperger, ‘maar Kok is ook tegen Oltmans.’

Nicolaï gaat zich een ongeluk schrikken als hij mijn pamflet leest, maar ik strijd met open vizier tot het bittere einde.

19 augustus 1996

Ik ben op bezoek gegaan bij Con Hermens-Verhelst, die inmiddels 85 is.⁵⁹ Zij is in goede conditie, ook geestelijk. Ze is overtuigd de hele familie terug te zien in de hemel. Dat had grootvader Elie Poslavsky namelijk aan de hand van zijn studies, boeken en foto's uitgelegd in Villa des Maronniers in Sprimont.

Ik heb opnieuw een brief gestuurd aan Beatrix.⁶⁰ Nu ook Kok en Van Mierlo niet erg van plan lijken te zijn naar de feiten te

59 De dochter van mijn grootvader Willem Oltmans bij Simo Sastro Pawiro.

60 Zie bijlage 20.

[p. 48]

kijken en zich eenzijdig laten voorlichten, hoop ik opnieuw dat Beatrix zich eens een keer laat gelden.

20 augustus 1996

Gisteravond op het bruggetje in het Warmoesstraatkwartier kwam een Britse punk, misschien 24 naast me op de balustrade zitten. Wayne, kaalgeschoren hoofd, behalve een opstaande kuif. Vanmorgen ontdekte ik pas dat de kuif groen was. Jeans, black boots, kettingen, zwaar leren jack met een doodskop, vol insigne's. Hij had zijn paspoort verloren toen hij dronken was geweest, en had geen plek om te slapen. Dus ging hij achterop mee naar de Westerkade. Hij was in voor wilde seks, maar hij stonk, dus ik liet hem eerst douchen. Hij vroeg zelf om een massage. Hij zat onder de tattoo's, had een lat en vroeg of ik hem wilde zuigen. Daar begin ik dus niet aan. Toen vroeg hij me zijn ballen te zuigen, terwijl hij zichzelf aftrok. Hij snurkte rampzalig en we hebben slecht geslapen. Om 09:00 uur heb ik hem weggewerkt. Hij was fatsoenlijk, maar dat wist ik meteen, vroeg om niets en gedroeg zich behoorlijk. Hij was uitgehongerd en at zeker tien crackers en veel brood. Eigenlijk een aardige kerel.

Ik heb Van Mierlo geschreven of hij niet eens onafhankelijke advocaten naar mijn zaak wil laten kijken, in plaats van zich te laten adviseren door de personen die betaald worden om mij tegen te houden.⁶¹

Vanavond een Spaanse jongen, dacht eerst dat het een Japanner was, absoluut mijn hart opgehaald in Adonis. Ik had hem wel mee willen nemen, maar ging toch alleen naar huis. Ook de punk, die ik weer tegenkwam, liet ik staan.

61 Brief d.d. 20 augustus 1996.

21 augustus 1996

Eduard is vandaag jarig. Hij zit in Parijs, wat ik vreemd vind. Ik sliep tot 09:45 uur, na de korte nacht gisteren met Wayne. Het lichaam corrigeert zo'n ramp meteen.

Paul de Ridder heeft 130 manuscriptpagina's van de Memoires 1982 gelezen en vindt ze prima. Hij zou ze het liefst nu meteen publiceren. Hij zei dat een dagboek als dat van mij nergens ter wereld te vinden zal zijn.

Nicolaï reageert niet op mijn pamflet, wat Ellen meteen gedaan zou hebben. Zij geeft dan spontaan haar mening. Nicolaï broedt eerst iets uit. Hij is ook meer op geld gericht dan Ellen. Daarom vertrouw ik Ellen totaal en Peter nog niet echt.

[p. 49]

Ik heb na lang aarzelen toch Pak Alatas geschreven dat hij wel goed wegkwam met Gerard Arninkhof, die niet alleen verzuimde te vragen waarom Vlasblom het land uit moest, maar ook niet vroeg waarom Suharto met scherp op demonstranten liet schieten. Ik schreef Alatas dat hij een mooi praatje hield, maar dat ik zijn woorden niet geloofde.⁶²

In de nek bijten kan best lekker zijn, maar de jongen die me vanavond te grazen nam overdreef. ‘Wat ben jij een geile kerel,’ fluisterde hij me toe en kwam klaar.

De regering heeft bepaald dat homo's zich als partners kunnen laten registreren, wat dezelfde juridische status heeft als het huwelijk. Een notaris kan zo'n partnerschap weer ontbinden. Vreemd. Moet zeer aan de gedachte wennen.⁶³

Het bestuur van de nvj zou diep geschokt zijn over de dodelijke aanslag op een Indonesische journalist in Indonesië. Als ik dan bedenk welke heren deze club leiden, heb ik moeite zo'n bericht serieus te nemen. Ze zullen nooit een communiqué uitgeven dat ze geschokt zijn door wat langzamerhand bewezen is, hoe schandalig een lid van de nvj veertig jaar lang door zijn eigen regeringen is behandeld, niet doodgeschoten, maar wat Piet Schaepman altijd noemde, ‘wel vermoord’.

Zeven miljoen bijen zijn omgekomen door het gebruik van gif, waarmee bloemen, planten en gewassen worden bespoten om schadelijke larven te bestrijden. Ze gaan op een ellendige manier dood, het duurt een halve dag. Er wordt gesproken van een bijenramp. Merels zien bergen dode bijen en brengen die naar hun jongen. Wat gebeurt er met die vogels?

62 Brief d.d. 20 augustus 1996.

63 De Volkskrant, 21 augustus 1996.

22 augustus 1996

Docters van Leeuwen is voor de zoveelste keer grootscheeps in opspraak gekomen. De Telegraaf opende ermee.⁶⁴ Twee dagen nadat ik via 't Beatrix-postkantoortje liet weten dat ik Docters van Leeuwen voor meineed zou aanklagen. De rode knop wil niet dat mij de eer te beurt valt Docters van Leeuwen neer te halen. Ik zond een kopie naar Peter Nicolaï met de suggestie dat we nu niet te lang moesten wachten met hem aanklagen, omdat hij anders wel eens eerder om zeep geholpen kon zijn. Als De Telegraaf de primeur heeft, zwijgt de rest van de pers.

F.W. de Klerk heeft voor de Waarheidscommissie namens de toenmalige regering en de Nationale Partij zijn excuses aange-

64 De Telegraaf, 22 augustus 1996.

[p. 50]

boden voor schendingen van de rechten van de mens.⁶⁵ Hij kon het niet nalaten veel van de schuld op zijn voorganger P.W. Botha af te wentelen, wat zijn optreden zeer ontsierde. Dat doe je niet, en zeker niet op zo'n moment in de geschiedenis. Typisch De Klerk, die altijd een gladde aal-advocaat zal blijven. Bovendien heeft hij oud-president Botha verraden om de macht te grijpen. En toch denk ik dat Zuid-Afrika alleen dankzij apartheid de chaos bespaard is gebleven die elders in Afrika is ontstaan, na de dekolonistatie.

65 NRC Handelsblad, 21 augustus 1996.

23 augustus 1996

Het anc geeft nu ook toe gemoord en gemarteld te hebben en zelfs plannen te hebben gemaakt in de jaren tachtig het voltallige blanke kabinet met autobommen om te brengen.⁶⁶

Ik heb anderhalf uur met Mimi Hofland in het huis in de Boticellistraat zitten praten, de plek waar we heel wat prettige uurtjes doorbrachten, voordat Hofland haar verliet omdat hij op haar uitgekeken was. Ik ken haar sinds 1947 en was getuige bij hun huwelijk. Ik heb een dermate opeenstapeling van onaangename informatie te horen gekregen dat ik momenten had dat ik dacht: was ik maar niet gegaan. Maar moet ik haar laten schieten omdat haar man op hol is geslagen? Henk verliet deze maand tien jaar geleden de Boticellistraat, via een verdwijningsact. Ze kwamen na vier maanden New York (waar ze in de flat van Jan van Wieringen woonden) met een stapel koffers terug. Hun zoon Edmond haalde ze van Schiphol af. Een koffer liet Henk in de auto achter, en om 12.30 uur zei Henk: ‘Mag ik je auto even lenen, dan kan ik om 13.00 uur de vergadering in Keyzer halen.’ En weg was hij. Die koffer is alles wat hij van huis meenam.

Ik wil het eigenlijk niet weten. Henk komt bovendien zijn toezeggingen aan haar of zijn zonen niet na, dus waarom zou ik moeten verwachten dat hij ze over Van Mierlo aan mij wel inlost?

Peter Nicolaï belde. Hij had de brochure nog niet gelezen. Is dat waar? Alleen Ellen Pasman leest deze schrijfsels meteen. Hij interpreteerde de antwoorden van Dijkstal aan Kamerleden als de verdediging van Docters van Leeuwen - en is het nu dus weer niet eens met Ellen.⁶⁷ Hij is het nog nooit eens geweest met haar. Zal blij zijn als Ellen terug is van vakantie.

Even later belde Ellen van haar vakantieadres! Er was iets ge-

66 International Herald Tribune, 23 augustus 1996.

67 Betreft bijlage 17.

[p. 51]

beurd. Ze belde om me te waarschuwen dat Nicolaï Liegen tegen Beatrix gaat gebruiken om zich als advocaat terug te trekken uit de zaak. De nvj oefent bij Doeleman druk uit om Ellen van Peter los te weken, opdat men Ellen haar congé kan geven. ‘Willem, ik doe gewoon mijn werk als advocaat en heb verder met intriges niets te maken. Peter speelt op safe. Hij wil geen vijanden maken.’

‘Ja, hij is net zo slap als het handje dat hij geeft,’ zei ik. Maar ik verdom het om mijn werk stop te zetten omdat we met de Staat in gevecht zijn. Ik heb Nicolaï meteen nog een brief gebracht met mijn uitleg waarom ik Liegen tegen Beatrix schreef. Ellen heeft Jurgens gebeld, die haar zei dat de lobby via Van Mierlo er somber uitzag. De oorlog gaat dus verder.

Het is 21:00 uur. Ik heb hard gewerkt, ik ben op pagina 233, 31 juli 1982, maar moet nu stoppen. Ik ben erachter gekomen dat ik de laatste ontmoeting met Buringh Boekhoudt altijd onjuist heb verteld - totaal niet opzettelijk - maar puur en alleen door een gebrek aan accuraat herinneringsvermogen.

Waarom let Theo van Gogh niet een beetje op zijn gewicht?

24 augustus 1996

04:00 uur

Ik kon niet slapen van alle onzekerheden. Waarom zwijgt Henk Hofland? Het gesprek met Mimi was niet bemoedigend. Hoe zou het met Peters moeder zijn en met hemzelf? Hij moet door een pijnlijke periode gaan.

Theo van Gogh stond op het antwoordapparaat en zei nota bene dat hij me heeft gemist bij de première van zijn film Blind Date, gisteren om 12:00 uur. Toen liep ik Thermos binnen. Ik dacht er 's avonds pas aan.

Joris Voorhoeve heeft na een indringend gesprek met de Arubaanse gevolmachtigde minister Croes bereikt dat deze de beschuldiging van betrokkenheid van de bvd en de marine bij de doorlevering van 1.000 kilo softdrugs heeft ingetrokken. Ook deelde Voorhoeve vrolijk mee dat niemand, ook Docters van Leeuwen niet, blaam treft.⁶⁸ Wat een Haagse schoftentroep. Voorhoeve is een van de kwalijksten onder de slechten in de residentie. Dat wist ik al toen hij 25 jaar geleden naar mijn huis kwam om een interview te maken. Maar waarom schreef De Telegraaf gisteren over de beschuldiging als die nu weer van de baan is? Is dit alles dan een geplande actie om het idee te planten dat Docters van Leeuwen ‘zuiver’ is?

68 De Telegraaf, 24 augustus 1996.

[p. 52]

Eef Brouwers schreef me een briefje dat hij mij, net als andere geïnteresseerde journalisten, nader zou informeren zodra meer bekend is over de reis van Beatrix naar Zuid-Afrika.⁶⁹

De Telegraaf heeft ook een pagina over Megawati. Dat wilde ik vorig jaar doen in hp/De Tijd, maar dat gaat nu niet meer.

Er was weer een proleet aan het fluiten in de stoomruimte. Ik vind dat even onbeschaamd als smakken aan tafel. Waarom anderen daarmee lastig vallen? Ik doe zoiets nooit. In Adonis was een enge kerel, die recht op me afkwam en wat wilde. Ik duwde hem weg, waardoor hij zo beledigd was dat hij begon te dreigen dat hij me eruit zou laten zetten. Ik reageerde niet en hij verdween.

69 Brief d.d. 23 augustus 1996.

25 augustus 1996

Ik heb er al vijf uur werk op zitten. Februari tot augustus 1982 is bijna klaar. Als ik maar doorzet, komt alles af.

Peter Edel, een schrijver uit de kringen van Papieren Tijger, had me zijn hoofdstuk over de moord op jfk uit zijn manuscript over samenzweringen toegestuurd. Ik belde hem om te zeggen dat ik het niet goed vond. Ik hoorde van Peter dat prins Bernhard hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer Martin van Amerongen naar Soestdijk had ontboden. Ze hebben een paar uur gesproken naar aanleiding van Bernhards vraag wat Van Amerongen tegen hem had. Bernhard wilde vooral weten waarom Van Amerongen de lullige stukken van René Zwaap tegen hem en de Oranjes accepteerde. Hierna waren beide heren de beste maatjes geworden.

Ik belde René die het verhaal van Peter Edel bevestigde. Het was enige tijd geleden gebeurd en het had geheim moeten blijven. Daar zie je weer hoe het in dit land werkt. Ik zei René dat het dus duidelijk is dat er geen oppositionele interviews noch artikelen meer te maken zijn. Alle media zijn gezagsgetrouw geworden en de commerciële tv-markt is via Endemol aan het gelijkschakelen. René wil voor 13 september een interview met mij maken voor De Groene Amsterdammer.

Om 18:12 uur verscheen ineens Peters moeder in mijn brein. Ik weet niet wat het betekent en of er iets ernstigs met haar aan de hand is, al is het wellicht haar liefste wens om nu heen te gaan.

In de stad fietste een kerel langs me die verstaanbaar zei: ‘O, leeft die ook nog.’ En een even later, heel hartelijk: ‘Dag Willem.’ Geen idee wie het was.

[p. 53]

In de darkroom liepen twee kerels (in de dertig) langs, die samen jongens pakten. De een herkende me en de andere hoorde ik zeggen: ‘Wie?’ Hans Geerlofs zei eerder deze week dat iedereen me in de darkroom heeft gesignaleerd. Maar ja, ik moet toch wat. Vervolgens liep er een klein, dik, afschuwelijk mannetje met een hoofd als een biljartbal, piemelnaakt rond, spullen in een plastic tasje. Hij viel iedereen lastig, maar niemand wilde hem aan zijn lijf hebben.

Ik denk dat Peter Nicolaï Liegen tegen Beatrix nu wel gelezen heeft, maar ik hoor niets van hem.

Ik zag een boeiende documentaire over Pramudya Ananta Toer. Er worden harde noten gekraakt over de Orde Baru. Hij noemde Suharto een ex-sergeant uit het knil. Joesoef Isak kwam er kort in voor. De boodschap was vooral dat Indonesië een politiestaat is waar schrijvers hun leven niet zeker zijn.⁷⁰ Waarom raken mij die beelden uit Indonesië toch zo? Het lijkt nu een droom dat ik daar vorig jaar drie maanden was.

70 Redactie: Het gaat om de op die dag door de VPRO uitgezonden documentaire Jalan Raya Pos (De Groote Postweg) van Bernie IJdis. De film is te zien op YouTube, https://youtu.be/4pJgo8GS5fw

26 augustus 1996

Peters stem klonk goed toen hij vandaag belde. Hij vertelde dat zijn moeder steeds meer achteruitging.

Hofland had de secretaresse van Van Mierlo gebeld, maar er werd niet opgenomen. Hans Maarten van den Brink was zeer huiverig voor mij, maar wilde er wel over praten. Henk is overtuigd dat er een film moet komen over mijn zaak tegen de Staat ‘om te laten zien hoe het establishment iemand kan kraken als het dat wil.’

Paul en Lidewij van Papieren Tijger hebben afgelopen weekend op de Uitmarkt vrijwel niets verkocht. Het was een rampjaar.

Rik Felderhof had Jenny Arean en Jan Foudraine in zijn programma. Foudraine begon met onzin over zijn ouders. Jenny pakte hem precies in de roos aan en zei: ‘U loopt zich al twee dagen te vervelen en als we over boten of zeilen praten, zit u te gapen en gaat u naar bed. U bent alleen enthousiast over uw eigen onderwerp.’ Daar had zij volkomen gelijk in. Gerard Croiset was precies zo. En dan is Jan oneerlijk, door het allemaal te ontkennen.

27 augustus 1996

Wolffensperger bracht aan Peter Nicolaï over dat landsadvocaat

[p. 54]

Johan de Wijkerslooth minister Van Mierlo had verzekerd ‘dat Oltmans geen schijn van kans had om zijn zaak tegen de Staat ooit te winnen.’ Om die reden voelde de minister zich gedekt om niets in mijn zaak te ondernemen. We zullen dat nog wel eens zien. Ik geef absoluut niet op. ‘Wolffensperger is zo onbetrouwbaar als de pest,’ zei Nicolaï nog.

Arendo belde dat hij over deel zes van de Memoires een stukje in Elsevier zet.⁷¹

Ik vertelde hem over de punklogé. ‘Heb je dat in je dagboek gezet,’ vroeg hij. ‘Al doe je het maar voor mij.’ Soms denk ik dat Arendo alleen door mijn Memoires bladert vanwege de seksuele passages. Of is dat oneerlijk om te zeggen?

Peter belde tien minuten geleden (18:00 uur). Hij zei: ‘Willem, my mother died this morning, very peacefully with a smile on her face.’ Hij komt donderdag naar Nederland en wil drie weken blijven. Hij scheen erg rustig. Ik zie haar voor me. Haar vertrouwen in mij als Peters vriend. Haar zorg voor mijn moe-

71 Elsevier, 31 augustus 1996.

[p. 55]

ders hond, toen ik een reis moest maken. Ik heb haar bijna 30 jaar gekend. Een hele lieve, wijze dame. Wat wil je met elf kinderen? Ik vroeg Peter nog of hij geld nodig had voor een ticket, maar dat was al geregeld.

Peter leek zoveel op zijn moeder, ik zag altijd gelijkenissen. Als klein jongentje wachtte hij altijd boven achter het raam, tot zijn moeder 's avonds thuiskwam. Dat ontroerde me toen zijn moeder dat vertelde en het roert me nu weer. Ergens heb ik ook altijd met zulke ogen naar Peter gekeken. En nu - twee flessen whisky per avond.

Ik heb meteen brieven geschreven aan Peter en Trees om hen sterkte en kracht toe te wensen.⁷²

72 Zie bijlage 21.

28 augustus 1996

Er kwam een verbazingwekkende fax van Buthelezi. Behalve dat hij me graag wil ontmoeten als ik in Zuid-Afrika ben, vertelde hij dat ze over Bung Karno in het kabinet gediscuteerd hadden. Wat erover hem gezegd was, kon Buthelezi niet opschrijven, maar hij wil het me graag vertellen als ik hem weer spreek. Ik ben heel benieuwd wat hij over Sukarno te zeggen heeft.⁷³

Ondanks een kort bezoek van Hans Lonis vanmorgen, heb ik flink door kunnen werken. Ik ben al bij pagina 28 van een nieuw deel.

Om 16:00 uur was er paniek. Peter Nicolaï belde en was er zeker van dat als Liegen tegen Beatrix in deze vorm uit zou komen, Ellen Pasman bij Doeleman zou worden ontslagen. Ik had ook niet mogen weten, dat Hans Verploeg om het ontslag van Ellen bij Doeleman had gevraagd. Dat had ze me nooit mogen vertellen. Maar Ellen herinnerde er even later per telefoon vanuit de Pyreneeën aan dat het Hans Verploeg zelf was geweest die mij in juni een kopie van zijn verzoek aan Doeleman had gezonden. Dus het verhaal van Peter Nicolaï klopte niet. Hij wilde ook meer details hebben over de zaak Klaas de Jonge en de rol van Hendrik Bentinck in die zaak. Ik vroeg: ‘Als ze Ellen ontslaan, dan is er toch nog een Orde van Advocaten?’

‘Daar zitten ze zelf in,’ antwoordde Peter, op een toon alsof hij het een stomme vraag vond.

Bob Tapiheru belde dat hij tot 15 september in Heidelberg zal zijn. Het lijkt erop dat hij zin heeft in 19 september.

Philips heeft een televisie ontwikkeld die zo plat als een dubbeltje is. Prijs: fl 20.000,-.

73 Fax d.d. 27 augustus 1996.

[p. 56]

29 augustus 1996

Peter is vandaag 51 jaar geworden. Ik kan me dit nauwelijks voorstellen, want ik kende hem nog als 21-jarige jongen. Er kwam een annonce van het overlijden van zijn moeder. Peter en Edwin staan op de kaart, wat goed is, maar ik vind het toch een beetje vreemd. Ik ga er niet heen als het aan mij ligt. Ik ben uitgenodigd voor de koffietafel, alleen ik houd daar niet van. Ik ga er alleen heen als Peter me vraagt, maar hij kent me te goed om dat te doen. Misschien ga ik vrijdag afscheid nemen bij de avondwake. Steeds zie ik het gezicht van Peters moeder voor me. Ik voel dat ik toch afscheid van deze lieve dame moet gaan nemen. Ik ga. Ik lees de prachtige kaart nog eens goed, en krijg tranen in mijn ogen.

30 augustus 1996

Peter moet al in Brussel zijn, want hij zal met de Sabena zijn gereisd. Vanavond is er een avondwake voor de moeder in de parochiekerk vlak bij haar huis. Daar moet ik naar toe. Ik kende Peters moeder te goed. Ze keurde onze vriendschap goed en wist dat mijn affectie echt was, niet op seks gericht. Het begon wel op die manier, maar het verbeterde meteen, bijna tot iets compleet anders.

Ik werkte non-stop, bereikte pagina 44, maar ben in een trieste stemming.

Trein naar Tilburg

Hoogtepunt van vandaag was Gino die langskwam. Hij zag er op zijn 26ste aantrekkelijker uit dan ooit. Hij wil terug naar Peru om daar een bar te beginnen. Hij wil hulp - niet zozeer financieel, maar voor ideeën. In december wil hij naar Peru om de mogelijkheden te onderzoeken. We zijn uiteindelijk toch even gaan liggen en hebben wat gerotzooid. Nauwelijks was hij weg of ik viel terug in mijn trieste stemming.

18:45 uur, Vredeskerk, Ringbaan West, Tilburg

De klok van de kerk luidt. Voel me heel stil en vol liefde voor deze vrouw. Concentreer me zo totaal op haar dat het is alsof ik met haar in contact ben. Peter had me gezien. Hij omhelsde me van achteren (ik zat op de achterste rij). Ik zei: ‘Wees sterk Peet,’ en ik omhelsde Trees die bij hem was en zei: ‘Dank voor je lieve woorden.’ We waren in tranen. Peter zag er heel goed uit.

[p. 57]

Trein

Er werden zeven hele grote kaarsen aangestoken. De priester en dame waren in kostuum en jurk, wat er gek uitzag. Ik dacht aan mams begrafenis, zonder woorden, alleen stilte en muziek. Ik ben een half uur gebleven, gaf tien gulden aan de collecte (volgens mij was ik de enige) en ben toen gegaan. Ik wandelde verdwaasd naar het station.

Ik probeerde te lezen om de reis korter te maken, maar ik ben nog steeds in gedachten bij Peter, die morgen de meest trieste, emotionele dag van zijn leven meemaakt.

22:20 uur, Westerkade

Peter belde uit Heerewaarden, waar hij logeert bij zijn broer Jan en diens vrouw Trees. Hij was zeer verrast geweest mij te zien zitten schrijven in de kerk. Hij was via Rome gekomen, want alle andere vliegtuigen zaten vol. Hij vertelde dat hij zijn moeder nog had gezien.

31 augustus 1996

De begrafenis is voorbij. Ik heb rustig zitten werken vanmorgen, maar mijn gedachten waren natuurlijk daar. Het is Peters diepst gevoelde verlies uit zijn leven, zoals mam dat voor mij was. Daar ben ik zeker van.

Kees d'Huy, een jeugdvriend van Hofland, en aanvankelijk een Nijenrode-collega, is overleden. Hij was een energieke, vrolijke kerel.

1 september 1996

Eduard belde gisterenavond. Hij wist een grote studio, gelijkvloers, met tuin te huur in de Rozenstraat, meer dan 600 piek. Nog maar even niet. Ik zit hier nog wel even goed.

Ik heb Conny Hermens twee foto's gestuurd van haar vader bij de spoorbruggen op Java. Zij had ze niet. Die werden de onwettige kinderen van mijn grootvader Willem dus onthouden.

Witteman interviewt René Diekstra in Buitenhof en vermijdt zorgvuldig het noemen van de Leidse Universiteit. Hij zegt alleen ‘universiteit’ maar laat Leiden weg. De plagiaataffaire is blijkbaar te gênant voor de universiteit. Witteman is te manipuleren, maar daarom zit hij daar ook.

Ik zit nu al zes uur ononderbroken te werken. Zes uur concentratie, en dat lukt dus nog op mijn 71ste. Wanneer zal dat moeilijker beginnen te worden?

Ik ben een uurtje de hort op gegaan. Na achten belde ik Trees,

[p. 58]

die dacht dat Peter naar mij op weg was. Maar dat zal naar Hans Lonis zijn, wat beter is, want ik moet kunnen werken als ik vroeg wakker word. Trees vertelde dat de uitvaart van hun moeder ‘een feest’ was geworden. Ik kromp ineen toen ik dat hoorde.

Saddam Hoessein heeft raketten afgevuurd op de Koerden. Wat bezielt die man om nu een potje schieten te organiseren?

2 september 1996

Tweeëntwintig jaar geleden overleed mam. Het was hetzelfde soort weer.

Ik had Hofland gevraagd een fax aan Van Mierlo te sturen. Hij belde dat hij daar niets voor voelde ‘want die valt in verkeerde handen.’ Hij sprak zelfs over lafbekken op het ministerie.

Ellen is terug van vakantie. Ze belde me en zei te denken dat Peter Nicolaï gelijk had, en dat zij door Doeleman zal worden gedumpt. ‘Dan moet ik jullie maar verliezen,’ zei ik haar. ‘ik laat me niet censureren ten behoeve van shady lawyer practices en onbehoorlijke advocatenkantoren.’

Liegen tegen Beatrix komt gewoon uit. Daar gaat tenslotte mijn hele gevecht over.

3 september 1996

Gino wandelde om 04:00 uur mijn kamer binnen. Hij was in een mum van tijd bloot en plofte op bed. Het was heel lekker, maar ik ben nu wel geradbraakt. Hij wilde 300 gulden lenen om zijn huurachterstand in te lopen, maar dat kan ik me niet permitteren. Hij is net weg, 12:45 uur, dus ik zal Sjan Poslavsky moeten afbellen. Ik had naar het graf van Mam willen gaan en meteen een bezoekje aan Sjan willen brengen.

Bill Clinton heeft 27 kruisraketten op doelen in Irak laten afschieten. Het zou een antwoord zijn geweest op een Irakees offensief tegen een Koerdische stad dit weekeinde door troepen van Saddam Hoessein. Alsof Amerika er iets mee te maken heeft dat Irak maatregelen binnen eigen grenzen neemt tegen een Koerdische minderheid, die met miljoenen door de cia wordt opgestookt om problemen voor Saddam te veroorzaken. Er worden heel smerige spelletjes gespeeld en het gaat uiteindelijk om de olie.

Mr. Frits Salomonson (63) heeft eervol ontslag gekregen als raadsman van het koninklijk huis. Zijn opvolger is E. Wiersma, partner bij De Brauw, Blacksone Westbroek.⁷⁴

74 NRC Handelsblad, 3 september 1996.

[p. 59]

Ik heb twee uur met Peter en Ellen gesproken en kwam van alles weer behoorlijk misselijk uit dat kantoor terug.

‘Mijn intuïtie,’ zei Peter, ‘zegt me dat het kantoor het pamflet zal gebruiken om van Ellen af te komen.’

‘Maar dat is toch crooked,’ riep ik.

‘Dat is het ook, maar zo liggen de kaarten.’ En hij begon het volgende scenario te schetsen: Ellen zal worden ontslagen omdat zij haar cliënt, mij dus, niet in de hand heeft gehad. Zij zal in de advocatuur en de rechterlijke macht worden uitgelachen. Verploeg zal van de daken roepen: zie je wel dat we die man niet hadden moeten helpen. Beiden gaven aan dat rechters alleen worden benoemd als zij regeringsgezind zijn. Wijnholt wilde in Den Haag nog wel eens dwarsliggen, maar Van Delden zat helemaal in de zak van de Staat. Of ik toch niet Eef Brouwers al kon laten weten dat Liegen tegen Beatrix niet zou verschijnen? Ik herhaalde maar niet eens meer dat daar geen sprake van kon zijn.

De nvj heeft nog steeds geen besluit genomen. Er komt geen geld meer, maar de steun blijft. ‘Je kunt niet bewijzen dat Verploeg een tweede keer is gaan onderhandelen in Den Haag,’ zei Nicolaï. Toen ik repliceerde dat Wolffensperger het aan Ellen verteld had, bevestigde Ellen dit. Ze had Wolffensperger erover doorgevraagd en hij beaamde dat het waar was. ‘Dan moet Ellen onder ede gehoord,’ zei ik. Peter en Ellen gebruiken nu voortdurend termen als ‘oorlogvoeren’ in verband met mijn proces. Nicolaï verwacht dat wanneer we Docters van Leeuwen (d66) zouden aanklagen, partijgenoot Wolffensperger zich voorgoed zou terugtrekken.

Ik voel me vandaag zeer gemanipuleerd door zowel Nicolaï als Pasman.

4 september 1996

Opnieuw heeft Clinton kruisraketten op Irak laten afschieten. Ze zouden bedoeld zijn als ‘strategische boodschap’ zowel jegens Irak als Saoedi Arabië meldt de fameuze Joseph Fitchett vanuit Parijs.⁷⁵ Wat de Amerikanen denken zich te kunnen permitteren, gaat steeds verder. Ze hebben ook nog de eenzijdig door Washington vastgestelde no-flyzone boven Irak naar dichterbij Bagdad verlegd.

Nadat Edwin van Rooyen vanochtend bij me was, kwam Peter. Hij zag er goed uit, gezond en oogde ontspannen. Hij lijkt totale controle te hebben over het verlies van zijn moeder,

75 International Herald Tribune, 4 september 1996.

[p. 60]

maar ik vraag me af of de reactie nog moet komen. We aten wat en spraken over van alles.

Zond Peter Nicolaï en Ellen een fax dat ik de pagina's 30-38 van Liegen tegen Beatrix nog eens heb herlezen en er niets aan mankeert.⁷⁶ Dus sorry, mijn boekje komt uit zoals gepland. Ellen belde vervolgens of ik meteen wilde komen, maar dat ging niet omdat Peter hier net was. Trouwens, mijn besluit staat vast. Intussen telefoneerde Paul de Ridder dat Ellen hem had gebeld om hem te overtuigen dat als het pamflet uitkwam, dit mijn zaak zou schaden. Ook omdat zij dan niet meer voor mij zou kunnen optreden. ‘Ik word dan ontslagen en ik vind, dat ik dit niet verdien.’ had ze gezegd, wat waar is. Maar ik ontsla haar niet, dat doen die idioten bij Doeleman.

Ik belde naar Ellen Pasman. ‘De regel is,’ aldus Ellen, ‘dat advocaten zijn gehouden cliënten te informeren wat ze wel en niet kunnen doen. Een advocaat trekt zich zelfs uit een zaak terug als cliënt een eigen beleid voert.’

‘Ellen, die brochure zou er nooit zijn geweest, als de nvj mij geen ultimatum had voorgelegd, als lid van de nvj. Ik ben journalist en ik heb niemand ooit toegezegd, mijn werk niet meer te zullen doen.’

Oké,’ zei Ellen, ‘dan moet ik er volgens de regels uit en loop zelfs kans dit kantoor te moeten verlaten. Je krijgt nooit meer advocaten die je willen helpen als wij doen en ook nog op een toevoeging van de Sociale Dienst.’ Nicolaï kwam haar kantoor binnen en kwam aan de lijn. ‘Kijk maar naar Pieter Lakeman. Hij wint tegen dasa en toch is hij voor zijn leven beschadigd. Nu wordt Ellen voor haar leven beschadigd en benadeeld door jouw pamflet. Ze maken haar in het circuit belachelijk, onterecht, maar het gebeurt al. Dat gebeurde met jou immers ook? Ook Jurgens heeft al gebeld, dat hij nu niets meer voor jou kon doen.’ Ellen had de indruk dat Verploeg bij hem bezig was geweest. Wolffensperger was ook aan het einde van zijn latijn.

Samenvattend is het een hele smerige zaak. Ze zeiden dat als alles misloopt ik nog altijd een pamflet over de nvj kan schrijven, en dan niet zes pagina's aan het einde van een pamflet, maar het hele verhaal van wat ze geflikt hebben. Ik zou dus een aantal pagina's moeten schrappen. Dat is me nog nooit overkomen, buigen voor censuur! Ik belde Paul de Ridder en legde hem de stand van zaken uit.

76 Zie bijlage 22.

[p. 61]

5 september 1996

Nieuwe rel. Beatrix heeft ambassadeur Eduard Röell in Pretoria laten vervangen, schrijft Willebrord Nieuwenhuis, omdat zijn wettige echtgenote in Holland zit, en hij met een vriendin in Zuid-Afrika verblijft. Er is veel kritiek op Van Mierlo, die meteen voor Beatrix door de knieën zou zijn gegaan en een nieuwe ambassadeur, Herman Froger, heeft benoemd. Volgens zijn medewerkers had hij weerstand moeten bieden aan de koningin en zou toegeven aanleiding kunnen zijn voor vaker ingrijpen door hare majesteit. Ondertussen krijgt Beatrix kritiek zich overal mee te bemoeien.⁷⁷ Ik ben al heel lang van mening dat als iemand met een visitekaartje rondloopt dat hij haar ambassadeur is, de koningin wel degelijk een vinger in de pap moet hebben. Dit schreef ik haar bijvoorbeeld toen ik in Havana ontdekte dat ambassadeur Coen Stork, (groot vriend van Henk Hofland en André Spoor) zijn huisdieren door de chauffeur ergens op straat uit zijn Mercedes liet zetten. Ook zo'n frisse mijnheer, die buitengewoon populair in ons vaderland schijnt te zijn.

Jos Slats komt met een verhaal in Vrij Nederland over hoe Beatrix door Buitenlandse Zaken belazerd is en gedwongen werd een gratieverzoek naar Singapore te sturen. Ik zal Jos een fax sturen om hem te feliciteren. Ik zal vanmiddag ook, als ik terugkom uit Bilthoven, waar ik op bezoek ga bij Sjan Poslavsky, bij de Struwes de nvj faxen, dat ik hun poen niet meer nodig heb.⁷⁸

Toen Ellen mijn fax aan de nvj had gelezen, was haar eerste reactie: ‘Misschien vragen ze nu juist of ze door mogen betalen.’ Intussen telefoneerde Hans Verploeg naar Peter Nicolaï, dat hij genoeg had van mijn chantagemethoden. Onvoorstelbaar! Het was prima, ze zouden geen cent meer geven. Hij zei intussen wel dat hij aanvullende financiering had rond gekregen voor mijn zaak. Ik zei tegen Ellen: ‘Hij liegt alles bij elkaar.’ En probeert te stoken.

Nicolaï was teleurgesteld, want tot 15 september en dus tot de reeds geplande ontmoeting met De Wijkerslooth was financiering met Verploeg afgesproken, en nu moest Peter dus op toevoeging naar Den Haag. Ellen kwam vervolgens met een nieuw voorstel. Was ik bereid om de fax dat de nvj geen cent meer hoefde te betalen, in te trekken? Prima, maar alleen op voorwaarde dat het nvj-ultimatum van 2 juli van tafel gaat. Dat vond Ellen redelijk.

77 NRC Handelsblad, 4 september 1996.

78 Zie bijlage 23.

[p. 62]

Pieter Lakeman belde. Hij herinnerde eraan mij al weken geleden te hebben geadviseerd tegen de nvj te zeggen geen geld meer van hen aan te nemen, en het proces wel op eigen kracht te doen. Lakeman zei geïnteresseerd te zijn zelf mijn zaak te gaan ondersteunen. Hij was het zeer eens met het redden van Pasman en Nicolaï. Pieter dacht dat de schade voor Papieren Tijger rond de 500 gulden zou zijn, als zij het pamflet terug moesten trekken en de tekst aanpassen.

Daarna sprak ik Paul. Hij stelt zich coöperatief op. Ik ga dus een nieuwe tekst schrijven.

De Volkskrant vroeg wat ik vond van de affaire Beatrix-Röell. ‘Het mens heeft gelijk. Die man laat zijn vrouw thuis en gaat aan de haal met een hippie. Natuurlijk kan hij niet als haar ambassadeur optreden. Hij heeft op zijn visitekaartje “hare majesteits ambassadeur” staan. Ze heeft honderd procent gelijk.’

‘U bent de enige die dat zegt. Niemand durft dat.’

‘Dat heeft niets met durven te maken. Dat is gewoon hoe ik het zie.’

‘Is dat niet ouderwets,’ vroeg de dame ook nog.

‘Nee. Beatrix is de eerste Nederlandse koningin die naar Zuid-Afrika gaat. Ze wil het gewoon correct doen.’

Daarna belde Jan Friesland van Buitenhof met dezelfde vraag, waarop ik hem hetzelfde antwoord gaf.

De Rijksvoorlichtingsdienst belde dat er op 13 september een voorlichting over de reis naar Zuid-Afrika is.

Peter kwam op bezoek. Hij zag er goed uit omdat zijn haar niet meer in zijn gezicht hangt. Hij wilde graag koffie en een avocado terwijl we praatten. Vervolgens kwam Eduard vertellen dat hij per 1 oktober naar Parijs gaat verhuizen. Verder laat hij er weinig over los. Ik vind die geheimzinnigheid niet leuk, en als reactie verwijder ik me ook van hem.

Gino kwam pas toen wij al gegeten hadden. Witte broek, wit wollen open shirt. Peter en Eduard vonden hem sensationeel. Peter zei dat hij heel wat zou willen doen met ‘that hunk’. Peter en Eduard moesten lachen omdat ik drie wassen voor Gino had gedaan, waaronder vier onderbroeken.

6 september 1996

De Volkskrant drukte mijn reactie af op de affaire Röell in Pretoria (zie pagina 63). Ik had een veel beter antwoord moeten formuleren.⁷⁹

Claus is jarig. Ik heb hem een fax gestuurd om hem te felicite-

79 De Volkskrant, 6 september 1996.

[p. 63]

ren. Hij heeft in de Ridderzaal een cadeau van de regering gekregen, namelijk 25 miljoen gulden voor de oprichting van een Prins Claus Fonds voor het behoud van cultuur en ontwikkeling in ontwikkelingslanden. Pronk stortte zoveel lovende woorden over zkh uit, dat hij het even te kwaad kreeg.⁸⁰

Ellen Pasman kwam Verploeg bij Albert Heijn tegen. Hij had het bestuur al opgebeld. De reactie was: ‘Des te beter, dan betalen we niets.’ Ellen vroeg nog of hij de brief van 2 juli wilde intrekken. ‘Nee, dat was een prima brief.’ Er kon geen oorlog tegen BuZa worden geopend, ‘want Oltmans heeft zich misdragen tegen Max van der Stoel,’ aldus deze journalistenvakbondsleider anno 1996. Niet Verploeg is zozeer een klootzak eerste klas, maar de journalisten die hem al sinds 1980 ongemoeid en ongecontroleerd laten zitten, zijn schuldig aan deze wantoestand. Jules Wijdenbosch is president van Suriname geworden. Het venijn waarmee een type als Frans Weisglas daarover van leer is getrokken, en dat nog wel namens de vvd, is beneden peil. Wijdenbosch is ongetwijfeld een Bouterse-man, dan gaat Den Haag vanzelfsprekend op zijn achterste poten staan.

Hofland arriveerde voor de ontmoeting met ‘het meisje Pasman,’ zoals hij Ellen noemt, met de mededeling dat hij Hans van Mierlo na het kabinetsberaad of anders morgenochtend over mijn zaak zal opbellen. Het begint wel op te vallen dat hij dat telefoontje al wekenlang aankondigt. Tegen Ellen zei hij, daarbij aan zijn voorhoofd tikkend dat hij het Van Mierlo duidelijk moet maken dat het de hoogste tijd wordt dat hij zelf wat aan de zaak gaat doen ‘want ze hebben Wim brodeloos gemaakt.’ Er zou een film over de zaak Oltmans moeten komen. Ik moest eens met Theo van Gogh hierover gaan praten, die voor 10.000 gulden in twee maanden een script kan schrijven. Hofland wilde achter de schermen helpen, maar niet openlijk.

80 De Volkskrant, 4 september 1996.

[p. 64]

Ellen vond dat dit beter was voor ons allebei, gezien het conflict van 1972. Achteraf denk ik dat het alleen beter was voor Hofland zelf. Bovendien is hij geen guerrillajournalist zoals ik, maar een establishmentjournalist, die niet vrij is om te schrijven wat zijn werkelijke mening is. Hij durft mijn kant niet te kiezen omdat hij zijn bazen te vriend wil houden. Ik heb geen bazen. Ik ben eigen baas, ook al betaal ik er al 40 jaar een zeer hoge prijs voor.

7 september 1996

Casper was tien minuten hier om mijn videorecorder in te stellen. Hij ging snel weer weg om met Constantijn naar het strand te gaan.

Peter kwam rond drie uur. Ik gaf hem 300 gulden. Hij had alles gekocht om een heerlijke spaghetti te maken. Soms lijkt het of zijn handen trillen. Dan voel ik me schuldig omdat ik bang ben dat ik hem nerveus maak door te kijken wat hij aan het doen is. Ik liet hem in de keuken rommelen, probeerde hem opnieuw te overtuigen niet door zijn neus te roken en we hebben zeer geconcentreerd zitten praten. Ik heb er opnieuw op aangedrongen Zuid-Afrika zo snel mogelijk te verlaten. Hij ging vanavond met Hans Lonis uit.

Eduard is niet meer komen opdagen. Die is al met één been in Parijs. Dat is een aflopende zaak.

Ik worstelde vandaag met de laatste zes pagina's van het pamflet.

Er kwam een brief van Verploeg namens de nvj.⁸¹ De geldkraan is nu echt dicht en mijn proces staat dus technisch gezien stil. Mocht ik toch ooit nog geld gaan krijgen, dan komt de nvj nog wel even afrekenen. Ik zal morgen bezien wat ik met die brief ga doen.

Theo van Gogh belde. Hij wil me zijn film laten zien. Ik haat het. Maar ik zal moeten gaan. Ik bracht het idee van Henk voor een film te berde. Theo leek er wel voor te voelen. Hij zou morgen Henk bellen.

81 Zie bijlage 24.

8 september 1996

R.W. Apple schreef in The New York Times dat een aanval op Irak Amerikaanse kiezers enthousiast zou maken. ‘Presidents find it politically useful to stand up to bullies.’ Tariq Aziz heeft tegen cnn gezegd: ‘We did not violate international law. We did not violate un resolutions and I challenge any representa-

[p. 65]

tive of the us administration to explain to the us public upon what provision of international law this aggression against us was justified.’ De man heeft groot gelijk. Ook Newsweek doet weer stoer, om niet achter te blijven bij de rest, en verzekert de lezers dat als Saddam de wil van Amerika test, het militaire antwoord steeds klaar zal liggen. Amerikanen hebben een minderwaardigheidscomplex jegens Irak. En niet alleen jegens Bagdad. Zodra onafhankelijke minds verzet bieden, voelen Amerikanen zich op hun pik getrapt.

Maartje van Weegen sprak in Buitenhof met Joris Voorhoeve over verkiezingen in Srebrenica. Waarom de minister van Defensie? Iedereen zat erbij en keek ernaar. Buitenhof wordt dus net als nova door Witteman en Van Weegen overheerst, alsof er geen andere interviewers in dit land zouden zijn om de klus te klaren.

Wel had Buitenhof een uitstekend onderwerp over de invloed van de koningin op de ministers van dit land, met Erik Jurgens, René Zwaap en oud-ambassadeur Maarten Mourik. Maartje vroeg naar de rol van Beatrix bij de vestiging van een ambassade in Jordanië, het verbieden van subsidie voor het toneelstuk over Emily en de affaire Röell.

Erik zei niet te kunnen bevestigen of ontkennen dat hij bevriend was met het koninklijk huis. Hij zei dat Beatrix bij een staatsbezoek een centrale rol speelt en daar dus ‘natuurlijk’ een stem en invloed in heeft.

René Zwaap zei dat het duidelijk is dat de ministers naar het pijpen van de koningin moeten dansen. Toen Maartje hem vroeg waarom de vorstin het recht zou hebben in te grijpen in het persoonlijke leven van een diplomaat, zei Zwaap dat Beatrix ook had ingegrepen bij het voorgenomen homohuwelijk en dat zij toen dreigde de Boudewijnvariant toe te passen.

Jurgens zei dat de koningin het recht en de plicht heeft haar mening te geven. Dat uitlekte dat Beatrix de ambassade in Jordanië erdoor drukte, moest Van Mierlo komen verantwoorden.

‘De regering is de koningin plus het kabinet,’ zei Jurgens.

‘Maar Juliana weigerde haar handtekening te zetten onder de uitvoering van de doodstraf voor Willy Lages en de minister van Justitie werd vervangen. De koningin wint dus altijd,’ zei Zwaap.

Toen zei Zwaap ineens: ‘Ik moet mijn grote vriend Willem Oltmans gelijk geven, de koningin runt op Noordeinde een schaduwregering.’ Ik was helemaal verbaasd over deze opmerking en vroeg me af waarom hij dat ineens zei.

[p. 66]

De Volkskrant had een fraaie spotprent over de affaire Röell.

Het is gepiept. Ik heb vijf pagina's voor het pamflet aangevuld.

9 september 1996

Paul de Ridder belde. Hij leek teleurgesteld over de aanvulling van het pamflet. Hij had meer over het lek naar Willebrord Nieuwenhuis over Röell willen lezen. Ik zou mijn volgende pamflet samen met René Zwaap kunnen schrijven. Hij weet veel meer van wat zich in Den Haag achter de schermen afspeelt. Paul vond dat wel een aardig idee.

Ik heb Jules Wijdenbosch een briefje gestuurd om hem te feliciteren met zijn presidentschap en Verploeg kreeg een fax dat ik gewoon lid van de nvj blijf en hem in die functie zal bezoeken.

Henk Hofland belde dat Van Mierlo in Ierland was.

Nu blijkt dat de cia vanuit de stad Arbil in het Koerdische deel van Irak actief was tegen Saddam. Deze berichten staan in The New York Times, de Los Angeles Times en The Washington Post. Wat wil je nog meer? Saddam werd door de cia op eigen grondgebied geprovoceerd en hij moest optreden. Logisch dat hij daar de straten schoon wilde vegen. Nu is hij het monster, zoals de cia wil, opdat de oorlogshandelingen tegen Irak kunnen voortduren. Bill Clinton en co. zetten de gangstertraditie van alle presidenten van Amerika sinds 1945 gewoon voort.

[p. 67]

Wel opvallend dat juist Erik Jurgens heeft geopperd dat de premier en niet Beatrix de troonrede moet uitspreken. Intussen kan Prinsjesdag volgens hem gewoon doorgaan. Zachte heelmeesters. Waarom maar de helft van de poppenkast opdoeken?⁸²

82 NRC Handelsblad, 9 september 1996.

10 september 1996

Ik heb Ellen vanmorgen dringend verzocht ook T.P. Hofstee op te roepen voor 19 september.

Frankrijk heeft duidelijk te kennen gegeven dat het afschieten van kruisraketten op Irak door Amerika onrechtmatig was, aangezien de Iraakse troepenbewegingen tegen de door de cia opzettelijk opgestookte Koerden, een interne aangelegenheid was.⁸³ De gecoördineerde cia-mediacampagnes leiden echter ook tot opruiende commentaren van op sleeptouw genomen journalisten in Time en Newsweek. Zij zetten aan tot het verwijderen van Saddam. Het is alarmerend om te constateren hoe zulke campagnes vanuit de vs, heftig gesteund door cnn, worden opgebouwd. De voormalige bondgenoot Saddam moet nu een monster worden. Wanneer de publieke opinie voldoende is bewerkt, zal de aanval op de Iraakse olie volgen.

Jeffrey Smith vermeldt dat toen Saddam troepen naar Arbil zond, de cia de Koerden prompt aan hun lot overliet. Irak fusilleerde de Koerdische handlangers van de cia en het beeld van het grote monster werd verder versterkt.

cnn laat zien hoe Laos nog steeds bezaaid ligt met niet ontplofte bommen, die een kwart eeuw geleden door bommenwerpers in opdracht van Nixon en Kissinger werden afgeworpen. Over oorlogsmisdaden gesproken. Amerikanen pakken zaken groots aan: meer bommen boven Laos gebruikt dan boven Duitsland in de Tweede Wereldoorlog.

Henk Hofland heeft Van Mierlo nog steeds niet kunnen bereiken, maar hij heeft wel Theo van Gogh geproken. Ook Hans Maarten van den Brink gaat hij een nieuwe brief schrijven. Hij vroeg of ik het artikel in de Volkskrant had gelezen dat Beatrix regelmatig haar stempel op het beleid van het kabinet drukt. Hij voegde eraan toe: ‘Die paar keer dat ik met haar te maken heb gehad, dacht ik: die deugt.’ Hij liet erop volgen: ‘Laten we een monarchistische partij op richten.’ Vroeger dacht ik daar ook zo over.

Netwerk belt. Beatrix zou zelf een buitenechtelijke verhouding hebben (Ellen Pasman zei ook zoiets vanmorgen) en ze wilden

83 International Herald Tribune, 9 september 1996.

[p. 68]

weten of Röell een zoon van Juliana's hofdame was.⁸⁴ Ik geloof er allemaal niets van.

Ellen belde om half zes of ik via mijn oude kennis Godert Maas Geesteranus, Tiddo Hofstee kon opsporen, want Den Hertog wilde niet meewerken. Ik belde in plaats van Godert naar Egbert Kunst, die Hofstee wist te traceren.

Peter is bij zijn zus Marianne. Hij telefoneerde dat hij in de bossen is geweest en bezoekjes aan verschillende familieleden heeft gebracht. Hij is klaar om weer naar Zuid-Afrika te gaan.

84 Redactie: Eduard Röell was een zoon van Theodoor Röell (voorzitter AVRO en gemeenteraadslid in Baarn) en Johanna Smit. Catharina Röell (hofdame van Juliana) was een dochter van Willem Röell (bankier) en Catharina Sloet van Oldruitenborgh (hofdame van Wilhelmina). Alle Röells in Nederland stammen af van Johan von Röell (1594-1656). Eduard Röell en Catharina Röell stammen beiden af van Herman Röell (1806-1833) en Elisabeth van de Poll. Inez Röell, de dochter van ras-intrigante Etta Wijchgel (1895-1990) (Zie Memoires 1925-1953), die gehuwd was met Charles Röell (1878-1945) heeft met hen als gemeenschappelijke voorouder Nicolaas Röell (1736-1793).

11 september 1996

nrc Handelsblad meldde dat minister Sorgdrager van Justitie de Amerikaanse betrokkenheid bij de drugshandel van de Haarlemse politie uit het rapport van de rijksrecherche heeft weggelaten.⁸⁵ Amerika zou een undercoveroperatie van de Haarlemse politie in Ecuador gefinancierd hebben. Het Haarlemse rechercheurskoppel, Langedoen en Van Vondel, zette een fabriekje voor vruchtensap op dat moest dienen als dekmantel voor drugsimporten. Het wordt steeds idioter.

Erik Jurgens schreef dat hij voorlopig is uitgespeeld. Buitenlandse Zaken heeft aan Wolffensperger duidelijk gemaakt dat onder de huidige eisen van mijn kant er geen bereidheid is om te praten. Een diplomatieke oplossing lijkt volgens Jurgens voorlopig van de baan. Hij heeft met Ellen afgesproken dat hij zich graag blijft inzetten als zij voor hem een rol ziet.⁸⁶

Mevrouw Franks van de Zuid-Afrikaanse ambassade belde. Ik moest 40 gulden en mijn paspoort aangetekend opsturen. Ze hoopte dat alles dan op tijd geregeld zou zijn. Ik kreeg meteen het gevoel dat het weer mis was. Ik belde mevrouw Koekoek op Buitenlandse Zaken om een aanbevelingsbrief, maar ze zei dat dat voor Zuid-Afrika nooit nodig was. In de hoop dat ze overtuigd zou zijn zo'n brief te regelen, zei ik dat ik destijds ook met Lubbers was meegereisd. ‘Ja, maar het is de vraag of Zuid-Afrika daar zo blij mee was,’ zei ze tot mijn grote verbazing.

85 NRC Handelsblad, 10 september 1996.

86 Brief d.d. 10 september 1996.

[p. 69]

Ik belde direct naar Ellen, die niet kon geloven dat Nederland er weer achter zou zitten.

‘Ben je dan vergeten,’ zei ik, ‘dat mijn hele uitzetting vanuit Nederland geregeld was?’ Daar moest ze me gelijk in geven. Ze vertelde ook dat Den Hertog had gebeld of Hofstee tussen 10:00 en 12:00 uur gehoord kon worden. Ellen had meteen door dat we aan Van den Broek niets meer zouden hebben als Hofstee eerder gehoord zou worden en dacht dat dit precies de reden was dat Den Hertog dat verzoek had gedaan. Ze had dan ook voet bij stuk gehouden en Hofstee blijft staan op 14:00 uur.

Eduard gaat weer een week naar Parijs. Toen ik zei dat mijn visum weer onzeker was, zei hij: ‘Dat dacht ik al. Het ging allemaal veel te vlot.’ Hij is razend om wat ze mij aandoen en minacht de Haagse chique voor waar ze toe in staat zijn. ‘Ieder ander was allang in Vogelenzang terechtgekomen,’ zei hij.

Eduard heeft zijn flat voor 2.500 gulden in de maand verhuurd aan een Britse advocaat - de zaak betaalt - waardoor hij vrij woont in Parijs en ook zijn hypotheek sneller kan aflossen. Dat had ik met Amerbos moeten doen.

12 september 1996

Was even bij Ellen Pasman om de verhoren van Tapiheru en Van den Broek voor te bereiden. Ellen had de dagvaarding van Hofstee privé betaald. Peter Nicolaï liet zich ook even zien en drukte me op het hart niet bij Verploeg binnen te lopen, ‘dat wordt bonje’.

Ik had om onverklaarbare redenen wao-papieren gekregen. Ik heb ze teruggestuurd met de melding dat er niets was veranderd. Ellen zei wakker te liggen van angst dat ik betrapt zou worden op onvolledige opgave van inkomsten. Dat zou haar ook in de problemen kunnen brengen.

Peter had in mijn keukentje een absoluut heerlijke spaghetti gemaakt. Hij arriveerde toen ik aan het schrijven was, om 15.30 uur. Hij liet een foto van zijn vader zien, net zo jong als toen ik Peter ontmoette - met diens hele familie. Hans Lonis moet voor kopieën zorgen. Hij had ook een foto van Trees bij als novice. Hij was er zo trots op. Hij had ook een album met modelfoto's. Even later arriveerde Reza Jahangir, kaalgeschoren hoofd, beetje body-builderig, leren jack, puntbaardje. Ik had me hem totaal anders voorgesteld. Was liever met Peter alleen geweest. Reza kletste non-stop. Hij is behoorlijk fucked up. Reza vertrok om 18.30 uur.

Ik vroeg Peter of hij nog geld nodig had, maar hij benadrukte

[p. 70]

dat hij het zou laten weten als hij in de soep zit. Toen hij voor me de trap af ging, op weg naar Hans Lonis, kreeg ik tranen in mijn ogen. Het lijkt wel een droom dat Peter echt in Nederland is.

Vanmiddag voelde ik me enige tijd niet goed. Voelde me uitgeput en heel vreemd. Ik belde Ellen dat ik misschien morgen niet naar Den Haag ga voor de persconferentie die we zouden houden over de ontstane situatie in mijn zaak tegen de Staat, na het afhaken van de nvj, en vanwege de zitting op 19 september.

De dagvaarding van Hofstee is misgelopen. Zijn naam stond bij de deur, maar inmiddels wonen er andere mensen.

Een uur nadat Peter was vertrokken, belde ik naar Hans Lonis. Er werd niet opgenomen, terwijl Peter toch de sleutel heeft. Laat me dit zo koel mogelijk zeggen: er is geen enkele ziel die eerlijk is. Nietzsche zei eens dat niemand hem begreep, iets wat hem volgens David Cooper gek maakte. Ik ben niet van plan gek te worden, mezelf te doden of iets anders abnormaals te doen, maar ik constateer dat niemand de waarheid spreekt.

Herfstweer. Het past bij een serie onaangename ontdekkingen. Het was vandaag weer even als vroeger. Peter zei dat hij zichzelf weer onder controle had en geen whisky meer dronk. Zou het echt waar zijn?

13 september 1996

Ellen heeft me omgeluld om de Haagse persconferentie te anuleren. Ze bood aan dit te regelen. Had al besloten in godsnaam maar te gaan, maar ik dank de hemel dat ik rustig kan blijven werken.

Hofland vertrekt voor drie weken naar Griekenland, dus geen gesprek met Hans van Mierlo, zijn grote vriend.

Lubbers en Ellen hebben samen getelefoneerd. Later op de dag spraken ze opnieuw, en hij herhaalde mijn zaak onverkwikkelijk te vinden. Hij ontkende deze keer niet wat ik in Persona Non Grata over de ontmoeting tussen hem en mij in het Torentje had geschreven. Ellen stuurde het telefoongesprek in de richting van een ontmoeting. Ik denk dat het er nog van zal komen ook. Lubbers verzekerde Ellen niet te denken dat ik het proces juridisch zou kunnen winnen. ‘Dat denk ik ook niet,’ zei ik haar. ‘Ik wel,’ zei Ellen.

Laat vanmiddag kwam er een fax van Den Hertog dat Hofstee toch om 14:00 uur aanwezig zou zijn. Eindelijk heb ik ze bij de ballen. Ik heb Ellen steeds van een dagvaarding af proberen te houden, maar soms is ze eigenwijs.

[p. 71]

Vermeer belde voor het eerst sinds eind mei en zei dat hij het hoger beroep in de zaak Margriet pas op gang wilde brengen, als er 800 gulden aan gerechtskosten zijn betaald.

14 september 1996

Bericht van Tapiheru. Ik was vergeten hem te bellen en hij dreigde niet te komen. Het lijkt erop dat hij het als een betaalde vakantie ziet, want hij wil met zijn vriendin, dochter en kind komen. Dat kan dus niet.

Ik bereikte oktober 1982 bij het bewerken van mijn dagboeken. Eduard is dan in Spa, de verontrustende passages die ik verwachtte over die periode vallen mee.

Wim Wertheim vertelde dat Bob Hering en Giebels keet hebben gekregen, dus Hering schrijft nu zijn biografie over Bung Karno alleen. Ik houd me er verre van. Wertheim noemde het boek van Giebels over oud-premier Beel wat de Indonesië-passages betreft ‘vrij correct’.

Jimmy Carter is in Djakarta geweest en heeft Suharto thuis bezocht, met de mededeling dat Washington niet verwacht dat hij zich herkiesbaar gaat stellen, met andere woorden: beter oplazeren. Zo vergaat het verraders en quislings van buitenlandse belangen vroeg of laat altijd.

15 september 1996

Ik heb Bob Tapiheru gebeld dat het 150 gulden zou kosten als hij met de trein zou komen. Ik bood hem aan donderdag 200 gulden contant te geven. Dat hij dan met vier personen komt, is zijn zaak.

Ik zei Bob dat ik het donderdag over de zaak Verrips wilde hebben, en vanuit het niets belde Kaat Verrips in de namiddag voor het eerst in minstens een jaar.

Heb weer veel last van telefonades waarbij direct wordt opgehangen als ik opneem. Gisterenmiddag drie keer, nu weer.

Ellen Pasman vertelde me dat Lubbers zei dat hij bereid was geweest mij per jaar 10.000 gulden naast een volledige aow te geven, en dat was zijn inziens voldoende geweest. Hij hield van de affaire geen slapeloze nachten over. Ellen zei Lubbers zover te willen krijgen dat hij zelf met Van Mierlo zou bellen. Dat is verre van voldoende, maar dat scheen ze niet in te zien. Ik opperde een petitie op te stellen aan Van Mierlo om aan deze lijdensweg een einde te maken, ondertekend door prominenten.

Ellen vertelde dat er binnen het kantoor veranderingen op til waren, waar zij nu nog niets over kon zeggen. Wat nu weer?

[p. 72]

Ik heb vandaag vanaf 08:45 uur gewerkt en ik ga nog wel even door. Wat dat betreft zijn zondagen nuttig.

De Amerikanen hebben 2.500 Koerden naar het eiland Guam gevlogen. Wat moeten ze met die mensen? Opleiden om Irak aan te vallen? Mijn oude vriend David Wise schrijft in de International Herald Tribune dat de cia al vijf jaar bezig is een coup tegen Saddam te bewerkstelligen. Eind jaren vijftig werd door de cia geprobeerd met een giftige zakdoek de toenmalige leider van Irak de coup-generaal Qassem te vermoorden, maar dat mislukte. In 1963 werd Qassem geëxecuteerd toen de Ba'ath-partij de macht greep, waardoor Saddam aan de macht kwam. Het lijkt me logisch dat Saddam Hoessein maatregelen treft om te voorkomen niet eenzelfde lot te ondergaan. In de jaren zeventig steunden Nixon en Kissinger de Koerden tegen Irak als steun voor Iran. Vanaf het moment dat Saddam president werd, heeft hij moeten afrekenen met tegenkrachten in zijn eigen gelederen, die veelal betaald en gedirigeerd werden vanuit Washington. Uitstekende reden om paranoïde te worden en overal vijanden te zien.

Bed

Peter liet gisterenavond een boodschap achter en vanavond belde hij weer toen ik een uurtje weg was. Hij suggereerde dat ik expres onbereikbaar was. Hij komt pas morgenavond, want hij moet nog veel doen.

Koeweit heeft geweigerd 5.000 Amerikaanse soldaten binnen te laten, die zogenaamd een nieuwe dreiging van Saddam zouden moeten weerstaan. Perry zit te liegen op televisie maar de Arabieren vinden het niks. Alleen omdat Clinton de verkiezingen moet winnen.

Veronica zendt wat uit over hersenen en geheugen. Wat is waar en wat is door het geheugen vervalst? Daarom is mijn dagboek zo uniek.

16 september 1996

De PvdA'er en oprichter van Het Parool Frans Goedhart, en buitenlands correspondent Sal Tas werkten voor de cia.⁸⁷ Tas maakte grote reizen op kosten van de cia. Ik heb nooit begrepen dat men zich hier niet eerder heeft gerealiseerd dat banden van journalisten met inlichtingendiensten ook in Nederland nu nog altijd - als in Amerika - schering en inslag zijn. Er worden alleen cia-collaborateurs genoemd die al jaren dood zijn.

87 De Volkskrant, 16 september 1996.

[p. 73]

Waarom wordt er niet gesproken over verraders van hun vak vandaag de dag?

Jeffrey Smith en David Ottaway melden dat de cia reeds 100 miljoen heeft uitgetrokken om de campagne tegen Saddam vanuit het gebied van de Koerden te financieren en organiseren. Bagdad laat zich niet onbetuigd en arresteert in dat gebied vele Koerden en met miljoen dollars omgekochte Irakezen, die als verraders worden geëxecuteerd.⁸⁸ Hoe intensiever de cia's subversieve oorlog, hoe feller de tegenacties en executies van Saddam. Zo wordt de mythe van het monster van Bagdad realiteit. Maar het werkelijke monster zit in Washington: de cia. Ik bracht Ellen Pasman drie ingebonden pakketten met documenten voor de zitting van donderdag aanstaande. Ze had Eef Brouwers gebeld, die niet beter wist dan dat ik mee zou gaan naar Zuid-Afrika. Hij wist niets van problemen met mijn visum, maar ik ben er nog steeds niet gerust op.

Peter neemt de trein van 17:00 uur, dus ik heb Ellen gevraagd om rond 20:00 uur langs te komen.

Ik wachtte Peter bij de halte van bus 18 op, omdat ik het moment van zijn aankomst helemaal wilde beleven. Ik had kaarten klaargelegd voor Caroline Delgado, Karina, Sukmawati, Dewi en Elfra, zodat ook hij daar zijn naam onder kon zetten, maar hij wilde eerst koffie en een sigaretje. Nadat hij de kaarten had getekend heeft hij salade gemaakt.

Ellen Pasman bleef twee uurtjes. Peter vertelde haar dat ik in staat was iemand het bloed onder de nagels vandaan te halen. Zij antwoordde dat dit wel meeviel. Wat zou ze werkelijk hebben gedacht? En wat denk ik hierover? Later kwam ook Lennaert Post nog even.

Ellen zei tegen hen: ‘Lubbers spreekt niet de waarheid, ook niet onder ede, uit egards jegens oud collega's.’ Zij vond het een unieke zaak en was niet van plan om vanwege financiële motieven mij te laten zakken.

Het bezoek was voorbij voor ik het wist. Ik kon Peter nog 100 dollar en 100 gulden geven, voordat hij met Lennaert naar een kroeg ging om Hans Lonis te ontmoeten.

88 International Herald Tribune, 16 september 1996.

17 september 1996

Ik ben razend, Ik zit gewoon te trillen. We hadden om 10:40 uur op het station afgesproken, maar ik was er al om 10:25 uur. Toen ik hem om 10:54 uur nog niet zag, heb ik een treinkaartje naar Tilburg gekocht, om hem tijd te besparen. Toen kwam

[p. 74]

Lonis om 10:50 uur aanrennen. Ze zaten al vanaf 10:20 uur op het terras bij de eerste klas. Ik was woedend. Ik gaf Peter een krentenbol en een broodje oude kaas, een tramkaart en een zoen en ging ervandoor. Ik had geen zin meer om nog te blijven. Altijd gaan zulke afspraken mis, ook met Peter, omdat de ander er niet echt om geeft. Vanochtend stond er al een bericht op het antwoordapparaat dat ik niet naar het perron moest komen omdat dat te emotioneel was. Dit was inderdaad geen fijn vertrek. Ik had ook geen zin meer om foto's te nemen.

Wat ik zeer opvallend vind is dat Tapiheru niet meer te bereiken is. Wie weet. Zal het een herhaling van Bijvoet zijn? Wordt hem verteld niet de waarheid te spreken? Wordt hem geld betaald om te liegen? Ik word omringd door verraders. Altijd al.

17:00 uur

Ik ben weer goed in de vernieling. Om te beginnen door Peter. Daarna, toen ik een fax met het antwoord namens (!) Buthelezi op mijn ‘smeekbede’ van 16 september in verband met mijn visumaanvraag ophaalde bij Struwe, begon Johan te zeiken dat ik iets gezegd zou hebben, wat ik niet gedaan had. Vervolgens werd ik aangereden door een taxi. Duidelijk met opzet, door een ontzettende proleet. Daarna bij Ellen Pasman. Ze besloot ter plekke Kaapstad te bellen, want de fax leek een afschuiver. Ellen werd verteld dat Buthelezi gevraagd had mijn fax door te sturen naar de visumafdeling in Pretoria.

Ellen zei dat als ik niet mee mocht, niet de ambtenarij de schuld leek te hebben, maar Beatrix zelf. ‘Ze wil je er niet bij hebben, want door de wijze waarop jij over haar schrijft, maak je van haar een gewoon mens, een andere burger. En dat is zij niet. Zij is een constitutionele koningin.’ Met wie heeft zij gesproken? Ze begon ook weer over geld. Als ik de 1.500 gulden van de ncrv niet opgeef, krijg ik ook geen armenverklaring, en zonder dat krijgt Ellen geen toevoeging.

Ellen zei ook nog dat de strijdvraag blijft of ik het onheil over mezelf heb afgeroepen. Moet je nagaan! Door het vertellen van de waarheid over Nieuw-Guinea en Sukarno. En vanuit het niets vertelde Peter Ellen gisteravond dat ik iemand was die hem - en ongetwijfeld haar (maar dit ontkende zij) - het bloed onder de nagels vandaan kon halen. Waarom zei hij dat? Tegen een hem onbekende advocate? Ik voel me doodmoe.

18 september 1996

Ellen Pasman moedigde me gisteren aan Pieter Lakeman te bellen, wat ik gedaan heb. Hij komt vandaag ook om 12:30

[p. 75]

uur naar Ellens kantoor. Hij is verzoend met Hans Vermeer, waar ik blij om ben.

Het was een buitengewoon plezierige ontmoeting met Ellen en Pieter. Ellen begon met de mededeling dat zij en Peter Nicolaï het kantoor van Höcker, Rueb & Doeleman gaan verlaten. Ze was verbaasd dat ik niet meteen een gat in de lucht sprong, aangezien dit de druk vanuit het kantoor op mijn zaak wegneemt. Dat deed ik niet, omdat ik bang was dat dit nadelig zou zijn voor Peter en Ellen. Maar Ellen beweerde dat juist het tegendeel het geval was, want nu hoefden zij zich niet aan de vastgestelde tarieven van het kantoor te houden.

Pieter Lakeman adviseerde Ellen om De Wijkerslooth, als voorschot op mijn overzetting in de aow, een verhoging van 123 gulden per maand op mijn uitkering voor te stellen, als voorlopige tegemoetkoming. Hoorde ik dit goed? 123 gulden? Ik dacht: Ik wil weg. We bespraken de tekst voor een oproep middels een advertentie in de krant.

Ellen heeft ontdekt dat Ben Bot, oud-secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken, oud-minister Luns in Brussel op de hoogte houdt van de situatie rond mijn proces.

Ellen vroeg me verder of het wel goed was tussen mij en Peter, doelend op de opmerking die hij maakte dat ik mensen het bloed onder de nagels uit kan halen. Ze bleek van die opmerking geschrokken te zijn.

Peter belde me vanavond nog. Hij dacht dat ik hem gisteren of Lonis de schuld gaf, maar daar ging het mij niet om. Het gaat er mij om dat hij afspraken met mij niet serieus neemt, en ik vind dat ik dat moet uitspreken, want anders blijft het doorzeuren. Maar kritiek is niet iets wat Peter gemakkelijk verwerkt, dus botsten we frontaal. ‘Je zorgt altijd voor een opstootje als ik weg moet,’ zei hij verwijtend. Hij was met Trees naar het graf van hun moeder geweest. Hij vliegt morgen via Rome terug naar Zuid-Afrika.

Ellen belde me nog laat: ‘Als je maar geen giftige dingen zegt morgen.’

‘Had je gedroomd, Ik zeg wat ik wil. Dat is waar dit proces om gaat.’

19 september 1996

De International Herald Tribune meldt dat McGeorge Bundy aan een hartaanval is overleden.⁸⁹ Ook hem heb ik redelijk goed gekend. Hij introduceerde me aan mijn later grote vriend, dr.

89 International Herald Tribune, 17 september 1996.

[p. 76]

Philip Handler. Toch minder prettig om als Vietnam-havik de historie in te gaan.

Den Haag

Onze eerste getuige was de Indonesische diplomaat Bob Tapiheru, jarenlang de rechterhand van ambassadeur Zairin Zain. Met beiden maakte ik in de late jaren vijftig en begin jaren zestig zeer veel mee.⁹⁰ Bob bevestigde de betrekkingen van Werner Verrips met de cia en diens bedreigingen aan ons adres, terwijl de heren rond Paul Rijkens hem als vertrouwensman naar voren schoven. Hij bevestigde ook de aanwezigheid in Washington van prins Bernhard op hetzelfde moment dat president Sukarno een officieel bezoek aan jfk en Jacqueline Kennedy op het Witte Huis bracht. In detail beschreef hij dat het voor hem vaststond, en waarom dit zo was, dat Bernhard en Sukarno elkaar in Washington in het geheim hebben ontmoet. Tapiheru vertelde dat de telefoon over de ontmoeting tussen Bernhard en Bung Karno door hem op de persoonlijke lijn van de ambassadeur in de residentie aan Tilden Street werd ontvangen. Daarop informeerde Bob de chef-protocol van de Indonesische president, die ook op de hoogte was van de geheime ontmoeting. De rechter vroeg hem dus waar die ontmoeting had plaats gehad. ‘Dat weet Oltmans wel, want die wist die dagen meer dan ik.’⁹¹

Alle televisiestations zouden over deze voor de Nederlandse geschiedenis belangrijke getuigenis zwijgen. Ik belde Bob 's avonds, die weer terug in Bonn was. Hij zei alleen te zijn opgebeld door iemand van rtl4, die hem de vraag had gesteld: ‘Wist koningin Juliana dat haar man een geheime ontmoeting met Sukarno had?’ Hij had geantwoord: ‘Hoe kan ik dit weten?’ Er waren wel journalisten in de zaal, omdat Hans van de Broek de volgende getuige was. Ze sliepen er gewoon doorheen. Geen der aanwezigen begreep het belang van Tapiheru's verrassende en belangrijke getuigenis. Ook de dame van het anp liep na het verhoor van Bob niet eerst naar een telefoon. Kennelijk als onbelangrijk afgedaan.

Ook ging hij in op de ontvangst van Sukarno in de slaapkamer van Kennedy, wat Jaap van Heerden vorig jaar nog in twijfel had getrokken.⁹²

Volgens oud-minister Van den Broek, was mijn proces tegen de Staat een ‘non-issue’. Hans Melissen van de Wereldom-

90 Zie voor Bob Tapiheru: Memoires 1961-1967. Voor Zairin Zain: Memoires 1953-1976.

91 Zie voor het proces verbaal van deze zitting: bijlage 25.

92 Zie ook Memoires 1996-A.

[p. 77]

roep hield hem na de zitting voor dat Lubbers de affaire ‘onverkwikkelijk’ had genoemd. Wat Lubbers onder ede had verklaard was voor Van den Broek onbekend, beweerde hij.

Op Buitenlandse Zaken werd over mij lacherig gedaan, ook vanwege de rare brieven die ik bij voortduring schreef. ‘Het zijn ach en wee epistels,’ zei hij zelfs. Ik was soms zeer beledigend en had hem in een televisieprogramma bij Sonja Barend ‘een rund in folio’ genoemd.

Ik drong er bij Ellen op aan vooral niet de zaak Klaas de Jonge te vergeten, en te vragen naar de ontmoeting van Van den Broek met een lid van de Koninklijke Marechaussee in Pretoria, gevolgd door een rapport. Ook dat kon hij zich niet herinneren. Toen ik over Bentinck en de handtekening van Beatrix voor Klaas de Jonge begon, klapte iedereen dicht, alsof ik een stinkbom had doen ontploffen. Deze keer snelde Hans Vermeer naar me toe: ‘Ik waarschuw u niets meer te zeggen, want u zou voor het doen van onware mededelingen kunnen worden veroordeeld.’ Ook Ellen verkoos het door mij aan de orde gestelde hete hangijzer maar liever te laten rusten.

Natuurlijk ging Van der Broek gretig in op de grap die ik had uitgehaald met het gevonden briefpapier van Van der Stelt.⁹³

De brief van 13 maart 1991 waarin door T.P. Hofstee namens de minster werd ontkend dat ‘de Staat vanaf 1957 jegens u onrechtmatig zou hebben gehandeld,’ en die nota bene aanleiding voor mijn proces is geweest, was Van den Broek onbekend. Hofstee zou 's middags bevestigen de brief te hebben ondertekend, maar wist niet waar hij over ging. De brief was hem door wob-ambtenaar Van Velzen ter tekening voorgelegd.

19/9

Als je nog één keer - en ik heb je dit herhaaldelijk verzocht - in de rechtzaal hardop zegt: ‘houd je mond’ dan sta ik op en ben ik weg.
Sorry, maar zo wens ik niet te worden aangesproken.
Punt.

Waar ik ogenblikkelijk op reageerde: ‘Ik procedeer dus niet tegen de Staat! Ik procedeer tegen deze ene ploert van Buitenlandse Zaken!’ Van den Broek zei zelfs niet te weten dat ik via Hans Sondaal en de ambassade in Pretoria bewijsstukken in de vorm van vrijgekomen geheime telegrammen had gekregen. Ik ergerde me dermate aan de opeenhoping van gelieg onder ede dat ik regelmatig interrumpeerde, wat Ellen nogal problematisch vond en te luid verstaanbaar naar mij riep: ‘Houd je mond,’ waarop ik een briefje schreef en voor haar neus legde.

93 Zie ook Memoires 1987-B.

[p. 78]

Buitenlandse Zaken had een collectie van mijn rotste brieven samengesteld. Een radioverslaggeefster kwam na afloop in de rechtszaal naar me toe. Ik vertrouwde haar niet, want haar ogen reflecteerden een janboel. Ze begon uit de brieven te citeren. ‘Ja, dat is krasse taal,’ zei ik, ‘maar bedenk dan wel waar die krasse taal een reactie op is.’ Ze liet me echter nauwelijks uitpraten, zo opgewonden als zij was om me te kunnen attaqueren. ‘Dan moet je ook eens nalezen, welke vuilspuiterij Buitenlandse Zaken over mij heeft uitgestort...,’ waarop ze al interrumperend meteen haar opnameapparaat uitzette. ‘O, dat neem je dan weer niet op,’ reageerde ik.

Ik zei tegen Den Hertog in het voorbijgaan: ‘Kan er nu niet eens tussen u, De Wijkerslooth en mevrouw Pasman worden gesproken,’ en liep door. Hij keek heel verbaasd, want doorgaans negeer ik deze man met zijn oneerbare intenties. Ellen heeft daarna inderdaad even met Den Hertog gesproken, die benadrukte dat hij belast was met mijn zaak en niet De Wijkerslooth, al werd hij er voor incidentele gevallen bijgehaald. ‘Waarom zouden wij een gesprek aangaan? Het gedrag van uw cliënt en uzelf is van dien aard dat er geen reden toe is,’ aldus Den Hertog. Zij bracht nog het plan Lakeman naar voren van overzetten in de aow, wat per maand 135 gulden zou schelen, maar ook daar wilde hij niet van horen.

Vermeer zat er vandaag voor spek en bonen bij. Ellen wilde het hele verhoor kennelijk zelf doen. Jammer. Vermeer zei later dat als zij hem ruimte had gelaten, er meer uit was gekomen. Ik denk dat hij daar gelijk in had. Ellen ontkende het later, maar dat was niet waar. Ze sleept veel te grote stapels papier mee en kan op het gewenste moment nooit iets vinden. Dan loopt ze van de lessenaar naar de tafel met de papierwinkel, wat ophoudt en irriteert. In de trein naar Amsterdam besprak ik het met haar en dat is ook typisch Ellen, ze was het er wel mee eens. Er zaten verschillende ladders in haar kousen. Ze vertelde ontzettend blij te zijn, na drie jaar Doeleman, een eigen kantoor te kunnen beginnen en zei dat men vooral razend was dat zij Nicolaï, die er al tien jaar zit, meeneemt.

Er is vandaag veel gebeurd, maar toen ik einde van de middag bij Struwe was, lag er als opsteker de bevestiging van mijn visum.

20 september 1996

Ik sla het nrc Handelsblad van gisteren open en Wim Kok zegt daarin: ‘Ik prijs me gelukkig dat we in dit land rechtvaardig zijn, ook tegenover mensen die in dit land hun onderdak zoe-

[p. 79]

ken.’ En tegen hen die hier, zoals ik sinds 1925, geboren en getogen zijn?

Er kwam een briefje van Arend Lijphart.⁹⁴ Hij sloot een werkstuk in. Het handelt over India, niet direct in mijn eerste lijn van belangstelling.

Ellen gaf me een kopie van de brief van Ben Bot aan Luns, geschreven een jaar voor Bot mij allervriendelijkst in augustus 1992 op het ministerie voor een gesprek ontving.⁹⁵ Hoe kon ik weten dat dertig jaar na mijn bemoeienissen rond Nieuw-Guinea met prins Bernhard in 1961 op het Witte Huis, deze Luns in Brussel nog steeds van mijn handel en wandel op de hoogte gehouden wordt door zijn voormalige ambtenaren? Hij heeft dus nog steeds een vinger in de pap.

Ik belde Peter om te vragen hoe zijn reis was geweest, Ik kreeg eerst Edwin aan de lijn en sprak met hem af dat we vrienden zouden moeten zijn. Peter had een goede vlucht gehad, in een toestel wat maar voor de helft gevuld was.

Daarna ben ik naar De Groene Amsterdammer gegaan, waar ik een interview had met René Zwaap. Hij had de laatste zittingen bijgewoond en vond Ellen tegenvallen, niet concreet genoeg: ‘Zij vraagt niet door, bijvoorbeeld in de zaak Klaas de Jonge, Bentinck en Van den Broek.’ Dat is wel waar, want daar zou niet over gesproken zijn als ik het niet op het nippertje aan de orde had gesteld. Toen ik dit later aan Ellen vertelde, zei ze: ‘Ik moet een juridische bewijslast leveren. Ik kan niet, zoals een journalist dit zou doen, Van den Broek punt voor punt gaan fileren.’ Daar had zij weer gelijk in, wat ik Zwaap later ook nog gezegd heb.

Er zijn toch stukjes over de getuigenis van Tapiheru verschenen. Ik belde Tapiheru in Bonn, dat Bernhard zich volgens de rvd niet herinnerde ooit met Sukarno te hebben gesproken.⁹⁶ ‘Het blijft een rotmof,’ was zijn reactie.

Het Algemeen Dagblad drukte een dom artikel af van Bert Wildenburg, voormalige ambtenaar van Buitenlandse Zaken en nu freelance journalist.⁹⁷ Onder het motto om de lezers in te lichten over staatsvijand nummer 1, is een oud-medewerker van Buitenlandse Zaken wel de meest betrouwbare bron denkbaar. Ik woonde de zitting bij van de Raad voor de Journalistiek over mijn klacht tegen Piet Hagen, en zat notabene naast hem. Piet Jan Boukema zat de vertoning voor en wilde er steeds de

94 Brief d.d. 10 september 1996.

95 Zie bijlage 26.

96 Het Parool, 20 september 1996.

97 Zie bijlage 27.

[p. 80]

regeltjes bijhalen. Ik zei: ‘Bespaart u me dit. Hoe je met elkaar omgaat, hoeft men niet in een boek op te zoeken. Dat leer je van huis uit. Ik vind dat Piet Hagen - zoals Trouw dit heeft gedaan - mij ook wel eens had kunnen bellen, hoe ik erover dacht.’

‘Nee,’ zei jurist Boukema, het was niet nodig geweest ook naar mij te luisteren. Hagen bepaalde zich tot feiten. Ik hield vol dat juridische haarkloverij achterwege kon blijven en dat je geen boeken nodig had om te weten wat kon of niet kon. Piet werd ook nog gevraagd of hij onafhankelijk was. ‘Ja, totaal.’ Boukema noteerde. Ik wist niet of ik lachen of huilen moest.

John Deutch, directeur van de cia, is van mening dat Saddam sterker staat na de Golfoorlog van 1991 dan daarvoor.

21 september 1996

Ik werd opgehaald door Marinus Michels, voormalig cameraman van Wibo van de Linde, nu manusje-van-alles van de tros, voor de radio-uitzending van de tros Nieuwsshow. Peter de Bie en Joska Zinkweg deden het interview van 10:50 tot 11:00 uur. De kloot Bert Wildenburg kwam niet en deed het gesprek per telefoon af. Hij begon over het Oltmanscircus dat drie maanden lang in Den Haag neerstreek terwijl er eigenlijk niets aan de hand was. Zeker toen hij op Buitenlandse Zaken zat, tussen 1978 en 1986, bestond ik niet. Heb toen maar over de instructie van Van der Klaauw, het proces Claus, Michiels van Kessenich, Italianer en ga zo maar verder gesproken. Daar kwam hij niet goed uit, en reageerde flauwtjes dat ik ‘tachtig tegen twintig had gescoord.’

Peter de Bie stelde aan het eind van het programma voor dat we zouden gaan eten als de Staat zou betalen, en dan ook met Wildenburg. ‘Dat hangt er vanaf of hij eerbaar getrouwd is,’ zei ik, ‘want ik zit op de Beatrixlijn.’

Ellen Pasman belde op toen ik thuiskwam, en zei dat ik nooit meer over de ton die de nvj al in mijn zaak heeft geinvesteerd moet spreken. Maar waarom niet? Het is toch de waarheid?

Washington zal ondanks alles negen f-16's aan Indonesië leveren, na lange aarzeling vanwege de hopeloze staat van dienst op het gebied van de mensenrechten in de Suharto-dictatuur.⁹⁸ Het schijnheilige van Washington is dat het regime van deze smeerlap nooit anders heeft gehandeld dan in strijd met elementaire rechten van de mens.

98 International Herald Tribune, 20 september 1996.

[p. 81]

22 september 1996

Liegen tegen Beatrix is verschenen.⁹⁹ Het is schitterend geworden. Schreef een briefje aan de rector van het Baarns Lyceum of ik een bezoekje mocht brengen, waarbij ik vijf delen Memoires aan de bibliotheek zou willen geven. Wat ik werkelijk wil achterhalen, is of er foto's zijn van de klas van juffrouw Buringh Boekhoudt met Beatrix, haar lievelings kroonleerling.

Ik heb ontdekt dat Peter Nicolaï buiten mij om Ronald Frisart van het Haarlems Dagblad heeft weten te overtuigen dat hij niets moest schrijven over Liegen tegen Beatrix. De lul heeft zich aan dat verzoek gehouden. Op zijn minst had hij me dit kunnen vertellen. Tenslotte zijn we beiden journalisten en geen advocaten. Frisart is dus ook nooit meer te vertrouwen. Ik heb hem off he record gezegd dat Nicolaï en Pasman weggaan, maar dat is nog geheim dus ik hoop dat hij het voor zich houdt.

Nicolaï heb ik op dit punt van den beginne niet vertrouwd. Ik zit in een verwarrend web, waar ik geen controle over heb, terwijl ik mijn eigen gevecht wil strijden, wat helaas zonder anderen niet kan. Wie weet heeft Ellen de Volkskrant wel afgewend over het pamflet. Op die manier ben ik niet meer in controle van mijn eigen leven.

99 Redactie: zie ook: https://www.dbnl.org/tekst/oltm003lieg01_01/.

23 september 1996

Vanmorgen was Liegen al bij Struwe verkrijgbaar. Maar ik denk al aan een volgend pamflet.

Den Haag

Mijn paspoort en visum lagen gereed bij de ambassade van Zuid-Afrika. Ik denk dat het een ernstige misrekening was (van de rvd, Buitenlandse Zaken en de rest), dat ik weer geen visum zou krijgen, net als voor Indonesië. Dankzij Gatsha Buthelezi dus wel.

Amsterdam

Ik sprak Ellen bij Schiller, want het hele kantoor maakt stennis dat er geen financier is, en we er dus niet kunnen vergaderen.

[p. 82]

Peter Nicolaï kan eerder vertrekken dan zij, maar hij wil haar niet alleen laten bij die bende.

Als ik in Zuid-Afrika ben, houdt generaal Hein de Villefort du Toit, mijn ‘bloedbroeder’ met slappe knieën, in Amsterdam een lezing voor de Stichting tot Bevordering van Kulturele Betrekkingen Nederland-Zuid-Afrika. Ellen vroeg: ‘Dat zijn toch geen fascisten van die Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap, want daar heb ik tegen geprocedeerd.’

‘Nu moet je je niet ook nog als een rooie juffrouw opstellen,’ zei ik.

‘Dat ben ik anders wel.’

Ik heb Ellen de affaire Frisart uitgelegd, en aangegeven dat ik Nicolaï al langer niet vertrouw.

Zij legde uit dat een dagvaarding in hoger beroep in de zaak Margriet duizend gulden kostte en dat was momenteel het probleem. Ik heb voorgesteld om op 15 oktober Italianer, Michiels van Kessenich en Olde Kalter op te roepen. En 24 oktober Du Toit, Van der Kerkhof en Oosting. Het werd niet duidelijk of zij het zal doen.

Vast staat dat Nicolaï en Pasman journalisten hebben afgewimpeld ter wille van de wensen en de centen van de nvj en de scharrelaar Hans Verploeg. Nadat Ellen Pasman Stieven Ramdharie van de Volkskrant had gezegd dat er ingrijpende veranderingen bij Doeleman op til waren, antwoordde hij haar niet meer. Hij was ook niet in de rechtszaal geweest. Waar het op neerkomt, is dat ik vanuit mijn eigen kamp ben ondermijnd. Ellen sprak met geen woord over Nicolaï tot ik het onderwerp bij het scheiden van de markt aansneed.

Ellen liet me een veel te lange brief voor het ad lezen en vroeg of ze die zou sturen. Veel in de brief is toch wel erg goed. Zij moet hem sturen. Ellen vertelde dat ze Carine Ertman, de ex van Casper, was tegengekomen op kantoor. Carine probeert bij Doeleman te komen.

Ik zou bij René Zwaap de tekst van zijn interview komen lezen, eerst om 13:00 uur. Later belde hij dat het 15:00 uur moest worden. Toen ik daar aankwam, zei hij dat hij het me voor 17:30 uur zou faxen. Het is dus weer een haastklus die nergens op lijkt. Uiteindelijk kreeg ik de tekst, maar ik vind het eigenlijk hopeloos. Het barst van de onnauwkeurigheden, vooral wat de nvj-passages betreft. Zou hij altijd zo werken, want dan is het soep met balletjes. Als je dat vergelijkt met mijn interviewboeken, ik nam alles op de band op en zond de geïnterviewden de tekst toe en nam de tijd. Dit is haastwerk, wat Zairin Zain altijd ‘ongeveer journalistiek’ noemde.

[p. 83]

Westerkade

Toen ik aan Eduard vertelde met Ellen in Schiller te hebben gesproken, viel hij in de rede ‘...en toen kwam er een onbekende heer aan een tafeltje naast jullie zitten.’ Dat gebeurde verdomme precies, een jonge kerel, quasi sjiek, die een krant zat te lezen en werd opgebeld. Ed denkt daaraan, en hij zou wel eens gelijk kunnen hebben.

24 september 1996

Ik ben voor dag en dauw naar De Groene Amsterdammer gegaan en heb in een buitengewoon plezierige sfeer het artikel samen met René Zwaap bijgeslepen.

Ik vind Wim Deetman een afschuwelijke Tweede Kamervoorzitter, die Janmaat (hoe een afschuwelijke kloot ik hem ook vind) gewoon niet de gelegenheid geeft te scoren. Marijnissen blijft zinnige dingen zeggen. Ook Leoni Sipkes wordt afgesnauwd. Niemand durft Deetman lik op stuk te geven.

Vanmiddag, het was een ware straf, heb ik van 16:15 uur tot 17:15 uur Blind Date van Theo van Gogh gekeken. Er waren vijf bezoekers in de bioscoop. Twee bezoekers - en ik - vertrokken vroegtijdig. De blinde man, die zijn moeder al op zijn zeventiende anaal had geneukt, en meer van die onzin, werd me teveel. Ik heb Theo eerlijk geschreven dat ik zijn film afschuwelijk vond.

Ik heb zowel Kok als Beatrix geschreven dat ik het eigenlijk schandalig vind hoe de hoge heren leugens en halve waarheden verkondigen, al dan niet uit naam van de koningin. Altijd doen wat je voelt, zei Lex Poslavsky in 1950 eens.

Vermeer zond zijn visie op de verhoren van afgelopen donderdag.¹⁰⁰

Vanavond liep een blonde jongen langs, toen ik op het bruggetje naar mensen stond te kijken. Later kwam hij weer en stopte. Ik had hem op de brug plat kunnen walsen. Sander Gulien uit Middelburg, 22 jaar, leren jack, tekenaar voor Walt Disney. Dat het een bijzonder geval was, wist ik de eerste keer al. Hij komt een keer naar de Westerkade, maar moest nu de trein halen.

100 Zie bijlage 28.

25 september 1996

Megawati heeft haar kantoor toch moeten sluiten. Suharto staat haar geen speelruimte toe, waarmee hij het tegenovergestelde zal bereiken van wat hij beoogt, het rund.¹⁰¹

101 NRC Handelsblad 24 september 1996.

[p. 84]

Ik heb Ellen Pasman nog maar eens een brandbrief gefaxt dat ik bezorgd ben over de stilstand in mijn zaak, en de acties die ze heimelijk hielden.

Ik heb twintig minuten voor niets in de Golden Tulip op Evert Santegoeds gewacht.

Ronald Koopmans en Rens Broekhuis kwamen een paar uur langs om te onderzoeken of er een film over mijn proces gemaakt zou kunnen worden. Terwijl zij er waren, belde schijnheilig Piet Hagen op: ‘Ik wil deze keer wederhoor toepassen.’ Ik dacht: wat ben je een dweil. Hoe de stand van zaken met de nvj was? ‘Ik heb 5 juli een brief geschreven geen geld meer van de nvj te zullen accepteren. Ik had genoeg van de chantage van het nvj-bestuur. Keer op keer werd gedreigd met dichtdraaien van de geldkraan als ik niet naar hun pijpen danste. Ik moest excuses aan Van der Stoel en Docters van Leeuwen maken, terwijl ik exact had gezegd waar het op stond.’ Of mijn advocaten zicht nu terugtrokken? Hoe ik het proces dan dacht te financieren? Zou ik de contributie als nvj-lid betalen of ging ik mijn lidmaatschap opzeggen? Ellen zei later: ‘Wat een stakker, die Hagen.’

Intussen verscheen in De Groene Amsterdammer het interview met René Zwaap.¹⁰² ‘Een ramp,’ riep Ellen door de telefoon. ‘Er staat in dat de nvj-chantagepolitiek jegens jou bedreef.’ Ik belde onmiddellijk met René Zwaap. ‘Ja, door een fout op de zetterij is toch mijn eerste versie in de krant gekomen.’ Even later liet Ellen er een razend telefoongesprek op volgen, vanwege de fax die ik haar vanmorgen stuurde om uiteen te zetten hoe onaangenaam het voor me was te ontdekken dat mijn advocaten achter mijn rug om acties ondernamen, die ik bovendien niet wenste. Uiteindelijk treden ze namens mij op. We legden het dan ook na enig gekissebis weer bij, en gingen over tot de orde van de dag: ‘De Volkskrant belt niet meer terug,’ zei ik.

‘Oh, dan zal ik ze bellen.’

‘Nee, doe alsjeblieft niets,’ zei ik.

Intussen had zij in haar ijver en toewijding de brief aan het Algemeen Dagblad verstuurd en al een reactie gekregen. Van Santen had haar gebeld dat de brief niet gepubliceerd zou worden. ‘Dus u publiceert wel een brief van iemand die de stukken niet kent,’ en ze dreigde met gedonder. Vervolgens zou de brief toch ingekort meekunnen. Ellen zei dat ze een nieuwe kortere brief zou schrijven, nog venijniger dan de eerste.¹⁰³

102 Zie bijlage 29.

103 Zie bijlage 30. Zij schrijft in haar nieuwe brief ten onrechte dat Buitenlandse Zaken had geprobeerd mijn binnenkomst in de VS te verhinderen. Ik emigreerde in 1958 ongehinderd naar New York om me bij mijn vrouw Frieda Westerman te voegen, die de Amerikaanse nationaliteit had. Luns kon dat niet verhinderen. Hij vroeg wel via ambassadeur J.H. van Roijen en Washington of de CIA mij niet alsnog kon uitwijzen.

[p. 85]

Eduard waarschuwde me voorzichtig te zijn in Zuid-Afrika en niet vermoord te worden. Hij achtte het waarschijnlijk dat Santegoeds niet kwam opdagen onder druk van Den Haag, omdat nu Buthelezi voor mijn visum gezorgd had. Maar in antwoord op mijn fax zei Evert morgen wel om 09:30 uur in de Golden Tulip te zijn.

26 september 1996

Theo van Gogh belde om mij een goede reis naar Zuid-Afrika te wensen. Ik had gedacht dat ik nooit meer iets van hem zou horen na mijn ongezouten mening over zijn film. Theo is anders dan men denkt, alleen soms te extreem.

Evert Santegoeds was in een opperbeste stemming vanmorgen. Ik kan dus voor Story het staatsbezoek van Beatrix verslaan. De financiën waren weer niet geregeld, maar hij was er zeer vlot over en ik zei tegen hem: ‘Vroeger dacht ik dat je erop uit was me te belazeren, maar je hebt gewoon teveel aan je kop en sommige dingen vergeet je blijkbaar.’

Blijf hem zeer dankbaar, en Jan Willem van Cruysen die me met Santegoeds in contact bracht, deze reis te kunnen gaan maken en broer Hendrik en Peter terug te zien.

Ik ben moe als nooit tevoren. Marina belde nog dat ze een goede stoel voor me had gereserveerd vanavond.

Middernacht

Voor mijn vertrek heb ik Peter Nicolaï nog even gebeld. Ik kon niet echt nijdig zijn dat hij Ronald Frisart achter mijn rug om had afgezegd. We moeten deze kruistocht samen tot een goed einde brengen. Ik stuurde ook Ellen nog even een fax om haar te bedanken voor haar inzet.¹⁰⁴

We vliegen boven de Sahara en ik moet denken aan mijn broers, die deze woestijn per auto hebben doorkruist.

104 Zie bijlage 31.