Logo DBNL
Memoires 1995-B (2020)

Memoires 1995-B

(2020)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

15 oktober 1995

05:45 uur Schiphol

Ik ben weer in mijn hemel. Ik had tegen Bertie gezegd dat ik zijn moeder zou bellen, maar hij zei dat dat geen zin had. ‘Ze weet alles van vroeger, maar niets van nu.’ Zijn moeder is 90, net als de moeder van Peter. Ik moet er niet aan denken. Goed, ik had een blaar aan de linkervoet waardoor ik de laatste dagen minder goed liep. Wat me wel opviel, was dat ik minder makkelijk in en uit taxi's stapte.

In Amsterdam zeg ik altijd dat het verkeer in Amerika gedisciplineerd en kalm is, maar dat is verleden tijd. Ze rijden nu ook in Manhattan als gekken en gunnen elkaar net zo min het licht in de ogen als in Amsterdam.

Westerkade

Ik kwam goed door de douane. Toen ik thuis kwam, zag ik meteen het bericht dat John Portier (63), de broer van mijn hartsvriend Martin, op 1 oktober 1995 was overleden.

Ook Wim Klinkenberg is overleden. Marina ging gisteren naar de herdenkingsdienst, waar Wim Wertheim sprak. ‘Als hij de laatste Stalinist was, ben ik de laatste Maoïst.’ Hoe krijgt hij het door zijn keel!

Ik belde lang met Peter. Er waren vier brieven van hem gekomen en ik kan zien dat zijn handschrift rustiger is. Ik vind het vreselijk dat zijn moeder niet terug kan naar haar huisje. Als dat huisje wegvalt, valt heel de familie uit elkaar, zoals overal. Hij leek naar Nederland terug te willen komen.

Ik had Story gezien, maar mijn artikel over Lubbers stond er niet in. Ik zei tegen Peter dat ik eigenlijk niet voor zo'n blad kan werken als ik lees wat er allemaal instaat. Ik worstel ook weer met het artikel over Karina. Hoe kan ik het vereenvoudigen tot het niveau van dit genre?

16 oktober 1995

Ook mijn oude vriend Gerard Vermeulen, oud-hoofdredacteur van Panorama, is overleden. Hij was pas zeventig.



illustratie

Ambassadeur Kadarisman schreef me. Uit zijn brief blijkt duidelijk dat Tromp bij de Tafel van Pam heeft zitten liegen. Arendo Joustra zond me een artikel van Paul Arnoldussen over Wim Klinkenberg. We hadden nog zoveel samen kunnen doen. Hij krijgt in de meeste commentaren nog een trap na. Dat zal mij later ook zo vergaan. Komende van de gebruikelijke hengsten is dit slechts een compliment. Paul de Ridder belde. Het programma Reporter van de kro heeft met Pamoe Rahardjo gebeld. Ik kom in hun uitzending niet voor, terwijl De Vogel een verwijzing naar mij had beloofd. Paul zei ook dat Peters en Schulte Nordholt steeds aan mij toe leken te komen, maar geen woord. Het programma was helemaal het thema van mijn pamfletten.

Ik bracht Auke Kok vier pagina's over Lubbers in San Francisco. Hij belde later dat hij het prima vond, maar dat hij het wat filmischer wilde hebben.

Luns schijnt ziek te zijn, en er wordt door de keurige familie Luns al flink touwgetrokken om diens miljoenen.140 Hoe komt hij eigenlijk aan al dat geld?

Remco Meijer schreef een armzalig tegen heug en meug stukje over Mijn vriend Sukarno in Elsevier.141

Eindelijk arriveerde het pamflet Welkom thuis, Majesteit! Wim Wertheim belde vrijwel meteen dat hij het eerste Beatrixpamflet beter vond.

Advocaat Vermeer is met Den Hertog gaan praten op het kantoor van de landsadvocaat. Het was volgens Den Hertog niet nodig dat de Staat eerst schuld erkent alvorens een bemiddeling van start kon gaan.142 Hoe lang kletsen we nog en gebeurt er niets? Ik heb hem meteen geantwoord, want aan interessante gesprekken heb ik niets.143

De Indonesische anti-Suharto activist Wimanjaya Liothohe belde. Hij is in Amsterdam.

Pieter Lakeman belde met de suggestie dat wellicht het moment was gekomen om beslag te laten leggen op het vermogen van Joseph Luns. Dat er ook nog bij? Liever niet.

17 oktober 1995

Ik heb in een ruk het artikel voor hp/De Tijd afgemaakt en de juiste titel gekozen. Ik heb het gekopieerd en meteen naar de redactie gebracht.

De kro stuurde me de opname van Reporter. Het programma is echt slecht. Ze hebben een kans gemist. Peters had hen de brief van Pamoe gegeven, dus over de krans bij Sukarno werd met geen woord gerept.

Ed kwam de zenders op mijn televisie opnieuw afstellen. Er is iets mis met mijn toestel.

21:30 uur

Karina had me een fax gestuurd met wat correcties op het artikel en belde daar nog over op.

Carel Enkelaar belde me. Hij stelde mijn brieven op prijs en was benieuwd naar wat Kellogg over de cia en het Pentagon had gezegd.

18 oktober 1995

Ik heb Višjna, de weduwe van Wim Klinkenberg, een briefje geschreven om haar te condoleren. Ik heb haar benadrukt dat ik Wim altijd zal blijven onthouden als de enige journalist die ik volledig vertrouwde.

Ik heb Remco Meijer van Elsevier geschreven dat Sukarno niet zozeer mijn held is, maar dat ik hem zie als een bijzondere vriend en persoon. Zijn voorgestelde titel voor een pamflet wanneer Suharto op bezoek zou komen, ‘Geef niet thuis, Majesteit!’ vond ik wel geestig en ik schreef dat ik die wel wilde gebruiken als het zo ver zou zijn.

Annelies Jansen van het Baarns Lyceum had me op de radio gehoord en herkende direct mijn stem. Het riep herinneringen bij haar op die ze met me deelde.144

Ook Jelle Visser, de student van de school voor journalistiek in Utrecht, schreef een aardige brief. Hij gaat in december naar New York om bij Max Westerman mee te werken. Hij wilde afspreken en vroeg tips voor in New York.

Peter heeft een prachtige dag gekozen om te komen. Hij kwam bepakt en bezakt aan, en was er pas om 16:30 uur. Hij

was verkeerd gelopen. Hij had bloemen voor me meegebracht, erg mooi, rozen met herfstasters. Hij was enthousiast over mijn studio en bekeek alles. Ik liet hem zien wat ik allemaal voor hem had meegebracht. Hij vond het spijkerjack geweldig en zei dat het perfect paste. Ik denk dat hij ook blij was met de walkman en de cassettes. Later zei Peter: ‘Willem, ik wilde het niet zeggen, maar er was een moment dat ik nog maar twee paar sokken had.’ Ik wist het. Ik had tien paar witte sokken en zes paar beige met rode randen voor hem meegebracht.

Hij at weer als een leeuw - vis met sla. Ik wilde hem de video van mijn laatste gesprek met Theo van Gogh laten zien, maar die was weg. Ik heb me gek gezocht, tot ik me realiseerde dat die bij Vermeer ligt. Het was heerlijk om hem hier in huis te zien. Hij is een ander mens. Maar zorgen en liefhebben betekent je schuldig voelen. Zoals toen ik hem naar de trein had gebracht en weer terug naar huis liep, ik dacht: als ik hem maar de goede aanwijzingen had gegeven en de Prinsengracht had genoemd of een tekeningetje had gestuurd, dan had hij niet overal de weg hoeven vragen.

Ik heb wel serieus met hem kunnen praten. Edwin komt zondag mee en wil de eerste nacht in Hotel Ibis slapen. Prima, ik zal het voor hen reserveren. Peter voelt zich depressief in Hillbrow en is in zijn hoofd al lange tijd bezig om daar weg te gaan. Hij zei dat hij zelfs tegen zijn moeder had gezegd dat hij terug wil komen naar Nederland. Zij had meteen: ‘Wanneer?’ gezegd.

In Cartagena, Columbia heeft een conferentie van de Beweging van Niet-Gebonden Landen plaats waar de heer en mevrouw Suharto aan deelnemen. cnn spreekt over de 34-jarige beweging. Internationale media gaan er altijd weer per abuis vanuit dat de beweging in 1961 in Belgrado van start ging, maar het was Bung Karno's idee, en hij opende in Bandung in 1955 dit unieke initiatief. Maar omdat Suharto er alles aan doet de reputatie van Sukarno te degraderen, zal de vervalsing wel eeuwig door blijven gaan. Wie komt er voor de werkelijk stichter van niet-gebondenheid op? Ik. Maar wie ben ik?

