Logo DBNL
Memoires 1995-B (2020)

Memoires 1995-B

(2020)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

San Francisco

28 september 1995

03:45 uur, Hilton Towers

Ik had tegen Helen de 27ste gezegd, maar ze had kamers voor ons vanaf de 28ste geboekt in het Grand Hyatt bij Union Square. Het was nu vol, dus na een tijdje eindigden we voor een nacht bij Hilton Towers even verderop.

Lex van Lieshout, de fotograaf die mee is, vertelde dat Story een foto had geplaatst, waarop Bernhard en Neelie Peper-Kroes te zien waren. Ik stond naast hen op de foto, maar ze hadden mij er zorgvuldig afgeknipt.

Ik had in mijn stuk over dat gebeuren vermeld dat Neelie de klemtoon verkeerd legt als zij Engels spreekt, maar dat had Santegoeds geschrapt. Toen ik hem vroeg waarom hij dat gedaan had, zei hij: ‘Omdat we een interview met haar willen hebben.’

The New York Times meldde dat Radovan Karadžić, de Bosnisch-Servische leider beschuldigd van oorlogsmisdaden en genocide, hier verdedigd wordt door de voormalige minister van Justitie, Ramsey Clark. Ik vraag me nog steeds of Karadžić en Mladić wel de oorlogsmisdadigers zijn waar ze van worden beschuldigd.

Ik ging eerst winkelen bij gap. Ik stuurde wat boeken naar Amsterdam en belde de Kelloggs.

De afhandeling van de persaccreditaties in het Fairmont Hotel, waar het State of the World Forum gehouden werd, verliepen zeer goed. Lubbers is heel ontspannen - net als in Zuid-Afrika. Lex ging Gorbatsjov, Lubbers en anderen fotograferen.

29 september 1995

Grand Hyatt Hotel

Begin de verloren uren slaap in te lopen. Goddelijk ontbijt met croissants en ik dacht aan broer Hendrik in Kaapstad. Ik zou hem hier graag mee hebben willen verwennen. Hij staat zichzelf nooit enige luxe toe, wat ik nooit heb begrepen.

John Deutch, directeur van de cia, heeft gezegd dat wie liegt er bij de cia uitvliegt. Dan houden ze daar geen kip over. Tientallen cia'ers hebben zich 10, 20 en 30 jaar geleden aan de

meest ernstige mensenrechtenschendingen schuldig gemaakt in Guatemala, Honduras en ontelbare andere plaatsen (alsof we dat niet wisten) en zullen er nu dus uitgezet worden, en gedisciplineerd worden voor meewerken aan het doden en martelen van tienduizenden burgers. Amerika wemelt zelf van de Karadžić's en Mladićen, maar die worden natuurlijk geen haar gekrenkt.

Fairmont Hotel

Ik wandelde om 08:15 uur het Fairmont Hotel binnen en trof geheel alleen op een stoel de heer Lubbers aan, gebogen over een stapel papieren. Ik ging even naar hem toe en Lex maakte er een gedenkwaardige foto van. ‘U bent vroeg,’ zei ik bij de begroeting.

‘Er moet gewerkt worden,’ antwoordde hij. Ben toch even ongevraagd gaan zitten om een klein cadensje af te steken over hoe ik in Club van Rome-verband had geleerd dat je eigenlijk niet over globaliseren kunt spreken, zonder rekening te houden met het feit dat de codering van breinen in Nederland, Amerika enerzijds, of Indonesië, India en China anderzijds, grote, zo niet onoverbrugbare verschillen vertonen. Dat professor Delgado in Madrid en diens vrienden al jaren spraken over op elkaar afgestemde computers om kinderen wereldwijd dezelfde informatie te verschaffen van Japan tot Chili. Hij maakte notities terwijl ik zat te kletsen.

Tijdens de ochtendzitting zaten Gorbatsjov en Lubbers naast elkaar op het podium en waren ongetwijfeld de sterren van de bijeenkomst.

Gorbatsjov: ‘Lubbers is a great friend and partner. He combined culture and politics. But for some reason he left politics. He is an active builder of a new Europe. He has a vast horizon.’ Daarop vroeg Gorbatsjov als voorzitter aan Lubbers om de zitting te leiden.

‘As Mikhail says,’ aldus Lubbers, ‘I considered myself being a no-nonsense prime minister, when I restructured my country. Each single human being is important. Each person counts. The goal was to never have another European war, therefore I invested in that goal. My friend, Gorbachev, said no to communism. We had the same aim: no more war in Europe. Now we entered a new era of globalization, in which each single human being counts. The principle questions are, how to bring people together, how to develop our economies with equity, efficiency, taking into account eeology.’ Ik was verbaasd hem te horen zeggen: ‘I am only a humble Dutch citizen.’

Later kwam iemand naast me zitten, van wie ik onmiddellijk dacht: dit is een Indonesiër. Het bleek Bob Hasan te zijn, die me zijn kaartje gaf. Hij is voorzitter van de Indonesische bosbouwvereniging. Wetende dat hij de crook was die geen boom op Kalimantan overeind laat staan, opende ik met: ‘You cut too many trees.’

Hij antwoordde: ‘We planted also new ones: five billion in five years.’

Ik dacht: hij liegt. Hij zei ook nog dat Suharto feitelijk precies zo was als Bung Karno. Sukarno plus een miljoen onschuldige doden dan, dacht ik. Hij bleef maar een dag.

Grand Hyatt Hotel

Eindelijk ben ik hier weer terug. De pers werd niet toegelaten bij de rondetafelgesprekken. Ik werd woedend, maar het haalde niets uit. Ik heb in ieder geval al genoeg over Lubbers. Er waren andere interessante bijeenkomsten, maar ze allemaal afgaan is teveel van het goede.

Ik heb lang met Karina Sukarno in New York gebeld. ‘Willem,’ riep ze uit, ‘finally Indonesia gives you a visa again and the first thing you do is write in your Beatrix brochure that Suharto is a butcher.’

‘What did you expect me to do,’ vroeg ik haar, ‘to distort history for a two weeks visa?’

We zullen elkaar 10 oktober zien.

30 september 1995

Fairmont Hotel

Lubbers liet verstek gaan vanmorgen. Bovendien mochten we weer niet aanwezig zijn. Ik gaf de woordvoerder van Gorbatsjov de Russische editie van Het Sowjet-standpunt. Voor een interviewaanvraag met Gorbatsjov verwees hij me naar de perssecretaris. Ik schreef dus een briefje waain ik een gesprek van twintig minuten aanvroeg, maar kreeg te horen dat Gorbatsjov maandagmorgen vertrekt.

Taxi

Als ik zes dagen niet rotzooi, ga ik lekken. Vanavond ga ik naar badhuis Steamworks in Berkely. Er worden toch spelletjes gespeeld. Vanmorgen werd ons gezegd dat Lubbers niet zou komen. We vertrouwden het niet, maar vertrokken toen Gorbatsjov naar binnen ging. Nu horen we dat Lubbers tien minuten later verscheen. Ik wil hem graag vertrouwen, maar ik heb duizenden redenen dat niet te doen.

Fairmont Hotel, Grote balzaal

Lubbers en Gorbatsjov gaan op uitzonderlijk amicale voet met elkaar om. Gorby vroeg Ruud ook de slotvergadering voor te zitten.

Ik heb constant gelezen. Thomas Lippman wees erop dat de oorlog in Bosnië eigenlijk de ogen van de moslimwereld voor het eerst in lange tijd heeft geopend voor waar christenen (Serviërs in Srebrenica) toe in staat zijn. Er is ernstig gewaarschuwd voor een ‘rise in Muslim fundamentalism’ als gevolg van wat er met moslims op de Balkan is gebeurd. Joegoslavië heeft een sluimerende islam wakker geschud. Ze begrijpen ook niets van het wapenembargo voor Bosnië.136

19:00 uur

Ik wilde afscheid nemen van Lubbers, maar zijn waakhond voerde hem weg. Ik probeerde Lex duidelijk te maken mij niet op de lip te zitten en op afstand afscheid te nemen. Misschien lukt het morgen nog.

1 oktober 1995

07:30 uur, Grand Hyatt Hotel

Ben aan de Berkeley-kant dus naar Steamworks gegaan, een gay-sauna die enorm groot was en absoluut afgeladen met jongens. Er was iets wat ik nog nooit eerder zag: een soort platform met acht ovale gaten waar je je pik door kon steken en dan kwamen vanzelf aan de andere kant kerels die begonnen te lebberen. Wel opwindend, maar eigenlijk ongelooflijk smerig. Er waren ook veel Aziatische en zwarte jongens, zoals Ray, die als een nachtelijke gentleman caller in mijn cabine was. Ik kwam om 03:00 uur terug in het hotel en zat om 07:00 uur aan het ontbijt. The Sunday Times is als een teug civilisatie. De hoeveelheid informatie is overweldigend en van goede kwaliteit. Nu moet ik aan de gang, al geniet ik van elke minuut in dit hotel, met ontbijt met croissants en honing. Het is net een droom.

Masonic Auditorium

Er is hier een discussie georganiseerd tussen George Bush, Michail Gorbatsjov en Margaret Thatcher die live op cnn wordt uitgezonden. Hieraan voorafgaand is er een gesprek tussen Zbigniew Brezinski, Deepak Chopra, Jane Goodall, John Naisbitt en Ruud Lubbers. Ondanks mijn perskaart was het niet eenvoudig binnen te komen. De kaarten kostten 100 dol-

lar, maar journalisten betalen niets, dus die moeten naar het souterrain waar een televisie staat. Jane Goodall houdt nu een pleidooi voor haar apen.

Er is in het gebouw een soort buffet, met stapels stukken meloen en sinaasappel. In het midden staat een enorm herfstboeket, een laken eromheen gedrapeerd en versierd met honderden gigantische aardbeien. Ik kan me zo'n verspilling niet voorstellen. Nederlanders zijn spaarzaam met lekkere dingen. Een journalist verzamelt acht stukken meloen en een andere journalist zit zich naast me absoluut ongans te eten. Zo zijn de manieren tegenwoordig. We zitten met ongeveer twintig journalisten in deze kelder om de gebeurtenisen op de televisie te volgen. Ik zie mijn collega met een nieuwe stapel eten voor zich. Hij eet als een razende roeland, twee flessen sap in reserve, bananen, alles waar hij zijn handen op kan leggen. Ik had gewoon een ticket moeten kopen, dat is me nu wel duidelijk.

11.00 uur

De show is begonnen: het gesprek tussen Bush, Thatcher en Gorbatsjov. De Iron Lady herhaalt dat zij in een vroeg stadium zich realiseerde dat er met Gorbatsjov (niemand spreekt ooit meer over Gorby) zaken viel te doen. Bush zegt iets dergelijks. ‘No single individual did more to end the cold war than Mr. Gorbachev.’ Iemand stelt een vraag over operatie Desert Storm. Subtiel pocht Bush dat hij dit gedaan heeft binnen vn-verband. Ze spreken alledrie alsof de wereld alleen bestaat uit het Westen, Rusland en China.

Gorbatsjov zegt zeer gekant te zijn tegen uitbreiding van de navo naar het oosten. Er wordt onvoldoende rekening gehouden met Russische belangen. Hij vraagt het Westen die trend opnieuw onder beschouwing te nemen.

Het gesprek kabbelt verder en Bush zegt: ‘Wonderful talking to this guy [wo: Gorbatsjov] without limitations. Margaret, we are not far away from Mikhail.’

‘I cannot except to agree with Margaret and George on all counts,’ zei Gorbatsjov. ‘I think for instance, that the un should be reformed.’ Hij vervolgt: ‘International relations cannot be based on the interests of one power that polices the world like a dictator. The un should not play a smaller but a larger role in world affairs. Mankind will not accept the us as the world's policeman. Let the us be present wherever it wants to be as an economic power.’

Thatcher wordt boos en Bush onderbreekt Gorbatsjov: ‘No one in the us aspires America to being the world's policeman.’

Ik dacht: weer een open leugen. Hij wijdt uit over moslimfundamentalisme, en praat maar niet over christelijk fundamentalisme. ‘I think the us carries a disproportionate responsibility.’ Gorbatsjov houdt voet bij stuk. ‘I think I should hold on to my argument in favor of the un. We do need an international organ, a mechanism to manage crises. There must be created a new un based on today's realities with new mechanisms for action.’ George Bush vindt het prima zoals het nu is en ziet geen reden voor verandering. Het gesprek wordt gepauzeerd om reclametijd in te bouwen.

Het tweede deel begint met China. Wat moest er gebeuren als China een invasie van Taiwan zou beginnen?

‘Military action would be wrong,’ meende Bush. ‘Dialogue should be encouraged.’

‘Mr. Deng introduced free enterprise, that exists already on Taiwan,’ zei Thatcher. ‘Often economic freedom comes first, which is followed by political freedom.’

‘When I was president,’ zei Gorbatsjov, ‘I visited China on the eve of very dramatic events. We can be critical of some aspects of China, but the Chinese are certainly aware of their responsibilities in the world. I also visited Taiwan and I was very favourably impressed. I am confident that this matter will be solved and I think we should not raise here warlike questions.’ Op de vraag of men van technologie een god maakte ten koste van de menselijke geest, riep Thatcher voor iemand iets kon zeggen: ‘No!’

‘It was one of the central questions during our discussions these two days,’ zei Gorbatsjov. ‘I think we failed to heed the warning of Einstein, who cautioned us that if mankind moves into a new era, new thinking is necessary. Ideological confrontations were to blame for much of our past troubles between East and West. Communism tried to impose itself onto the world. Capitalism maintained the same claim. Margaret is right. We cannot meet challenges without science and technology. Civilization based on research and development is coming to an end. Two thirds of mankind needs immediate improvement. The global crisis is already here. We need new patterns of consumption. The great test lays in the morality of human beings.’

12.20 uur

Zo eindigde deze conferentie. Ik zal proberen met Lubbers te spreken voor de lunch, en anders: fuck the guy. Eerlijk gezegd was ik het vooral eens met Gorbatsjov. Maar ik moet zeggen: Thatcher op de tweede plaats, Bush op de derde.

13.30 uur, lunch

Dacht opeens: verdomd, ik zou wel gek zijn achter Lubbers zijn reet aan te lopen. Ik wachtte met gedag zeggen in de balzaal. Geen effect. Ik vertrok. Faxte Santegoeds de stand van zaken.

Toen ik tegen fotograaf Lex van Lieshout zei dat het erop zat, reageerde hij verontwaardigd alsof ik hem nu niet meer nodig had. Zo was het eigenlijk ook, want ik bleef in de vs. Ik deed nog een poging om met Gorbatsjov te spreken, maar de secretaris zei dat hij morgen echt zal vertrekken. Anders zou Lex er een paar dagen aan hebben kunnen vastknopen.

19.15 uur, Grand Hyatt Hotel

Ik ben 's middags naar Berkeley gegaan waar ik heerlijk in de zon gezeten heb. Daarna nog een ritje naar Steamworks. Voor het eerst in lange tijd zag ik mezelf van opzij, toen ik langs een lange spiegel liep. Ik schrok me een ongeluk van mijn pens. In de spiegel aan de Westerkade zie ik alleen de voorkant. Geen wonder dat de ventjes uit Azië, die ik vroeger zo gemakkelijk ving, nu meestal doorlopen.

Ik heb Peter vanuit het hotel nog een keer gebeld. Zijn moeder maakt het goed en glimlacht voortdurend.

Thomas Friedman is nu ook commentator van The New York Times. ‘We do not know who we are,’ schrijft hij. ‘That is the cause of the present chaos.’ Diepe gedachte... ‘After three centuries of rampant materialism, the ultimate issues of why we are here, where we are coming from, and what we are doing with the nets of our fishermen, we seem not to be aware.’ De Club van Rome was met deze vragen al een kwart eeuw geleden al bezig.

Pieker voortdurend over het verhaal Lubbers - voor Story - en maakte zelfs aantekeningen in Steamworks (tussen de bedrijven door).

2 oktober 1995

Terras Grand Hyatt Hotel

Heerlijk dat nu alles is verzonden: 27 dollar aan boeken en kranten naar Amsterdam, plus het conferentiemateriaal en Gorbatsjovs boekje naar Arendo in Brussel.

Wat me meer dan ooit opvalt en ergert, is de Amerikaanse ‘Hollywoodisation’ van alles, van het personeel in de hotels tot de tafelgenoten tijdens de lunch. Iedereen speelt spelletjes en niemand is zichzelf. Alles is onecht, iedere lach, iedere conversatie. Het is allemaal theater.

Het valt me zwaar om een artikel voor Story te schrijven, vanwege het type blad, maar ook omdat ik zo veel informatie heb. Ik wilde voor Peter twee artikelen kopiëren in een copyshop. Ze vroegen of ik toestemming had van de betreffende krant. Die had ik natuurlijk niet. ‘Than we cannot do it. We had a lawsuit once because of it.’ Ze zijn helemaal gek in dit land. In een andere winkel was het geen probleem.

3 oktober 1995

Ik stond om 04:00 uur op om het verhaal voor Story af te maken. Nadat het naar Santegoeds was gefaxt, ben ik gaan ontbijten. Ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van de cia-coup op de eerste oktober in 1965 in Indonesië heb ik vervolgens een brief aan Suharto geschreven en verstuurd, en een kopie ervan verzonden aan Beatrix.

Ik las een goed maar triest verslag over de eerste geheel zwarte brouwerij in Zuid-Afrika, die wordt geleid door een professor in de Economie. Zwarten zijn niet in staat de Zuid-Afrikaanse economie te leiden.

O.J. Simpson werd onschuldig verklaard, in wat hier alom geroepen wordt ‘het proces van de eeuw’. In een Europese rechtbank was hij waarschijnlijk schuldig bevonden.

De Chinese taxichauffeur werd kwaad omdat ik zijn aanbod van 45 dollar voor een rit naar Palo Alto niet wilde aannemen. De trein kost voor senioren 1,75 dollar! ‘You spend thousands of dollars at the Hyatt and you don't pay 45 dollars to go to Palo Alto!’

4 oktober 1995

07:15 uur, Los Altos Hills

Marjorie kwam me gisteren van de trein halen. We bleven thuis en maakten onze traditionele wandeling door de heuvels rond hun huis. We dineerden met Bill op het terras. Allemaal zeer plezierig.

16:30 uur

Heerlijke dag op de Stanford Campus doorgebracht. Dat is voor mij het heerlijkst denkbare uitje als ik bij Bill en Marjorie logeer, tussen de studenten lunchen, in de zon zitten en naar al dat moois te kijken wat er rondbanjert.

Ik schat dat nu langzamerhand de helft van de studenten Aziatisch is. Daarnaast urenlang snuffelen in de fantastische universiteitsboekhandel. Ik stuurde Peter een paar boeken.

5 oktober 1995

Ik heb van broer Theo gedroomd. Heel vreemd. We waren ergens samen en hij zei dat hij direct zou vliegen, ik denk dat het in Londen was, en hij gaf geen verdere details. Ik herinner me zeer bezorgd over hem te zijn geweest. Trouwens dat was altijd zo, meer dan Henk. Ik heb ook altijd veel meer met hem te maken gehad.

We lunchten in Mandarin Classic. Ik heb de Kelloggs deze keer getrakteerd. Bill probeerde me te overtuigen dat er nooit enige naijver tussen het Pentagon en de cia is geweest. Hij blijft de voormalige zwaar gedecoreerde legerofficier: trouw aan Washington. Maar ondertussen houdt hij zichzelf flink voor het lapje. Ik begrijp zoiets niet van een intelligente kerel als hij, als wetenschapper werkzaam bij Lockheed. Toen ik in ons gesprek uitriep: ‘But Jakarta was a cia coup,’ zei hij keihard met zijn bekende, medelijdende glimlach: ‘How do you know?’ Kellogg behoort tot de Amerikanen die ontkennen dat wat er in Dallas gebeurd is iets met de cia, of wat voor inlichtingendienst dan ook, te maken had. Net als de moorden op Bobby Kennedy, Martin Luther King, Lumumba. Evenals de coups op Allende, Sukarno of noem maar op. Allemaal werk van de kabouters en Amerika heeft een rein geweten. Ik houd er dan maar over op en probeer geen keet te krijgen. In bed dacht ik later dat hij er mogelijk op zinspeelde dat het leger en niet de cia de keuze op Suharto had laten vallen.

19.00 uur

Ik ben onderweg naar Los Angeles voor een bezoek aan Bill Bast en Paul Huson. In dit vliegtuig zit in iedere stoel een telefoon, die je eruit kunt halen om te bellen.

6 oktober 1995

Los Angeles

Ik droomde afschuwelijk. Peter beëindigde onze relatie en ging er vandoor met zijn vroegere vlam Philip Nasta. Hoe is het mogelijk dat shit uit de late jaren zestig opduikt in Californië in 1995?

We hebben tot tegen middernacht zitten praten. Ze spannen zich in om internationale aangelegenheden beter te begrijpen, maar maken daarbij fundamentele denkfouten zowel over Rusland als over Zuid-Afrika. Ze schrijven nog steeds samen scripts voor televisiefilms, maar zijn na veertien jaar van manager veranderd. Bill zei: ‘We suffer from a symptom called age-ism. When we walk into this office, we are judged by

young guys, who do not know who they are and look upon Paul and me as old hags. You should see how many guys dye their hair to be able to look younger and try to be not looked upon as old.’

Ik dronk koffie uit een kop met de tekst: ‘Plan ahead. It wasn't raining when Noah built the Arc’.

Het valt me steeds weer op hoe hun huis tot in de kleinste details verzorgd is.

Ze vertelden dat ze op een markt in de buurt reuzenchampignons zagen voor 40 dollar. Terwijl ze overlegden of ze ook voor 20 dollar champignons konden kopen ‘a black woman appeared and bought for 220 dollars worth, paying the shop with food stamps. That meant,’ verduidelijkte Bill, ‘she was selling crack to the poor, who paid her with food stamps.’

Bill kon geen gevoel voor Nick Leeson opbrengen. ‘He is a little piece of shit, who got greedy, so let him pay for it and go to jail.’ Ik ben het niet met hem eens. Het is de verkeerde benadering van wat er gebeurde.

De verzekering van hun paleis steeg na de aardbeving van 1994 van drie naar 15.000 dollar per jaar. We zijn vijf uur naar Beverly Hills geweest, hebben in Trilusso geluncht en brachten samen een plezierige dag door.

Bill en Paul vertelden dat de zwarten in de getto's voornamelijk leven van de handel in crack. Ze bewapenen zichzelf om zich tijdens maffiose praktijken te kunnen verdedigen. Tijdens de beruchte rellen in Los Angeles volgend op de dood van Rodney King, als gevolg van mishandeling door een aantal politiemensen, werden 230 wapenwinkels geplunderd. Blanken durven het onderwerp zelfs niet aan te snijden uit angst beschuldigd te worden er racistische ideeën op na te houden. Ik opperde de mogelijkheid dat er op een dag in Washington een fascistische coup zou komen - waar senator J. William Fulbright al voor waarschuwde - waar zij het mee eens waren. ‘But then,’ zei Bill, ‘the facists would turn against us, as the faggots, and destroy us in turn. The situation on the race front is slowly moving towards a point of no return.’ Ook het Simpson-proces heeft bijgedragen tot verdere negatieve gevoelens tussen zwarten en blanken. ‘The whites lowered an invisible screen and have said: till here and no further.’

We zijn vanavond gaan eten met Richard Wulfsberg - een jonge arts - in Orso, een modern restaurant met tafels in de tuin. Wulfsberg verduidelijkte dat de uitspraak in de zaak Simpson de gemoederen stevig beroerde, omdat de zwarte Simpson de Jood Goldberg had gedood en ook nog werd vrijgesproken. Ik

moet zeggen dat ik niet gedacht had aan Jood versus zwart, tot Wulfsberg dit ter sprake bracht. Volgens hem vergrootte dit de polarisatie tussen zwarten en Joden ‘and Colin Powell can kiss his presidency good bye.’

Bill en Richard - Paul, die een Jood is, hield zich erbuiten - waren van mening dat als gevolg van het Simpson-proces ‘the suppressed rage in all groups increased immeasurably.’ Tachtig procent van de Amerikanen is overtuigd dat Simpson schuldig is.

7 oktober 1995

Hollywood

Ik heb mezelf een behoorlijk strak schema opgelegd, maar het bespaart me geld. Twaalf nachten gratis, de dertiende in de sauna in Washington en nog vijf in ymca.

Nog acht dagen. Ik had Fletcher Prouty willen ontmoeten, maar zijn telefoonnummer werkt niet meer.

Ik ben nog steeds stomverbaasd over de niet bestaande controversie tussen de cia en het Pentagon waar Bill Kellogg me op wees. In dat geval is zowel Prouty als Donald Donaldson gestuurd om me op een dwaalspoor te zetten. Bill Kellogg is overtuigder dan ooit dat Oswald jfk heeft vermoord, en daarom zou De Mohrenschildt zich verantwoordelijk voelen. Ik schreef Enkelaar een brief waarin ik het verhaal van Bill uiteenzette.

Paul de Ridder schrijf ik niet deze reis. Hij is laks geweest de dagen voor mijn vertrek. The New York Times presenteerde een artikel van Steve LeVine dat ‘an American dominated group of oil companies has decided to export some of its oil through Georgia and Turkey, bypassing Russia.’137 Het besluit wordt gepresenteerd als een overwinning voor de regering Clinton, ‘because it deprives Moscow of a monopoly on the oil shipments. Washington has tried hard to diminish Russian influence in the region, which stand to become a vital supplier of oil and natural gas to the West in the next century.’ Deze groep van elf oliemaatschappijen gaat 7,4 miljard dollar investeren in olievelden langs de Kaspische zee. Rusland is de afgelopen twee eeuwen de dominante macht in dit gebied geweest en de Amerikanen knibbelen aan die macht en gaan er zelf zitten. Dit is exact wat ambassadeur Romanov in Den Haag twintig jaar geleden voorspelde dat zou gebeuren. Premier Aleksei Kosygin probeerde in de ja-

ren zeventig dit te voorkomen, door joint-ventures met bijvoorbeeld Shell aan te bieden. Maar dat mocht niet van Washington en wij hielden ons braaf aan de Amerikaanse regeltjes. Waar zijn bondgenoten voor? De Amerikanen wilden immers zelf met de buit aan de haal gaan.

Gisteren toen ik moest klimmen voor Grace Avenue, moest ik halverwege gaan zitten. Vandaag haalde ik het in één ruk, zonder problemen en zojuist bij de ondergaande zon ging ik een tweede keer de heuvel af om twee stukken hete kip te gaan eten.

Vanavond gaven Bill en Paul een etentje voor een Indiase filmregisseur, Waris Hussein, en mij. Het was volle maan. Waris, ouder dan zestig, zei in zijn leven drie grote liefdesrelaties te hebben gehad, maar hij wilde binnen een jaar de liefde van zijn leven ontmoeten. Ik zei hem dat ik Moeder de Gans was ontgroeid en dat hij naar een dokter moest gaan en deze shit moest vergeten. Hij zei dat je in Los Angeles na je 35ste als man geen kans meer had op goede seks, maar toch wilde hij me wel meenemen naar een club met de naam Basic Plumbing. Ik had er geen zin in en wilde het liefst alleen zijn en in bed liggen.

8 oktober 1995

07:00 uur, Los Angeles-Washington

Had helemaal geen zin weer op te stappen. Maar zo is het leven, als een vlinder van stop naar stop. We vliegen boven de Rocky Mountains. Ik heb nu toch wel zin in het badhuis in Washington. Ik ben eraan toe.

Tussenlanding in Memphis

Ik denk nog vaak aan broer Theo. Onbegrijpelijk wat er met hem is gebeurd. Het lijkt allemaal al zo lang geleden. Bill Bast vond ook al dat de jaren voorbij vliegen. Newsweek heeft een verhaal van 36 pagina's over O.J. Simpson. us News World negentien pagina's. Ziek.

Washington DC

Mijn koffer zit in een kluisje, ik ben klaar om de stad in te gaan. Eerst iets eten en dan naar de sauna.

18:30 uur

Ik nam de metro naar het centrum en at in het Holiday Inn. Het viel me op dat je nergens meer grafitti op de muren zag. Het is 23:00 uur in Tilburg en voordat ik koffie nam, wilde ik Peter bellen. Hij kwam net thuis. Hij kreeg gisteren vijf brie-

ven in een keer. Zijn fiets is nu helemaal in orde. Peter bedankte me voor de fiets, het geld en het feit dat ik nog huur had betaald voor het huisje van zijn moeder. Hij zei dat hij door mij langzaam overal afscheid van kon nemen. Daar heeft hij gelijk in, maar ik moet eigenlijk Wouter Kok gaan terugbetalen.

9 oktober 1995

07:15 uur, Washington Hilton

Ik sliep in de sauna aan O Street, wat een ramp was. De club is nu veel kleiner en minder goed onderhouden dan vroeger. Er liepen zoveel hiv-gevallen rond dat ik op alles en iedereen grondig afknapte. Een aantal stopten bij mijn deur. Niemand kwam binnen (op één na). Ik sliep redelijk goed. Waris Hussein zou het terrein hebben verlaten in verslagen stemming. Ik vertrok in een overwinningsroes. Hoe zou een nacht zonder ‘gentleman callers’ me kunnen krenken?

The Wall Street Journal publiceert een artikel over de Nederlander John Deuss, wat me boeit.138 Hij doet me in alle opzichten aan Dirk Keijer denken, de van de aardbodem verdwenen ‘zakenman’, die van twee walletjes at. Deuss roert zich in Almaty, Kazachstan en is op oliedeals uit.

Metro

Ik begon vandaag met een brief aan Peter, en met het knippen van kranten. Het is heerlijk weer. Ik liep van het Hilton naar de boekhandel, waar ik niet uitgekeken raakte in het uitgebreide assortiment. Ik geniet weer iedere minuut van deze reis. Ik ben blij dat ik hier een tussenstop heb gemaakt om Barbara te bezoeken.

Lunch

Bezocht mijn dierbare vriendin Barbara Applegate, die jarenlang mijn lezingenmanager was. Zij is erg fragiel geworden. In mei wordt ze tachtig. Over mijn proces tegen de Staat zei ze: ‘You are a nudge for your government.’

Ik vroeg wat zij bedoelde. ‘That is Yiddish for a pain in the ass.’ Barbara's geest is nog scherp als altijd. Zij was emotioneel toen ik haar verliet, en wuifde me vanuit de deuropening lang na toen ik naar de metro in Arlington wandelde.

US Air shuttle naar New York

Washington is altijd zo vol herinneringen. De eerste keer kwam

ik hier in 1949 om Dolly van Suchtelen te ontmoeten en Leopold Quarles, die toen nog gehuwd was. Het was maar een dag, maar ik bezocht oude plekken opnieuw. Er kwamen herinneringen boven aan Bung Karno, Konijnenburg, Scholtens en allerlei anderen. Het Capitool, het Witte Huis, alles. Is het de laatste keer geweest dat ik hier was?

Prachtig gezicht, de linkerkant van Wall Street en Manhattan, maar het blijft een rattenhol dat mensen misleidt en ze grotendeels laat ‘vergeten’ waar het leven om draait.

New York, metro

Eduard had een briefje voor me achtergelaten bij Denise, die de aanbetaling van 98 dollar voor mijn kamer niet in de computer had gezet. Vreemd. Ik kreeg een kamer naast het damestoilet. Rot, maar ik doe het er maar mee. Ik ben te voet onderweg naar The Village. Mensen staren me aan, maar ik weet niet waarom. Ik ben zongebruind.

19:30 uur, Rivièra

Ik eet bij Rivièra en denk sterk aan mijn vriend Jan van Wieringen, al weer vele jaren geleden overleden aan aids.

Het is aan de koele kant. Ik ga vroeg slapen om morgen een volle dag te hebben. De weersvoorspelling is goed.

20:00 uur

Ik ga slapen. Ik kan me niet meer voorstellen dat ik van 1958 tot ver in de jaren zeventig zoveel tijd doorbracht in deze puinhoop.

10 oktober 1995

07:30 uur

Toen ik Karina belde riep ze met groot plezier: ‘Your octavo resembles your mother.’

‘Yes, but I don't go as high.’

09:30, F-train

Ik wilde mijn rijbewijs verlengen, maar zonder groene kaart wilden ze niet eens mijn rijbewijs opzoeken in hun administratie. De hal stond vol met wachtenden, alle kleuren van de regenboog, maar iedereen werd op een hoop geveegd. Het voorspelt alleen maar slechte dingen voor dit land.

Parkje, Third Avenue

Ik belde Leonard Freed. Hij was aardig. Ik vroeg hem of hij

Karina wilde fotograferen. Dat doet hij. Stuurde een fax hierover aan Story.

Als ik een sigaret wegschiet, denk ik altijd aan John van Haagen, van wie ik dit heb afgekeken.

18:30 uur

Belde Eduardus Halim, de pianist. Hij vertelde dat zijn vrouw in verwachting is. ‘How stu...,’ riep ik. Hij lachte. Ik zie hem morgen.

Was in de Wall Street sauna aan de Eastside. Er liep heel wat leuks rond, ook een Japanse jongen met wie ik wel wat wilde friemelen, maar hij had geen zin in mij. Er waren gelukkig nog anderen beschikbaar en ik eindigde in kamer 223 met een niet onaardige zwarte jongen. ‘Yes, you are older, but you radiate that extra quality, so I wanted you...,’ zei hij.

Leef als een god in Frankrijk en ik weet het. Ik ga mijn best doen om de ontmoeting met Karina een succes te laten zijn.

23:00 uur

Ik heb van 20:45 tot 22:50 uur met Karina Sukarno gedineerd in The Docks. Het was intiem en historisch. Gisteravond had ze met haar moeder en een Japanse vriend gedineerd, die de rekening betaalde. Dewi protesteerde. De jongen zei: ‘It is for Karina!’

Dewi had een Indonesische lap textiel bij als cadeautje voor Karina, maar bij het afscheid nam ze deze weer terug en zei er zelf iets van te willen laten maken. Dewi heeft het huis in de bergen op Java verkocht. Karina had volgens de Indonesische wet recht op 25 procent, een som van 100.000 dollar. Na haar moeder dit pertinent duidelijk gemaakt te hebben, liet Dewi dit bedrag overschrijven. Toen Djakarta Dewi eindelijk schadeloos stelde voor het verlies van haar huis Wisma Jaso in Slipi, had Dewi weten te voorkomen dat Karina haar deel zou krijgen, wat aanzienlijk veel meer was. Zij had toen Karina's handtekening vervalst. Ik vind verdere details te verschrikkelijk om weer te geven, maar ik weet dat Dewi tot alles in staat is. Alleen als Indonesiërs of Japanners naar New York komen laat de moeder haar dochter opdraven. ‘Only to show me off to her guests,’ zei Karina. Dewi woont op Park Avenue, waar zij in het Carlton twee appartementen heeft. Dewi heeft momenteel een vriend die 31 jaar is, en zij betaalt zijn studie. Karina wilde me Dewi's nummer geven, maar na alles wat ik had gehoord, had ik daar geen behoefte aan.

Karina werkt voor een reclamebureau met filialen in 63 landen.

Omdat haar moeder eens een brief met als inhoud: ‘Karina is a bad girl’ had geschreven naar de Japanse televisie, waar Karina toen werkte, vertelt ze haar moeder niet meer waar ze werkt. Bung Karno moest eens weten wat Dewi zijn dochter aandoet. Karina vindt Guntur Sukarnoputra de grootste lummel van Bapaks kinderen. Rachmawati heeft haar man verlaten. Het werd in de pers uitgevochten en Rachma zegt dat haar man haar sloeg. Megawati probeert tenminste iets in de politiek te bereiken. Zij ondersteunt Guruh en Sukmawati financieel. Karina zei dat Mega vond dat ik te emotioneel was.

Ik liet alles wat zij vertelde tot me doordringen en liet mijn maaltijd vrijwel onaangeroerd. Zij houdt 1.600 dollar per maand schoon over, terwijl de huur van haar piepkleine appartementje al 900 dollar opslurpt.

11 oktober 1995

09:00 uur, Waldorf

Ik moet wat doen aan Story. Ik heb al twee faxen gestuurd, maar ze reageren niet. Ik zal Helen Hissink bellen. Waarschijnlijk is er iets fout en hanteren ze andere standaarden, de ethiek van Henk van der Meijden. Ik zal ze nu collect bellen en dan vanavond Leonard Freed en Karina weer benaderen.

10:20 uur

Ik belde Helen zo gewoon mogelijk en liet geen woord vallen over mijn reportage over Lubbers. Ze zei: ‘Wat ben ik blij dat je belt. Ik kon je fax niet vinden. Heb je het naar je zin?’ Het is in ieder geval geregeld.

14:20 uur

Ik was bij Bertie Hilverdink. Het is niet te geloven wat hij doet. Hij zei dat zijn knieën het begeven. Gisteren had hij een tijd gezeten in het theater en kon hij bijna niet zijn stoel uitkomen. Hij volgt een computercursus al kan hij niet veel meer lezen.

Leonard zag er prima uit. Hij nam een koffie, maar toen ik zei dat Story voor een salade betaalde, nam hij er een. We zijn klaar om Karina te fotograferen. Dat zal vrijdag plaatsvinden. Na de ontmoeting met Leonard ging ik terug naar Bertie en trakteerde hem op Chinees.

12 oktober 1995

09:25 uur, St. Vincent's Church

Ik ben warempel in een kerk. De mis is in volle gang. Brandde

twee kaarsen. Tegenwoordig gebeurt dit door op knoppen te drukken en dan gaan twee lichtjes aan. Jammer. Er gaat niets boven een vlam die flikkert. Het is ‘onmacht’ om geen andere manier te hebben om te bedanken voor een glorieuze dag dan een kerk in te lopen en een kaarsje te branden.

Een Rus zit op Columbus klarinet te spelen en te bedelen, aan de overkant van de straat bouwt Donald Trump een nieuwe toren.

12:45 uur

Ik ging naar Eduardus Halim in zijn geluidsdichte appartement. Hij heeft het pianoconcert van Tsjaikovski nu al driemaal met de San Francisco Symphony gespeeld, en hij lachte: ‘Een keer meer dan Van Cliburn.’ Judy en hij dineerden met Wanda Horowitz, die nu 88 is geworden. Dus dat contact bleef ook na de dood van de grootmeester bestaan.

Daarna sprak ik bijna twee uur met mijn oude vriend Lloyd deMause, directeur van het langzamerhand nog slechts eenkoppige Psychohistorisch Instituut in New York. Ik heb steeds tijd nodig om aan zijn wijze van spreken en redeneren te wennen. Hij werkt aan het boek The Emotional Life of Nations, wat een boeiende titel is en een prachtig onderwerp.139 Hij gaf me een eerste voorlopige versie. Hij wilde dit werk nu eens via een commerciële uitgeverij uitbrengen, ‘but they don't even bother to reply, they just mail it back.’ Als Noam Chomsky al dergelijke problemen heeft, waarom dan deMause niet?

Ze zijn in dit land hysterisch over roken. Een vrouw die zich omdraaide vroeg of ik de andere kant op kon blazen. Ik zei: ‘No, don't be hysterical.’ Lloyd verontschuldigde zich onmiddellijk - in zijn Freud-shirt: ‘He is a guest from Europe...’

17:30 uur

Ontmoette Henri de By van de hp/De Tijd op het terras van Rivièra. Theo van Gogh had bij hem gelogeerd. Eveline Gans en Leon de Winter hadden een fax aan Variety Magazine gezonden, om te waarschuwen dat Theo een antisemiet was. Het was een reactie op een profiel over Theo in The New York Times naar aanleiding van een door Van Gogh gemaakte film. Wat zijn dit voor landgenoten, Gans en De Winter? Hitler was een antisemiet, Theo niet. Joden zijn emotioneel belast en fucked up, maar nu ben ik dus een antisemiet.

Henri gaf me het echte verhaal over waarom hij correspondent

werd in New York en de spelletjes die Gerard Driehuis speelde. Nu is er geen hoofdredacteur, en de redactie wil dat Henri terugkomt. Maar zijn tweelingbroer woont hier, en Henri heeft ook een nieuwe vriendin.

23:00 uur, YMCA

Ik dineerde met Karina in Sam's Place. Zij voelde zich somber vandaag omdat de omstreden reputatie van haar moeder haar pad blijft doorkruisen. Karina was ooit de bekendste persoon in de Japanse media en moet je nu eens zien. Na Parijs, Djakarta en Tokio hoopte Karina hier in New York overal vanaf te zijn, maar ook hier gooit haar moeder roet in het eten zoals onlangs het incident met het wijnglas in Aspen.

Over haar vriendin in Parijs, de dochter van Bernhard, Alexia Lejeune, zei ze tot mijn verbazing dat Pussy Grinda misschien maar had gezegd dat het zijn kind was om geld los te krijgen. Ik opperde dat het meisje beter kennis kon maken met de andere Oranjes voor Bernhard zou overlijden. Karina: ‘First she had to deal with the fact that she was an illegitimate child, and then she was told that Bernhard was not the father. She has already tried three times to kill herself, the last time even last year.’ Dit was nieuw voor mij. Het zou de aanleiding en het hoofdthema van een reportage over haar kunnen zijn.

13 oktober 1995

Ik denk nog steeds aan de ogen van Karina tijdens ons etentje gisterenavond, zo ernstig en op het randje van tranen. Ik voelde haar pijn. Ik dacht aan haar ogen als klein meisje in Villa Rajada aan het meer van Genève.

Ik weet nu zeker dat ik een beschermengel heb. Ik telefoneerde in het Waldorf en liep al weer op straat, toen een innerlijke stem zei: je vergat je Amerikaanse adresboekje. Ik haastte me terug en vond het weer.

Dit was mijn grootvaders geboortedag, naar wie ik ben genoemd.

Ontmoette mijn oude vriendin, Najwa Sarkis, de ex-vrouw van Oliver Stone. Ze droeg een donker broekpak en te grote juwelen. Onze gezamenlijke vriendin Jacqueline de Gunzburg is 80 geworden. Hoe is het mogelijk. Najwa had Dewi Sukarno en haar huidige vriend gisteren tijdens een lunch ontmoet. Haar donkere, charmante ogen, waar ik dertig jaar geleden ook door geboeid was, waren nog levendig en effectief. Zij werkt nu al 33 jaar voor de Marokkaanse permanente vertegenwoordiging bij de vn, meestal voor de ambassadeur. Eigenlijk wilde

ik haar vragen te helpen het contact met Oliver Stone te herstellen, maar nadat ze uiteen had gezet hoe slecht hun verhouding was na de scheiding, en hoe Stone financiële afspraken met haar niet nakwam, zag ik ervanaf. Eigenlijk hoopte zij dat ik hem wellicht zou kunnen bewerken op te houden haar te benadelen.

Leonard Freed (Magnum) nam foto's van Karina en mij bij een kop koffie op een terras. Terwijl ik cappuccino's haalde, zag ik Karina met Leonard smoezen en dacht: toch gedraagt de dochter zich hetzelfde als haar moeder. Leonard ging met haar mee naar haar kantoor om aanvullende opnamen te maken. Nu zegt Leonard dat er geen tijd was om foto's te nemen. Ze gaf haar kaartje aan hem om haar dinsdag te bellen. Ze moet nu naar Florida.

Ik was door dit gesmoes voldoende geïrriteerd om maar meteen naar de sauna te gaan om een frisse neus te halen. Er waren wel wat jongens die wat wilden, maar ik was van slag, en was niet gerust over de fotosessie. Ik zou het verhaal vanavond moeten schrijven en het morgen bij haar appartement afleveren.

Toch vraag ik me af wat die escapade naar Florida was. Ik maak me zorgen. Karina toont toch al een aantal karaktereigenschappen van Dewi. Ik ben bang dat ze ook zal eindigen als een playgirl, net als haar moeder.

Morgen gaat het regenen. Vandaag nog een laatste zwoele zomeravond. Puur geluk. Morgen reis ik toch af.

14 oktober 1995

Schreef vanmorgen bij Barnes & Noble de eerste versie van een artikel over Karina voor Story. Heb ook Mangosuthu Buthelezi geschreven dat Leonard Freed en ik een reportage of een fotoboek over de Zoeloes zouden willen komen maken. Intussen luister ik op de walkman naar nieuwe cassettes van Evgeny Kissin.

16.30 uur

Kalm dagje. Hashram zegt niet veel zinnigs meer. Weet niet hoe dat werkt. Ik ging naar het Hyatt Hotel waar ik een kopie van de opzet voor Karina maakte. Bertie was goedgeluimd. ‘Vroeger zeiden we, we zijn jong en mooi, nu zeggen we: we zijn mooi.’ Hij sleept zich voort. Hij wachtte terwijl ik voor twaalf dollar mijn haar liet knippen. We lunchten en hij nam veel eten mee naar huis.

Ik schreef Peter nog een brief en dan weer terug naar de shit in Nederland.

18:20 uur, JFK airport

Marina van der Heijden zorgde voor stoel 11E. Minister Peter Kooijmans kwam het vliegtuig binnen en zag me. Maar al reisde ik met Lubbers en hem naar Zuid-Afrika en Indonesië, zijn naam was natuurlijk haas. We blijven een apart volkje.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums