Memoires 1995-B

[p. 135]

Parijs

13 november 1995

10:00 uur, KL323 naar Parijs

Eduard vertelde dat er in de flat waar Iwan Beek woont een appartement vrijkwam. Heb hem gevraagd Peter te bellen. Zij hebben kennelijk uitvoerig gesproken. Peter had kennelijk de brief gekregen en had daar met Ed over gesproken. Peter wil schijnbaar na 20 november met me praten, maar ik heb er geen zin in. Waar moeten we over praten? Hij gaat terug naar Hillbrow om huisvrouwtje te spelen en niets te doen met zijn leven.

De hele voorpagina van het Algemeen Dagblad schreeuwt ‘Roep om Van den Broek’. Hoe wordt zoiets geregeld? Hansje naar de navo?

13:30 uur, Café de la Paix

Ik schreef een paar regels aan Peter.

Ik had een ontmoeting met Leonard Freed. We overlegden opnieuw hoe we een fotoboek over de Zoeloes zouden kunnen gaan maken. Ik had wel een idee hoe we Buthelezi's instemming konden krijgen.

17:00 uur

Slenterde door Parijs. Geniet er niet echt van zonder Peter. We deden dit sinds 1967 vele, vele malen samen. Ik heb Paris Match gevraagd of ik hun artikelenmap over de dochter van Bernhard mocht komen inzien en of ze me aan foto's konden helpen. Morgenvroeg kan ik komen.

Ik ga vroeg naar bed, want vannacht was vreselijk.

14 november 1995

Sliep bijna twaalf uur na alle zorgen over Peter. Ik lees On Killing, van luitenant-kolonel Dave Grossman, onder meer docent psychologie aan de militaire academie van West Point.¹⁸⁵ Na een uiteenzetting over hoe Freud eigenlijk seks bespreekbaar heeft gemaakt, schrijft hij: ‘In the same way that we did

185 Dave Grossman, On Killing: The Psychological Cost of Learning to Kill in War and Society, Little, Brown and Company, Boston, 1995.

[p. 136]

not understand what was occurring in the bedroom, we have not understood what was occurring on the battlefield.’

Tegenwoordig zit Paris Match in Le Vallois Perret. Madame Colette en Pascal van het fotoarchief waren zeer coöperatief. Ze hebben slechts één keer in 1976 een foto van de mysterieuze dochter van Bernhard afgedrukt, waar ik een vrij slechte fotokopie van meekreeg. Na 1976 hadden ze niets meer, het werd dus effectief de das omgedaan. De foto is echter eigendom van Agence Presse Sygma, dat in de buurt van Bar des Theatre zit. Daar dus naartoe. Ene Dominique bij Sygma begon al meteen met dat zij geen foto's verkopen aan mensen die zomaar kwamen binnenwandelen. ‘We have an agency in Holland, monsieur, oui, oui. Ik kom vijf minuten beneden, heb zo een meeting.’ Maar toen ze doorkreeg dat Grinda een schandaal zou kunnen betekenen, lichtte ze op en zei me om vijf uur meer te laten weten.

Ik moet meteen Evert bellen, maar ik kon alleen contact krijgen met Jan Willem en vertelde hem dat het erop lijkt dat alle stoppen al doorslaan als je haar naam hier alleen maar noemt. Hélène Grinda, het liefje van de prins, woont nog altijd op Rue Spontini 47. Haar dochter staat niet in het telefoonboek, ook niet onder de naam Lejeune.

Ik belde om 17.00 uur naar Dominique van Sygma: ‘The photographer that took that picture has taken it back, with the rights, so we cannot hand it to you.’

Grote gezamenlijke vakbondsdemonstratie voor behoud van de sociale zekerheid komt voorbij. Er zijn ook al wekenlang stakingen in Frankrijk. Het verbaast me hoeveel mensen de straat op zijn gegaan, met spandoeken enzo. Vele tienduizenden. Hoe organiseer je zoiets? In Nederland gaat geen hond meer de straat op.

Ik vond een heerlijk boekje van mijn oude vriend Gide, Conseils au jeune écrivain.¹⁸⁶ Hij heeft het over ‘L'intelligence de l'émotion.’ Wat is dat? Hij behandelt ook de memoires van Goethe. Ik wist niet dat ze bestonden. Gotthold Lessing schreef, overgenomen door Goethe: ‘Es wandelt niemand unbestraft unter Palmen.’ Dat is wat mijn vader ons altijd voorhield, om vooral nooit naar Indië te gaan, terwijl hij daar was geboren. Hij was van mening dat Europeanen zich anders gedroegen in de tropen dan in Holland. Mijn grootvader liet zijn vrouw los en ging met een Indonesische dame aan de haal. Ik weet niet of dit specifiek alleen op Semarang gebeurde. Het is wel zo dat

186 André Gide, Conseils au jeune écrivain; De l'influence en littérature, Proverbe, Marchainville, 1993.

[p. 137]

mijn wandelen met Bung Karno onder de palmen een levenslange rode kaart opleverde, wat niet was gebeurd als ik mijn vaders wijze raad had opgevolgd.

15 november 1995

De affaire rond Hélène Grinda en haar dochter zit behoorlijk dichtgetimmerd, dat is duidelijk. Foto's zijn niet te verkrijgen, dus zou er eigenlijk een fotograaf als John de Rooy opgezet moeten worden. Of ik zou een fait accompli moeten creëren en liegen dat ik al in het bezit ben van een aantal foto's en medewerking af proberen dwingen, maar dat is niet mijn manier van werken.

Was in Studio Copernic, waar me werd geadviseerde Cécile Chadeyron bij het blad Point de Vue te bezoeken. Daar raakte ik van de regen in de drup. Cécile had nooit van Bernhard of Poupette Grinda gehoord. Ik hoopte maar dat ze foto's wilde maken of anders een paparazzi kon vinden die dat doet. Cecile zegt dat er in haar tijdschrift nooit over Grinda gepubliceerd is, en ze heeft geen idee hoe ze een fotograaf moet vinden die de klus kan klaren. Ze verwijst me naar fotopersbureau Gamma Evert Santegoeds zei dat Poupette Grinda gewoon in het telefoonboek stond. Hij had warempel gelijk. Ik was in de buurt van haar woning gaan kijken en heb haar later twee keer gebeld. De eerste keer nam ze zelf op. De tweede keer kreeg ik een automatische verwijzing naar een ander nummer. Ze is er dus.

Lees een artikel van Lambert Giebels in Biografie Bulletin. Vreemd toch dat types als Giebels blijven doen of ik niet besta. Hij verwijst naar Penders, Paul van 't Veer en anderen, alsof mijn boekje met persoonlijke ervaringen bij Spectrum nooit zou zijn verschenen. Zeldzaam geklets. Ben toch onthutst om over Bung Karno in die toon te lezen, alsof hij een Indonesische Mussert zou zijn geweest.¹⁸⁷

Toen ik Gamma belde om te informeren omtrent foto's zeiden ze: ‘We are on strike.’

‘How long?’

‘One week.’

‘End?’

‘Don't know.’

Ik ben naar een tentoonstelling met werk van Cézanne gegaan. Ik dacht altijd dat hij landschappen schilderde. Nu zie ik afschuwelijke kadavers, een schedel, een meisje aan de piano

187 Biografie Bulletin, 95/2.

[p. 138]

(kan haast niet banaler), vijf afschuwelijke baadsters, zelfs een gang-bang onder de titel L'Après-midi à Naples: een bruine kerel op bed met een blanke dame en een zeer zwarte neger die het bed nadert. Cézanne zal wel seksuele problemen hebben gehad.

Vanmorgen had ik een grootmoeder als taxichauffeur. Ze was pas 61, maar zag er zeer oud uit en wist niet wanneer ze zou stoppen met rijden. De dame bij de krantenwinkel heeft op de balie een hondje in een mand, even zoet als de honden van Maike in Printerette. Vanmiddag had ik een piepkleine Algerijns-Tunesische pot achter het stuur, die constant naar een pincet op het dashboard greep om haren uit haar kin te trekken. Heb maar hevig naar buiten gekeken om er niet iets van te zeggen. Er kijkt een blonde creatie naar me, geblondeerd, best oud, felgroene jas, een soort Mimi Hofland, maar een kleinere versie. Hoe zou het in godsnaam met die arme Mimi gaan? Ze begint een striptease, maar is gek dat is zeker. Ik kijk niet meer, want het zou de verkeerde boodschap af kunnen geven. Zo'n tripje naar Parijs haalt me uit mijn routine en brengt me in andere sferen.

16 november 1995

Heb om 12:00 uur een brief aan de conciërge van het appartement van madame Grinda gebracht en haar formeel om een gesprek gevraagd.¹⁸⁸ Graag of niet, maar dan kan ik besluiten hoe verder te gaan.

Wandelend in de stad besloot ik ook een fax aan Bernhard te sturen. Ik heb hem op de hoogte gesteld van mijn poging een interview met Grinda te krijgen en hoop stiekem op zijn medewerking.¹⁸⁹ Dat betekent dat Soestdijk en Rue Spontini nu aan het telefoneren zijn. Ze zullen een gesprek weigeren, maar dat betekent wel dat er in plaats van eindelijk een correcte reportage toch weer een artikel met misschien minder juiste details zal verschijnen. Namen ze maar voor een keer een wijs besluit. Ik heb Evert maar niet gezegd dat ik ook Bernhard geschreven heb.

188 Zie bijlage 78.

189 Zie bijlage 79.

17 november 1995

In Indonesië zijn 300 personen gearresteerd, die een zuiver islamitische staat wilden stichten. Heb Karina Sukarno geschreven bezig te zijn met uit te zoeken hoe het nu met haar schoolvriendin van vroeger gaat.

[p. 139]

Clinton schijnt bereid te zijn de strop voor Iran nauwer aan te halen.¹⁹⁰ Op het Witte Huis heet zoiets the conduct of us foreign affairs. Teheran zou militaire steun verlenen aan subversieve activiteiten in het Nabije Oosten. Alles wat tegen Amerikaans imperialisme is gericht, wordt in Washington als ondermijnend en onaanvaardbaar beschouwd, terwijl moslims de buitenlandse rovers willen afschudden.

Geen enkel bericht toen ik terugkwam in het hotel, ook niet van Story. Vreemd, ik had toch wel wat verwacht.

190 International Herald Tribune, 17 november 1995.

18 november 1995

Jozias van Aartsen heeft na overleg met Buitenlandse Zaken meegedeeld zijn Iraanse collega van Landbouw, Kalantari, niet te zullen ontvangen.¹⁹¹ Buitenlandse Zaken belt altijd eerst braaf naar Washington om te informeren wat wel en niet mag. Het mocht niet, want president Rafsanjani van Iran zou zich bijzonder kwetsend hebben uitgelaten over de moord op premier Rabin. Dat kan Den Haag niet laten passeren.

Robert Fitchett schreef dat het echec van Lubbers te danken was aan twijfels over hoe hij stond tegenover de navo vredesmissie is Bosnië. Vooral het Pentagon was tegen Lubbers. Daar had vrijwel niemand ooit van hem gehoord. Begreep hij wel dat Bosnië Europa was en Europa Bosnië? Ook zou een adviseur voor nationale veiligheid zich zorgen hebben gemaakt, aldus Fitchett, nadat hij Lubbers had beluisterd op een conferentie in San Francisco.¹⁹² Mijn vermoeden lijkt bevestigd. Het geflikflooi tussen Gorbatsjov en Lubbers, waar ik getuige van was, heeft de commiehaters in Amerika in de gordijnen gejaagd. Ik liet twee boodschappen achter voor Fitchett, maar hij reageerde niet. Ik zou hem willen uitleggen wie Lubbers is en vertellen dat ik de bijeenkomst in San Francisco heb bijgewoond.

Omdat uit Soestdijk, maar ook van Grinda geen reactie is gekomen, heb ik hen beiden nog een briefje gestuurd dat ik het jammer vind dat ik nu aan de slag moet zonder dat zij hun zegje hebben kunnen doen. Ik liet doorschemeren dat ik op de hoogte was van de diverse malen dat de jonge dame in kwestie, probeerde een einde aan haar leven te maken.

Ik heb een zalmpje gegeten in Bar des Théâtres, waar een closet queen met zoontje, vrolijk naar mij zat te loensen. Ik zag dezelfde blik als van de grote, zwarte neger met diamant in het oor,

191 De Telegraaf, 18 november 1995.

192 International Herald Tribune, 18 november 1995.

[p. 140]

aan de arm van een oude, deftige dame. Hij keek na 50 meter nog uitgebreid om.

Heb Hans van Mierlo het artikel van Fitchett gefaxt. In een begeleidende brief schreef ik hem dat ik in San Francisco met eigen ogen had gezien dat Lubbers op veel vertrouwen uit Moskou kon rekenen. In mijn optiek zou de navo dat vertrouwen juist moeten gebruiken om de relatie met de voormalige Sovjet Unie in goede banen te leiden.

Bij mijn lange wandelingen kwam ik warempel langs de Nederlandse ambassade en herinnerde me de dagen dat C.G.W.H. baron van Boetzelaer van Oosterhout (1951) ambassadeur in Parijs was. Toen regelde ik een muziekavond bij de Boetzelaers met het Concertgebouwkwartet en George van Renesse aan de piano.¹⁹³

Kocht een miniflacon in de vorm van een hart met parfum voor mevrouw An Gödecke, mijn bejaarde buurvrouw op de Westerkade.

Om mijn trip te besluiten brandde ik - net als vroeger samen met Peter - twee kaarsen in La Madeleine.

193 Zie Memoires 1925-1953.

19 november 1995

09:30 uur, Grand Hotel

Vandaag is echt alles dicht. Dus ik eindigde in de lobby van het Grand Hotel waar ik de Britse zondagskranten kon vinden. De kranten staan bol van de berichten over Lady Di. Dat zou Evertje eerst allemaal eens moeten lezen, maar hij is nu eenmaal een baasje dat denkt alles te weten.

Bar des Théâtres

De meeste mensen zijn helaas niet om aan te zien of te horen. Maar er zijn ook mensen, zoals ik, die niet meer om aan te zien zijn - mijn mond heeft na de behandelingen van Van Splunter niets meer met mij te maken - maar nog wel om aan te horen. Mijn linkerbeen voelt gek. Gisterenavond bij het oversteken, reed een auto over mijn teen, die juist weer in orde was. Hij werd meteen weer zwart. Op naar Delprat.

Richting Amsterdam

Het probleem Peter komt weer terug in mijn gedachten, inclusief de vraag of ik hem weer geld moet sturen, want hij heeft waarschijnlijk niets meer.

[p. 141]

Westerkade

Thuis trof ik een brief en het boek van Sukmawati Sukarnoputri aan, dat zij ter ere van haar vader heeft samengesteld.¹⁹⁴ Ze schreef dat ze een tekenfilm had gezien van Walt Disney, Pocahontas. Ze vond dat het vriendje van Pocahontas op mij leek in mijn jonge jaren. Ze had ook een interview gegeven aan Het Parool.

Er lag ook een brief van Erik Jurgens, die me ‘in enige ergernis’ op het hart drukt even op te houden met iedereen brieven te schrijven.¹⁹⁵

Mangosuthu Buthelezi liet weten met Leonard Freed te willen samenwerken om tot een fotoboek over de Zoeloes te komen. President Venetiaan van Suriname heeft opmerkelijk genoeg in de Nationale Assemblee gezegd dat men de Decembermoorden en het zoeken naar de daders beter kan laten rusten.¹⁹⁶ Intussen heeft Arthur Docters van Leeuwen nog deze week tegen de commissie Van Traa gezegd dat Nederland op korte termijn om de uitlevering van Desi Bouterse gaat vragen. Weer een idiote streek van deze mijnheer, want er is geen enkele kans op dat Suriname het verzoek zou inwilligen.

194 Sukmawati Sukarnoputri, Puisi untuk Bapak, Pustaka Sinar Harapan, Djakarta, 1995.

195 Zie bijlage 80.

196 NRC Handelsblad, 16 november 1995.