Om 23.30 uur belde Peter dat hij heelhuids thuis was aangekomen, met een taxi, zoals ik hem vroeg te doen en waarvoor ik hem twintig gulden extra had meegegeven.

19 oktober 1995

Ik lag al om 05:00 uur wakker vanwege Peter. Ik heb hem bij lange na niet voldoende op het hart gedrukt om zijn leven in

eigen hand te nemen en snel de episode met deze gek voorgoed achter zich te laten.

Het artikel voor Story over Karina en voor hp/De Tijd over Lubbers in San Francisco zijn klaar.

Wimanjaya kwam op bezoek. Hij vertelde dat alles draaide om de vervalsing van de Super Semar van 1967, waarvan pagina twee spoorloos was verdwenen, juist de pagina waar de handtekening van Bung Karno op stond. Generaal Amirmachmud, die een van drie generaals was die de opdracht aan Suharto met Sukarno uit onderhandelde, heeft gezegd dat degene die pagina twee verduisterde ‘een gekke man’ was (dus Suharto). Twee weken later was Amirmachmud dood. Ik herinner me hem uit 1966 maar al te goed. Ook een andere aanwezige, generaal Jusuf heeft verklaard dat ze twee pagina's aan Suharto hebben gegeven. De hele Super Semar is trouwens spoorloos sinds 1967. Wimanjaya zei dat het Suharto-regime hem voor gek had verklaard. Hij had gezegd dat als ze hem wilden onderzoeken op zijn geestelijke gesteldheid, ze ook Suharto moesten onderzoeken ‘because he is a criminal without a conscience.’ Hij vervolgde dat niemand Suharto rechtstreeks durfde te beschuldigen. Maar hij deed het dus wel, ook al leeft Suharto nog. Hij bleef twee uur. Hij was in Amerika geweest om in de Library of Congress, op Cornell en bij de vn naar documenten te zoeken.

Zag commissaris Eric Nordholt voor de parlementaire enquêtecommissie van Maarten van Traa. Ik vind Nordholt een uitstekende man. Hij mag van mij premier worden.

Willy Claes probeert aan zijn post secretaris-generaal van de navo vast te houden. Als opvolgers worden Lubbers en de Deen Uffe Elleman-Jensen genoemd.145

Ik nam de trein naar Leiden om voor de Debating Society van Minerva te debatteren over de reis van Beatrix naar Indonesië. Tegenspeler Floor Kist (zoon van Floor Kist sr.), voormalig Praeses Colleggii van Minerva.

Ik ging vooraf een pannenkoek eten. Bij aankomst aan Breestraat 50 werd meegedeeld dat Kist onverwachts had afgezegd. ‘Hij was dinsdag nog op de sociëteit en enthousiast om het te doen,’ aldus commissaris Joost Taverne. Om 20:10 uur waren er twaalf studenten komen opdagen. Paul de Ridder was met boeken en brochures gekomen. Geleidelijk aan liep het toch nog behoorlijk vol. Op het vervelende af. Er werd een video opgenomen. Na een inleidinkje dat Beatrix niet had moeten

gaan, begon het gedonder. Een dikzak, die al vanaf het begin vijandig deed, zei nog in de middag met minister Dijkstal te hebben gebeld.146 ‘We hebben niets tegen Oltmans. Hij denkt zelf slechts dat hij zo belangrijk is,’ zou de minister hebben gezegd. Ik voelde me geprovoceerd door die aperte leugen en begon duidelijk te maken wat de Staat op haar kerfstok had gehad en wat gedocumenteerd was in Vogelvrij. Ik vroeg maar niet of iemand het gelezen had, want op het antwoord kan je de klok gelijk zetten. Later zei de vetzak dat hij helemaal niet met Dijkstal had gebeld en dit alleen maar had gezegd om me op stang te jagen. Dat was dus penibel en smerig en dit gebeurt bij Minerva in 1995 alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Ze wilden dat ik een borrel bleef drinken, maar ik was kapot. Heb me soms als een leeuw tegen de opgezette aanvallen moeten verdedigen. Joost Taverne had Paul verteld dat hij me had gevraagd omdat hij me al lange tijd volgde. Het altijd weer terugkerende verschil tussen wel en niet geïnformeerd zijn.

Joost is een blonde, Tage Domela Nieuwenhuis-achtige jongen. Alle heertjes waren in zwarte pakken: ‘uit respect voor de spreker,’ zei Joost. Ik was in jeans, laarzen en shirt. Joost vond het ook onbeschoft wat Floor Kist had geflikt.

Een student kocht Persona Non Grata als cadeautje voor Floor Kist en vroeg of ik het aan Kist wilde opdragen. Terwijl ik andere brochures en boeken signeerde, keek ik naar hem en zei: ‘Okay, ik doe het wel.’ Maar toch besloot ik even later: ‘No, ik kan het niet.’ Zoiets is niet juist na wat er is gebeurd. Ik kreeg een enveloppe met 250 gulden plus 25 gulden voor de trein.

Paul vertelde bovendien dat de boekwinkels weer dwars lagen en weigerden mijn boeken te verkopen. Als mensen erom vragen, wordt gezegd dat de boeken uitverkocht zijn. Ik vroeg Paul of ik de vetzak Persona Non Grata mocht geven. Dat vond hij goed, waarna ik voorin schreef: ‘Eerst lezen, dan praten.’ Paul verkocht voor 200 gulden boeken. Hij reed me naar het station. Ik gaf hem de fles wijn die ik ook gekregen had.

20 oktober 1995

Gisteravond nadat ik thuis kwam, heb ik nog 45 minuten met Peter getelefoneerd. Ik heb hem zeer duidelijk gemaakt dat tien jaar Johannesburg nu meer dan genoeg was. Hij had iets in die richting gezegd in een telefoongesprek met Edwin. Die voelt haarfijn aan in welke richting Peters gedachten gaan, maar Peter vroeg me er niets over te zeggen als zij bij mij zijn.

Vanochtend heb ik hem een brief geschreven om mijn gedachten over zijn situatie nog eens helder aan hem over te brengen.147

Pieter Lakeman belde vanmorgen. Hij heeft Hans Vermeer, die ik als de beste van zijn vier advocaten door hem leerde kennen, zijn congé gegeven. Heel vervelend dus. ‘Hij is een slechte onderhandelaar,’ zei hij nu over zijn voormalige vriend. Hij zei zelfs dat het beter was als ik Vermeer maar even niet zou tegenkomen. Hans is mijn advocaat in het proces tegen de Staat. Hoe kan dit nu?

Een zekere Ben Koster, wie dit ook moge zijn, heeft op 18 oktober een halve pagina over Mijn vriend Sukarno geschreven.148 In zijn intro schrijft hij dat ik ‘een op sensatie beluste fantast’ zou zijn, ‘een wild veulen en een dandy avonturier. Hij is stronteigenwijs lijdt aan zelfoverschatting en ziet overal complotten. En hij loopt als cia- en/of kgb-agent de Nederlandse diplomatie permanent voor de voeten.’

Heb twee uur met Pieter Lakeman in de eerste klas wachtkamer op Centraal Station zitten praten. Hij nam twee kleine en twee grote pullen bier. Hij vertelde dat Hans Vermeer vijftien jaar zijn advocaat was geweest. ‘Hij heeft de neiging een machtsstrijd met zijn cliënten te ontketenen. Hij heeft een minderwaardigheidscomplex.’ Ik zei niets. Lakeman had een claim van 270.000 gulden op een wanbetaler en Vermeer was bij die claim dwars gaan liggen. Nu was de maat voor Lakeman vol. Hij was het ook oneens met Vermeers beleid in mijn zaak en zei: ‘Erik Jurgens heeft gelijk.’ Hij adviseerde met kracht om Vermeer te laten schieten en een jurist te zoeken die gespecialiseerd is in detournement de pouvoir.

Lakeman zei ook nog tegen me dat hij het wonderlijk vond dat ik er door de stress van mijn zaak nog niet aan onderdoor gegaan ben. ‘Ik weet hoe het zit,’ zei ik.

‘Ze wachten tot je dood gaat,’ was zijn antwoord.

Ik wil Vermeer niet verliezen, maar wil nadenken over versterking van het team. Daarom heb ik direct een brief aan Jurgens geschreven waarin ik hem verslag doe van wat Lakeman mij adviseerde.149

Robert Kroon, de bedrieger in Time en De Telegraaf in 1976 over mijn samenwerking met de kgb tegen Juliana, lanceert in de International Herald Tribune een groot pro-Suharto artikel en doet Sukarno af als een civiel ingenieur, die het tot agitator

bracht en via politiek avonturisme de economie van Indonesië naar de knoppen hielp, wat leidde tot een communistische coup in 1965, heldhaftig door Suharto neergeslagen.150 Hoe handhaven collaborateurs met Washington en de cia, als Kroon, zich al die jaren? Net zoals de fascisten rond Suharto zelf zich nog altijd staande weten te houden met steun van Washington, Den Haag en andere idioten, die aan de smeerlapperij voor geld meedoen.

21 oktober 1995

Wimanjaya Liotohe wijst me in zijn brief op een artikel van Rudy Kousbroek over de legende van Sukarno in nrc Handelsblad van 13 oktober.151 Eigenlijk sla ik dit warhoofd al jaren over, want zijn emoties worden getekend door wat hem als kind in Indië is overkomen. Maar nu Liotohe erover begint, kan ik niet overslaan wat Kousbroek schreef over Mijn vriend Sukarno.



illustratieuitvergroten

Mallotig
Over dit boek: wat Oltmans schrijft is niet onsympathiek maar helaas vaak mallotig. Als je leest, bijvoorbeeld in Den Haag-Djakarta van Hans Meijer over de relaties tussen Nederland en Indonesië in de periode 1950-62, dan vraag je je soms vertwijfeld af: protesteerde er dan, behalve de Communistische Partij, helemaal niemand? Was er niemand die zich teweerstelde tegen een gevaarlijke gek als Luns? Dan is het antwoord: Ja, nou ja, Oltmans.
Het boek is een psychodrama en wat je er mee aan moet weet ik niet. Wat ik niet van me af kan zetten is dat Soekarno voor Oltmans vooral belangrijk is op de manier van een namedropper: ‘Weet je met wie ik bevriend ben? Met Soekarno!’. Je valt over beschrijvingen van een ontstellende naiveté, zoals: ‘Hij (Soekarno) kon zijn brein naar een voor Indonesië ongekend hoog internationaal niveau van intellectuele geaardheid en training tillen’. Je krijgt te horen ‘op welke puur Indonesische waarden zijn (Soekarno's) leiderschap feitelijk berustte’ en dat blijkt dan wajang te zijn - waarbij je onwillekeurig denkt aan Pramoedya die meer dan eens heeft uiteengezet waarom hij, vooral op politiek gebied, zo het land aan wajang heeft.
In zijn afkeer van diverse Nederlandse politici en vooral van Luns sta ik pal aan Oltmans zijde; zo ook wat betreft Suharto, die naast de academicus Soekarno de povere figuur slaat van een knil-sergeant die de Mulo niet heeft afgemaakt. Maar Oltmans bederft helaas zijn zaak door Suharto op één lijn te stellen met Pol Pot, hetgeen alweer een beoordelingsfout is. Wat me ook frappeerde is dat Oltmans blijkt geen Indonesisch te kennen; maar dat heeft hij met wel meer vooraanstaande Indonesië-experts en historici gemeen.

Kok en Van Mierlo willen in de vs voorzichtig nagaan of er belangstelling bestaat voor de kandidatuur van Lubbers als navo-chef.152 ‘Als zich zo'n ontwikkeling zal aftekenen, zal ik dat allerminst tegenwerken,’ zei Kok. Walgelijke opmerking.

Die man daalt steeds verder in mijn achting. Ria Lubbers zei op televisie dat ze er samen niet over hadden gesproken. Een wel heel doorzichtige leugen. Piet Schaepman sprak mijn antwoordapparaat in en zei niet te verwachten dat Lubbers naar de navo zou gaan.

De vn bestaan 50 jaar en Time stelt terecht de vraag: ‘Reform or die?’.153 Er bestaat geen twijfel over dat om te beginnen de Veiligheidsraad drastische aangepast moet worden aan de nieuwe verhoudingen in de wereld. India was nog een Britse kolonie toen de vn in San Francisco werden opgericht. Heel Afrika was nog in koloniaal limbo. De bevrijding van Afrika begon pas in 1960 met Ghana. De vn zijn in de huidige vorm achterhaald.

Ben de brief aan Suharto aan het verbeteren. Dit naar aanleiding van een gesprek met Sukrisno, die vanmorgen belde.

22 oktober 1995

Edwin is aangekomen. Peter was hem met zijn broer Jan en diens vrouw op Schiphol gaan afhalen. Edwin kwam aan de lijn. Ik speelde het spel mee, maar tegen mijn zin in. Ik vraag me steeds vaker af hoe lang ik daarmee door moet gaan. Peter was weer helemaal niet zichzelf, zoals altijd wanneer die klootzak in de buurt is. Ik zou eigenlijk een breuk moeten forceren, maar ik vrees dat dit Peter alleen maar verder in Edwins armen zou drijven. Peter is een kopie van Inez Röell, die nooit de kracht kon opbrengen zich werkelijk te bevrijden uit de psychische vangarmen van François Gonet.

Schreef Hans Vermeer dat ik zijn gemoedelijkheid onderhand beu ben en dat het nu na vijf jaar toch mogelijk moet zijn ook Den Hertog duidelijk te maken dat wij geen loopje meer met ons laten nemen.154

De schurk Jan Cremer doet alsof hij niet in het huis van de familie Sijmons op de Keizersgracht woont, om het voor ons moeilijker te maken hem voor te laten komen over het reisbiljet naar Boedapest. Volgens Vermeer staat hij niet eens in Nederland ingeschreven. Dan zou een dagvaarding in de krant een optie zijn volgens Vermeer, maar behalve dat zoiets duurder is, vraagt hij zich af of Cremer dan wel te pakken is om een eventueel vonnis ten uitvoer te leggen.

De brief aan Suharto is gecorrigeerd, maar moet ik nogmaals uittypen, dan kan ik weer verder met mijn Memoires, ben bij 1980.

23 oktober 1995

De Zweedse ijshockeyspeler, Bengt Akerblom (20), viel tijdens een oefenwedstrijd. Een teamgenoot reed per ongeluk over hem heen en scheurde met zijn schaats Bengts nek open, die overleed door teveel bloedverlies.155 Het lot. Ik krijg koude rillingen als ik zoiets lees.

Er is een pagina in De Telegraaf van 21 oktober verschenen van Angelo Vergeer, over een paleisrevolutie binnen de familie van Joseph Luns: dynasty om de luns-miljoenen. Het is wel zielig. Luns wordt intussen neergezet als ‘een van de markantste staatslieden die ons land ooit heeft gehad.’ Ik vind het een onfris verhaal.

Fidel Castro woonde in New York met 180 andere wereldleiders de viering van 50 jaar vn bij. Hij kreeg van iedereen het langste en meest enthousiaste applaus. Terecht. Hans van Mierlo noemde bij Nieuwslijn Fidels rede ‘fantastisch’. Suharto las een door Alatas geschreven tekst voor in Behasa Indonesia. Ik herinner me de toespraak van Sukarno in 1960 nog goed. Die was in het Engels.

De uitzending op cnn werd onderbroken voor een persconferentie van Boris Jeltsin en Bill Clinton in Hyde Park, New York. Wat er gebeurde werd niet helemaal duidelijk, maar Jeltsin deed iets of zei iets, waardoor beide heren de slappe lach kregen. Clinton stond voorovergebogen in een deuk. Het was een beschamende vertoning. Geloof niet eerder twee staatslieden van grootmachten zich zo in beeld te hebben zien gedragen. Misschien samen te diep in het glaasje gekeken.

24 oktober 1995

Peter belde vanmorgen. Ik heb hem niet onthouden dat hij me weer deed denken aan hoe hij was in Hillbrow, wat compleet anders is dan hoe hij hier is, zonder Edwin. ‘Maar jij ben ook altijd anders als Edwin erbij is.’ Dat haal je de koekoek! Peter is niet een beetje anders, hij is onherkenbaar in het bijzijn van Edwin, die altijd de eerste viool speelt.

Jurgens berichtte Vermeer. Zij lijken weer op goede voet, want hij signeerde met ‘welgemeende groet’. Erik schreef mij ook een briefje. Hij vindt het niet verstandig om nu van advocaat te wisselen. Bovendien wil hij zich niet mengen in de relatie tussen de advocaat en zijn cliënt.

25 oktober 1995

Trouw meldt dat Londen dwars ligt bij de benoeming van Lubbers voor de navo. Die willen zelf iemand daar neerzetten, zoals Lord Owen.156

Ik ben vanmorgen naar Amstelveen gefietst om de videoband van Theo van Gogh op te halen. Hij had het ding een maand in huis, maar stamelde de band niet gezien te hebben. ‘U weet niet wat ik 's avonds allemaal te doen heb.’ Mijn klomp brak. Ik was razend.

hp/De Tijd had mijn artikel over Lubbers niet geplaatst. Truusje van Tol zei dat ze het artikel nooit meer gezien had. Ze zijn het gewoon vergeten! Het had er deze week in moeten staan, nu er zo veel te doen is rond die man. Auke zei dat ze het artikel volgende week als omslagverhaal mee zouden nemen.

Later belde hij me terug. ‘Hoe ijdel ben je,’ vroeg hij. Ze willen mijn stuk verwerken in een algemeen stuk over Lubbers met onderaan de vermelding: ‘Met medewerking van Willem Oltmans.’

‘Nee,’ zei ik, ‘dat is niet eerlijk. Ik ben de enige die Lubbers op het forum heeft gezien. Ik ben er tien dagen mee bezig geweest. Ik wil full credit voor mijn stuk.’ Daar ging Auke mee akkoord, maar dan zou het wel ingekort worden. ‘Jullie hebben de boot gemist. Het had er deze week in moeten staan,’ gaf ik hem nog mee voor we ophingen.

Ondanks mijn fax blijft Story zwijgen.

26 oktober 1995

Vrij Nederland schrijft over de laatste roman van Ton Kors, De tijd van Anton de Lange.157 Dat je een verloren gegaan seksleven nalaat als roman - als een soort lustfantasie, volgens Frans de Rover - acht ik onbegrijpelijk.

Het gesprekje van lieve Bibeb met prinses Irene in Vrij Nederland is inderdaad vreemd. ‘Als klein kind werd ik al getroost door bomen, maar ik wist niet dat ze zoveel onvoorwaardelijke liefde gaven,’ zegt zij. Ik was enigermate op de hoogte van wat er zich afspeelde op Soestdijk door mijn relatie met mejuffrouw Buringh Boekhoudt, die zich mede over de kinderen ontfermde, maar dat Irene zich zo eenzaam en verwaarloosd voelde in dat witte paleis was nooit bij me opgekomen.

Peter en Edwin waren gisterenavond op de Westerkade. Zij logeren bij Hans Lonis, die vertelde dat zij tot 05:00 uur whisky

hadden gedronken. En nu stonden er weer twee flessen whisky klaar in hun slaapkamer. Nauwelijks is die lamstraal weer terug in Peters leven, of de waanzin van Hillbrow herhaalt zich in Amsterdam.

De darkroom van Adonis is verpest - veel te licht. Ik ga niet meer.

Peter droeg gisterenavond de kleren die ik voor hem had meegebracht uit New York. Hij had lekker gegeten en gaf me een kus in de keuken. Toch kan ik nog niet met hem over gisterenavond praten na de onthullingen van Lonis. Ondanks de onrust over Peter, boekte ik vooruitgang met mijn Memoires. Ik nader 1981.

27 oktober 1995

Ik was om 04:00 uur al wakker. Ik maak me zorgen over Peters welzijn. Ik was razend nadat Hans Lonis me had verteld van de whisky. Ik had Ed die avond gevraagd hierheen te komen om te voorkomen dat ik Edwin uit het raam zou smijten. Ik heb wel tegen Edwin gezegd: ‘Peter is jou gevolgd naar Johannesburg, omdat jij bij je familie wilde zijn. Nu is het jouw beurt om Peter te volgen, die ook bij zijn familie wil zijn. Voor mijn part ga je met hem trouwen, dat kan hier in Nederland.’

‘Maar wat kan ik in Nederland doen,’ zei hij tegen Eduard.

Niemand kwam op het idee te zeggen dat hij die vraag ook niet aan Peter had gesteld toen hij mee naar Hillbrow moest. Hij liet Peter rustig blind worden, de klootzak. Hij had op een gegeven moment nog maar een paar sokken en straks loopt Edwin weer in de kleren rond die ik voor Peter mee heb gebracht. Ik was zo verafschuwd dat een ultimatum aan Peter van mijn kant in de lucht hangt. Het kan zo niet langer doorgaan. Peter heeft me zelfs niet gebeld gisteren, wat hij anders dagelijks doet als hij in Nederland is.

De Groningse psycholoog Douwe Draaisma noemt het geheugen ‘een metaforenmachine’. Waarom neem ik hem niet serieus? Vanwege de begeleidende foto in Vrij Nederland? ‘Door de televisie is ons geheugen veranderd in een camera obscura,’ zegt hij. Dat was de titel die ik in 1988 koos voor mijn boekje over het geheugen. Televisie heeft er volgens mij trouwens niets mee te maken.

08:15 uur

Wim Kok en Hans van Mierlo hebben bij president Chirac gedineerd om over de drugsproblematiek te spreken. Na afloop zei Kok: ‘U weet hoe Hollanders zijn, ze komen graag als het

diner gratis is.’ Veel gelach van journalisten en vooral ook van Van Mierlo. Wat een proleten.

Wimanjaya deed koel. Hij zei dat hij met Wertheim had gesproken. Ik ben er nooit zeker van wat Wertheim allemaal doet. Hij probeert vast zijn stem in het boekje van Wimanjaya te krijgen. Wertheim had mijn brief aan Suharto grappig gevonden.

Hans Geerlofs had ik Welkom thuis Majesteit gebracht. Hij heeft het gelezen en vindt het geweldig. ‘Goed geschreven,’ zei hij, ‘en to the point. Heb ervan genoten.’ Later belde Vierling die ik brochure en brief had toegestuurd en hij vond hetzelfde. Maar: ‘Je bent niet goed wijs om die brief aan Suharto te sturen, want denk je dat het helpt?’

‘Nee, maar het is nuttig als deze in Wimanjaya's boek staat.’ Dat was waar. Wertheim wil dat misschien voorkomen.

Alex Kruisinga, de indiaan, - ik heb tot nu niet geweten hoe hij heette - belde op uit de kazerne. Ik zou hem in zijn uniform wel eens in mijn vingers willen hebben. Hij wilde dat ik de sergeant van wacht zou bellen en me voordoen als zijn vader. Ik hoefde alleen mijn naam te zeggen en direct naar Alex te vragen. Hij wilde op die manier een vrije dag regelen voor een zogenaamde begrafenis. Ik wilde er eerst niet in meegaan, maar toen dacht ik aan John van Haagen, die diezelfde trucs uithaalde. Ik bedacht me en vroeg wat er tegenover zou staan. ‘Ik wil best met je gaan eten,’ zei hij, maar hij leek te snappen wat ik bedoelde. Ik belde op en vroeg de sergeant naar Alex. Ik zei dat tante Ali onder lijn 5 was gekomen, waarmee ik het hem moeilijker maakte triest te kijken.

20:30 uur

Peter belde een half uur geleden. Hij had boodschappen gedaan op de markt. Hij ontkende het verhaal van de twee flessen whisky, wat ik triest vond, want Hans Lonis liegt niet over zulke zaken.

Nog steeds geen woord van Santegoeds. ‘Je hoeft maar naar zijn bek te kijken,’ zei Eduard, ‘om te weten hoe onbetrouwbaar hij is.’

Ik heb vanaf 04:00 uur tot nu met slechts enkele onderbrekingen gewerkt. Ik ben bijna klaar met Memoires 1980. Ik dacht dat mijn conditie achteruit was gegaan omdat ik 70 ben geworden, maar daar is niets van te merken.

28 oktober 1995

Piet Schaepman wordt 8 november geopereerd. ‘Ik moet

wachten, want allochtonen gaan voor,’ zei hij. Hij was woedend dat Chirac het etentje met Kok en Van Mierlo eenzijdig naar 21:00 uur had verschoven, omdat hij eerst iets anders had te doen. Maar Fransen eten nu eenmaal om die tijd. Hij adviseerde, als reactie op ondermeer mijn brief aan Suharto, niemand ooit meer een briefje te schrijven. ‘Je hebt alles al geschreven. Je vertraagt er alleen je zaak mee.’ Daar zou hij gelijk in kunnen hebben. Mijn vader adviseerde dat ook altijd. Maar professor Pieter Drost in Djakarta raadde me in 1956 aan: ‘Leg alles vast.’ Dit is nu mijn vaste prik en daar kom ik niet meer vanaf. Piet is overtuigd dat Lubbers niet naar de navo gaat. ‘Lubbers is te weinig te manipuleren,’ onderstreepte hij.

Ben Haveman had een interview met Dries van Dantzig voor de Volkskrant.158 Het leverde helaas een teleurstellend artikel op. ‘Er is veel meer gekte dan je denkt,’ aldus de psychiater, waar hij wel eens gelijk in zou kunnen hebben. Maar hij verklaart zich niet nader, en schuift in aanvullende opmerkingen. Hij schreef een nieuw boek en noemde neurose de volksziekte nummer een.

Toevallig zag ik een berichtje, dat mijn oude vriend Kenneth Dadzie (65), die in 1960 en daarna als jonge Ghanese diplomaat een vriend was op het vn hoofdkwartier, is overleden. Acht jaar bekleedde hij de topfunctie bij Unctad, de Conferentie voor Handel en Ontwikkeling van de vn. Hij was een geweldige man.

29 oktober 1995

Ik bedacht me vanmorgen dat ik wel eens iemand van de familie zou willen opbellen, maar er is niemand meer met wie ik sterk betrokken ben.

Het is toch een schandaal dat we zelfs op zondagochtend met Paul Witteman worden geconfronteerd, alsof er niemand anders in het lieve vaderland is. Het zondagse Hiltermannsyndroom wordt gewoon gecontinueerd, als gevolg van de traditionele Hilversumse kongsi's.

Vanavond vroeg Tage Domela Nieuwenhuis me mee, op het kaartje van zijn vrouw, naar een pianorecital van Shura Cherkassy (84). Plaatsen: eerste rij balkon, buitengewoon oncomfortabel. Tage vertelde dat mevrouw Horowitz Cherkassy had gevraagd bij de begrafenis van haar man te spelen. Bach en vooral de sonate van Chopin waren prachtig, zangerige toon. Cherkassy deed helaas denken aan het mannetje dat vroeger

met een mini-orgel door Amsterdam trok in een uniform dat tien maten te groot was. Cherkassy ging zitten, vertrok geen spier op zijn gezicht en speelde. Ik denk niet dat hij met trekveren oefent om zijn spieren op peil te houden, want ik zag zijn armen als stokjes in zijn slobberende jacquet. Het was daarom onvoorstelbaar met welke kracht hij de fortissimo's neerzette. Een hele belevenis.

Steeds als ik Tage zie, is het net alsof we elkaar gisteren nog gesproken hebben. Zijn dochter Astrid is nu acht, en heeft er wat moeite mee dat haar ouders zo vaak weg zijn. Tage geniet van zijn baan als internationaal consultant. Ik weet niet goed wat ik me erbij voor moet stellen. Uiteindelijk is het een dans rond het geld.

30 oktober 1995

Hoera! Ik bereikte eindelijk 1981.

Ronald Gase belde. Net als vroeger. Niets veranderd. Hij vertelde dat in 1991, toen ik om de documenten van Buitenlandse Zaken vroeg, hij door Buitenlandse Zaken was gebeld met de vraag of hij er niets voor voelde hun standpunt inzake de kwestie Nieuw-Guinea te willen beschrijven.

Ik had Jan Willem van Cruysen aan de telefoon, wat erg gemeen door de bvd werd verstoord. Alsof ze een waarschuwing wilden geven op te passen om met mij om te gaan.

Vermeer heeft een brief aan rechter Punt geschreven dat het niet lukt Lubbers en Kooijmans op 2 november onder ede te horen. Hij heeft gevraagd een andere datum te bepalen, want ik wil per se met die twee beginnen.

Burgemeester Rudolph Giuliani dacht zijn populariteit te vergroten door Fidel Castro te verbieden alle feestelijkheden ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van de vn bij te wonen. Wat hij bereikte, was dat Castro (volgens Time) de verkapte Amerikaanse sabotage van zijn bezoek aan de vn in een ‘public relations triumph’ omzette. Altijd bereiken ze met draconische maatregelen het tegenovergestelde van wat wordt beoogd. Senator Jesse Helms, de conservatieve idioot uit Carolina, voorzitter van het Senate Foreign Relations Committee heeft er zich dermate over opgewonden dat hij zal voorstellen de 33 jaar oude blokkade van Cuba te verscherpen.159

Gertjan van Beijnum wil de brief aan Suharto in het Nederlands publiceren in Kleintje Muurkrant - op voorwaarde dat ik een toelichting schrijf.

31 oktober 1995

Pak Sukrisno belde al om 10:00 uur. Hij had mijn brief aan Suharto gelezen. Hij vond deze van historisch belang en zei: ‘Je hebt gelijk.’ Hij wil nog steeds naar Djakarta teruggaan en had ambassadeur Kadarisman en Ruslan Abdulgani geschreven. Hij heeft twee prominente aanbevelingen nodig en twee familieleden in Indonesië moeten zich garant voor hem stellen. Voor een voormalig ambassadeur nota bene!

Ik schreef twee kantjes toelichting op de brief aan Suharto voor Kleintje Muurkrant.

Henk ter Borg van Spectrum belde. ‘Ja, het was een gok van Joost, maar wat heeft het ons verrast. Er zijn al 1.700 exemplaren verkocht!’ Blokker komt in december met zijn toneelstuk over Sukarno, en dan gaan ze nog een keer reclame maken voor mijn boek.

Peter belde of ik zijn telefoonnummer kwijt was. Het is veel erger. Ik breng geen gevoelens op voor nietsnutterij en ook nog gezuip erbij. Ik heb Peter een kaartje gestuurd dat ik tot 5 november voor de kwestie van Karina's vriendin Alexia, de bastaarddochter van Bernhard, naar New York ga. Het is faliekant gelogen, maar ik wil Edwin van Wijk niet zien, die Peter iedere keer in de zuiperij meesleept. Ook al is dit dus karakterloos en slap van Peter zelf.

Dijkstal stuurde me een brief, net als de landsadvocaat, en die krijg ik dan op 31 oktober, dus zo laat mogelijk.160 Het beleid is duidelijk: rekken, rekken, rekken, inderdaad in de hoop dat ik doodga.

Vermeer had me zijn reactie op de brief van de landsadvocaat toegestuurd.161

Verploeg schreef me dat hij ‘tot zijn verbazing’ van Ellie Speet had gehoord dat ik met hem wil praten. Hij wil dat doen op voorwaarde dat ‘je eerst schriftelijk een brug slaat over de 21 meestal negatieve opmerkingen over ondergetekende in je boek Persona Non Grata.’ Hij sluit nog af met mijn achterstallige contributie. ‘Hopelijk kun je inzicht verschaffen hoe je vanaf 1 januari 1996 aan de periode van vier jaar zonder enige contributiebetaling een eind dacht te maken.’162

Ik heb direct een antwoord gegeven, met kopie aan Jurgens, maar heb zijn verborgen bedreiging via de contributie maar genegeerd.163

Als één omroep travestieten laat zien, dan vinden alle andere omroepen dat ze onmiddellijk moeten volgen. Resultaat: al een paar dagen achter elkaar travestieten, die absolute onzin lopen te verkopen, op de beeldbuis.

1 november 1995

Hans Vermeer probeert nog steeds Jan Cremer te traceren, die verstoppertje speelt wetende dat hij een smerige streek heeft uitgehaald met het ticket naar Boedapest. Nu heeft hij het advocatenkantoor van Cremer geschreven ‘of één uwer inderdaad voor de heer Cremer optreedt en zo ja, of ik ter vermijding van openbare dagvaarding de in copie bijgaande dagvaarding aan uw kantoor mag uitbrengen.’ Ook wil hij nog steeds de landsadvocaat tegemoetkomen, waar ik mordicus tegen ben.

Willebrord Nieuwenhuis schrijft dat Lubbers nu in Washington formeel heeft gesolliciteerd naar de navo-post.164 Als hij zijn huiswerk maar niet even gammel heeft gedaan als zijn onderzoek naar mijn proces, waarbij de nvj-berekening van een paar miljoen hem was ontgaan.

John Deutch heeft gezegd dat de cia zowel president Reagan als president Bush in de jaren tachtig en vroege jaren negentig bewust misleidende informatie over de ussr heeft verstrekt. Deze uit de duim gezogen informaties hebben beiden presidenten beïnvloed beslissingen te nemen over de aanschaf en ontwikkeling van nieuwe wapensystemen en bij het nemen van besluiten over nieuwe wapenbeheersingsakkoorden. Hij zei dat het jaren zou kosten om de geloofwaardigheid van de cia te herstellen. Die man begrijpt niet dat geen hond in de wereld de cia gelooft of ooit zal geloven. In 1994 is Aldrich Ames ontmaskerd, een top cia-functionaris, die negen jaar voor het Kremlin werkte.

Peter moet nu mijn kaartje hebben dat ik naar New York ben. Ik heb Lonis gebeld dat ik om 13:00 uur naar New York ga. Hij zei ook precies te zien wat er gebeurt. Ik doe niet langer mee aan het theater. Edwin rookt pakje na pakje sigaretten en sleept Peter daarin mee. Het gaat me door merg en been. Ik mag die jongen niet en wil hem nooit meer zien. Punt.

hp/De Tijd heeft behoorlijk gemaltraiteerd mijn reportage over Lubbers in San Francisco eindelijk gepubliceerd.

Een meisje van Radio West in Rijswijk blijft bellen. Ik heb uiteindelijk maar ja gezegd, eigenlijk omdat ik met Frits van Ee-

den zaterdagmiddag heb afgesproken. Wanneer ik morgen en vrijdag alle zeilen bijzet met mijn Memoires is het logisch om er zaterdag tussenuit te gaan.

2 november 1995

Ik heb Vermeer mijn bezwaren duidelijk gemaakt over zijn houding jegens Den Hertog. Het kan niet bestaan dat we de zaak maar tot 1991 laten lopen terwijl ik tot op de dag van vandaag gebeurtenissen kan aantonen, waarbij de Staat mij dwarsboomt. Bovendien betreffen de verhoren waarmee Punt akkoord ging, de reis naar Djakarta in 1994 en de uitzetting uit Zuid-Afrika in 1992. Het gaat mijn verstand te boeven dat Vermeer bereid is hierin met de landsadvocaat mee te gaan.

Naar Boukema van de Raad van State heb ik een vrij radeloze brief geschreven en hem gevraagd wat ik nu het beste zou kunnen doen.165

Oud-minister van Defensie, generaal Magnus Malan, mijn vriend generaal Tienie Groenewald en andere hoge officieren zijn in Zuid-Afrika gearresteerd op beschuldiging van moord. Onvoorstelbaar. Ze werden na te zijn voorgeleid op borgtocht vrij gelaten, kennelijk een afgesproken procedure.

18:30 uur

Er is als een razende aan de deur gebeld. Zou Peter hebben ontdekt dat ik toch hier ben? Ik vermoed omdat Peter waarschijnlijk met Edwin naar Amsterdam is gekomen, nu Hans Lonis naar Enschede is. Omdat ik dacht dat hij het was, deed ik niet open. Ik slaap iedere nacht slecht door deze affaire met Peter. Ik heb nu het moment bereikt dat ik een punt achter de relatie met Peter ga zetten. Ik heb hem al die jaren zoveel mogelijk ondersteund, terwijl ik ook krap zat, en hem vrijwel iedere dag geschreven. Als hij nu niet inziet dat hij bezig is zijn leven te verpesten, dan heeft onze vriendschap verder geen zin meer. Vooral als we het punt bereiken elkaar niet meer te kunnen zeggen waar het op staat. Afschuwelijk allemaal, maar je houdt toch niemand over, dat is nu eenmaal de realiteit.

3 november 1995

Nu pas lees ik goed in de brief van Den Hertog dat hij met Vermeer af wilde spreken dat de conflicten in Zuid-Afrika, Indonesië en Canada buiten de zaak zouden blijven.

Theo van Gogh had mij een kwartier in zijn programma op

Radio Veronica over het boek van prinses Irene. Arjan Paans had het gehoord en belde me dat hij het geweldig vond. Hij vond de brief van Dijkstal onzin. Ik deed een beroep op zijn solidariteit als journalist, wat hielp, want later belde hij terug dat hij morgen een verhaal in het Algemeen Dagblad schrijft. Als Pieter Broertjes niet wil...

Paans belde nog een paar keer terug. Hij scheen vastbesloten een verhaal te schrijven, tot hij de voorlichter van Dijkstal had gesproken. Die had hem overtuigd dat de voorwaarden van Dijkstal die ik moest ondertekenen voor inzage in min dossier, heel normaal waren. Ronald Frisart wilde ook een verhaal maken, maar kwam via de bvd tot dezelfde conclusie. Ik zal eerst met Verploeg gaan praten.

De regering heeft Lubbers formeel voorgedragen als secretaris-generaal van de navo. Kees Versteegh meldt dat Luns hem ooit ‘intelligent en vooral sluw’ heeft genoemd. Keurige bron. Henk Neuman noemt hem ‘vaag’, kortom zegt Versteegh, volgens echte Atlantici zou hij nooit hebben gedeugd. Of die zegslieden zelf deugden laat journalist Versteegh in het midden.

Aart Brouwer van De Groene Amsterdammer stuurde me een briefje met een kopie van een brief van Alexander Haigh aan Luns uit 1979 waarin hij suggereert dat er mogelijk ‘situations’ in Europe gecreëerd moeten worden om de Europese navo-landen duidelijk te maken waar hun belangen liggen zodat ze meegaan in de versterking van de nucleaire slagkracht in Europa.166

Ik heb Vermeer, Den Hertog, Jurgens en Asscher geschreven dat er in mijn beleving geen ‘afspraak’ kan zijn tussen Vermeer en Den Hertog en dat ik nog steeds voorstander ben van een oplossing in der minne, maar dat ik zolang die er niet is vasthoud aan de geplande strategie van verhoren.167

Aart van der Want kwam om half zeven bij me en ging om tien uur pas naar huis. Hij bleef maar praten. Zijn baas was ontslagen terwijl hij op vakantie was, waarop zijn ploeg een fles champagne opentrok. Ik zag hoe zijn manier van uitdrukken aan het veranderen was als gevolg van zijn huidige omgeving. Als hij thuiskomt, wacht hem een huishouden van Jan Steen, met peuters die tot 22:00 uur op blijven. Daarna kan hij herademen, en kijkt hij een krant in. Maar het gaat goed met hem.

4 november 1995

Vanmorgen belde Piet Schaepman. Volgens hem was het beter

Dijkstal niet te antwoorden. Ongetwijfeld had ook advocaat Den Hertog de hand in dit antwoord gehad. ‘Je vecht tegen de kroon, want ministers en ambassadeurs zijn hare majesteits dienaren. Van Roijen, die jou treiterde in Djakarta, werd gepromoveerd en zit nu in Londen. Jan Fietelaers de ambassadeur in Ottawa ook. Je zou af moeten stappen van het idee de zaak alleen via Asscher te proberen op te lossen. Er zou een commissie van goede diensten moeten komen, een driemanschap.’168

Den Haag

Ik was drie kwartier te vroeg bij Radio West. Henk Kool had zeven jaar bij nrc Handelsblad gezeten en voelde zich onzeker tegenover mij. Het stelde allemaal weinig voor.

Daarna ging ik met de taxi naar mijn vriend Frits van Eeden in Den Haag. Hij heeft een klonter in zijn long. Als die barst, zou hij waarschijnlijk overlijden. Deze kan niet worden verwijderd. Zijn Amerikaanse vriend Chuck is nu 64 en heeft problemen met de aders in zijn benen. Intussen vloog een kanarie, Japie, door de kamer rond. Hij moet voor een bedrijf 150 dezelfde beeldjes maken voor 125 gulden per stuk. Dat is een opdracht van 18.750 gulden, terwijl hij exposeert met beelden die 45.000 gulden kosten.

Toen twee jongens hem kwamen halen voor een homobijeenkomst in Leiden, ging ik naar Trees Tani die nu in Den Haag woont, vijf kinderen heeft en in de gezondheidszorg werkt. Zij is de zus van Antoine uit Saint Laurent, die nog altijd op de rivier vaart.169 Hij is getrouwd met een ouder blanke vrouw, en een andere vrouw van hem leeft in Suriname. Trees vertelde dat Ben Scholtens een boek aan ‘Antoine en zijn moeder’ had opgedragen. Zij wist dat Ben vermoord was. Merkwaardig dat Ben en ik allebei aan Antoine vasthielden.

5 november 1995

Westerkade

Gisterenavond heeft at5 het gesprek met Theo van Gogh uitgezonden. Het had toch nog beter gekund.

Premier Yitzhak Rabin is doodgeschoten.

Karina Sukarno zond me een artikel uit The New York Times van David Sanger met de zogenaamde verduidelijking waarom Fidel Castro nog altijd met de nek wordt aangekeken en Suharto daarentegen in ‘de wereld’ hoogst populair is. Fidel was

in dezelfde ontvangstruimte in het vn-gebouw als Bill Clinton, maar de geheime dienst zorgde er voor dat Clinton Castro niet tegen zou komen of een hand zou moeten geven. Toen Suharto later naar het Witte Huis kwam, was de hele top van Washington uitgelopen en aanwezig om de man te ontmoeten, die juist verantwoordelijk is geweest voor de dood van honderdduizenden Indonesiërs omdat ze communist of aanhanger van Sukarno waren. Wat mensenrechten betreft heeft Castro duizendmaal meer gedaan aan lotsverbetering van de onderste lagen van de bevolking. Suharto heeft alleen zichzelf verrijkt en van Indonesië het meest corrupte land in Zuidoost-Azië gemaakt. Buitenhof babbelde eerst met Frans Weisglas, die fijne mijnheer. Vervolgens werden Elsbeth Etty, Jan Tromp en Tony van der Meulen tegenover Hans Weijers gezet. Deze minister beheerst zijn zaakjes en het driemanschap was dus geen partij. Het is een afschuwelijke kongsi, die zich daar elke zondagochtend manifesteert. Het is vermaak met een verkeerde bijsmaak.

Mijn oude vriend kolonel Fletcher Prouty uit Washington schreef me dat hij binnenkort met een boek over jfk komt.

Peter belde. ‘How are you stranger? Ik dacht dat je de pik op me had met dat briefkaartje,’ zei hij.

Hij vroeg of mijn trip naar New York succesvol was geweest en vertelde dat zij morgen naar Amsterdam komen waar Hans Lonis een fotosessie met Edwin doet. Geen woord over vertrek. Ik dacht dat Edwin morgen weer zou vertrekken. Ik heb eigenlijk geen zin meer in theater. Edwin wil ik helemaal niet meer zien. En Peter eigenlijk ook niet. Ik had niet gedacht, dit ooit met Peter mee te maken.

Pieter Lakeman belde. Hij vermoedde dat Vermeer wel boos zou zijn dat ik iedereen een brief had gestuurd. Hij was het met me eens dat de aow losstaat van een regeling, maar was op zijn pik getrapt dat ik de berekening van de nvj had genoemd, en niet die van hem. Hij zei verder dat de voorwaarden die ik moet tekenen om inzage te krijgen in mijn dossier, idioot zijn. ‘Je moet er met een kort geding doorheen walsen.’ Paans en Frisart lieten zich volgens hem een oor aannaaien door de persvoorlichters.

6 november 1995

Jurgens en Vermeer maakten veel kabaal dat ik nooit de brief van 3 november aan het gezamenlijke comité had mogen schrijven.170 Dat was hoogst onoorbaar. Vooruit dan maar. Schreef

Den Hertog en Asscher excuses en zond gewoon kopieën naar rechter Punt en Boukema.171 Laat ze maar denken. Ik denk ook een heleboel. De brief van Jurgens zat vol met dreigementen en was zo belachelijk dat ik hem niet eens helemaal gelezen heb. Ik ken de dreigementen van Jurgens. Het is wel een feit dat ik net op tijd alles naar de nvj wil overhevelen.

Beatrix en Kok zitten naast Bill en Hillary Clinton bij de begrafenis van Rabin. Waarom draagt Kok een keppeltje? Wat is dat voor idioots? Die man is een slijmjurk. Komt ervan als je geen eigen fundament hebt. De orthodox-joodse rechtenstudent, Yigal Amir (27), die Rabin vermoordde, zegt dat god hem die opdracht gaf.

Ronald Frisart heeft over mijn ergernis ten aanzien van Hans Dijkstal geschreven in het Haarlems Dagblad.172 Ik vind het niet heel sterk, maar hij heeft in ieder geval iets geschreven.

De gang naar Canossa: een gesprek met Hans Verploeg en Inge Brakman bij de nvj. De ontmoeting met Inge was zeer aangenaam. Het is weer goed. Wim moet heel erg ziek zijn geweest en erg hebben geleden. Verschrikkelijk. Ik gaf ze het Sukarnoboek, waar ik voor Hans en Inge ‘Dank voor alles’ inschreef. Gaf ze ook de tweede brochure. Paul de Ridder reageerde later meteen met: ‘Heb je ook gevraagd of ze je boeken nu wat positiever bespreken in De Journalist?’

Hans zei dat een van de 21 opmerkingen onder de gordel was geweest, namelijk dat hij met keet bij de Kunstenaarsbond was weggegaan. Hij benadrukte dat dit nooit het geval is geweest. Het is waar dat ik die informatie van Julius Vischjager nooit heb nagetrokken, dus misschien was dat een onwaarheid. Ik zegde toe dit op een dag te zullen vermelden. Ze stelden voor een gesprek met Jurgens, Asscher en Vermeer te hebben. Ze pleitten ervoor om Vermeer te laten schieten, maar dat wil ik niet. Hij heeft ontzettend veel moeite gedaan en dan doe je zoiets niet. Ze vonden ook de claim van de nvj uit 1990 eigenlijk veel te hoog, maar ook daarin ben ik onverbiddelijk.

Verploeg onderstreepte dat ik enerzijds in brede kring nog altijd wordt gewantrouwd en op afstand wordt gehouden, maar anderzijds was het Inge en hem opgevallen dat steeds meer media het soms ook voor me opnemen, zoals het Haarlems Dagblad en de meeste gpd-bladen.

Ik heb Vermeer doorgegeven dat de zaak nu weer in handen van Verploeg is en dat ik woensdag om 15:30 uur bij hem langs wil komen.

Arthur Docters van Leeuwen heeft voor de commissie Van Traa verklaard dat hij Suriname om de uitlevering van Desi Bouterse wil vragen. Die man begrijpt niets van Surinaamse verhoudingen. Hij wil haast maken, want stel je voor dat Bouterse opnieuw tot president zou worden gekozen? Daar willen makrelen hier (zoals Henk Herrenberg onze journalisten noemde) niet aan.

Ik heb al een ticket gereserveerd voor een vlucht naar Washington, want ik eis morgen van Santegoeds dat ik daar naartoe kan om een reportage over Beatrix te maken die voor een week met Claus de Verenigde Staten gaat bezoeken.

7 november 1995

Vermeer vroeg formeel om mijn brief aan het kwartet terug te nemen, wat dus al is geschied.

Ontmoette Evert Santegoeds en Jan Willem van Cruysen, die niets zagen in Washington, maar willen wel een artikel hebben over de dochter van prins Bernhard in Parijs. Ik ga er een week naar toe om te verkennen. Dat zal niet eenvoudig zijn, maar ik zal het proberen. Story zal een hotel reserveren. Eigenlijk heeft dat ook mijn voorkeur, ter wille van Peter. Ik vertrek zondag met de trein, dan kan Peter mooi in Roosendaal opstappen en met me meegaan naar Parijs.

Ik zei tegen Evert dat ik de omslag met de tekst dat Irene gek was wel pittig vond. Daarop gaf Jan Willem mij het boekje van Irene - ook met reproducties van schilderijen - en hij las een passage voor waarin ze schrijft dat een dolfijn in haar gezicht had gepoept. Er was geen abonnement opgezegd. Evert zei: ‘We schrijven wat de mensen denken.’

Peter deed vandaag vreemd aan de telefoon, maar ik heb geen idee wat er gebeurd is. Hans Lonis had tegen Eduard gezegd dat Peter hem wat wilde vragen over een huis. Vanavond eten ze allemaal bij Eduard.

De bisschop van Breda bedankte me voor Mijn vriend Sukarno, dat ik hem toegestuurd had. Hij vond het boeiend, maar had graag nog wat meer achtergrond gezien over Sukarno's ideaal van samenwerking tussen islam, communisme en nationalisme. Ronald Frisart stuurde me zijn stukje uit Haarlems Dagblad en schreef dat hij het ook aan de gpd had aangeboden.

Ik ging om 20.30 uur naar Eduard, die net een paar oneetbare lasagnes had gehaald. Ze moesten nog gaan eten blijkbaar, wat ik niet erg gepast vond. Ik heb niemand omhelsd of aangeraakt, en Edwin zo min mogelijk aangekeken. Het bleek nu dat Edwin tot 20 november blijft, dus Parijs heb ik voor niets gere-

geld, althans, wat betreft Peter. Om 21.30 uur gingen ze weer naar Tilburg, want Trees wachtte. Peter kwam me een zoentje geven. Ik heb nog een tijdje met Eduard nagepraat.

Ik belde nog laat met Hans Lonis, die Edwin omschreef als een ‘ontzaglijke ouwehoer’ bij wie Peter aan de lippen hangt. Hij ziet ook dat iedereen ter wille van Peter meespeelt.

Peter zei deze week nog naar Amsterdam te willen komen. Misschien moet ik wachten met drastische stappen. Ben een brief aan Peter begonnen.

8 november 1995

Hans Vermeer zegde vanmiddag af en schreef dat ik Jurgens niet had mogen noemen. Antwoordde meteen, en heb Vermeer tactisch aangegeven dat het me allemaal te lang duurt.173 Washington blokkeert de benoeming van Lubbers bij de navo.174 Ambassadeur Schaepman kreeg gelijk. Ze hebben altijd iemand nodig, die te manipuleren is. Wel vreemd dat Beatrix en Claus uitgerekend vandaag een bezoek aan Clinton op het Witte Huis brengen. Werden zij uit de kast gehaald om nog gewicht in de schaal te leggen?

Peter ter Horst is er eindelijk, vijf jaar na mij, in geslaagd om F.W. de Klerk te spreken te krijgen, die in 1990, toen ik er was, staatspresident was, en nu natuurlijk geheel is uitgerangeerd. Hij heeft er wel een interessant en uitstekend interview van gemaakt.175

9 november 1995

Colin Powell besloot op de dag dat Rabin werd vermoord zich niet verkiesbaar te stellen voor het Witte Huis. Er is op vier van de acht laatste presidenten van Amerika geschoten.

Hans Lonis belde dat hij prins Bernhard had geschreven dat hij eens met mij zou moeten praten en vertelde dat brigade-generaal Gerritsen hem geantwoord had dat Bernhard mij niet wil ontvangen. Dat is jammer, want ik had hem graag gesproken voor het verhaal over zijn dochter in Parijs. Ik voel me overigens aardig opgelicht: een retourtje Parijs is duurder dan een retourtje New York, maar wat kan je ertegen doen?

Verploeg heeft met Jurgens overlegd. Er wordt een tweede advocaat aangetrokken voor een ‘second opinion’ in de zaak tegen de Staat. Hij gaat binnenkort met vakantie naar China.

J.van Overdam van Binnenlandse Zaken schreef dat de ge-

vraagde kopieën gereed liggen. Kosten 49,75 gulden en de inzage kan ik krijgen als ik me netjes houdt aan hun instructies.176 Ik vind dit nog steeds onacceptabel.

Vanmiddag kwam Leonard Freed, de fotograaf uit New York. Hij blijft geïnteresseerd om een fotoboek over de Zoeloes te maken en hij had al een uitgever. Zoals het er nu voor staat, heb ik hem niet veel te bieden, maar we zien elkaar weer in Parijs.

10 november 1995

Ik heb nu de knoop doorgehakt en heb Peter onverbloemd de waarheid geschreven. Ik heb een kopie gestuurd aan Trees en gevraagd of zij ook haar broer Jan een kopie wil geven.177

Vermeer schrijft dat hij dacht dat ik maar wat zei toen ik hem berichtte Den Hertog en Asscher al een bericht te hebben gezonden, en daarom had hij er schriftelijk op aangedrongen. Hij is verheugd dat de nvj weer meedoet en we gaan dus verder. Gelukkig, want hij had overwogen de zaak op te geven. Schreef hem meteen terug om de vaart in de zaak te houden.178 Ik heb tevens een voorzet gegeven voor een kort geding tegen de voorwaarden van Dijkstal.

Lubbers zit intussen echt in de puree. Hij krijgt de navo-post niet, wat voor Kok een raadsel is. Die man begrijpt nog altijd geen rooie rotmoer van hoe de wereld in elkaar zit. In Washington wordt Ruud als fundamenteel pro-Russische gezien, waar de hele inlichtingentop onlangs nog getuige van is geweest, toen Lubbers en Gorbatsjov als de beste maatjes de bijeenkomst in San Francisco leidden. De regering Kok heeft dus zijn kandidatuur voor de navo formeel teruggenomen. Ze hadden het kunnen en moeten weten.

Robert McNamara heeft een bezoek gebracht aan zijn vroegere aartsvijand en tegenspeler generaal Võ Nguyên Giáp.179 Zurig zegt de Amerikaan eindelijk dat het Tonkin-incident, een cia-creatie in augustus 1964, ‘misschien wel een een enorme beoordelingsfout is geweest.’ Giap noemde de dominotheorie van Amerikanen over de mogelijke val van Zuidoost-Azië voor het communisme ‘onzin’. Intussen moesten Sukarno en Norodom Sihanouk wel via cia-coups verwijderd worden vanwege dit onzinnige Amerikaanse geklets. Als je bij elkaar optelt wat de vs als gevolg van pure onkunde aan onheil over de wereld hebben uitgestort, en hoeveel miljoenen doden dat

heeft gekost, zogenaamd met de nobele bedoelingen freedom and democracy te verspreiden, dan word je er misselijk van.

Nauwelijks is Lubbers afgeserveerd of zijn cda-kompaan Hans van den Broek haast zich verhalen te doen circuleren dat hij de gewenste kandidaat zou zijn. Die man zou inderdaad weer een pro-Amerikaanse loopjongen in Brussel brengen. Bij nova pleit uitgerekend de vvd'er Bolkestein voor Van den Broek. Ze proberen nu de nieuwe Luns naar voren te schuiven.

11 november 1995

Ik hoop niet dat mijn brief Peter pijn zal doen. Maar als hij deze heilloze weg met Edwin voortzet, zal ik hem niet langer als mijn vriend beschouwen. Hij lijkt het schuldgevoel niet aan te kunnen, wanneer hij die jongen in de steek zou laten. Ik moet zo handelen, want Peter is bezig zijn leven te verloederen. Het houdt me dag in dag uit bezig.

De kranten staan bol van de affaire Lubbers. Er wordt maar wat in de ruimte gekletst. Het meest ontstellende is dat ‘men’ nog altijd niet in de gaten heeft hoe Den Haag en de wereld werkelijk in elkaar zitten. Zo schrijft Jan Hoedeman dat ‘Lubberiaanse vaagheid’ de oud-premier parten zou hebben gespeeld in Washington.180 Hij zou zich bedienen van glibberige en ongrijpbare taal. Alsof dat een rol speelt voor de rode knop. Ik zou wel dagelijks een brochure moeten schrijven. En Willebrord Nieuwenhuis komt nu ook nog met het flauwekulverhaal dat na Kok en Van Mierlo ook Beatrix werd ingezet om een goed woordje voor Lubbers te doen bij Bill Clinton.181 Het lijkt me vreemd dat Beatrix zich in haar positie überhaupt met deze zaak heeft ingelaten. Den Haag had bovendien kunnen weten dat Clinton zich hier nauwelijks mee bemoeit. Warren Christopher heeft er evenmin veel over te zeggen. Dit is zuiver en alleen een affaire van de inlichtingendiensten en de militairen. En mocht Beatrix het er in Washington over hebben gehad, dan zal ze Van den Broek nu naar voren hebben geschoven, er scharrelt immers niet voor niets een dochter van Hansje met een Oranjeprinsje.

Arendo Joustra belde. ‘Weet je dat je mij al eerder een briefje schreef dat Lubbers het nooit zou krijgen?’

Op advies van Lakeman heb ik Peter Nicolaï geschreven of hij een kort geding zou kunnen voeren tegen Dijkstal en zijn te ondertekenen voorwaarden.182 Lakeman zegt dat ik Vermeer

geen tweede kans moet geven, maar ik wil hem niet laten vallen. Ik heb hem inmiddels wel gezegd dat er een tweede advocaat aangewezen zal worden. Toen ik tegen Pieter Lakeman zei dat Vermeer zich beklaagde dat zijn positie was verzwakt, antwoordde hij: ‘Dat is misschien waar, maar het gaat nu om jouw positie, niet om die van Vermeer.’

Jos Slats schrijft me dat hij geen tijd heeft om zich voor Vrij Nederland met mijn zaak bezig te houden omdat hij bezig is met de irt-affaire.

Gore Vidal zegt in Palimpsest dat hij dit boek schreef om eventuele toekomstige biografen een stapje voor te zijn.183 Hij had, zegt hij, toen hij 25 jaar was al zeker duizend affaires met jongens gehad. Dat is dus de leeftijd waarop ik in 1950 startte met Bertie Hilverdink in Amsterdam. Ik denk dat er niemand anders deze eeuw is geweest, die mogelijk biografen zo grondig de wind uit de zeilen heeft genomen als ik. Arendo zegt zo dikwijls dat er een biografie moet komen. Dan denk ik aan de uitspraak van Gerard Croiset, die altijd zei: ‘Ga niet naar een psychiater jongen, want er is er toch geen een die jou kan volgen.’ Gelukkig had ik Lex Poslavsky met wie ik ook samen opgroeide.

Er belt voortdurend een heer Tesselaar op die wil aanpappen. Ik plaats hem in het rijtje Verrips, Keijer, Cranendonk en Hugo van Reijen. Ik vertrouw het absoluut niet en hang steeds zo beleefd mogelijk meteen weer op.

12 november 1995

Ik hoorde de afscheidswoorden van Leah Rabin op televisie en was zeer geroerd. Ik schreef een briefje aan de Israëlische ambassadeur om mijn medeleven te betuigen en de wens uit te spreken ooit nog eens naar Israël te gaan.

Steeds weer lees je wat een pest de cia en de spionagediensten eigenlijk zijn. Onlangs kwam uit dat de cia Nixon en Reagan opzettelijk en bewust misleidende informatie over de ussr voorschoof. Het doel was om beslissingen over de aanschaf van nieuwe wapensystemen te beïnvloeden. Sinds het wegvallen van de Sovjet Unie als bedreiging, wordt koortsachtig gezocht naar andere bestemmingen om geheime operaties in te zetten voor de nationale veiligheid. Dus worden nu ook in Japan multinationale bedrijven afgeluisterd, tot woede van de Japanse bondgenoten.184 Ze doen maar raak in Washington en schijnen te denken dat de wereld hen toebehoort.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums