Memoires 1994-B

[p. 9]

Amsterdam

1 juli 1994

Westerkade

Ben zeer geïnspireerd aan de Memoires aan het werken. Ik heb zelfs tegen Eduard gezegd me alleen te laten. Ik schreef wel een briefje aan Peter. Hij blijft de enige echte. Hoe zal ik dit Ed ooit duidelijk kunnen maken?

Wil de tenniswedstrijd tussen Ivaniševi en Becker zien, om de Kroaat. Sampras hoeft van mij niet. Hij is wel sportief, maar lijkt me niet echt aardig. Agassi, de dribbelaar, is niet om aan te zien.

De brief van Joris Vos had ik niet verwacht: er was mij geen strobreed meer in de weg gelegd nadat ik ambassadeur Van Roijen in Djakarta mijn naam had genoemd, beweert hij. Bovendien wil hij het verder niet meer over het incident hebben. Ik heb hem een brief teruggestuurd met een kopie naar Ruud Lubbers, Gijs van der Wiel, Van der Voet, Vermeer en Huydecoper.¹ Ik belde Vermeer die meende dat de snuffelfase weer is ingegaan.

Rinus van Haagen belde. Hij gaat woensdag de as van zijn vader, zoals ze bij Greet hebben gedaan, in de Maas uitstrooien. Hij is nog zeer overstuur. Hij begrijpt niet waar het manuscript van John over diens herinneringen is gebleven. John had tegenover hen gedaan alsof het boek er al was. Hij had gezegd dat van de inkomsten een kindertehuis in Indonesië zou worden gefinancierd. Ik zei hem dat een voorschot van een uitgever hoogstens 2.500 gulden kan zijn en dat ik niet zou weten waarom hij dat bedacht had. Het lijkt wel of ze denken dat ik het stiekem achterhoud.

1 Zie bijlage 1.

2 juli 1994

Er kwam een afschuwelijke brief van broer Hendrik.² Hij slikt bloedverdunners, wat ik vreemd vind. Wat hij zegt over het graf van onze ouders is misschien wel waar, maar dat hij er geen cent voor overheeft, terwijl hij zoveel heeft, trouwens zeker nog 400.000 gulden van mam, vind ik onbegrijpelijk. Hij wil

2 Zie bijlage 2.

[p. 10]

ook nooit meebetalen aan het onderhoud van het graf op Den en Rust. Mijn enige nog levende broer. Wij hebben heel weinig - en toch ook weer heel veel - met elkaar gemeen. Misschien moet ik begrijpen dat een graf in Bilthoven ver weg is als je zelf in Kaapstad zit. Misschien bestaat het voor hem niet meer, maar voor mij nog wel. Ik zal Fred Tap van de begraafplaats schrijven, maar ik heb nu nog geen geld. Misschien betaal ik wel voor dertig jaar. Daarna mag er plaats gemaakt worden voor iemand anders, want dan is er toch niemand meer voor wie het graf wat betekent. Ik weet het nog niet: cremeren of begraven? Ik heb Hendrik zo exact mogelijk geschreven wat mijn mening was over het graf van onze ouders.³

3 Zie bijlage 3.

3 april 1994

12:00 uur

Ik werk al vanaf 09:00 uur uiterst geconcentreerd. Het duurt altijd enige tijd voor een tekst vorm krijgt. Ivaniševi staat in de finale tegen Sampras na twee verloren sets, 7-6, 7-6, met 4-0 achter in de derde. Hij is mentaal helemaal ingestort. Naar om te zien, want hij is super maar Sampras is mentaal sterker. Ongelofelijk, Sampras wint de laatste set zelfs met 6-0.

Ik heb geprobeerd Gerard Spong te interesseren om te helpen een symposium te organiseren over de Pancasila, de vijf basis-principes van de staat Indonesië. Hij wees het onverkort af, maar wilde wel een korte inleiding geven. Ik heb nog een laatste poging gewaagd door te benadrukken dat het twee Indonesische oud-generaals en een oud-minister van Buitenlandse Zaken naar Nederland zou brengen. Hart voor een zaak hebben is kennelijk een gave.

Ook Vermeer wendde zich tot de voorzitter van de nvj met het uitspreken van zijn verbazing over het stopzetten van hun steun in mijn zaak tegen de Staat.⁴

4 Zie bijlage 4.

21:15 uur

Ik heb vandaag non-stop geschreven. De ellende is dat mijn materiaal op zoveel manieren te presenteren is, dat ik geneigd ben te blijven schaven aan wat ik geschreven heb.

Ik heb weer een rode bult op mijn rechterarm. Ik vraag me af of het gal kan zijn. Ik wil het weten dus morgen moet ik naar Delprat. Als kind had ik last van galbulten en dan mocht ik geen eieren eten. Maar ik eet nu al lang geen eieren meer.

[p. 11]

4 juli 1994

Deurwaarder Weijers namens de Belastingdienst belde aan. Hij had de 725 gulden die ik had overgemaakt niet ontvangen. Ik liet hem het giroafschrift zien waarop stond dat ik het had overgemaakt. Hij bleef voor een kopje koffie.

Ik ben naar Delprat gegaan voor de bult op mijn arm. Hij gaf me zalf en medicijnen tegen een ontsteking. Hij controleerde mijn bloeddruk, die hetzelfde bleek te zijn als in 1979.

Karina Sukamo stuurde een lieve brief. Ze was druk geweest met de pr voor een filmfestival voor Franse films. Over haar moeder Dewi praat ze liever niet, want ‘ze blijft toch mijn moeder.’ Ze hoort alleen wat van Dewi als zij probeert haar te gebruiken om de publiciteit op te zoeken. Volgens Karina was Dewi niet bedoeld om moeder te worden. Dewi blijft ook Ibu Hartini bekritiseren omdat ze zich niet als een dame zou gedragen; Dewi kan er echter zelf ook wat van. Maar, schrijft Karina, ze is toch blij dat ze er is, en de herinnering aan haar vader maakt de slechte verhouding met haar moeder goed.⁵

Jurgens schreef me dat hij niet gerust is op een goede afloop van een bemiddeling met de Staat. Volgens hem heb ik met het artikel in Trouw de bijzonderheden rond de bemiddeling op straat gegooid, wat het proces niet ten goede komt. Hij vindt dat ik het voorstel van 40.000 gulden per jaar tot mijn dood, had moeten aangrijpen om dit te verhogen tot vijftig- of vijfenvijftig duizend gulden. Meer zit er volgens hem niet in.⁶ Ik heb hem meteen teruggeschreven en zijn brief doorgestuurd aan Vermeer.

Paul Witteman refereert warempel in de vara tv Magazine aan mijn Memoires. Ik had hem een artikeltje toegestuurd uit 1979 waarin Den Uyl verlangt naar een kabinet zonder cda, wat toen nog ondenkbaar was, maar nu een feit lijkt te worden.

Otto van der Want, de vader van Aart, heeft een bezoek aan zijn vvd partijgenoot Frans Weisglas afgelegd. Het Kamerlid haalde een brief tevoorschijn, welke ik hem over Desi Bouterse had geschreven, waarop Otto van der Want had geantwoord daar niets mee te maken te hebben, maar dat er een uitspraak van de rechter ligt. Later heeft Weisglas de vader van Aart geschreven, waaruit bleek dat hij abusievelijk de conclusie had getrokken dat hij Otto had overtuigd, dat ik bestreden moest worden. ‘Ik wacht nu op een faux-pas van Weisglas en kan dan toeslaan,’ zei Otto van der Want.

5 Zie bijlage 5.

6 Zie bijlage 6.

[p. 12]

5 juli 1994

Vannacht droomde ik van mijn oude vriend Erik van der Leeden. Als ik het licht niet had aangedaan en dit had opgeschreven, was dit voorval weggevaagd. Hoe werkt zoiets toch? Eens hield ik veel van hem. Hij heeft zeer vreemde strapatsen uitgehaald, en toch roert de herinnering zich ergens diep in de catacomben van mijn brein.

Aart vindt dat ik terug naar de rechter moet om een voorschot te eisen in mijn zaak tegen de Staat. Hij meent dat de zaak in een week opgelost kan zijn, als Lubbers en Kooijmans dat zouden willen.

Toto schrijft dat hij spijt heeft over geld begonnen te zijn, maar kondigt in dezelfde brief aan dat hij niet in oktober, maar waarschijnlijk pas in de winter naar Nederland zal komen. Het is niet bemoedigend dat ik er voortdurend aan terugdenk hoe ik hem bij het hotel ontmoette, waar hij voortdurend rondliep, en me nu afvraag of hij niet altijd al op geld uit was. Het is niet zo erg, maar toch.

Voetbalsupporters hebben in Den Haag gisterenavond na de wk-wedstrijd Nederland-Ierland de boel kort en klein geslagen. Het duurde drie kwartier voor de Mobiele Eenheid aanwezig was. Ik moet ervan kotsen als ik vervolgens hoor hoe de burgemeester en de commissaris van politie in dit gebeuren hun straatje schoonvegen. Alles in dit land zit verkeerd.

Jos Slats schreef een artikel over de belofte van minister Kosto van Justitie dat hij zich in de ministerraad zal inzetten historici inzage te geven in het Nieuw-Guinea-archief.⁷ Het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis is er blij mee, want dat probeert al jaren toegang te krijgen tot dat archief. Zou Slats weten hoe ik in de jaren zeventig met man en macht heb geprobeerd dit voor elkaar te krijgen?

7 De Volkskrant, 5 juli 1994.

6 juli 1994

Huydecoper heeft een fraai pleidooi in elkaar geflanst om niet mee te hoeven werken aan de bemiddeling tussen mij en de Staat.⁸ Hij is misschien een keurige mijnheer, maar heeft geen lef en is niet vrij. Hij mag natuurlijk niets van Buitenlandse Zaken. Lijkt me heerlijk om een zodanig leven te hebben geleid dat je de elementaire vrijheid mist om te doen en laten - of zeggen - wat je wilt.

Ik was blij met het briefje van Sukmawati over haar bezoek aan de herdenking voor Bapak in Blitar. Ze schreef dat er nog

8 Zie bijlage 7.

[p. 13]

steeds veel mensen naar het graf van Bung Karno komen. Ze stuurde ook de antwoorden mee die zij had gegeven in een interview met het weekblad Asiaweek.⁹ Die waren rampzalig overigens. Ik zou willen dat ik haar kon helpen, maar hoe. Ik belde Pak Sukrisno die net als ik dacht dat ik niet nog eens levend uit Indonesië zou terugkomen.

Ik ben gestart met het schrijven van mijn nieuwe boekje, Persona Non Grata. Soms verlang ik intens naar mijn piano, maar die is weg, net als mijn verstandskiezen.

Jurgens stuurde me een antwoord op mijn brief van 4 juli.¹⁰ Hij had mij geadviseerd alles via Vermeer te laten lopen zodat ik zelf met journalistiek bezig kon zijn, maar daarvan ‘trek je je geen bal aan.’ Hij wil niets negatiefs zeggen over de nvj omdat zij mij al jaren bijstaan, onder hun voorwaarden, wat volgens Jurgens hun goed recht is. Hij denkt dat mijn gelijk halen door de publicatie van Persona Non Grata niet samen kan gaan met gelijk krijgen via de rechter of een schikking. Wel grappig dat hij mij Speedy Gonzales noemt omdat ik steeds nieuwe stappen onderneem voor de eerdere acties zijn afgewerkt.

Ik schreef deurwaarder Weijers over de belastingaanslag voor Amerbos. Namelijk, dat ik in 1991 Amerbos heb overgedragen aan de abn amro en dat die dus feitelijk eigenaar waren, en dus zouden moeten opdraaien voor die belasting. Maar zij hadden mij in het Kadaster als eigenaar laten staan, waardoor de aanslag nu bij mij terechtkwam. Ik vroeg Weijers of hij dat eerlijk vond, zeker ook gezien mijn huidige omstandigheden en het feit dat ik er sinds 1990 niet meer gewoond heb.

De Ombudsman stuurde een rapport van tien pagina's gepatenteerde oude koek, over hun onderzoek naar de gang van zaken rond mijn uitzetting uit Zuid-Afrika.¹¹ Tien pagina's, maar de belangrijkste getuigen, Viljoen en Groenewald, ontbreken. Er kwam ook weer een gezellige brief van de advocaten van abn amro.¹² De bank wil afzien van een faillissementsaanvraag als ik bereid ben een schuldbekentenis te tekenen en mijn mogelijke vordering op de Staat te verpanden voor het bedrag van mijn schuld.

Ik heb een klemmend beroep op Vermeer gedaan eindelijk eens met de vuist op tafel te slaan en een ultimatum voor een bemiddelingspoging te stellen en een voorschot te eisen.¹³

9 Zie bijlage 8.

10 Zie bijlage 9.

11 Zie bijlage 10.

12 Zie bijlage 11.

13 Zie bijlage 12.

[p. 14]

De telefoon ging tegen middernacht, en ik vermoedde dat het Rinus van Haagen was, die vandaag de as van zijn vader ging uitstrooien. Ik nam niet op, maar hoorde via het antwoordapparaat dat het Frits van Eeden was. Hij belde dat Ad Poot maandag was overleden. Ik schreef later Frits dat hij zichzelf daarvan niet de schuld moet geven, maar ik weet dat hij dat toch zal doen. Het kan dat hun breuk de dood van Ad verhaast heeft.

7 juli 1994

Beatrix is niet mis. Tegen het advies van Tjeenk Willink in heeft ze Wim Kok de opdracht gegeven een nieuw kabinet te formeren. Jan Tromp schrijft in de Volkskrant dat het gedrag van Beatrix aan dat van haar grootmoeder Wilhelmina doet denken. Het zou lijken op een staatsgreep. Zoiets idioots bedenkt Tromp. Ik denk eigenlijk dat de koningin met die benoeming de beste van de slechten koos.¹⁴

Advocaat Baars belde op namens abn amro en zei dat zijn cliënt bevreesd was dat wanneer de Staat mij eenmaal zou betalen, ik het bedrag meteen naar het buitenland zou laten overmaken en daar wil men zich voor hoeden. Er moet dus bij mijn notaris een verklaring worden gedeponeerd dat, indien de staat zou betalen, de abn amro als eerste wordt betaald.

Ik heb Huydecoper mijn teleurstelling in hem geschreven, zeker omdat hij mij de moeite van zijn inspanning niet waard vindt vanwege mijn activiteiten in de Sovjet Unie.¹⁵ Dat hij over Moskou schreef, zou erop kunnen wijzen dat hij met Joris Vos heeft gesproken, die immers ambassadeur in Moskou is geweest.

14 De Volkskrant, 7 juli 1994.

15 Zie bijlage 13.

8 juli 1994

Delprat zegt dat alles goed is, maar hij wil wel dat een specialist naar mijn prostaat gaat kijken. Hij was verdomme vergeten naar mijn cholesterol te laten kijken, maar hij loog daar gelukkig niet om.

Vermeer schreef me dat hij geen voorschot gaat eisen omdat hij vreest dat dat mijn zaak zal ondermijnen.¹⁶ Hij is niet bereid zich in te zetten voor een in zijn ogen kansloze missie. Het voorbereiden van het doorgaan met de procedure ziet hij wel zitten maar daar kan hij pas na 15 augustus, als hij terug is van vakantie, mee aan de slag. Hij stelde een actieplan op voor na zijn vakantie.

16 Zie bijlage 14.

[p. 15]

Ik heb hem meteen geantwoord dat ik baal van de vertraging en dat Persona Non Grata in oktober gaat verschijnen.¹⁷ Ik schreef zijn weigering een voorschot te eisen te accepteren, maar wel volledig op hem te rekenen in het voortzetten van de procedure. Als voorzet voor hem heb ik een aantal documenten meegestuurd over de zaak die Voetelink voor mij tot een goed einde bracht inzake de zwartmakerij van de zaakgelastigde in Caracas in 1979.

Bezocht Carlos Axwijk van de Sociale Dienst. Hij zei dat hij een abonnement op Gay Krant had. Die jongen is homo dus. Anyway, misschien zullen ze toch een vakantietoeslag geven bij de gratie gods.

Schreef Peter over mijn probleem met Eduard. Hij heeft alles voor me gedaan, doet dit nog en toch is de ongelijkheid in openheid voor mij doorslaggevend. Gisteren zei Eduard nog dat hij een dinertje gaf, maar niet voor wie. Behoort dat een geheim te zijn tussen vrienden? Hij is nu 34 jaar en lijkt zich nog altijd te schamen voor het feit dat wij elkaar kennen. Ook al is Peter misschien een lummel, want hij weet niet wat werken is, en hij beantwoordt mijn brieven nauwelijks, geeft me nooit wat, noem maar op - de lijst is lang - maar ik ben overtuigd van zijn oprechte affectie. Peter is dankbaar voor onze vriendschap en hij geeft om me, niet in het geheim maar open en bloot. Ik ben deze ongelijkheid in de relatie met Eduard grondig beu. De vraag is hoe hem dit ooit duidelijk te maken. Psychiater G.J. van der Ploeg noemt schizofrenie een ziekte met regelmatig terugkerende wanen en hallucinaties. Psychosen veroorzaken extreme achterdocht evenals achtervolgingswaanzin, grootheidswaanzin, en gehoorhallucinaties. Na dergelijke aanvallen raken schizofrenen dikwijls in zichzelf gekeerd en teruggetrokken. De kern van de schizofrenie is een afstomping van het gevoelsleven en hij spreekt over de dementie van het gevoel.¹⁸

Het zit me niet lekker wat er in het dossier staat over mijn marechausseevrienden Arie van den Kerkhof en Harry de Jong. Ze zijn door de Nationale Ombudsman gehoord over de affaire Klaas de Jonge. Hun verklaringen staan in het dossier dat ik eergisteren ontving. Ik heb Arie van den Kerkhof geschreven dat wat ze hebben verklaard puur gelul is geweest. Ik wilde dat toch even vastleggen. Ik zal wel nooit meer van mijn vriend Arie horen. Van Harry wist ik al dat hij onder druk gezet werd om zijn mond te houden. Maar Van den Kerkhof heeft dus

17 Zie bijlage 15.

18 NRC Handelsblad, 7 juli 1994.

[p. 16]

ook toen het erop aankwam met de verlakkerij meegedaan. Hoe kan ik dit gevecht met zulke maten ooit winnen? Hoe gaan dit soort mensen door het leven, wanneer ze niet vrij zijn naar waarheid te spreken?

Richard, de prachtige blonde jongen die me in de sauna eens zei: ‘Blijf van me af vieze ouwe kerel’ maar met wie ik daarna toch bevriend raakte, schijnt er vreselijk aan toe te zijn. Ik belde hem en zijn vriend Menno zei hem in een rolstoel mee naar buiten te nemen. Afschuwelijk. Richard is nu 38, dus dan weet je het wel.

Ik denk ook aan Frits, want de dood van Ad zal hem niet in de koude kleren gaan zitten.

9 juli 1994

Heb gisteravond in Argos een absoluut zalige kerel in jeans in mijn vingers gehad. Het gebruikelijke probleem werd effectief opgelost.

Ik kreeg weer een typische Oosting-brief, waar ik weinig mee opschiet.¹⁹ Het is allemaal nogal ontmoedigend. Als ik dat wil kan ik per brief de Ombudsman verzoeken een onderzoek in te stellen naar de behandeling door Van Roijen in de ambassade in Djakarta. Maar de Ombudsman ziet geen reden uit te zoeken waarom er wel twee brieven gingen naar de Indonesische ambassadeur, maar dat een brief naar de Zuid-Afrikaanse ambassadeur niet kon.

19 Zie bijlage 16.

14:30 uur

Mijn oude goede vriend Jhr. Marc Willem van Weede is overleden. Hij werd 91 jaar. Ik kende hem als gezant bij het Vaticaan in 1955-1956. Hij was de broer van madame de Ramaix-van Weede te Baulers, ten zuiden van Brussel.²⁰ Ik ben met Eduard nog eens naar Lausanne gereden om hem voor een laatste keer te bezoeken. Hij was met recht een diplomaat oude stijl.

koninklijke meesterzet doorbreekt politieke impasse, meldt Derk-Jan Eppink.²¹ Een nrc-veer op de hoed van de koningin, omdat zij Wim Kok tot mogelijke premier heeft gebombardeerd. Niemand in de vvd of het cda durfde de benoeming openlijk te bekritiseren. Achter de coulissen was er wel commentaar te beluisteren. ‘Beatrix wil Kok als premier. Zelden speelde het staatshoofd zo'n politieke rol.’

20 Zie o.a. Memoires 1925-1953.

21 NRC Handelsblad, 9 juli 1994.

[p. 17]

Frits Wester, voorheen mannetjesmaker en woordvoerder van cda-politicus Elco Brinkman, is tot chef benoemd van de Haagse redactie van rtl 4 Nieuws. Er is op deze parlementaire redactie gedonder over ontstaan met de journalisten Bart Jochemse, Ton Elias en Margo Smit, die zijn voormalige functie onverenigbaar achten met de nieuwe functie.²²

Vanwege de wedstrijd Brazilië-Nederland in Dallas, Texas werden winkelruiten maar vast afgeschermd. Zo ver zijn we nu gezakt, dat men bij het beoefenen van onze nationale sport bij voorbaat rekent op ellende veroorzaakt door voetbalsupporters. Er zijn 6.000 landgenoten voor die show naar Texas afgereisd.

Eindelijk heeft Lex Poslavsky weer gebeld, maar ik wilde alleen zijn. Ik heb het eerste ontwerp voor mijn boek Persona Non Grata gereed.

Bert Lanting schrijft in de Volkskrant dat wie in Moskou woont, niet meer opkijkt van een schietpartij.²³ De misdaad rukt op. Moderne maffiabazen bekommeren zich nauwelijks om drugs, gokken en prostitutie, maar proberen steeds meer de reguliere handel in hun greep te krijgen. Er zouden 700 maffia-onderkoningen zijn, die een gilde vormen. Ik kan me dit helemaal niet voorstellen. Wat er in de luttele jaren dat ik niet meer in Moskou kom, zich daar heeft afgespeeld, is onvoorstelbaar. Dat zijn dan de zegeningen van de veramerikanisering van Rusland.

Koningin Beatrix zal pas na de viering van het vijftigjarig bestaan van de Republiek Indonesië naar Djakarta reizen. De dringende brief van generaal Pamoe Rahardjo is dus door Den Haag in de prullenmand gedaan. Beatrix en Kok gaan door de knieën voor de Nederlanders die de soevereiniteitsoverdracht van 1949 nog altijd niet hebben verwerkt. In de Volkskrant staat het met zoveel woorden dat wanneer de koningin de festiviteiten zelf zou bijwonen, dit bij teveel Nederlanders emoties zou hebben losgemaakt.

22 De Volkskrant, 9 juli 1994.

23 Idem.

10 juli 1994

Ik zit al uren geconcentreerd te werken aan Persona Non Grata. Ik ben opnieuw op pagina één begonnen. Ik denk dat dit het venijnigste boekje wordt dat ik ooit schreef, ook al denkt Jan Mets dat het allemaal oude koek is en ik het vooral niet zelf moet schrijven. Het is nu erop of eronder.

Ik heb vandaag tien uur gewerkt. Het gaat goed, maar ben nu compleet gaar.

[p. 18]

11 juli 1994

Ik heb weer heel de dag zitten schrijven.

We hechten steeds minder aan eerlijkheid; dit blijkt nu ook weer uit het opstappen van Mark Tully bij de bbc.²⁴ Hij werkte bijna dertig jaar als correspondent in India, maar uitte vorig jaar stevige kritiek op het beleid van deze Britse omroep. De bbc wilde daarop contractueel met hem vastleggen dat hij zich zal onthouden van kritiek. Dat was voor Tully reden om op te stappen.

De man van Wil, hij is brandweerman, zegt dat de brandweer niets kan doen tegen de voddentroep op de zolder bij de buren.²⁵ Ook de politie zal waarschijnlijk niets doen zolang er niets gebeurt.

‘Wie is er dan verantwoordelijk?’

‘Het is een sociale kwestie, dus eigenlijk niemand.’

De hysterie in Noord-Korea als gevolg van de dood van Kim Il Sung, is onvoorstelbaar. De bbc toont geüniformeerde militairen die met honderden op de grond liggen, huilend en gek. Eerder waren foto's te zien van burgers die gek werden om de dood van hun leider. nrc Handelsblad publiceerde vanavond een hele pagina over deze ‘rampzalige gebeurtenis’. Ze zijn geschift.

Ik kreeg een kaartje van mijn lieve vriendin Penny Hedinah uit Djakarta, die een speciale betekenis voor me heeft.

24 NRC Handelsblad, 11 juli 1994.

25 Wil Borgman ruimde mijn kamer eens in de maand op.

[p. 19]

12 juli 1994

Ik ben al sinds 07:00 uur bezig, maar ik moest weer allerlei onzin tussendoor doen: Lubbers, Vos, Oosting enzovoort. Ik werkte de hele dag aan Persona Non Grata en langzaam verschijnt de uiteindelijke vorm.

Het weer is net als in Djakarta, dus haalde ik de ventilator van boven. Er dwarrelde een memo van Edwin naar beneden, die - in maart al - had gevraagd om het fotoboek Joy.²⁶ Nu of nooit, dacht ik, dus ik ben het meteen gaan kopen. Het kostte me 87,50 gulden plus 12 gulden portokosten voor de boot.

Carlos Axwijk van de Sociale Dienst belde me gisteren dat ik 1.500 gulden tegoed heb en zal ontvangen. Die jongen, een Surinamer, doet wat hij kan me te helpen, dat voel ik. Heb vandaag een briefje afgegeven op de Herengracht om hem en Bert Swart te bedanken.

Erik Jurgens schreef een opiniestuk voor nrc Handelsblad dat voortaan niet het staatshoofd, maar het parlement een informateur bij kabinetsformaties zou moeten aanwijzen.²⁷ Niet al te duidelijk allemaal.

26 Erwin Olaf, Joy, Focus, Amsterdam, 1993.

27 NRC Handelsblad, 12 juli 1994. Redactie: sinds 2012 wordt de formateur niet meer door het staatshoofd maar door de Tweede Kamer benoemd.

13 juli 1994

Ik heb weer zo geconcentreerd gewerkt dat de dag is omgevlogen.

Gerrit Jan Wolffensperger stuurde me een aardige brief. In de Kamer hadden alle partijen hun onvrede geuit over de affaire Gonsalves, maar op de Centrum Democraten en Groen Links na, waren alle partijen het met Kosto eens dat er geen juridische grond was om Gonsalves alsnog voor feiten van dertig jaar geleden aan te pakken. Verder had hij mijn brieven niet beantwoord omdat hij buitenlandse zaken niet in portefeuille had. Hij had mijn informatie gebruikt in het overleg met zijn collega's Doeke Eisma en Bob de Ruiter die zich met mijn zaak bezighielden.²⁸ Ik heb hem meteen geantwoord.

Dichter Rendra heeft met studenten gedemonstreerd tegen de persbreidel van het Suharto-regime. Hij werd gearresteerd en kwam in een rechtszaak terecht. Maar wat wil je? Wat hij in verdediging aanvoerde en de verslaggevers in hun reportage vermeldden, werd door de hoofdredacties geschrapt.²⁹ Ik ken het verschijnsel uit 1956 bij mijn baas van de nrc, Hein Roethof, toen ik berichtte vanuit Djakarta. Om over De Telegraaf en

28 Zie bijlage 17.

29 NRC Handelsblad, 8 juli 1994.

[p. 20]

mijn berichtgeving uit Rome maar helemaal niet te spreken. Persvrijheid is een fictie.

Pieter Lakeman belde. Hij zei te hebben doorberekend dat het aanbod via Gijs van der Wiel van 600.000 gulden voor vijftien jaar betekende, dat de Staat eigenlijk maar 100.000 gulden betaalde. Ik begreep er niets van, en zijn advies dat we moesten door procederen, had ik zelf ook al bedacht.

Ik heb vanaf 07:00 uur gewerkt en heb nu 33 pagina's. Vrijdag krijgt Jan Mets veertig pagina's mee.

14 juli 1994

Ik heb om 11:00 uur naar Kaapstad gebeld om te informeren hoe het met Hendrik was, die een medisch onderzoek zou hebben. Hij was er niet. Eigenlijk kan ik niet bellen; te duur. Bij Oprah vertellen twee nichten, die beiden getrouwd waren, dat ze nu lovers zijn. De echtgenote van een van hen zit erbij. Het bracht de perikelen met Frieda Westerman bij me terug. Ik vind de waanzin op tv over een goal tijdens het wk gewoon beangstigend. Wat betekent dit allemaal?

Nu is het 22.00 uur en zijn 30 pagina's min of meer klaar en 24 zijn geschetst. Werkte vanaf 08.00 uur.

15 juli 1994

Even pas op de plaats. Er zijn kopieën van de eerste 50 pagina's naar Mets, Vermeer en Lakeman.

Ik lees in de zon in het Vondelpark. ‘Is capitalism doomed’ vroeg Benjamin Schwarz van de Rand Corporation zich af in The New York Times. Natuurlijk gaat het Westerse kapitalisme op den duur ten onder. Lenin ging ervan uit dat kapitalisme haar eigen graf zal graven. Schwarz: ‘Although the empire Lenin built, is in ruins and his revolution discredited, Vladmir Ilyich may have the last laugh.’ Ik ben ervan overtuigd. Grenzen aan de groei van de Club van Rome leverde mij al in 1971 het bewijs dat dit het uiteindelijke resultaat van alle uitvindingen en menselijk geploeter zal zijn, meer gelijkheid zoals ze in de ussr voor een belangrijk deel hadden bereikt.

Wat ik niet wist, is dat Hitler het in de val gedreven Britse leger bij Duinkerken bewust naar Engeland heeft laten ontkomen, omdat hij ervan droomde dat Duitsland en het Verenigd Koninkrijk eens de grootste vrienden zouden zijn. Er is een boek verschenen van een journalist uit Minneapolis, Louis Kilzer, Churchill's Deception.³⁰ ‘Hitler,’ aldus deze journalist, ‘wanted

30 Louis Kilzer, Churchill's Deception: The Dark Secret That Destroyed Nazi Germany, Simon & Schuster, New York, 1994.

[p. 21]

to preserve, not destroy Great Britain. He was fighting this paradoxical war for this purpose.’ Het boek beschrijft hoe Churchill Hitler te slim af was door bij hem de illusie aan te wakkeren dat de Britten vrede wilden, mits Hitler zijn aandacht ging verleggen naar het oosten. Rudolf Hess vloog naar Engeland voor een ontmoeting met de Duke of Hamilton met de hoop tot ontspanning te komen. Kilzer schrijft ook dat de Koude Oorlog van de geallieerden feitelijk in 1942 begon.

Ook verscheen het boek Victory van Peter Schweizer, wie dat ook moge zijn.³¹ over de geheime strategie die door de regering van Ronald Reagan werd gevolgd, waardoor de ineenstorting van de ussr verder werd verhaast. De Reaganites ‘squeezed Moscow economically and switched from a defensive strategy of containment to one of challenging Soviet power in Afghanistan, throughout Eastern Europe and even on the Soviet territory itself.’ Dit boek heb ik dringend nodig. Ik zal Eduard vragen het mee te brengen. Het lijkt te bevestigen waar ik sinds mijn vriendschap met ambassadeur Romanov in Den Haag in de jaren zeventig steeds van overtuigd ben geweest, omdat hij waarschuwde voor de subversieve, stille, geheime economische oorlog tegen de ussr om het Kremlin op de knieën te krijgen. Dat waren de jaren dat Romanov het kristalhelder voor me maakte dat het Westen en de vs alles in het werk stelden om de Sovjet Unie economisch te kraken. Het lijkt alsof Schweizer dit agressieve beleid op een rij heeft gezet. Wanneer ik even pauzeer met schrijven en weer aan lezen toekom, leef ik weer op.

Bijzonder interessant voor mij moet het boek House of Cards van Robyn Dawes zijn.³² Maar waar te beginnen met alles te lezen wat me interesseert? We kunnen maar een fractie van wat er wordt gedacht en geschreven in ons brein opslaan en verwerken.

Kim Il Sung, die vorige week in Korea overleed, veroorzaakte vormen van massahysterie in zijn land, waarvan televisiebeelden over de hele wereld werden uitgezonden. Jaap van Ginneken vroeg zich af hoe je mensen zo gek krijgt.³³ Ik denk niet dat deze psycholoog van de Universiteit van Amsterdam de aangewezen persoon is om licht in deze duistere zaak te scheppen. Hij schrijft er niets nieuws over. Hij spreekt over Mao,

31 Peter Schweizer Victory: The Reagan Administration's Secret Strategy That Hastened the Collapse of the Soviet Union, Atlantic Monthly Press, New York, 1994.

32 Robyn Dawes, House of Cards: Psychology and Psychotherapy built on Myth, Free Press, New York, 1993.

33 NRC Handelsblad, 14 juli 1994.

[p. 22]

Gandhi, Sukarno, Castro en andere charismatische leiders, maar vergeet onderscheid te maken tussen genoemde leiders van vlees en bloed, die in onze tijd de rol van Willem van Oranje vervullen, en totems die een eeuwig leven schijnen te leiden. Hoe krijg je namelijk Nederlanders 400 jaar later zo gek om met vlaggetjes en in het Oranje uitgedost naar voetbalwedstrijden, en nu ook al tenniswedstrijden, te kijken, of om zich te vergapen aan het voorbijrijden van een Gouden Koets ter ere van een 400 jaar oud totem? Van Ginneken rept met geen woord over La folie des foules, waar zo veel over geschreven is. Mijn fietszadel is kapot. Altijd weer onvoorziene uitgaven, die bruin moeilijk kan trekken.

Ik voel me totaal ontspannen en doe vandaag niets anders dan lezen. In de vs is onderzoek verricht over de beschikbaarheid van ouders voor hun kinderen. De meeste kinderen leven in totaal andere werelden dan hun ouders. Susan Chira schreef in The New York Times dat 18 procent zegt dat hun ouders nooit beschikbaar zijn en 41 procent zegt dat ze bijna nooit te benaderen zijn.³⁴ Veertig procent van de jongeren blijkt een kind te hebben gekend dat de afgelopen vijf jaar werd vermoord door medescholieren.

Robert Jungk is overleden. Hij was 81 jaar. Ik herinner me hem bij de Club van Rome en het interview dat ik met hem had.³⁵

Bill Clinton wordt in de affaire Haïti meegezogen, en vormt een beruchte coalitie van landen, die troepen afvaardigen. Het is haast een grap dat Suriname meedoet. Ik heb minister Subhas Mungra van Buitenlandse Zaken nooit vertrouwd, nadat mijn broer Theo en ik in Paramaribo met hem lunchten. Hij is Felix Eijgenraam is overleden, wat een verlies is. Ook al heb ik eens een botsing met hem gehad en wilde hij - vanwege de gebruikelijke Haagse achterklap - niets met me te maken hebben, het leek me een jongeman waar men wellicht een en ander van had kunnen verwachten.

Mijn oude vriend Anthony Lewis schreef over de ‘tabloidization of the press’.³⁶ Hij neemt als voorbeeld de bekentenis van prins Charles op televisie dat hij overspel had gepleegd. De tabloid The Sun reageerde met: ‘how does he dare invade our privacy with his tale of adultery?’ Twee dagen later, toen duidelijk werd dat het Britse publiek Charles bleef steunen, schreef hetzelfde blad dat hij toch nog steeds koning mocht worden.

34 The New York Times, 10 juli 1994.

35 Zie Memoires 1972-1973.

36 The New York Times, 4 juli 1994.

[p. 23]

Rupert Murdoch is de ultrarechtse eigenaar van zowel The Times als The Sunday Times. Beide zeer invloedrijke kranten bij de opinievorming geven dus uiterst belangrijke steun aan de Conservatieve Partij. Zij zullen dus makkelijker een artikel overnemen over de beschuldigingen door politiemensen uit Arkansas die informatie naar buiten brachten over Clintons seksuele uitspattingen.

Waar het op neer komt, is dat een twijfelachtige miljardair als Murdoch - in de zogenaamd vrije Westerse wereld - door het kapitalistische systeem in staat wordt gesteld doorslaggevende informatie te verspreiden, dikwijls in een rechts sausje verpakt. Het is hetzelfde systeem dat mij al sinds 1956 in een kwaad daglicht stelde, om te voorkomen dat ik mijn mond vrijelijk open zou kunnen doen.

In een andere column van Lewis, the level of beasts, vertelt hij over een onvoorstelbaar drama anno 1992 in het Servische kamp Keraterm in Bosnië. In de nacht van 16 juli 1992 werd zaal 3 op bevel van de kampcommandant gesloten, terwijl zich ongeveer 400 mannen in die zaal bevonden. Na 48 uur was de stank in de ruimte dermate dat de gevangenen amok maakten. Daarop sleepten de Serviërs vijftien jonge mannen uit zaal 3 en sloegen hen als afschrikwekkend voorbeeld dood. Niet lang daarna werden de overige gevangenen op de binnenplaats geëxecuteerd. De gruwelen in het voormalige Joegoslavië, ik weet niet of ik deze column liever niet gelezen zou hebben.

16 juli 1994

In een opmerkelijk artikel, the death of civility, schrijft journalist H. Brandt Ayers dat ‘hatred threatens Bill Clinton and his presidency.’³⁷ Dit zou wel eens waar kunnen zijn. ‘The president's chief weapon is the power to persuade. But when partisan zealots turn up the volume of financial and sexual innuendo so loud that serious talk is hard to hear, an essential power of the presidency is neutered.’

Het Media Studies Journal spreekt over ‘a pattern of sensationalism and scandal-mongering is sweeping across virtually all the electronic media and infecting even traditional print outlets.’ Deze tendens blijft niet beperkt tot de vs. We kunnen er in West-Europa ook wat van, en de ziekte verspreidt zich reeds naar Oost-Europa.

Ik kreeg een brief van Joris Vos van Buitenlandse Zaken. Er is eindelijk een regeling in de maak.³⁸ Ook advocaat Vermeer is

37 The New York Times, 16 juli 1994.

38 Zie bijlage 18.

[p. 24]

nu overtuigd dat er een regeling voor het geschil komt. Ik was zo enthousiast dat ik voor een keer een lang telefoongesprek met Peter in Johannesburg heb gevoerd. ‘I am happy for your sake,’ zei hij meteen. Als ik gecompenseerd word, is mijn eerste trip naar hem. Stel je voor, als ik op de smeekbede van Jurgens zou zijn ingegaan? Peter had ook ellendig nieuws. Bill Faure is stervende aan aids in een ziekenhuis. Hij is 45 of 48. Dan heb je zoveel bereikt, en help je alles om zeep omdat je je pik niet onder controle hebt.

17 juli 1994

Vanmorgen een programma met drie tenoren op tv. Pavarotti zingt Pourquoi me réveiller van Massenet in Los Angeles. Ben meteen in tranen, die te maken zullen hebben met de recente dood van John van Haagen. Mam had zo gelijk om door te zetten toen ik me als jongetje verzette tegen muzieklessen. In tegenstelling tot de andere twee tenoren, José Carreras en Plácido Domingo, speelt Pavarotti in op het publiek, met het nodige theater. Hij zweeft tegen aanstellerij aan. Domingo lijkt me de aardigste en de meest authentieke van de drie.

Gijs van der Wiel is getroffen door een licht herseninfarct. Hij was een goede vriend en heeft geprobeerd me te helpen.

James Jackson schrijft in Time dat de voormalige Sovjet Unie eigenlijk nog steeds een levensgevaarlijke bedreiging vormt.³⁹ Ook zouden wij maar net aan een derde wereldoorlog zijn ontsnapt. Er zouden documenten zijn gevonden, die er op wijzen dat het Kremlin er klaar voor was. Er wordt fotomateriaal bijgevoegd om de mensen verder de stuipen op het lijf te jagen, alsof het huidige Russische gevaar nog even angstwekkend zou zijn als het Sovjetgevaar van weleer. Als er ooit al Sovjetgevaar voor ons in West-Europa is geweest. Ik ben achteraf overtuigd van niet. Het is een idioot verhaal, en de foto's van de nieuwe bommenwerpers en tanks in de mottenballen, maken ons Westerlingen tegenover de schrijnende armoede in Afrika en Azië eigenlijk tot oorlogsmisdadigers.

Als je dit Amerikaanse weekblad moet geloven, zou ons bestaan in West-Europa aan een zijden draad hebben gehangen. Ik schreef in 1994 in mijn dagboek: ‘Hoe kan Moskou zwaar gebruik van nucleaire wapens zelfs maar hebben overwogen? We zouden geen kans hebben gemaakt dit te overleven.’ Ik ben er altijd zeker van geweest dat de voormalige ussr, dat 20 miljoen mensen verloor

39 Time, 4 juli 1994.

[p. 25]

tijdens de Tweede Wereldoorlog, nooit als eerste atoomwapens zou inzetten. Juist de vs verspreidden de angst dat Moskou dit wel zou doen, teneinde de bondgenoten tot de tanden toe te kunnen bewapenen, wat de rijkdom van de vs verder vergrootte. De basis werd tussen 1939 en 1945 gelegd, toen de geallieerden geheel afhankelijk werden van de Amerikaanse oorlogsindustrie.

Michel Rocard, (63), eens de ster van links Frankrijk is van het politieke toneel verdwenen. Bij de verkiezingen voor het Europese parlement behaalden de socialisten slechts 14,5 procent van de stemmen. Aurelio Peccei was met hem bevriend en zag in hem the coming man in Parijs. Hij regelde dat ik Rocard kon interviewen.⁴⁰ Ik herinner me dat ik nogal teleurgesteld was.

Ik ben vanavond nog even naar Adonis gegaan waar ik eindelijk een wild nummer had met een Singaporese jongen met wie ik al heel lang een kat-en-muisspel speel. Het werd een wild sm-nummer. Ik vond het best lekker, want het was vriendelijke sm.

40 Zie Memoires 1976.

18 juli 1994

Advocaat Vermeer speelde weer eens kiekeboe. Hij heeft dan geen zin te praten en maakt zich onbereikbaar. Het is misschien ook geen toeval dat ik de afgelopen drie jaar een stoet van secretaressen bij hem voorbij heb zien komen.

Jan Pronk wil troepen naar Rwanda sturen, terwijl het voltallige Kabinet al had besloten geen troepen te sturen omdat we ‘teveel op Belgen lijken’. Onze troepen zouden dan teveel gevaar lopen.⁴¹

Ik heb Hans Verploeg een brief gezonden met een kopie van de brief van Joris Vos, dat er een oplossing komt.⁴²

Ellen van der Ploeg is met een delegatie naar Tokio, omdat ze in een Jappenkamp tot prostitutie werd gedwongen. Ze willen poen zien.

Hele dag gewerkt. Alles vanaf pagina 1 herschreven.

41 NRC Handelsblad, 18 juli 1994.

42 Zie bijlage 19.

19 juli 1994

08:15 uur, tandarts

Ik zou heel wat liever rustig aan het werk zijn gebleven.

19:30 uur

Tandarts Peter van Splunter wilde geen kronen op de pof leve-

[p. 26]

ren, dus ik zal moeten wachten tot september. Ik ging naar huis en heb rustig de hele dag gewerkt. Ik schreef Peter en sloot vijftig gulden in.

Er kwam een lieve brief van Toto die ik beantwoord heb met: ‘You are my only lover.’ Toddy, de Balinees, schreef ook een liefdevolle brief en stuurde een foto mee. Verbazingwekkend wat die jongens zich allemaal in het hoofd halen. Maar Toto neem ik serieus. Ik zou meer en langer met hem willen zijn en de mogelijkheden met hem willen onderzoeken.

Er kwam ook een briefje van Niels Viljoen. Ik schreef hem terug dat ik er in de winter zou zijn.

Er is een forse botsing in de Veiligheidsraad geweest over de sancties tegen Irak. Rusland, China, Frankrijk en Brazilië wilden dat Veiligheidsraad op zijn minst toegaf dat vooruitgang is geboekt met de vernietiging van massavernietigingswapens. De vs, gesteund door Engeland, willen iedere verzachting van het embargo tegen Irak vermijden. Irak zal ook eerst officieel de onafhankelijkheid en de grenzen van Koeweit moeten erkennen.

Een medewerker van het Instituut voor de usa en Canada van de Academie van Weternschappen van de ussr heeft gezegd: ‘Gorbatsjov heeft ons de vrijheid gegeven en Jeltsin heeft erop voort gebouwd.’ Ik ben steeds tegen Gorbatsjov geweest, maar deze Jeltsin is helemaal een verrader. Ze zijn in de val van het Westen getrapt.

Ben in Victory van Peter Schweizer bezig, wat Eduard meebracht uit New York. Hij schrijft alsof hij de mysterieuze dood van een overledene analyseert. Schweizer is verbonden aan het Hoover Instituut in Stanford, Californië, waarvan iedereen weet dat het een tak van de cia is. Tot voorheen werd de ineenstorting van de ussr voorgesteld als het gevolg van de gebreken van het marxistische regime. Schweizer schrijft dat het thans duidelijk is geworden dat de vs een politiek hebben gevolgd om de val van het rode Kremlin te verhaasten. ‘That policy took many forms: hidden diplomacy, covert operations, a technologically intense and sustained defense built-up, as well as a series of actions designed to throw sand in the gears of the Soviet economy.’ (...) ‘At the same time, Washington was involved in a number of high-stakes efforts to eat away at the Soviet periphery, in effect to roll back Soviet communism not only in the third world but at the heart of the empire.’ Reagan beschouwde de ussr als een ‘monstrous aberration’. Hij was er zeker van dat het marxisme niet zou overleven. Zijn minister van Buitenlandse Zaken, George Shultz, schreef: ‘That

[p. 27]

feeling was not based on a detailed learned knowledge of the Soviet Union, it was just instinct.’

In 1981 verkondigde Reagan in een rede voor Notre Dame University dat Amerika een belangrijke missie had ‘for the cause of freedom and the spread of civilization.’ Dit betekende uiteraard de spreiding van de ‘Amerikaanse beschaving’. Later bekend geworden als globalisering en de dollarisering van de hele wereld. Begin 1982 begonnen Reagan en enkele van zijn meest vertrouwde kornuiten plannen te maken om dc ussr de genadeslag te bezorgen. De toenmalige minister van Defensie, Caspar Weinberger, zei tegen Schweizer: ‘We adopted a comprehensive strategy that included economic warfare, to attack Soviet weaknesses. It was a silent campaign working through allies and using other methods.’ Het was dus een strategisch offensief waarbij de aandacht van de grootmacht en concurrentie werd verlegd naar het hart van de ussr zelf. Nu weten we dan dat deze geheime oorlog tegen Moskou werd vastgelegd in een reeks nsdd's, ‘top-secret national security decision directives’ door Reagan in 1982 en 1983 ondertekend.

Ook al heb ik tientallen jaren in de vs gewoond en gewerkt, en heb ik al begin jaren 60 het boek van David Wise en Thomas Ross gelezen over het functioneren van een government within a government, wat Schweizer hier openbaart, ervaar ik als diep schokkend. Ik heb nimmer kunnen bevroeden dat het zo erg was. In januari 1983 tekende Reagan zelfs de nsdd-75, waarmee de veiligheidsdiensten besloten niet langer naar coexistentie met de Sovjets te streven, maar het Sovjetsysteem fundamenteel omver te werpen. Voor een belangrijk deel bestond het Amerikaanse beleid jegens Moskou uit zeer geheime operaties. cia-directeur William Casey had de leiding. ‘He ran his own State Department and Pentagon,’ vertelde een naaste medewerker van Reagan aan Schweizer. Reagans veiligheidsadviseur, Richard Allen - die ik kende van de trip met Richard Nixon in 1968 in New Hampshire - vertelde hoe Casey gebruik maakte van een geheel zwart geschilderd passagiersvliegtuig, waar hij soms ook in woonde. ‘Hij vloog de hele wereld over en haalde van alles uit. Zelfs Reagan wist soms niet waar de man was.’ De voormalige stafchef van het Witte Huis, Donald Regan, vertelde: ‘He would do whatever he could to cause the Soviets trouble.’

Er wordt op televisie een interview getoond met Jeffrey Dahmer, de jongen die vriendjes mee naar huis nam en seks met ze had voor of nadat hij hen vermoordde. Van sommige at hij zelfs delen op. Zijn vader schreef een boek over zijn zoon, wat

[p. 28]

dus een mooie gelegenheid is die stakker op tv aan het woord te laten. Maar moet men dergelijk verdwaalde zielen eigenlijk laten leven?

20 juli 1994

Ik heb gestadig doorgewerkt aan Persona Non Grata.

Op televisie wordt een hond van een huilend jongetje afgenomen. Ik zal nooit vergeten dat mijn hond Jimmy tijdens de oorlog door mijn vader weggebracht werd naar een boerderij bij Veenendaal, terwijl ik op school zat. Dat incident heeft me toen ontzettend van mijn ouders vervreemd. Daar staat tegenover dat jaren later toen mam overleed, ik nog vier en een half jaar voor haar hond Keke heb kunnen zorgen. Op miraculeuze wijze heeft juist dit diertje mijn diepe verdriet over het verlies van mijn moeder helpen verzachten. Bovendien werd het incident uit mijn jeugd door haar hond weer gecorrigeerd.

De beelden op de bbc uit Rwanda zijn afschrikwekkend. Pronk is ernaartoe gereisd. Niemand in de wereld steekt een hand uit.

21 juli 1994

Alexander Solzjenitsyn is na 20 jaar ballingschap in Moskou teruggekeerd. Jeltsin zei meer uit te kijken naar een terugkeer van de cellist Rostropovitsj. Niemand schijnt zich meer iets van Solzjenitsyn aan te trekken.

Peter belde. Hij had aan het zwembad aan me gedacht. Heerlijke verrassing. Hij had met belangstelling het artikel over schizofrenie gelezen dat ik hem stuurde. Het had zeven graden gevroren in Hillbrow en hij ondervond veel gemak van de elektrische kacheltjes die ik had achtergelaten.

De Gay Krant gebruikt foto's van Peter voor advertenties. Hoe eerder ik daar weg ben, hoe beter. Lonis hebben ze ook nooit betaald.

Typisch Haags relletje. Lubbers wilde de gladjanus R.J. Hoekstra als secretaris-generaal van Algemene Zaken nu al vervangen. Hij werd volgens het Peterprincipe naar de Raad van State weggepromoveerd, zoals met alle afgedankte - en meestal mislukte - staatslieden gebeurt. Maar Kok is van mening dat een demissionair premier dit niet behoort te doen. Lubbers wil H. Post aanstellen, werkzaam bij een andere foute Haagse club, het kantoor van Pels Rijcken - waar de D. den Hertog al jaren zich beijvert mij het leven zuur te maken. De man is ook nog particulier secretaris van Hans van den Broek geweest, een ongunstiger recommandatie is nauwelijks denkbaar. Hoe komt de

[p. 29]

grote Lubbers tot zo'n wanbesluit? Kok wil het dus tegenhouden en hij zou wel eens gelijk kunnen hebben.

22 juli 1994

In het park was gisteravond een aantrekkelijke Chinese jongen met glijmiddel bij de hand, om mijn pik zonder enige bescherming in zijn reet te manoeuvreren. Leren ze het dan nooit? Alleen al de suggestie doet me altijd onmiddellijk mijn erectie verliezen. Terwijl ik onder de bomen het komen en gaan van nichten bestudeerde, realiseerde ik me in dat park al goed dertig jaar aan dit carnaval mee te doen. Voel me seksueel eigenlijk nog even ready to go als dertig jaar geleden.

19:00 uur

Ik schrok me een ongeluk. De moeder van Peter is gevallen en naar een verpleeghuis gebracht. Ze willen alles doen haar weer zo snel mogelijk thuis te krijgen. Ik heb Trees aangeboden desnoods drie dagen in de week naar Tilburg te komen om mee te helpen hun moeder te verzorgen. Als ik het geld had, zond ik Peter nu een ticket om over te kunnen komen. Ik weet hoe sterk de band tussen hen beiden is.

Ik ben blij met de brief van Buthelezi.⁴³ Hij is openhartig over de manier waarop hij aankijkt tegen het optreden van het anc in Natal. Dat zou in zijn positie gevaarlijk kunnen zijn als hij dat ook doet naar mensen die kwaad willen. Toch verhelderend over de situatie.

43 Zie bijlage 20.

23 juli 1994

Ik beleefde vanmiddag iets ongewoons in Adonis. Toen ik aankwam leek het nog stil en ik wilde in een alkoof een tukje gaan doen. Op dat moment greep een jongen mijn pik. De jongen was niet groot, had lang krullend haar, lekker lijf en was net als ik in een korte broek. ‘Will you be my husband,’ zei hij. Hij deed me een condoom om en ik geloof dat het de allereerste keer was dat ik op eigen kracht, met puur pompen bij een jongen een echte eruptie tot stand bracht. Het condoom bleef erin steken, maar de jongen haalde het er gevuld uit en smeet het in een hoek. Hij vond het blijkbaar zalig. Hij wilde na afloop nog samen op een bank kruipen, maar op zo'n moment wil ik weg

Ik werk weer.

Henk Hofland schrijft in zijn S. Montag column het als een

[p. 30]

voorrecht te beschouwen Erik Jurgens te kennen. Ik ook, maar ik zou het niet zo open en bloot in de krant hebben gezet.

Heb Trees op de nonnerij opgebeld, wat ik nooit doe, om te bepleiten dat alles op alles gezet moest worden hun moeder weer in haar eigen huis terug te krijgen. Er werd opgenomen door een zuster die ging kijken of Trees er was. Ze kwam net uit de vespers. Ik heb benadrukt dat nu Peter niet zelf kan inspringen, ik namens hem wil helpen waar mogelijk is. Trees dacht dat haar moeder snel weer thuis zou komen omdat er geen plaats voor haar was in het verpleegtehuis. Ze overwoog zelf ook weer thuis te gaan wonen. ‘Zolang ik maar afgelost kan worden,’ zei ze. Ik bood haar aan daarbij te helpen. Ik heb Peter op de hoogte gebracht, maar ik moet voorzichtig zijn met de telefoon.

24 juli 1994

Mijn nieuwe boek schiet prima op. Ik heb uren gezocht naar materiaal en veel tijd verloren. Het is nog steeds te warm, maar het zal uiteindelijk veranderen. Ik heb al dagen geen last van de telefoon.

Wat de televisie te bieden heeft, is schrijnend. Frans Swarttouw zit in Zomergasten van de vpro, gepresenteerd door Peter van Ingen. Twee klootzakken in gesprek. Het programma duurt nog van 20:15 tot 23:50 uur ook.

Brandpunt toont een reportage over Goma waar je volmaakt misselijk van wordt. Wat is er in Rwanda in hemelsnaam gebeurd? Massale bloeddorstige waanzin is uitgebroken.

25 juli 1994

Ik heb Lubbers maar eens minder vriendelijk geschreven naar aanleiding van de brief van Vos van Buitenlandse Zaken.⁴⁴ Ik vertrouw het zaakje allerminst.

Het blijft me plezieren dat je aan de Westerkade een ceremonie op het gazon van het Witte Huis kan volgen. Clinton, Rabin en Arafat reikten elkaar de hand. Werd de hoogste tijd. Zou koning Hoessein meteen een initiatief ontplooien om Saddam Hoessein te bevrijden van de shit van de zijde van Washington? Volgens The Sunday Times zijn de Saoedi's al twee decennia bezig om een kernbom in handen te krijgen. Ze hebben Saddam 5 miljard dollar betaald om dit te helpen bewerkstelligen. Op die manier zouden de beide landen gezamenlijk in het bezit komen van een atoomwapen. De Saoedi-Arabische diplomaat

44 Zie bijlage 21.

[p. 31]

en kerngeleerde Mohammed al-Khilewi is met medeneming van 14.000 documenten overgelopen naar Washington. Hij vroeg asiel aan en beklaagde zich over mensenrechtenschendingen en de corruptie in Saoedi-Arabië.

Ik antwoordde Gatsha Buthelezi en drong erop aan mij te waarschuwen wanneer hij zijn kijk op de zaak wereldkundig wilde maken.⁴⁵ Ik wil hem dan absoluut interviewen.

45 Zie bijlage 22.

26 juli 1994

Ik ben urenlang bezig geweest om documenten en brieven uit mijn dagboeken van 1990 tot heden te vissen, die in Persona Non Grata vermeld moeten worden. Een rotwerkje maar het moet.

Ik ontmoette Niels Mulder. Hij heeft 40.000 exemplaren van zijn boek in Indonesië verkocht. Ik kreeg een exemplaar van het boek voor Karina Sukarno. Het boek kost 21 gulden, ik gaf 25, hij dacht er niet over vier gulden terug te geven en stak het geld in zijn zak. Hij bestelde bier en liet mij er ook voor betalen. Het illustreert zijn basis. Hij benadrukte dat hij behoorlijk bekend was in Indonesië, maar onbekend hier. Hij gaat misschien niet terug ‘zolang Suharto van de mensen leugenaars en hypocrieten maakt.’ Ik kwam niet echt in contact met de man. Jammer.

Jos Slats meldt dat Harry Valkenier te Haarlem nog altijd op inzage van zijn bvd-dossiers zit te wachten.⁴⁶ De Raad van State sprak uit dat de bvd hem ten onrechte de stukken onthield. De man ontdekte bij toeval een paar jaar geleden dat de geheime dienst belangstelling voor hem had. Een pid-ambtenaar had in de buurt navraag naar hem gedaan. Om een lang verhaal kort te maken, minister De Graaff-Nauta blijft de stukken weigeren, ondanks de uitspraak van de Raad van State.

Ik wacht op de gereviseerde typemachine om te starten met de uiteindelijke versie van mijn nieuwe boek.

John van Haagen houdt me voortdurend bezig. Hoe kan je zo tot stof vergaan, vrijwel in het voorbijgaan?

46 De Volkskrant, 26 juli 1994. Redactie: Een vriend van de onderwijzer Harry Valkenier had in 1985 op het strand een Russisch onderzeeërlogboek gevonden. Daar de overheid er geen belangstelling voor had, gaven ze het voor onderzoek aan het Reddingsmuseum in Den Helder. Valkenier vernam er drie jaar lang na herhaaldelijk informeren niets meer over. Na inschakeling van de VPRO kreeg hij te horen dat het logboek uit de kluis verdwenen was. Valkenier ging zelf onderzoeken en ontdekte dat in 1985 een Russische onderzeeër twee weken voor de vondst van het logboek in een fjord in Noorwegen was gebombardeerd. De VPRO maakte ook hier een uitzending over. Vervolgens kwam Valkenier op de zwarte lijst van de BVD te staan, en werd tot staatsgevaarlijk verklaard, waarna de overheidssabotage begon.

[p. 32]

27 juli 1994

Nooit eerder zag ik zoveel cruising gays in het Vondelpark als gisteravond en -nacht. Enkele zijn door mijn vingers gegaan. Een jongen kwam iedere keer terug om meer op mijn fluit te sabbelen.

Ik kocht zaterdag een eenvoudig bosje bloemen voor fl 2,50. Ze zijn prachtig uitgelopen, een soort gele lelies. Op Amerbos kocht ik alleen bloemen als Peter er was, of zou komen. Maar dit hok is zo klein, het moest opgepept worden.

De typemachine komt tussen 12:30 en 14:30 uur. Dan kan ik aan de uiteindelijke versie beginnen.

Oosting beantwoordde mijn brief van 14 juli en ziet geen aanleiding meer om ambassadeur Van Roijen te onderzoeken.⁴⁷ Ik zou het incident in Djakarta over mezelf hebben afgeroepen. Dat is de oogst van het onderzoekstalent van onze Nationale Ombudsman anno 1994. Zielig.

47 Zie bijlage 23.

13.00 uur

Zit letterlijk op mijn typmachine te wachten.

Groot artikel van René Zwaap in De Groene Amsterdammer: het rode huis van oranje.⁴⁸ Hij vraagt zich af of Beatrix niet gewoon een heel goede strateeg is. Het gaat over de invloed van de koningin bij de benoeming van Wim Kok tot premier. Als René spreekt over de ‘Oranjegezinde Telegraaf’, dan zie je weer dat hij in 1976 nog in de luiers liep, want toen schreef De Telegraaf al over ‘het roze Huis van Oranje’ en zette Claus neer als ‘rode Feldwebel’. Hij had dus moeten schrijven: ‘de nu weer Oranjegezinde Telegraaf.’ Er staat verder helemaal niets nieuws in zijn artikel.

Nederland zendt twee artsen en vier verplegers naar Rwanda. In ons bosje verschenen rond middernacht ongeveer tien punkers, sommigen rond de vijftien jaar, kaalgeschoren hoofden, zaklampen in de hand. Het was zo onverwachts dat de nichten wegstoven, maar om de een of andere reden bleef ik staan. Ik werd door een van hen gegrepen en ze vroegen om geld. Dat had ik niet, want dat neem ik nooit mee. ‘Durf je wel, met tien tegen een oude man,’ zei ik. Verbaasd dat ik dit tegen hen zei, gingen zij weg, waarop ik ook naar huis ging.

48 De Groene Amsterdammer, 13 juli 1994.

28 juli 1994

Volgens de Nederlandse pers zou de witwasroute van Desi Bouterse zijn ontdekt. Geld uit de drugshandel verkregen zou

[p. 33]

onder andere via de aankoop van gas voor de bevolking zijn witgewassen. Onbegrijpelijk dat ze hier Suriname en Bouterse maar niet los kunnen laten.

Ik heb in een brief Oosting nog eens fijntjes uitgelegd wat er precies is gebeurd met Van Roijen in Djakarta en hem gevraagd Van Roijen en Kamp eens goed aan de tand te voelen.

15:30 uur

Ik was een uurtje in Adonis waar ik met een Amerikaan, jong, blond, op sloffen met een superlijf, in een trio verzeild raakte. Hij zoog mij terwijl iemand anders op zijn pik zoog. Hij deed het super en met een beetje pompen van mij was ik al vertrokken, terwijl zij nog steeds bezig waren.

Hans Lonis kwam langs. Het moest een keer gebeuren.

23:00 uur

Ben op mijn dagkaart nog een keer naar Adonis gegaan. Na een uurtje opende een jonge jongen mijn broek en gaf me de tweede blow job op een dag.

29 juli 1994

Oprah Winfrey heeft het in haar show over menselijke relaties. Sommige jonge jongens praten erover zonder gevoelens, eigenlijk zoals ik ook altijd gedaan heb. Zij zullen eindigen als eenzame oude mannen, wordt dan gezegd. Maar het komt blijkbaar bij niemand op dat dat misschien wel de eigen keus is van sommige van die jongens. Poslavsky adviseerde me in therapie te gaan om niet alleen te eindigen, maar ik ben alleen uit vrije wil, en ik ben er dankbaar voor alleen te zijn. Ik moet er niet aan denken vast te zitten aan emotionele pieken en dalen, zoals mijn ouders vroeger. Ik werd er op De Horst allergisch voor en ik ben tevreden met de manier waarop het nu gaat, omdat ik alle vertrouwen in relaties ben verloren. Kijk maar naar Casper, of Tage of Frank. Met Frank of Loet zou ik ook niet willen, nee, het is goed zoals het is.

01:00 uur

Ik ging weer naar de hoerenwijk en sta dan vaak op een brug in gedachten Peter te vertellen wat ik allemaal zie. Het aantal ongezonde types en verwaarloosde idioten is niet te tellen.

In de rozentuin in het Vondelpark was het druk, maar na de twee nummers van gisteren houd ik me rustig. Tot er een absoluut zalige Amerikaanse jongen arriveerde. We frummelden een tijdje, maar dat was het. Ik ben meteen naar huis gegaan.

[p. 34]

Ik ben zeer onder indruk van de Israëli's die in enkele uren het enige veldhospitaal in Goma hebben opgezet, schoon, praktisch, alles compleet, inclusief chirurgie. Dat doen ze toch maar. Israël zond ook veertien artsen, Nederland twee. Dat is hetzelfde bekrompen denkwerk als de petieterige prullemanden op straten of parken, of de zes telefooncellen voor het hele Centraal Station.

30 juli 1994

Dino Bouterse (23), de zoon van Desi, zou samen met de hoge militair Marcel Zeeuw drie buitenlanders hebben mishandeld. Bouterse zelf heeft andermaal ontkend iets met drugshandel te maken te hebben.

Onvoorstelbaar dat de fbi de dirigent Leonard Bernstein jarenlang heeft bespioneerd op verdenking betrekkingen met communisten en subversieve elementen te onderhouden. Ook wat werd genoemd anti-Amerikaanse uitspraken, in het buitenland gedaan, werden bijgehouden. Dat is dan zogenaamd het vrijste land ter wereld. In 1953 werd hem zelfs een paspoort geweigerd vanwege ‘communistische neigingen’.

31 juli 1994

Eduard was in Sydney en heeft er mijn vriend Harold Binder ontmoet, die hij heel erg verlegen noemde. Hij bracht een brief van hem mee.

Vandaag heb ik letterlijk van 08:30 tot 23:00 uur aan Persona Non Grata gewerkt.

Er komt een fiks onweer.

1 augustus 1994

Ik heb geen zin in een prostaatonderzoek, maar ik moet het misschien toch doen. ‘Dat is goed,’ zei Eduard gisteren.

Er kwam warempel een brief van broer Hendrik, vergezeld van een publicatie over vliegends schotels, Niet van deze aarde.⁴⁹

Dokter Schlatmann was aardig. Hij legde uit dat een prostaat kan worden weggehaald, maar het is wel het orgaan waardoor je klaarkomt, het schiet. Haal je dat weg, dan is alles afgelopen. Ik schreef Peter wat ik moest doen. Misschien is weghalen toch beter. Aan alles komt een eind, ook aan die fun. Schlatmann gaat woensdag een prostaatpunctie doen. Hij gaat naar Bali voor een congres en daarna twee weken naar Sulawesi. Ik zei hem dat hij beter naar Java had kunnen gaan. Ik ben toch wel

49 Zie bijlage 24.

[p. 35]

ongerust, want je kunt kanker krijgen aan je prostaat. Nou ja, het noodlot slaat vroeg of laat toe.

Er gaan Nederlandse mariniers naar Haïti. Ze zijn niet goed bij hun hoofd. Wat hebben we daar te schaften? De Amerikanen zenden soldaten en dan wil Den Haag altijd het beste jongetje uit de klas zijn en Washington na-apen of bij ze in het gevlei komen.

2 augustus 1994

Ik heb een uur gefietst om Jan Mets, Arendo Joustra en Jos Slats de eerste 78 pagina's van Persona Non Grata te brengen.

Psychiater Lukas Mangindaan schrijft uit Djakarta, dat hij zijn eigen woorden in mijn reportage niet herkende. Dat verbaast me.

3 augustus 1994

Ziekenhuis

Eigenlijk wil ik voor er een punctie verricht wordt precies weten op grond waarvan men denkt dat dit nodig is. Sorry, maar ik moet overtuigd worden. Ik heb er zelfs slecht van geslapen.

In de stad hangen levensgrote posters van een man met een bril, die zegt: ‘Ik ga dood,’ met daaronder een telefoonnummer om het verhaal van een aids-patiënt te beluisteren. Hoe kom je erop?

10:00 uur

In het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis heeft Schlatmann me toch overtuigd en heeft vier puncties gedaan om te controleren of ik geen prostaatkanker heb. De uitslag volgt 10 augustus. Het onderzoek ging via de anus, waarop ik grapte dat ik juist nooit nichten in die buurt heb laten komen en dat ik daarom hoogstwaarschijnlijk nog in leven was. Op het eerste gezicht leken er geen tekenen van kanker te zijn. Ik vond trouwens dat iedereen buitengewoon aardig was, zowel Schlatmann als zijn assistente. Bovendien word je er maar vijf minuten te laat geholpen.

16:15 uur

Ik geloof dat het zaakje snel geneest. Een of twee druppels bloed in de eerste plas na het ziekenhuis. Alles is nu goed, maar Schlatmann adviseerde zeven dagen geen seks te hebben.

Desi Bouterse heeft de politie geholpen een gevaarlijk Nederlandse crimineel te arresteren in de zaak waar ook zijn zoon bij

[p. 36]

betrokken raakte. De Nederlander in kwestie had reeds negentien veroordelingen op zijn naam staan.

Er is een luchtverbinding geopend tussen Amman en Tel Aviv. Koning Hoessein vloog boven Israël, geëscorteerd door Israëlische jets. Hij telefoneerde boven de Joodse staat met premier Rabin.

Middernacht

Ik ben nog even naar de rozentuin gegaan. Een aardige jongen vroeg me hem te pijpen. Een andere jongen wilde niet, maar wist wel van wanten. De jongen was misschien 21. Als je dan al in de bosjes zit, waar zit je dan als je 61 bent?

Ik kan niet wachten mijn manuscript af te maken, maar ik krijg steeds nieuwe ideeën. Ik moet de details aanvullen. Luns die explodeert bij Jacqueline de Gunzburg; Leopold Quarles die zich als een varken gedraagt bij Caroline Delgado, de scène bij Hans van Ketwich Verschuur.

4 augustus 1994

Minister de Graaff-Nauta van Binnenlandse Zaken wil Johan Wilman (71) 50.000 gulden schadevergoeding uitkeren vanwege een voor hem belastend dossier, gebaseerd op roddels van de bvd, wat de carrière van deze werktuigkundig ingenieur voor diens leven heeft vernietigd. Wilman noemde het aanbod beledigend.⁵⁰ Een teken aan de wand voor mijn eigen claim?

Jan Mets schrijft dat hij niet geïnteresseerd is in Persona Non Grata. Hij vindt dat Jos Slats, Arendo Joustra of iemand anders over mijn zaak moet schrijven, maar niet opnieuw ikzelf.⁵¹ Ik zal hem over een paar dagen antwoorden. Eigenlijk is mijn boekje klaar. Het moet er komen. We zullen zien.

Dikker & Thijs sluit na 75 jaar. Jammer. Mijn favoriete plekje.

Hans van Velde beantwoordde eindelijk mijn brief van 17 juli

50 De Volkskrant, 4 augustus 1994. Redactie: Johan Wilman is een ingenieur die in 1950 er vals van werd beschuldigd lid te zijn van de Communistische Partij Nederland. Wilman hield namens de marine bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM) materiaalkeuringen. Bij RDM werd in die tijd vaak geknoeid. Mede door het resultaat van een inspectie van Wilman was RDM een opdracht misgelopen. Door een lobby vanuit de directie van RDM bij enkele Kamerleden en inlichtingendienstambtenaren werd de reputatie van Wilman bezoedeld en werd er een bezwarend bvd-dossier over hem samengesteld. Wilman kon hierdoor geen werk meer krijgen. De BVD waarschuwde jarenlang werkgevers tegen hem bij sollicitaties. Door persoonlijke omstandigheden gedwongen ging Wilman in 1999 akkoord met een schadevergoeding van fl. 100.000,-.

51 Zie bijlage 25.

[p. 37]

over de foto's bij mijn artikel over Indonesië en de foto's van Hans Lonis.⁵² Eigenlijk zou ik beter niet op die brief kunnen antwoorden, maar dan heeft Lonis zijn geld niet.

52 Zie bijlage 26.

5 augustus 1994

Stafchef Valery Boldin, die tien jaar voor secretaris-generaal Michail Gorbatsjov heeft gewerkt, schreef een boek. Hij zegt dat Gorby nadat hij in 1985 het roer van Tsjernenko overnam, veranderde in ‘een kille, wispelturige, ijdele, achterdochtige en grenzeloos ambitieuze politicus, met een hang naar overdreven luxe en ijdele praat.’ Bovendien was Raisa ‘a bitch’. Gorby beschouwde zijn ondergeschikten als bedienden. Volgens Boldin had de partijleider geen ‘grand strategy’. Dit is exact mijn mening over de man geweest, vanaf het moment dat ik hem in Moskou bezig had gezien.

Life heeft een artikel over het geheugen en Alzheimer.⁵³ Wat Margaret Mead mij al in de jaren zeventig zei, staat nu in dit blad. Maar nu zijn het de jaren negentig, die de ‘decade of the brain’ worden genoemd.⁵⁴ Honderd nonnen van Mankato in Minnesota hebben hun hersens na hun overlijden aan de wetenschap geschonken. De non Regina Mergens overleed (101) en lag opgebaard in de kist met een rozenkrans. Niemand kon zien dat aan de achterzijde van haar hoofd een opening was gemaakt om de hersens te verwijderen. De nonnen worden gemiddeld 85, terwijl velen de 100 naderen of overschrijden. Ze lijden zelden aan dementie, Alzheimer en andere ouderdomsziekten, omdat ze gezond leven, niet roken en niet drinken. Dat ze geen seks hebben blijft in dit artikel onbesproken, evenals de effecten van geheelonthouding op dit gebied. Ik maak een kopie en zend het artikel naar Peter en naar José Delgado.

Nijenrode klasgenoot Vic Vernède schrijft dat André Roijackers samen met zijn broer en diens vrouw bij een auto-ongeluk om het leven kwamen. ‘Hoewel geen vriend van mij, toch tragisch om zo ineens aan het einde van je leven te komen,’ voegt hij toe. Vics zus had hem vanuit Nederland geschreven dat ik mijn proces tegen de Staat niet had gewonnen, wat hij sneu vond, ook omdat ik geen geld had om door te procederen. Ombudsman Oosting heeft vastgesteld dat het personeel en de directie van het huis van bewaring in Utrecht zich ‘niet be-

53 Life, juli 1994.

54 Zie Memoires 1972-1973.

[p. 38]

hoorlijk’ hebben gedragen bij de behandeling van een zieke gedetineerde, die als gevolg daarvan is overleden.⁵⁵ Ik ken er nog wel meer die zich niet behoorlijk hebben gedragen en ik ben heel benieuwd wat Oosting daarvan vindt. Ik heb hem dan toch maar eens geschreven dat ik uitkijk naar zijn bevindingen over de misdragingen van de diplomaten onder Van Roijen in Djakarta, na zijn mislukte onderzoek naar mijn uitzetting uit Zuid-Afrika waar hij op 5 juli over schreef.⁵⁶

55 NRC Handelsblad, 5 augustus 1994.

56 Zie bijlage 27.

6 augustus 1994

De brieven van Liszt zijn verschenen.⁵⁷ Ik zou ze wel willen lezen. Hij studeerde wel eens twaalf uur per dag, als het waar is. Dat lijkt me overdreven en contraproductief. ‘Mijn piano is voor mij wat het fregat voor een zeeman is, wat het strijdros is voor de Arabier, misschien nog wel meer, want mijn piano, tot nu toe, ben ik zelf, het is mijn spraak en mijn leven.’ De Volkskrant vond dit een ‘tamelijk romantische ontboezeming.’ Onzin. Ik zou hebben gezegd: de piano is de taal van mijn ziel.

Het lijkt erop dat Papieren Tijger mijn boekje zal gaan uitgeven. Ik belde ze op en ze gingen er meteen op in.

Het kietelhok in de Adonis is toch eigenlijk maar een triest bedrijf. De heren gaan ernaartoe met hete pikken, waar ze vanaf moeten worden geholpen. Na enige hevige stoeipartijen knapte ik af. Ik heb het zaakje op afstand staan bestuderen.

Ook in Algerije roert het moslimfundamentalisme (gia) zich steeds krachtiger. Een andere minder radicale groep (fis) organiseert eveneens aanslagen. Er is bij de Franse ambassade een aanslag geweest, waarbij vijf Fransen omkwamen. In Saoedi-Arabië, de hechte partner van Washington, zijn weer van een aantal dieven de handen afgehakt. Bovendien zijn vijftien doodvonnissen met het traditionele Saoedische kromzwaard voltrokken. In Chili zijn vijf leden van de guerrillabeweging mapu Lautaro ter dood veroordeeld en de sancties van de Veiligheidsraad tegen Libië zijn verlengd. Er hebben zich zelfs onlusten voorgedaan in Havana. Sinds de revolutie van 1959 schijnt het er nog niet zo hevig aan toe te zijn gegaan. Dit is slechts een kleine verzameling onrust en misdadigheden in de wereld, bijeengebracht in nrc Handelsblad van vandaag.

Op televisie worden beelden getoond van het uitdelen van voedselpakketten aan hongerende Rwandese vluchtelingen in Congo. De mensen stortten zich als dieren op de voedingsmid-

57 De Volkskrant, 6 augustus 1994.

[p. 39]

delen. Afschuwelijk om te zien. Militairen vallen voedselkonvooien aan en stelen mee. Ivo Niehe presenteert een inzamelingsactie op televisie voor de Rwanda. Hij slaat slijmerig en sentimenteel geklets uit. Ik geloof hem niet, net als de slappe liedjes die voorbij komen. Het is niet echt. Het effect van stervende mensen om emoties op te roepen. Ze hebben al achttien miljoen gulden opgehaald. Vroeger brachten we het christendom naar de verdoolde Javaan. Op een of andere manier is dit een variant op dat ‘goed’ willen doen. We zijn zo goed, zo meevoelend, kijk ons eens wat een geweldige mensen we zijn. Max Pam en Max van Rooij lenen zich al een jaar voor een onnozel programma over wat er mis is met de architectuur in Amsterdam. Dat je je daartoe leent.

7 augustus 1994

Ik werk aan de uiteindelijke versie van Persona Non Grata. Bram Swaan betoogde gisteren in NRC Handelsblad dat de media-actie voor Rwanda en de poging van Jan Pronk om Nederland bij de ramp aldaar te betrekken, pogingen zijn het morele probleem te ontlopen ‘van de verantwoordelijkheid voor het kwaad dat verre vreemden overkomt en waar wij weet van hebben.’⁵⁸ Hij heeft gelijk, maar hij is onvolledig. In mijn ogen is het niet zozeer een poging morele problemen te ontlopen, maar een poging om met geld schuldgevoelens af te kopen en gewetens te sussen. Ik heb me gisterenavond groen en geel geërgerd aan de Telegraaf-stijl - een van de sponsors - van het hele gebeuren. En Pronk doet of hij zelf die vijftien miljoen schenkt. En onder dekking van walgelijk opgeklopte emoties komt hij er mee weg, terwijl de overheid al er al veertig miljoen voor had uitgetrokken.

Theo van Gogh interviewt een dame op televisie en stelt dermate impertinente vragen dat ik eigenlijk nooit meer iets met Theo te maken wil hebben. Het is een kakmevrouw, maar hij maakt misbruik van haar naïviteit. Hij eindigt met te zeggen dat hij haar man niet begrijpt, want dat hij haar een verrukkelijke vrouw vindt. Hij vroeg haar zelfs met hem uit te gaan.

58 NRC Handelsblad, 6 augustus 1994.

8 augustus 1994

Blaasproblemen en pijn bij urineren. Gisteren was de eerste dag zonder antibiotica sinds de prikken. Ik hoop dat mijn lichaam de zaak op natuurlijke wijze weer in goede banen leidt.

Donderdag om 10:00 uur heb ik een gesprek met Lubbers.

[p. 40]

Wel, wel, voor het eerst in mijn leven. Ik zal hem een kopie van mijn manuscript geven en een voor Beatrix.

Ik heb de ambassadeur van Israël geschreven om hem te complimenteren met de wijze waarop zijn land in Goma een veldhospitaal installeerde.⁵⁹

Karina Sukarno schreef me dat ze in Italië en Frankrijk was geweest. Ze had geprobeerd een televisieploeg Indonesië binnen te krijgen om een reportage te maken over de huidige politieke situatie aldaar, maar het werd geblokkeerd.

Volgens Michael Stein is Frankrijk nu formeel in oorlog met radicale moslimgroeperingen in Algerije en haar vertakkingen in continentaal Frankrijk.⁶⁰ Stein denkt dat een langdurig gevecht op handen is. Het islamitisch fundamentalisme komt zeker ook onze kant op, en tegen dat het wordt ontdekt, is het te laat.

Aart van der Want had het manuscript van mijn nieuwe boekje gelezen en zei: ‘Het is een film, wanneer je het op een rij ziet.’ Hij denkt dat wanneer Lubbers dit leest, hij in overleg met Joris Vos een voorstel zal doen. Ook vond hij teveel koningshuis in het manuscript. Ik niet. Hij was ziek geweest en soms ben ik bang dat hij wellicht dezelfde problemen als zijn moeder zal krijgen, en op den duur aan hevige depressies zal lijden.

Overdag was mijn urineprobleem in orde, maar nu tegen de avond begint het gedonder weer. Als ik weer zo'n nacht heb, ga ik naar het ziekenhuis.

59 Zie bijlage 28.

60 NRC Handelsblad, 7 augustus 1994.

9 augustus 1994

Ik ben er wel tien keer uit geweest vannacht vanwege mijn blaas. Ik ga nu onmiddellijk naar die idioten in het ziekenhuis. Het is de eerste keer dat een door Delprat geadviseerd onderzoek me een tweede blaasontsteking oplevert. Ik heb geen enkel vertrouwen in Delprat en Schlatmann, die me zoiets flikken. Als ik Delprat zou bellen, zou hij zeggen: o, wat vervelend. Dat was het ook, en pijnlijk. Twee nachten nauwelijks geslapen.

Ziekenhuis

Ik heb ze duidelijk gemaakt dat ik geen onderzoek laat doen om er een blaasontsteking aan over te houden. In de wachtkamer tetteren de mensen de oren van mijn kop. Ongelofelijk dat mensen nooit hun mond kunnen houden.

[p. 41]

Westerkade

Elfra Erasmus stuurde een brief en sloot slechts een kleine selectie van artikelen in. Wat onmiddellijk duidelijk wordt van deze informatie, is dat Peter ter Horst van nrc Handelsblad zijn werk niet naar behoren doet. Dat wist ik natuurlijk al nadat hij een keer in Hillbrow kwam lunchen.

Arendo heeft mijn hele manuscript met een rood potlood doorgelopen.

Ben de balans aan het opmaken. Wat als Lubbers donderdag niets te zeggen heeft en alleen mijn mening wil horen? In dat geval zou ik inderdaad volledig voorbereid moeten zijn.

Jan Hoedeman schrijft dat de spijkerharde aanval van Hans Wiegel op Frits Bolkestein onlangs, had moeten leiden tot het afbreken van de paarse formatiebesprekingen. Hierdoor zou de vvd in de oppositie komen, waarna Wiegel in 1998 de leiding van de vvd in handen zou kunnen nemen. Het loopt dus anders. De coalitie die Brinkman en Wiegel voor ogen stond, zal er niet komen. Volgens het artikel in de Volkskrant is een terugkeer van Wiegel nu uitgesloten. Het zijn Lubbers en Kok, die een paars kabinet in elkaar timmeren. Eigenlijk denk ik dat Beatrix de kwade genius achter deze combinatie is geweest.

Hoe lang zal paars het volhouden? John van Haagen is er niet meer om de politiek te bespreken. Noch Kok, noch Bolkestein hebben het vertrouwen van arbeiders of studenten. Een kabinet van paars zal tot verdere verrechtsing van de politiek leiden. Paars zal geen kalmerend effect hebben, maar meer polariseren.

10 augustus 1994

Het gaat iets beter met mijn blaasproblemen en ik ben gisterenavond in Adonis voor het eerst weer doorgeblazen. Het is indicatief dat zowel Aart als Arendo reageerden op Persona Non Grata. Van Jos Slats hoorde ik niets. Misschien komt dat nog. Heb een memo voorbereid voor Lubbers, die ik morgen zal ontmoeten. Dan weet hij exact hoe ik ervoor sta.⁶¹ Ben toch wel benieuwd naar het gesprek. Zal er een regeling op tafel liggen? Jos Slats belde of er een foto van het bezoek kon worden gemaakt. Ik verwees hem naar Hans van der Voet van de rvd, die het gesprek had geregeld.

61 Zie bijlage 29.

22:30 uur

Arendo belde me om me sterkte toe te wensen. Hij zei: ‘Je

[p. 42]

hebt volstrekt gelijk dat het er moet liggen als er een doorbraak is. Ik ging op de bank zitten en heb het manuscript in een ruk uitgelezen.’ Hij zal me morgen bellen om te vragen hoe het was gegaan. Hij spoorde me ook weer aan om aan de Memoires te schrijven. Hij meent het.

11 augustus 1994

Trein naar Den Haag

Schrijf Peter dat ik op weg ben naar Lubbers in het befaamde Torentje in Den Haag. Ik berichtte te hopen dat de oorlog van 38 jaar met Buitenlandse Zaken vandaag kan worden beslecht.

11:30 uur, poffertjeskraam Malieveld

Eigenlijk was het een zeer verontrustende ontmoeting. Ik wandelde om 10:05 uur de werkkamer van Lubbers binnen die me begroette met: ‘Welkom.’ Het vertrek had niets eigens. Gravures van Beatrix en Thorbecke, als hij het was, tenminste. Verder deed het me denken aan de werkkamer van Cornelis Verolme, een bureau van een manager. Kopje koffie. Eerst spraken we over Kohl en Clinton. Hij was nooit zo op Brussel uit geweest, maar de uitdaging zou interessant zijn geweest. Ik zei dat ik begreep hoe hij het paarse kabinet voor elkaar had gekregen: hoe Beatrix met Kok kon werken als met hem, maar nooit met Brinkman. Ik herinnerde aan ambassadeur Romanov van de ussr, die in de jaren zeventig had gezegd dat hij, Lubbers, in Moskou als een rare vogel werd beschouwd, omdat hij zijn huiswerk deed als minister van Economische Zaken. Wat me verbaasde, was dat hij vroeg of ik zijn vrouw aardig vond. Ik bevestigde dit met: ‘Very much.’ Zij had tenslotte de situatie bij Van Roijen in Djakarta gered.

Hij zei dat zij een beter inzicht in mensen had dan hij. Ik dacht bij mezelf: dat punt is ernstiger dan je beseft Ruud. Ik zei nauwelijks te kunnen geloven dat ik in het 41ste jaar dat ik journalist was, eindelijk ook eens in het Torentje zat. Dat kon hij zich voorstellen.

Intussen zag ik Vogelvrij op tafel liggen. Ik overhandigde hem een kopie van het manuscript van Persona Non Grata, het memo dat ik gisteren had geschreven en nog wat papieren van de deurwaarder en de belasting.

Hans van der Voet kwam na de eerste helft van ons gesprek binnen. Ze spraken vervolgens eerst over de Kabinetsformatie. Het ging om een memorandum. ‘Niemand krijgt het,’ zei Hans, ‘ook de drie niet, anders komen er toch maar lekken.’ Lubbers zei twee pagina's voor Wim Kok te hebben voorbe-

[p. 43]

reid. Kok had ook gevraagd hem nog vanmorgen te kunnen spreken.

Dan was ik weer aan de beurt: er was een brief naar advocaat Vermeer gegaan met kopie naar D. den Hertog voor de Staat waarin werd bevestigd dat ik, omdat de Staat me uit Zuid-Afrika had verjaagd, ik in de aow zou worden geplaatst en voortaan dus mijn uitkering ook in het buitenland zou kunnen ontvangen. Dan zou de Sociale Dienst van Amsterdam mij ook niet langer kunnen korten. Dit was voor Lubbers kennelijk een levensgrote concessie, want de regering gaf ermee toe, in zijn woorden, ‘dat er fout jegens u is gehandeld.’ Hij vertelde het alsof ik er erg blij mee moest zijn. Ik verroerde geen vin en liet vooral niet blijken dat ik perplex stond van dit ‘gulle’ aanbod. ‘Met uw vitaliteit leeft u nog twintig jaar,’ aldus de premier. ‘Dan bent u dus onder de pannen.’ Ik dacht: ze zijn van vijftien naar twintig jaar opgeschoven. Ik vroeg hem wat zijn aanbod betekent in geld. Hij liep naar een telefoon op zijn werktafel, belde met iemand en verzekerde me: ‘Dat u voortaan 1.250 gulden per maand gaat ontvangen.’

Ik kon mijn oren niet geloven. ‘Ik heb op dit moment 1.375 gulden per maand uitkering,’ riep ik uit. Lubbers keek even verschrikt. Ja, maar hij had ook nog een extra tegemoetkoming in petto. ‘Ik dacht als we u 100.000 gulden geven, dan kunt u uw vleugel terugkopen, die u in Zuid-Afrika moest achterlaten.’ Ik dacht: een fooi, als doekje voor het bloeden. Mijn mening over de man bevroor nog verder.

Ik voerde aan dat de nvj een schadeberekening had gemaakt, die neerkwam op een totaal van drie miljoen. Die kende hij niet. Hans van der Voet ook niet. Lubbers vroeg me de nvj-berekening meteen op de fax te zetten en hij gaf me een nummer waar het hem rechtstreeks zou bereiken. Ik vroeg of ik een kopie kon krijgen van de brief die naar Vermeer en Den Hertog was uitgegaan. Nee, dat was niet mogelijk, dus misschien moest deze nog verzonden worden. Ik mocht hem wel lezen. Dit gebeurde in een wachtkamer en toen ik hem gelezen had, nam Van der Voet hem weer in. Ik bepleitte nog dat Joris Ivens 800.000 gulden schadevergoeding had gekregen en vroeg waarom ik dan slechts 100.000 gulden zou krijgen. Geen reactie.

Ik heb beide heren voor de zoveelste maal gevraagd of er geen afwikkeling van het conflict achter gesloten deuren kon plaatsvinden. Ook daar gingen ze niet op in. Uiteindelijk heb ik tegen ze gezegd: ‘Ik heb me altijd aan de regels gehouden en doe dit ook nu nog. Maar gelooft u me, er komt een dag, dat ik

[p. 44]

mijn mond open ga doen.’ Daar werd evenmin op gereageerd. Lubbers zei verder geen tijd te hebben, want anders werd iemand anders boos. Ik sprak nog even met Van der Voet alleen. Lubbers zei ook dat het hem was gebleken dat het onbegonnen werk was de mensen van Buitenlandse Zaken of wie ook op andere gedachten te brengen. Het behoorde tot de catechismus van Buitenlandse Zaken: weersta Willem Oltmans. Stel je voor, zo werken Haagse breinen. Hoe heeft Lubbers met 100.000 gulden over de brug durven komen, zonder zich behoorlijk te vergewissen van de feiten? Hij benadrukte mijn gevecht te hebben bestudeerd, maar hij kende het basisstuk, de schadeberekening van de nvj uit 1991, niet.

Ik heb de premier ook nog het boek Victory van Peter Schweizer getoond, over hoe Reaganites de ussr de genadetik gaven, wat ik bij me had om in de trein uit te lezen. Hij dacht dat ik het als cadeautje had meegebracht en wilde het inpikken, maar ik zei er zwaar in gestreept te hebben en dat ik het zelf nog niet uit had.

‘Bovendien,’ voegde ik toe, ‘ik zou het niet kunnen betalen om het u te geven.’ Hij schreef de titel en uitgever op.

Lubbers lijkt me een man die overal met zijn neus op zit. Liep op het Binnenhof nog tegen Van Mierlo aan, die op weg was naar Kok en ik wenste hem succes.

Westerkade

Lex Poslavsky is weer in het ziekenhuis opgenomen met verschrikkelijke pijnen. Zijn vrouw zegt niet zonder hem te kunnen leven. Zijn vier kinderen uit beide huwelijken zijn erg lief. Belde Jos Slats en schilderde hem de ontmoeting met de premier. Ik vertelde onder meer dat Lubbers naar een medewerker had moeten bellen om erachter te komen hoeveel de aow op dit moment was. ‘Het liefste zou ik in de krant willen kunnen schrijven dat jouw zaak nu geregeld is,’ zei Jos. Hij wilde daarom ook met Vermeer spreken.

Ik lichtte ook Arendo in. ‘Lubbers moet het nu doen. Je hebt nu dit contact met hem, dat krijg je nooit meer.’

Aart begreep niet hoe Lubbers zich een oor had kunnen laten aannaaien. ‘Als je hem nu de nvj-berekening hebt gezonden en hij is een eerlijke vent, dan begrijpt hij dat hij een fout heeft gemaakt en dat de bal nu bij hem ligt.’ Volgens Aart zou Lubbers zich nu lullig moeten voelen, nu hij beseft dat hij maar gedeeltelijk op de hoogte was.

Ergens blijf ik het vertrouwen hebben dat Lubbers toch mijn nek gaat redden.

[p. 45]

Eduard reageerde: ‘Als Lubbers jouw zaak niet kent, weet Beatrix dus ook niet hoe het zit. Je moet haar ook informeren.’ Hij zei het er koud van te krijgen, omdat hij zich begon te realiseren wat er eigenlijk rond mijn zaak in Den Haag speelde. Zelfs Lubbers wordt vitale informatie onthouden.

Ik ben er in mijn gevecht op uit dat recht zal worden gedaan. Intussen geeft de Staat ons drie weken de tijd om een reactie te geven op het voorstel van Lubbers: alsof ik de schuldige partij ben!

De Sociale Dienst gaat maandelijks fl. 62,42 van mijn uitkering inhouden om een vordering van ruim 1.000 gulden gemeentebelasting te betalen. Ik heb de heer Swart hier direct over geschreven.⁶² Ik moet toch vastleggen hoe sociaal de Sociale Dienst zich opstelde, toen de Staat me tot gevangene van die dienst wist te reduceren? De staatsterreur is nog doorzichtig ook.

Ik heb Lubbers meteen de berekening van de nvj op het kantoor van Jan Mets, met een begeleidend briefje gefaxt.⁶³ Maar Jan Mets zelf bel ik niet meer. Zeker niet na zijn domme briefje van 3 augustus.

Hoe meer ik over het gesprek met Lubbers nadenk, hoe meer het tot me doordringt, dat ‘weersta Willem Oltmans’, een doodvonnis is geweest dat door de verliezers in Den Haag over mijn leven in 1956 is uitgesproken en haar geldigheid tot in 1994 heeft behouden. Hoe is het mogelijk? De minds die dit klakkeloos overnemen, zijn al even pover geïnformeerd als Lubbers zelf. Oordeelt niet of gij zult geoordeeld worden. Maar het lijkt wel of men nooit wordt geleerd dat om te kunnen oordelen, eerst het nodige werk dient te worden verricht. Hans van der Voet had benadrukt dat hij er voor had gezorgd dat ik Lubbers ontmoette. Maar hij, noch Gijs van der Wiel, die de nvj-berekening wel degelijk in bezit hadden, hebben deze aan Lubbers gegeven. De premier vroeg namelijk aan Van der Voet of hij die berekening had. Ja, hij had deze gezien, maar wist niet zo gauw waar deze was. Dus moest ik hem aan Lubbers faxen. Wanneer mij zoiets was geflikt door een naaste medewerker, zou hij er op staande voet uitgemieterd zijn. Maar in Den Haag blijft iedereen van eeuwigheid tot zaligheid zitten. Daarom loopt het rond het Binnenhof ook allemaal zo perfect.

Er kwam een briefje van de ombudsman dat hij geen onderzoek gaat doen en mijn dossier betreffende de ambassadeur in

62 Zie bijlage 30.

63 Zie bijlage 31.

[p. 46]

Djakarta gaat sluiten.⁶⁴ De man is een idioot, wat ik eigenlijk altijd al wist.

64 Zie bijlage 32.

12 augustus 1994

07:30 uur

Ik heb nog een tweede fax voor Lubbers geschreven.⁶⁵ Ik wil zo helder mogelijk zijn. Straks maar weer langs Jan Mets om te vragen of ik de fax mag versturen. Ik zou niet weten waar vandaan ik anders vertrouwelijke faxen kan verzenden. Ik hoop maar dat ik Jan niet tegenkom.

Ik had gehoopt dat gisteren bij Lubbers mijn d-day zou zijn, maar in feite was het de bevestiging van mijn 38 jaar geleden uitgesproken doodvonnis.

Wim Kok zei gisteren dat hij zes maanden geleden niet had durven dromen ooit premier van Nederland te zullen worden. Ik blijf vermoeden dat dit besluit tijdens de reis naar Zuid-Afrika tussen Lubbers en Kok werd bekokstoofd. Beatrix moet in het complot hebben gezeten.

65 Zie bijlage 33.

10:50 uur, ziekenhuis

Ik heb vrede gesloten met Schlatmann. Hij zei dat mijn bloedwaarden niet op iets kwaadaardigs duidden. Schlatmann zegt nu dat ik zes jaar geleden geen blaasontsteking had maar een prostaatinfectie. Ik heb een kankervrije prostaat. Dank u lieve ouders. Of anders, dank je natuur. Ik wist instinctief dat die prikken op kankercontrole niet nodig waren en ik was er dan ook zeer op tegen.

Ik stuurde mijn fax aan Lubbers toch maar vanuit Dikker & Thijs en stuurde die ook maar naar Wolffensperger, Slats, Aart, Casper en Arendo.

De Israëlische ambassadeur bedankte voor mijn briefje en benadrukte de samenwerking tussen Israël en Nederland tijdens de humanitaire missie.⁶⁶

Jos Slats meldt in de Volkskrant dat een voormalige actievoerder, Bert van Baggum, door de bvd om de tuin is geleid.⁶⁷ Hij was een van de oprichters van de actiegroep Stop Dodewaard (de kerncentrale). Bert kon het niet bewijzen, maar hij had sterke aanwijzingen dat er een bvd-dossier van hem bestond dat hem in zijn maatschappelijke carrière hinderde. De Raad van State had bepaald dat Van Baggum zijn dossier in moest

66 Zie brief 10 augustus 1994.

67 De Volkskrant, 12 augustus 1994.

[p. 47]

mogen zien. Na enig touwtrekken moest De Graaff-Nauta van Binnenlandse Zaken eindelijk toegeven dat er inderdaad een dossier over hem bestond.

Gisteren brak de grote dag aan dat hij op Binnenlandse Zaken, samen met zijn advocaat ‘het dossier’ mocht inzien. Hij kreeg het niet te zien. Het enige wat hij kreeg was een uittreksel van drie korte alinea's. Dat zijn de Haagse Gestapomanieren onder Lubbers, en straks natuurlijk Kok, onze parmantige volksvertegenwoordigers. Allemaal klootzakken van het zelfde laken een pak. Piet Stoffelen vertelde mij eens dat Docters van Leeuwen hem als vriend nooit zou besodemieteren en dat er in het geheel geen dossier van mij was. Ik reisde tijdens de Koude Oorlog achttien jaar heen en weer naar Moskou, de bakermat van marxisme-leninisme. Geen dossier? Slats meldt dat Van Baggum razend was. Daar kan ik me iets bij voorstellen. En de kudde in dit land begrijpt nog altijd niet, dat ondanks de uitgestreken gezichten der brave parlementariërs ook in dit land een government within a government opereert, net als in Washington. Atta Mungra, voormalig directeur van de slm en vriendje van Bouterse, heeft een claim van 100 miljoen bij Den Haag gedeponeerd. De fiod en het CoPa-team (Colombia-Paramaribo) hadden hem van cocaïnehandel beschuldigd, een bewering welke door de Haagse rechtbank werd geseponeerd wegens gebrek aan bewijs. Ook nrc Handelsblad heeft een rekening gepresenteerd gekregen, omdat die krant hem valselijk beschuldigde. Dat krijg je wanneer je een aantal ‘journalisten’ in dienst hebt met ‘nauwe betrekkingen’ met Buitenlandse Zaken, de bvd en andere inlichtingendiensten, die niet schuwen journalisten vervalste bewijzen in handen te spelen. Medewerkers van De Telegraaf en de gpd van Iwan Beek schreven toch ook dat ik voor de kgb werkte. Abusievelijk neemt men aan dat iets dergelijks bij nrc Handelsblad niet mogelijk zou zijn. De affaire van Raymond van den Boogaard, die ik begin jaren tachtig in Moskou ontdekte, leverde voldoende bewijs.⁶⁸ Er hangt een gigantische rood bord aan de voorzijde van het paleis op de Dam met de mededeling voor hoeveel geld men binnen een kijkje kan nemen. Hoe dikwijls heb ik Beatrix al willen schrijven dat dit eigenlijk niet kan. Gelukkig maakt Heldring vandaag in nrc Handelsblad duidelijk hoe kleinzielig dit is.⁶⁹

Vanavond belde Erik Jurgens. Hij vond het heel bijzonder dat Lubbers me had ontvangen. Hoe was het gegaan? Ik gaf een

68 Zie ook Memoires 1979-1981.

69 NRC Handelsblad, 12 augustus 1994.

[p. 48]

overzichtje. Hans Verploeg had hem ook gezegd dat wat de Staat nu bood, te weinig was. Hij ging voor een rechtszaak naar Tirana. Hij wist niet dat Hofland in nrc Handelsblad over hem had geschreven, dus viste ik het artikel op en zal het hem zenden. Jurgens zei over het poenbord voor het paleis: ‘Het is toch een stadhuis?’ Niet dus. Hij probeerde Bea te verdedigen met een dooddoener.

13 augustus 1994

Gisterenavond heb ik nog laat op tv naar een band met zwarte muzikanten geluisterd.⁷⁰ Prachtig, althans in dat genre. Een opwindende, dierlijk soort mix tussen zwarte geesten en lijven.

Wat zich in Algerije afspeelt, is nauwelijks te beschrijven. Michael Stein wijdt er in nrc Handelsblad een pagina aan. De beroemdste Algerijnse auteur Tahar Djaout heeft gezegd: ‘Als je spreekt sterf je. Als je zwijgt sterf je. Spreek dus en sterf.’ Hij werd prompt zittend in zijn auto door het hoofd geschoten. Een radicale moslimstrijder zei later: ‘We hebben hem gedood omdat hij te goed schreef. Hij had een intelligente pen. Hij wist de mensen te raken. Daarom was hij gevaarlijk voor de islamitische ideologie.’ Iedere dag worden in Algerije mensen als slachtvee afgemaakt. Al Ansar, het bulletin van de strijdgroep gia schreef over de moord op een Franse pater en een non, die al meer dan dertig jaar in Algerije woonden: ‘In het kader van de politiek om de Algerijnse moslimbodem te zuiveren van Joden, christenen en ongelovigen, heeft een ploeg van de gia een hinderlaag gelegd, waarbij twee kruisvaarders gedood zijn omdat zij al sinds vele jaren bezig waren het Kwaad in Afrika te verspreiden.’

99 Procent van de Algerijnen is moslim. De Koran is het heilige schrift en het Arabisch de voertaal. In 1963 waarschuwde Ben Bella in een beroemd geworden toespraak: ‘Wij zijn Arabieren, Arabieren, Arabieren.’ Ook onder zijn opvolger Houari Boumédienne werd de Arabisatie grootscheeps aangepakt, schrijft Stein. Er werden tienduizenden onderwijzers uit Egypte, Irak en Syrië geïmporteerd. Nu is er dus een burgeroorlog aan de gang, die dagelijks 50 levens eist.⁷¹ Het gebeurt allemaal vlakbij, vrijwel niemand in West-Europa weet er iets van, of bekommert zich erom.

70 Redactie: Willem Oltmans kijkt naar Bob Marley, live at The Rainbow. Een concertregistratie uit juni 1977 van een optreden van de Jamaicaanse reggaeband Bob Marley & The Wailers in het Londense Rainbow Theatre als sluitstuk van hun Exodus Tour, ter promotie van het gelijknamige album waarmee de band internationaal door zou breken.

71 NRC Handelsblad, 13 augustus 1994.

[p. 49]

Wat is het leven toch vreemd. Ik zit in de zon voor het raam en denk terug aan hoe ik als jongentje op De Horst hetzelfde deed. Het is allemaal zo kort geleden. Mam en Pip en zelfs Theo zijn er al niet meer. Het is allemaal net een droom. Maar ik heb iedere dag sinds mijn jeugd opgeschreven, een gedisciplineerde actie tegen het uitwissen van krijt op een schoolbord.

14 augustus 1994

Als Eduard binnenloopt, omhelst hij me, maar ik blijf er koud onder. Ik vind dat vervelend en jammer, maar ik kan er niet op reageren. Ben vooral na de dood van John van Haagen nog verder verkild naar Ed. Hij legde uit hoeveel belasting hij betaalt als ongetrouwde klm'er en het is inderdaad walgelijk. Vrijwel de helft wordt weggehaald door belastingen. Hij zei overigens (scherp): ‘Als Van der Voet de brief van de nvj heeft en deze niet aan Lubbers geeft, weet je aan welke kant Van der Voet staat.’ Hij had natuurlijk gelijk, maar deze Van der Voet kan heel overtuigd doen alsof hij wil helpen en ik trap er - geleid door hoop - in.

Op televisie waren beelden van de villa van Florrie Rost van Tonningen, waar weer eens brand was gesticht. Sommige muren waren zwart geblakerd. Madame, de Zwarte Weduwe, wat dit ook mag betekenen, stond buiten in nachtgewaad. Onbegrijpelijk, dat ze een tachtigjarige niet met rust laten.

Na vele malen de telefoon gepakt te hebben om Lex Poslavsky in het ziekenhuis te bellen, maar toen ik deze steeds weer weglegde zonder het nummer te draaien, heb ik hem maar weer eens een brief geschreven om mijn medeleven over te brengen.⁷² Ik beschouw hem toch als mijn beste vriend in de familie.

Peter ter Horst interviewde de Zuid-Afrikaanse rechter Richard Goldstone.⁷³ Interessant, waar. Maar Ter Horst heeft zo'n duidelijke voorkeur voor het herhalen van anti-apartheidverhalen dat we niets lezen over de chaos bij de nieuwe regering en het anc.

Ik was een tijdje in Adonis en het was weer goed raak met een Chinese jongen, maar zonder seks. Toen ik naar huis ging, liep er een Indiaas ogende jongen met twee vrienden. Hij voelde dat ik geïnteresseerd was, maar hij leek zo hetero. Duikt in een kut, komt klaar en daarna zal hij een kinderwagen duwen naast een zeurende vrouw. Ze gaan voor de rest van hun leven vrij-

72 Zie bijlage 34.

73 NRC Handelsblad, 13 08 1994.

[p. 50]

willig naar de gevangenis omdat het eerste sprookje dat ze hoorden, over de prins en de prinses ging.

15 augustus 1994

Ziekenhuis

Vannacht weer ieder uur op en had geen controle over mijn anus meer, die wel in brand leek te staan. Het kan zo niet langer, er moet nu iets gebeuren. Schlatmann zei dat ik de kuur af moet maken. De kweek was perfect geweest. Hij gaf me zetpillen mee voor als ik toch weer problemen krijg.

Westerkade

Nu wordt Van den Broek genoemd als mogelijke secretaris-generaal van de navo. Dat ze nu niet zien wat hier gebeurt. Het is een herhaling van Luns. De grote broer, de rode knop in Washington, weet dat Lubbers een eigen parcours zou bewandelen, terwijl Van den Broek een loyale loopjongen is.

Ik stuurde Peter een artikel uit de Volkskrant dat stelt dat dromen eigenlijk hallucineren zou zijn zonder drugs te gebruiken.⁷⁴ Er is in Leiden een dromencongres gehouden. Mensen zouden zich uit dromen beter leren kennen, wat ik klinkklare onzin vind. Bijna een hele pagina ‘wetenschap’ zonder dat je er een millimeter wijzer van wordt.

Na zijn brief van 9 augustus heb ik met mijnheer Oosting, een advies van Erik Jurgens, die in die man blindelings schijnt te geloven, nu permanent afgerekend.⁷⁵ Oosting is a waste of time. Ik stuurde Lubbers het artikel uit nrc Handelsblad van 12 september 1985, over de zeven ton voor Joris Ivens. Misschien dat hij zich dan realiseert hoe belachelijk zijn aanbod van een ton was.

Toon Quarles belde. Hij liet een boodschap in het Frans achter. Jan en Phryne Quist zijn terug naar Djakarta, zonder dat ik Jan kon spreken. Hij staat kennelijk onder druk niet de waarheid te vertellen over het incident op de ambassade in Djakarta. Omdat ik hem publiekelijk noemde, was ik bang dat dit het einde van de vriendschap met Toon en Marleen Quarles zou zijn. Gelukkig niet dus.

Ik heb nog met Ruud Hoff getelefoneerd, de anp-fotograaf die foto's nam van het incident in Djakarta. Ik zei dat ik foto's wilde kopen. ‘Nee, je krijgt ze van me,’ zei hij spontaan.

74 De Volkskrant, 23 juli 1994.

75 Zie bijlage 35.

[p. 51]

16 augustus 1994

Ik heb Eduard eindelijk de brief geschreven, die ik al heel lang had willen opstellen, over de onvrede die ik voel bij onze vriendschap.⁷⁶ Ik heb een kopie aan Peter gestuurd. Ik hoop niet dat Ed gekwetst zal zijn. De eerlijkheid gebood me open kaart te spelen.

Vermeer had mijn manuscript gelezen en vond het een voortzetting van het oorlogspad. Verder vond hij het voorstel van Lubbers erg mager.⁷⁷ Ik heb hem meteen teruggeschreven dat ik Persona Non Grata helemaal niet als het oorlogspad zie, maar als de opsomming van gebeurtenissen waar de rechter om vroeg. Ik heb hem ook nog even geschreven wat er zich donderdag in het Torentje bij Lubbers heeft afgespeeld. Ik wil geen oorlog, maar ze geven me geen andere keus.⁷⁸

Paul de Ridder van Uitgeverij Papieren Tijger belde dat zij Persona Non Grata willen publiceren. Ze hopen oktober te halen. Eindelijk positief nieuws. Dit boek maakt onderdeel uit van het gevecht tegen de Staat, wat Paul begrijpt. Jan Mets niet.

Ik kijk naar een reportage op de bbc over een heilige man in India, Lotan Baba, die zich rollend over straat beweegt. Wat is de betekenis van honderden kilometers, tot bloedens toe, over straat rollen? Is het een boetedoening? Zelfs in de stad Jaipur rolt hij zich steeds sneller door de drukke straten. Geen mens kijkt ervan op. Foudraine zou het wel kunnen uitleggen. Nu rolt hij zich over straat, gevolgd door kamelen, elders door olifanten. Hij bereikt Delhi, onbegrijpelijk, 800 kilometer rollen op weg naar de tempel van een godin, een pelgrimsoord voor hindoes. Zo gek zijn ze in Indonesië niet. Een denkfout of indrukwekkend?

Sjan Poslavsky belde om te bedanken voor mijn brief. Lex is geopereerd om de pijn te verzachten en kreeg een pompje ingebracht. Yonda en Marcel gaan vijf weken naar India. De artsen zeiden dat dat kon.

76 Zie bijlage 36.

77 Zie bijlage 37.

78 Brief aan Vermeer, 16 augustus 1994.

17 augustus 1994

Gisteren kwam een oude man de stoomcabine van Thermos binnenschuifelen. Kleine pasjes, een beetje krom lopend. Ik zei 69 te zijn. Hij was 73. Hemeltje, schreef ik aan Peter, maar vier jaar verschil. Dan schuifel ik misschien ook zo! Bennie Becht laat me er steeds voor niets in, omdat hij weet dat ik geen geld heb.

[p. 52]

Ik had een lang telefoongesprek met Peter. Hij bedankte voor de stroom van artikelen. Hij belde eigenlijk om te vragen hoe het met mijn prostaat was. Een telefoontje van hem is een heerlijke opkikker.

Er kwam een brief van Wouter Kok. Hij is manisch depressief en gebruikt er medicijnen tegen. Toch is die jongen buitengewoon intelligent, maar niet voor zijn eigen gemak.

Ik zal Lubbers morgen om 10:00 uur faxen of hij nog iets heeft kunnen doen met de nvj-berekening, die hij inmiddels een week heeft.

Een hele pagina over de val van Elco Brinkman in het nrc.⁷⁹ Er blijkt uit hoe Lubbers op zeer onaangename wijze Brinkman heeft genaaid en op schaamteloze wijze, nee, genante wijze de plaats poetst. Zou Wolffensperger Justitie krijgen? Zodra Erik Jurgens beschikbaar is wil ik hem ontmoeten om een lijn uit te stippelen.

De foto's van Ruud Hoff zijn helaas niet te gebruiken. Ik sta er stom op.

79 NRC Handelsblad, 17 augustus 1994.

18 augustus 1994

Ik heb vanmorgen mijn manuscript nog aangepast en gecorrigeerd tot en met pagina 131. Ik heb het opgestuurd aan Paul de Ridder, met een briefje erbij er niets meer aan te veranderen.

Ik ben naar Amstelveen gegaan om ook aan vader Vermeer een kopie te overhandigen. Ik denk dat Pip het consulteren van de Vermeers had goedgekeurd.

Vischjager belde om 13:30 uur dat Lubbers zijn laatste persconferentie gaf om 16:30 uur. Ik heb overwogen erheen te gaan, maar wat dan? Teveel eer. Hij heeft niets meer laten horen. Wat zou er in die man omgaan? Het blijft me een raadsel waarom ze mij meenamen naar Zuid-Afrika en Indonesië. Wat was de werkelijke reden?

Enneüs Heerma is de nieuwe fractievoorzitter van het cda geworden. Een duidelijke achteruitgang ten opzichte van Brinkman. Lubbers zegt niet verantwoordelijk te zijn voor de val van Brinkman.

19 augustus 1994

Advocaat Hans Vermeer was zeer strijdvaardig vandaag. Hij denkt niet dat Lubbers ooit onder ede zal bevestigen wat hij tegen mij zei, namelijk dat in Den Haag het parool geldt: ‘Weert

[p. 53]

Willem Oltmans.’ Ik denk dat hij dit wel zal doen. Ook begint Vermeer steeds beter het functioneren van de Haagse rode knop te doorzien. Zogenaamd prestigieuze Nederlanders zijn eigenlijk nooit ‘vrij’, inbegrepen Beatrix, die de gevangene is van idioten en helemaal nooit kan zeggen wat zij denkt. En als zij dit in besloten kring wel doet, hoor je liever niet wat zij zegt. Bijvoorbeeld zoals zij zich tegenover Claus gedraagt.

Jan Willem van Cruysen vertelde dat Wim Kok wel eens op sandalen in geitenwollen sokken, ‘vergezeld door die vrouw van hem,’ bij Metz & Co. binnenkomt. Hij ziet Kok als de nieuwe Drees.

Eduard heeft een briefje in mijn brievenbus gestopt. Ik weet niet goed wat ik ervan moet denken.⁸⁰

Er is al een paar weken geen teken van leven van Toto gekomen. De laatste brief ging over zijn jaloezie jegens Toddy. Hij is 25 augustus jarig, maar ik zal hem in het geheel negeren. Ik ben te oud om te dansen naar het pijpen van jonge kerels.

80 Zie bijlage 38

20 augustus 1994

Ik ben nog een brief naar Eduard gaan brengen om duidelijk te maken dat hij niet boos of triest moet zijn. Ik heb pijn gevoeld (en was beledigd) de afgelopen tien jaar, omdat ik zijn geheime vriend was, terwijl hij volledig deel uitmaakte van mijn leven, en wat andersom absoluut niet het geval was. Dat ik hem dit vertelde, was om onze vriendschap te redden, niet om hem te beëindigen.

Linus Pauling is overleden. Hij was 93 jaar. Hij kreeg tweemaal een Nobelprijs. Ik herinner me ons interview in Californië over de Club van Rome.⁸¹

81 Zie Memoires 1972-1973.

11:05 uur

Ik heb Eduard telefonisch gefeliciteerd met zijn verjaardag morgen. Ik kan dan niet bellen, want zijn familie bezoekt hem dan. Hij gaat later met zijn ouders naar Amerika, ik geloof ook naar mijn vriendin Mora Henskens.

Julius Vischjager telefoneert weer bijna iedere dag. Vandaag om te vertellen dat hij woedend was omdat het congres van d66 hem niet had gevraagd piano te komen spelen.

20:50 uur

Ik word triest als ik deze kamer rondkijk. Ten eerste omdat ik deze plek aan Eduard te danken heb en toch zeer met hem van

[p. 54]

mening verschil over intieme vriendschap en wat je elkaar daarin toevertrouwt. Peter blijft de enige. Ten tweede omdat John van Haagen iedere spijker van alles om me heen in de muur heeft geslagen.

Opvallend was dat Vermeer met meer enthousiasme las, al naar gelang hij meer in het boek voorkomt. Ik spelde zijn initialen verkeerd, H.W.E. Het een na laatste hoofdstuk is nu klaar. Nu het laatste.

21 augustus 1994

Gisteravond was het volle maan. Ik stond 45 minuten op het bruggetje bij de Oudezijds in het hoerenkwartier. Er was bij alles wat er dan voorbij trekt, echt niemand bij waarvan ik dacht: die zou ik willen omhelzen, laat staan mee de koffer in nemen. Het aantal idiote, of ongewassen, ongezonde, of duidelijk lichtelijk gestoorde mensen die de revue passeren, is niet te tellen. De enorme verscheidenheid aan mensen doet me afvragen wie al die zonderlinge figuren hier binnenlaat. Soms moet ik daarbij aan het liefelijke Drietabbetje denken.

Eduard is 34 jaar geworden.

Ik moet toch weer met Vermeer bespreken, of hij niet een voorschot van fl. 50.000 bij de staat kan lospeuteren om de eerste nood te lenigen.

Ik fietste naar Jurgens en Slats om brieven bij hen in de bus te gooien. Op de fiets bedacht ik me veel nuttigs voor het laatste stuk van mijn boekje.

Ik ging een uur naar Adonis, werd afgetrokken en ging weer aan het werk.

Ging op het Centraal Station nog wat brieven posten en ging daarna nog even naar Adonis. Toen ik daar binnenkwam, dacht ik: wat doe ik hier in hemelsnaam. Ik vluchtte en denk dat ik er een tijdje niet naartoe ga.

Rudy Kousbroek is te gast bij Zomergasten van de vpro. Ze zouden eens moeten tellen hoe vaak die man uh zegt. Een opgeblazen shit guy, ik heb er geen ander woord voor. Na een gesprek met Bolkestein bij Brandpunt te hebben gevolgd, schakelde ik weer over naar Kousbroek. Hij liet een fragment zien van een celliste die beter speelde dan haar leermeester. Kousbroek stal mijn hart door zijn keuze voor dit fragment, maar zijn eindeloze uh, dwong mij toch om het weer af te zetten. Later toch weer gekeken.

Rudy Kousbroek liet nu een film zien over Alan Turing, het genie van de kunstmatige intelligentie. Turing was homoseksueel, en was daardoor een veiligheidsprobleem voor de over-

[p. 55]

heid. Zijn vrienden gaan ervan uit dat de geheime diensten hem opruimden. Kousbroek komt tijdens zo'n programma als een absolute kloot op mij over, maar vanwege Turing en de celliste moet ik toch opmaken dat ik dichter bij de man sta dan ik dacht.

22 augustus 1994

Ik schreef in uiterste nood Hans van der Voet van de rvd in de hoop dat hij nog wat voor elkaar kan krijgen bij Lubbers.

Jeanne Poslavsky belde dat Lex de pijnen niet meer kan verdragen. ‘Jij was een der genen waar Lex ontzettend op gesteld was, dus ik vind dat ik je dit moet laten weten.’ Ik vind dit verschrikkelijk. Waarom moet hij zo lijden? Zijn dochter Yonda en haar man worden uit India teruggeroepen.

Vreemd eigenlijk, dat ik van al mijn vrienden Lex Poslavsky en John van Haagen als eersten vroeg voor een mogelijk vriendenboekje te schrijven.

Pim Fortuyn belde of ik een feest dat hij gaat geven (in smoking) wilde bijwonen. Ik moet er niet aan denken.

16:30 uur

Bart Meijer van Putten schreef in nrc Handelsblad dat 20.000 van de 700.000 Amerikaanse soldaten die aan de Golfoorlog deelnamen, mysterieuze klachten hebben variërend van vermoeidheid, huiduitslag, haaruitval, spier- en gewrichtspijnen, tot hoofdpijnen, geheugenverlies, depressies, maag- en darmklachten, ademnood en extreme overgevoeligheid voor normale chemische stoffen.⁸² Ook meer dan 1.000 Britse soldaten hebben deze klachten. Specialisten verwachten dat het om het topje van de ijsberg zou gaan. Gesprekken met de slachtoffers zouden aantonen dat de klachten verband houden met de effecten van chemische en mogelijk ook biologische strijdmiddelen. Er bestaat dus nu een Golfoorlog-syndroom. Het gebruik van verarmd uranium in de bepantsering van tanks of in de munitie zou er weinig mee te maken hebben. Uranium wordt gebruikt omdat het een hoog soortelijk gewicht heeft, waardoor granaten een hoger doordringend vermogen krijgen. De radioactiviteit van dit uranium is echter laag en zou geen ziekteverschijnselen kunnen veroorzaken. Wel kan, volgens de schrijver, het inslikken of inademen van uraniumoxidestof directe schade doen aan de nieren en de longen, omdat uranium een zwaar metaal is. Klachten van de veteranen zouden daar

82 NRC Handelsblad, 18 augustus 1994. Redactie: meer over post-oorlogsyndromen in: https://skepsis.nl/golfoorlogsyndroom/.

[p. 56]

niet in passen. Alleen al het feit dat we zo gek zijn verarmd uranium in de wapenindustrie toe te passen, is meer dan alarmerend. Alleen Amerikanen kunnen zoiets krankzinnigs bedenken.

Kardinaal Antonio Quarracino van Argentinië heeft bedacht dat homo's maar in een apart land moeten gaan leven. Dan zou de samenleving van een schandvlek worden gezuiverd. Het was monseigneur Hemmick in Rome, die mij al in 1955 duidelijk maakte hoe hoog het percentage homo's in het Vaticaan was.

Schlatmann heeft de oorzaak van mijn blaasproblemen ontdekt. De foto's wijzen het uit. De blaas loopt niet volledig leeg. Ik heb om medicijnen gevraagd om het probleem op te lossen om een operatie te vermijden. Het wordt een Xatral-tablet voor het slapen.

Het Kabinet heeft zich op de trappen van Huis ten Bosch gepresenteerd. Beatrix zag er in een bloesje en een rok, die niet bij elkaar pasten, wel erg gewoon uit. Hans van Mierlo nam Buitenlandse Zaken van Kooijmans over en zei: ‘Ik zal proberen je te evenaren, maar dat zal niet gemakkelijk zijn.’ En Wim Kok wil een premier voor alle Nederlanders zijn. Ja, ja, help het je geloven.

23 augustus 1994

Het laatste hoofdstuk is zo maar uit de machine gerold. Ik stuur het nog even naar Vermeer.

Lubbers stuurde me uiteindelijk toch nog een briefje, op de laatste dag van zijn premierschap.⁸³ Hij spreekt weer alsof ik de aow-uitkering al heb, maar zal zijn plannetje - samen met minister Bert de Vries bedacht - worden uitgevoerd?⁸⁴ Ook de laatste alinea van de brief van Lubbers is opvallend. Ik stuurde een kopie naar Peter. Ben toch verheugd over de brief van Lubbers, die ik niet had verwacht. Deze moet met ook het manuscript naar Gerrit Jan Wolffensperger.

José Delgado schreef me naar aanleiding van het artikel over de hersens van de nonnen, die aan de wetenschap werden geschonken, wat ik hem had toegestuurd.⁸⁵ Ik ben nog steeds meer dan welkom in Madrid en hij hoopt dat ik snel kom.

Vermeer vatte ons laatste gesprek samen. Hij valt erover als ik zijn voorletters door elkaar haspel. Hij stuurde me ook een

83 Zie bijlage 39.

84 De AOW is mij nooit toegekend. Ad Melkert weigerde dit en zou geen enkele brief over dit onderwerp beantwoorden.

85 Brief van 18 augustus 1994.

[p. 57]

concept van de brief aan de landsadvocaat als reactie op het voorstel wat Lubbers me heeft verteld.⁸⁶

De uitnodiging van Pim Fortuyn is aangekomen, maar zo'n feest is het laatste waar ik aan denk. Ik wil eigenlijk niet in die kliek terechtkomen, die nog in het stadium van smokings is.⁸⁷ Het is mijn groep niet, was het nooit, en zal het nooit zijn. Alhoewel, ik zou met Arendo mee kunnen rijden. Die at hier, maar hij heeft mij niet teruggevraagd.

86 Zie bijlage 40.

87 Zie bijlage 41.

24 augustus 1994

Bill Clinton gaat naar Indonesië en zal te gast zijn bij Suharto. Ik heb Strobe Talbott van het State Department er nog maar eens een brief over geschreven.

Aangemoedigd door Lubbers' vriendelijke briefje, heb ik hem eveneens vriendelijk geschreven dat ik zijn voorstel natuurlijk niet kan accepteren en dat ik mijn strijd zal vervolgen met zijn opvolgers.⁸⁸

Turkije bombardeert de Koerden in Noord-Irak. Dat gebeurt gewoon en schijnt allemaal maar normaal te zijn, Handvest van de vn of niet.

De Cubaanse ambassadeur bij de vn, Fernando Remírez vraagt zich af waarom Washington de Koude Oorlog tegen zijn land voortzet, en intussen vrolijk onderhandelt met Noord-Vietnam en Noord-Korea, en blijft doen alsof Cuba een levensgrote bedreiging voor Amerika is. Ze zijn in Washington ernstig gestoord. Cubaanse troepen uit Namibië zijn weg. Remírez bepleit directe gesprekken tussen Havana en Washington, waar het natuurlijk ook de hoogste tijd voor is.

Peter Tarnoff, onderminister voor Buitenlandse Zaken zegt dat Castro eerst een radicaal ander beleid zal moeten voeren voor Amerika zich verwaardigt met Cuba te spreken. Waarom Noord-Vietnam en Noord-Korea niet eerst Westerse democratie behoeven in te voeren voor Washington met die landen wel zaken doet, maakt Tarnoff niet duidelijk. Hij zal er ook geen antwoord op weten.

Ik werk aan het laatste hoofdstuk van Persona Non Grata. Maar ik moet er een punt achter gaan zetten. Het kan altijd beter, maar ik moet verder met de Memoires.

Ik geniet zo van het bloemetje op tafel. Hendrik heeft nooit bloemen in huis. Hoe werkt dat toch bij hem?

88 Zie bijlage 42.

[p. 58]

25 augustus 1994

Het laten maken van drie ingebonden manuscripten voor Jurgens, Vermeer en Wolffensperger kostte 45 gulden. Vandaag dus bruin brood met kaas en yoghurt. Prima voer trouwens.

12:15 uur

De ontmoeting met Vermeer en Erik Jurgens vond plaats in een koffiehuis in de Beethovenstraat. Erik trakteerde. Hij wierp tegen dat de brief van Lubbers, die hij vluchtig had gelezen, niet bewees dat Lubbers aan de hand van eigen onderzoek over een ‘onverkwikkelijke zaak’ sprak, maar dat hij dit ook kon doen op basis van wat ik had geschreven. Deze opmerking van Jurgens ergerde me grenzeloos, want wie had Lubbers gesproken, hij of ik? Lubbers had zich wel degelijk geërgerd aan wat hij rond het Binnenhof over mij te horen had gekregen. Hij zei letterlijk in het Torentje mijn zaak te hebben onderzocht en dat in de Haagse catechismus staat: weert Oltmans. Erik was het wel eens met Vermeer dat Lubbers als getuige moet worden opgeroepen.

Vermeer ziet de brief van Lubbers meer als afscheidscadeautje. ‘Ik wed u dat Lubbers en Beatrix zelf tegen de rode knop knokken. U bent een pion in haar gevecht, bijvoorbeeld via de Koninklijke Marechaussee. U bent een zondagstoerist in dit gevecht. U doet dingen zoals dit boek, wat ik u ontraden kon hebben en wat nu wel eens de doorslag kon geven met uw langetermijnintuïtie.’ Vermeer begint mijn zaak steeds beter te begrijpen.

We spraken af dat Vermeer een brief aan mij schrijft, die ik later bij Jurgens in de bus doe. Erik benadert dan op zijn beurt Van Mierlo en Wolffensperger. Hij gaat wellicht ook de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken opnieuw bijeenroepen nu er een nieuwe minister op Buitenlandse Zaken zit. Over de nvj en Hans Verploeg wordt helemaal niet meer gesproken.

Over de afscheidsbrief van Lubbers zei Vermeer nog: ‘We kunnen hem inlijsten, maar u kunt er de tandarts niet mee betalen.’

Nieuwe rel rond Hans van den Broek. Het schijnt dat de PvdA en de vvd hem als Europees Commissaris in Brussel willen vervangen. Vooral als Hansje naar de navo zou vertrekken, zou er een PvdA'er op zijn post moeten komen. De Telegraaf noemt hem een ‘uiterst deskundig man’, die Europa door en door kent en moet blijven zitten waar hij zit. Altijd weer zit die krant ernaast en blijft met alle winden meewaaien. Lubbers komt natuurlijk nooit in aanmerking voor de navo, als onaan-

[p. 59]

vaardbaar voor de rode knop en Washington. Hij staat immers veel te sympathiek tegenover Oost-Europa en Rusland in de ogen van de Amerikanen.

23:00 uur, Westerkade

Eind van de middag de brief bij Vermeer opgehaald, die in feite bestemd is voor de Haagse meute. Hij vat kort samen hoe de onderhandelingen zijn verlopen en schrijft dat de gang naar de rechtbank weer moet worden opgepakt.⁸⁹

Nog laat belde Richard de Vries, de blonde vriend van Menno, die ik altijd in de sauna zie. Hij vertelde morgen een spuitje te krijgen om te sterven. Wie had kunnen denken dat je ooit een dergelijke telefoon zou krijgen? Hij is in vier weken zo snel achteruit gegaan. Hij braakt de medicijnen weer uit. Hij is zo verschrikkelijk ziek, hij heeft de artsen gevraagd te mogen sterven. Menno kwam even aan de telefoon. Hoe verwerkt zijn vriend sinds tientallen jaren dit? Richard huilde. Hoe is het mogelijk, die prachtige blonde jongen, die ik al vijftien jaar ken. Het bracht het drama van Greet terug, de vrouw van John van Haagen en de euthanasie van haar door hem volbracht. Wat moet er in godsnaam met je gebeurd zijn om dood te willen gaan? Dan is de dood van John eigenlijk ‘mooi’ geweest. Hij was weg in een oogwenk. Wat maken die twee jongens deze laatste nacht samen mee?⁹⁰

89 Zie bijlage 43.

90 Redactie: Uiteindelijk heeft Willem zelf ondervonden wat er met je moet gebeuren om dood te willen gaan. Zijn darmkanker tastte zijn lichaam binnen enkele maanden dusdanig aan dat ook voor hem het leven een ondraaglijk en uitzichtloos lijden werd. Het moment van euthanasie werd twee keer uitgesteld. De wil om te leven was nog groter dan de wens om te sterven. Pas toen hij niet meer zelfstandig zijn bed uit kon en letterlijk voor alles afhankelijk was van anderen, was zijn wil om te blijven leven verdwenen.

26 augustus 1994

Om 06:15 uur belde Peter, met excuses voor het vroege uur. Ik nam niet op, maar hij sprak een boodschap in. Hij genoot van de koffie, die ik hem had gestuurd. Hij had met belangstelling het artikel over de nonnen die hun hersens afstonden, gelezen. ‘You underline so often, what I would have underlined.’ Hij had dit praatje kennelijk even nodig. Ik kan hem op dit moment nog steeds niet echt te hulp komen. Hij vroeg hoe het met Persona Non Grata ging. Hij zal nu wel lekker slapen. Linda Otter schrijft in de Volkskrant dat met het ontslag van legerleider Arthy Gorré de heimwee bij het leger naar Desi Bouterse groeit. De ontslagaanvraag van Gorré blijft een diep be-

[p. 60]

waard geheim. Hij mag niets zeggen. Otter meldt zonder blikken of blozen, als ware het de gewoonste zaak van de wereld, dat de benoeming van kapitein Boerenveen tot bevelhebber vorig jaar door de Amerikanen werd tegengehouden, vanwege diens veroordeling wegens poging tot drugshandel in Miami. Intussen laat nova een voormalige lijfwacht van Bouterse aan het woord, die meent te weten dat Desi minstens 20 mensen heeft laten vermoorden. Hij deed het niet zelf, maar was er soms wel bij, wat tenslotte op hetzelfde neerkwam. Roy Horb was indertijd door een legerarts met een spuitje vermoord.

Ik ben vanmiddag nog even naar de sauna geweest, maar ik werd ziek van het getippel aldaar, dus ik ben weer gegaan. Ik kon ook Rik de Vries niet uit mijn hoofd zetten. Zou hij nog leven?

Ik had Van Tooren van Buitenlandse Zaken (25 juli) geschreven of ik het staatsbezoek van Beatrix aan Indonesië volgend jaar kan meemaken. Nu schrijft hij dat ze me destijds hielpen Indonesië in te komen omdat ik met Lubbers meeging.⁹¹ Hoe werkt dat? Blijf ik dus op zwarte lijst staan, ook voor Zuid-Afrika? We zullen zien, maar ze zijn zeker nog niet van me af. Het hoofdredactioneel van nrc Handelsblad schrijft dat Nederland geruisloos een immigratieland is geworden. Het is compleet onverantwoord, gevaarlijk en idioot.⁹²

Op de brug over de Oudezijdse stond ik een ijsje te eten, toen twee heren - agenten in burgerkledij - voor me gingen staan en tegen elkaar zeiden: ‘Dat is mijnheer Oltmans.’ Ze bleven gewoon voor mijn neus staan, maar ik negeerde ze straal. Ik heb natuurlijk een lange adem, dus toen zeiden ze: ‘Veilige stad hè, Amsterdam.’ Ik interpreteerde het als een bedreiging, een waarschuwing, maar bleef koel. Even later stond er een wel lekkere Engelse jongen naast me, die maar naar mijn kruis bleef kijken. Later wilde hij dat ik hem volgde tot het einde van een doodlopende pijpenla, waar hij mijn penis pakte en ik voorstelde dat we naar Argos zouden gaan. Daar verloor ik hem in de menigte. Maar ik was om 01.45 uur weer thuis.

91 Zie bijlage 44.

92 NRC Handelsblad, 25 augustus 1994.

27 augustus 1994

Menno belde rond 02:00 uur dat Richard om 20:00 uur de dodelijke injectie had gekregen. Zelfs tot twee keer toe, want al leek hij na een paar hevige schokken dood, hij leefde nog. Al na een uur waren alle lijnen in zijn gezicht er niet meer. Menno kwam nog van de Boelelaan in Buitenveldert op de fiets

[p. 61]

naar mij toe om te praten. We hebben thee gemaakt en tot 04:15 uur zitten praten. Toen ging hij weer naar huis waar de hond wachtte. Menno vertelde dat Rik vroeger lange avonden en nachten naar het Pakhuis ging. Iedereen wilde hem dan hebben, ‘en dan liet hij zich naaien.’ Vier jaar geleden werd hiv bij Richard ontdekt. Na oktober 1993 heeft de ziekte zich versneld.

Arendo reageerde op mijn manuscript.⁹³ Hij vond het een meeslepend verhaal. Het leest als een film, vond hij. Ik ben er blij mee en stuur zijn reactie door aan Jos Slats en Paul de Ridder.

Ik woog gisteren meer dan 93 kilo, dus ik moet weer op mijn eten gaan letten. Ik moet ook nog zuiniger gaan leven. Misschien moet ik een schilderij gaan verkopen, maar welke?

Heb 150 pagina's van deel 28 van de Memoires gecorrigeerd, de hele dag. Nu ben ik moe. Misschien ga ik later naar buiten.

93 Zie bijlage 45.

28 augustus 1994

Ik ben gisterenavond nog naar Argos gegaan, voor een schone, veilige grote beurt.

Ik ben nu bijna klaar met de Memoires van het jaar 1979. Ik blijf thuis en disciplineer mijn leven nog meer om te bezuinigen.

Ik vind het vreemd dat ik nu al drie weken niets meer heb gehoord van Toto.

29 augustus 1994

Ik heb Van Tooren van Buitenlandse Zaken geschreven dat ik er zeker van ben dat de enige reden waarom ik Indonesië nooit in kwam, de druk van Den Haag was.⁹⁴

Ik heb meteen Joris Vos een kopie van de brief van Van Tooren en mijn antwoord gestuurd, in de hoop dat hij zich ermee gaat bemoeien. Tenslotte zei hij tegen mij op de ambassade in Djakarta dat er een einde aan het onrechtmatig gelazer zou komen. In Holland moet je alles wat los en vast zit vastleggen. Waar Mohammed Hatta in 1957 al een grapje over maakte, naar aanleiding van de onderhandelingen over de soevereiniteitsoverdracht. ‘Hollanders willen altijd een contractje sluiten,’ lachte hij.

Hans Beynon kwam langs op de Westerkade. Best gezellig. Ik geloof dat hij begrijpt hoe mijn zaak tegen de Staat in elkaar steekt. Hans ging na zijn bezoek aan mij naar Jan Mets. Ik denk dat Jan hem naar mij heeft gestuurd om uit te zoeken wie Per-

94 Zie bijlage 46.

[p. 62]

sona Non Grata gaat uitgeven. Het geeft niets, maar ik had het Hans niet moeten vertellen.

Ad Melkert waarschuwt het fnv. Melkert vond de uitlatingen van Johan Stekelenburg ‘gevaarlijk’. Melkert is gek. Stekelenburg waarschuwde voor een bom onder paars omdat de PvdA geen rekening houdt met de achterban van de partij: de arbeiders. De PvdA is onder Kok zeker geen belangenbehartiger meer voor arbeiders.

Ik belde Peter voor zijn verjaardag. Hij zei gezond en blij te zijn. Zijn zus Trees stuurde me een kaart om me met Peter te feliciteren. Zij heeft haar moeder namens mij een hortensia gegeven voor Peters verjaardag.

30 augustus 1994

Er komt weer een fijne brief van het rund Oosting binnen. Ik heb hem kort en bondig en ik hoop voor altijd de mond (tegen mij) gesnoerd.⁹⁵ Ik heb hem duidelijk gemaakt dat ik alleen nog een bevestiging van hem wil dat we per 1 september van elkaar af zijn. Een lul met vingers met een typisch schijnheilig Hollands smoelwerk. Oosting was een advies van Erik Jurgens. Zelfde laken een pak.

Vermeer voert weer actie. Hij heeft de landsadvocaat een antwoord gestuurd op het voorstel van de aow en de 100.000 gulden.⁹⁶ Hij heeft vermeden te laten blijken dat we verder willen procederen, want het staat beter wanneer de ander de onderhandelingen heeft afgebroken. Daarnaast wil hij daarmee wachten tot Persona Non Grata is verschenen. Wat zou ik zonder hem moeten beginnen?

Ik ben de publiciteit voor Persona Non Grata zorgvuldig voor aan het bereiden. Ik ga nu ook een kopie van het manuscript aan Pieter Broertjes en ook aan Igor Cornelisse geven.

Arendo Joustra zond me Cricks boek, The Astonishing Hypothesis, dat Eduard al een paar maanden geleden voor me uit New York meebracht. Het slingerde bij Elsevier op de redactie rond, maar niemand was geïnteresseerd. Hoe onnozel zijn deze jongens, die zichzelf journalisten noemen! Ik wilde dit boek bij Scheltema ruilen, maar zag niemand die ik kende. Er lag een dagboek van Freud, in paperback, wat ik ga proberen als recensie-exemplaar te krijgen.

Er wordt een proces in Tirana gevoerd tegen vijf personen van de Griekse minderheid in Albanië. Griekenland heeft als tegenmaatregel al 22.000 Albanezen de grens over gezet. Daarom is

95 Zie bijlage 47.

96 Zie bijlage 48.

[p. 63]

Jurgens ernaartoe. Overigens viel me een dezer dagen op dat F.G. van Hasselt in nrc Handelsblad berichtte dat Max van der Stoel nu een vraagteken voor de Grieken is geworden. Max bouwde zijn reputatie in Athene op tijdens het kolonelsregime van 1967-1974. Waar staat hij? Gaat Van der Stoel nu de Albanezen veroordelen? Max moet als hoge commissaris voor nationale minderheden van de cvse een uitspraak doen.

31 augustus 1994

Kok heeft in de regeringsverklaring gezegd dat de ministers van paars zoveel mogelijk voor iedereen zullen zijn. Nieuwe regeringsploegen hebben altijd de meest verheven voornemens. Hij zegt dat paars zorgvuldig met overheidsgelden om zal gaan. Daar is hij misschien inderdaad de man voor. Kok is voor mij overwegend ongeloofwaardig, vooral als zogenaamde socialist. In België is al in 1991 een boek over Gladio gepubliceerd door epo, Papieren Tijger stuurde het me toe. Het lijkt me een gedegen en gedocumenteerde studie.⁹⁷ Begrijp niet helemaal waarom ik de publiciteit over deze Amerikaanse terreurorganisatie in West-Europa helemaal gemist heb. Misschien omdat ik mij vanaf 1986 intensief met Zuid-Afrika heb beziggehouden. Ik geloof dat Lubbers de Nederlandse Gladio, de geheime dienst Inlichtingen & Operatiën in 1991 heeft opgeheven. Er werd van uitgegaan dat het Warschaupact West-Europa zou binnenvallen, en bezetten. Daarom werd deze uiterst geheime en clandestiene organisatie opgericht. Het moest een terreurorganisatie worden die buitenlandse vijanden en binnenlandse collaborateurs het leven zuur zou maken. Ik zal er eens meer op gaan letten.

Beatrix heeft zich persoonlijk gewend tot de president van Singapore om gratie te bewerkstelligen voor de Nederlander Johannes van Damme, die ter dood is veroordeeld wegens drugssmokkel. Hij werd op het vliegveld betrapt op het in bezit hebben van 4,32 kilo heroïne. Wie doet dit dan ook?

Ik lees ergens dat Nederland meedoet aan het financieren van huizen voor uit Duitsland naar Rusland terugkerende militairen. Dat is toch geschift? Wie besluit zoiets? Buitenlandse Zaken schonk een miljoen om elf huizen in het dorp Tver neer te zetten. En ik zit drie hoog voor in de Jordaan.

Michiel Baud, de zoon van mijn oude vriendin Margot van Suchtelen, is universitair hoofddocent maatschappijgeschiedenis. Maar waar? Ik zou hem terug willen zien. Hij schreef een

97 Jan Willems, Dossier: Gladio, EPO, Antwerpen, 1991.

[p. 64]

uitstekend artikel in de rubriek Opinie van nrc Handelsblad met als strekking dat de opheffing van het handelsembargo op Cuba zowel uitstekend zou zijn voor Castro als voor Clinton.⁹⁸ Als Clinton dat al zou willen, ik denk dat de meerderheid in de vs het hem niet in dank af zou nemen. Zijn herverkiezing als president zou er door in gevaar kunnen komen. Trouwens, president Mitterrand geeft ook op Washington af vanwege het infantiele Amerikaanse beleid jegens Cuba.

98 NRC Handelsblad, 31 augustus 1994.

1 september 1994

Ik hoorde Kok zeggen: ‘We willen bruggen slaan naar alle burgers, vooral hen die zich achtergesteld of geïsoleerd voelen.’ Was het maar waar. Ik vind trouwens dat hij bij het beantwoorden van vragen in het parlement, zich uitstekend weert. Uit alles blijkt dat zijn fundamentele denkinstrumentarium in orde is. Rustig, gebalanceerd, zelfs enigszins met humor, zeer geschikt voor deze baan. Dat hebben Beatrix en Lubbers toch uitstekend gezien.

Als ik zo naar hem luister, en denk aan mijn uitspraak in Playboy, dat hij zich had ontwikkeld tot de grootste kloot in het parlement, dan is mijn huidige mening toch wel een heel andere.⁹⁹ Kok is enorm gegroeid.

De Nationale Ombudsman stuurde me een uitzonderlijk dikke enveloppe, waarschijnlijk met het zogenaamde eindrapport van mijn zaak. Ik heb de enveloppe ongeopend geretourneerd. ‘Ik wens deze onzin, die ik niet geopend heb, niet van u te ontvangen,’ heb ik geantwoord.¹⁰⁰

Just Bendien, de zoon van Albert Bendien, met wie mijn vader van alle Bendiens denk ik het meeste bevriend was, is overleden.

Loet Kilian heeft voor het eerst in lange tijd een half uurtje getelefoneerd. Hij blijft nog zes maanden werken, maar is gisteren officieel bij klm Catering met de vut gegaan. Het was weer zeer vertrouwd en ik heb hem gevraagd op de Westerkade te komen eten.

De Memoires vlotten weer. Ben nog in 1979 bezig.

99 Zie Memoires 1988-A.

100 Zie bijlage 49.

2 september 1994

Ik bedacht me dat mam vandaag precies twintig jaar dood is. Of was dit de dag dat mejuffrouw Boekhoudt overleed? De dagboeken van 1974 zijn al bij de Koninklijke Bibliotheek,

[p. 65]

maar ik kon het opzoeken in het manuscript van dat jaar. Het was inderdaad mam die op 2 september overleed. Mijn tweede moeder stierf op 3 september 1982. Het lijkt alsof die twintig jaar als een droom voorbij zijn gegaan. Ik moet eigenlijk weer eens naar haar graf op Den en Rust. Het zou tijd en geld kosten. Ik ga wel in de herfst. Luister naar Le Cygne van Saint-Saens, tranen. Mam, vier jaar oud, De Horst, celloles. Het leven is fundamenteel triest, in alle opzichten. Dat weet ik al heel lang. Mis mijn piano, maar mijn cello soms ook, zoals nu.

De éloges voor Wim Kok rijzen de pan uit. Kees van der Malen schrijft dat Nederland een arbeidersjongen als premier heeft gekregen.¹⁰¹ ‘Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg,’ blijft ook in het Torentje zijn adagium. De rol van Beatrix blijft buiten beschouwing, maar die moet prominent present zijn geweest. Waarom wordt daar zo krampachtig over gedaan? Ik ben zelf in de ban geraakt van het optreden van Kok in de Tweede Kamer. Hij had wel aanvaringen met Jan Marijnissen van de sp en Paul Rosenmöller van GroenLinks, omdat Kok zich - als premier - in hun ogen teveel in het midden positioneert. Toch mag dit land Beatrix en Lubbers dankbaar zijn. Dat heb ik haar in een briefje ook gezegd.¹⁰²

In 2003 teken ik hierbij het volgende aan. Ik rammelde deze tekst in de emoties van mijn gevecht tegen de Staat - toen in volle gang - uit een oude Olivetti, en moet gedacht hebben bij het overlezen, misschien toch iets te slijmerig te zijn geweest, dus de p.s. diende om de veren glad strijken. Ik geef toe, in 2003 komt aan Beatrix schrijven niet meer bij me op. Althans, die neiging wordt onmiddellijk onderdrukt. Wat ik haar die dagen vooral kwalijk nam, was dat ze waarschijnlijk nooit echt geholpen heeft, terwijl het in haar positie een koud kunstje zou zijn geweest. Temeer omdat zij maar al te goed wist hoe de kaarten lagen. Zij handelde pas weer, nadat Margriet al voor de rechter was geweest en meineed had gepleegd, door met Hans van Mierlo over mijn zaak te spreken.

In de Oeral zijn 250 Amerikaanse soldaten in een oefening met het Russische leger voor toekomstige samenwerking bij vredestaken. Volkomen absurd en ik vertrouw deze Boris Jeltsin steeds minder. Waar zijn ze in Moskou mee bezig? Amateurs, deze zogenaamde democratische Russische kliek. Hij is omgeven door vijanden, die zich als vrienden voordoen.

101 NRC Handelsblad, 2 september 1994.

102 Zie bijlage 50.

[p. 66]

Veertig procent van de gasreserves in de wereld ligt in de gos-landen. Gazprom beschikt over 230.000 kilometer pijpleiding, waaronder een pijpleiding vanuit Siberië naar Duitsland van 160.000 kilometer.

Gazprom en dochterbedrijven hebben 450.000 werknemers. Een gesprek met vicepremier Anatoli Tsjoebajs in Time over zijn privatiseringsoffensief gaf me the creeps.¹⁰³ Hij zou in achttien maanden tijd duizenden voormalige staatsbedrijven overgeheveld hebben in particuliere handen. Van de 70 miljoen volwassenen in Rusland, hebben 40 miljoen burgers thans aandelen. Er zijn 85.000 particuliere bedrijven gaan opereren. Zal dit werken?

Een aantal weken later schreef Time over het smokkelen van plutonium uit de voormalige ussr naar het buitenland, met het risico dat terroristen over middelen voor massavernietigingswapens komen te beschikken.¹⁰⁴ Op 10 augustus landde een Lufthansa-toestel uit Moskou in München met 350 gram ‘atomic fuel’ aan boord. ‘The lead-lined suitcase was carrying mixed-oxide fuel for reactors but perfectly usable in a bomb since it contained plutonium enriched to 87 percent. A Columbian and two Spaniards were arrested.’ De voormalige oorlogsindustrie van de Sovjet Unie zou zo lek als een mandje zijn, omdat overal geleerden in laboratoria zonder werk zitten en proberen rond te komen door levensgevaarlijke wapens zwart te verkopen.

103 Time, 4 juli 1994.

104 Time, 29 augustus 1994.

3 september 1994

Wat wil Pim Fortuyn toch? Burgemeester worden van Haarlem? Ik lees wel eens zijn commentaren in Elsevier, die ik vaak veel te extreem vind en soms zelfs complete onzin.

Aan mijn dagboek gewerkt. Ik lees passages terug over Svi Cohen en vraag me af hoe het nu met hem is. Hij was een heerlijk beest. Zonder dagboeken zou hij voor eeuwig in rook opgegaan zijn.

[p. 67]

01:30 uur

Vanmiddag ben ik een tijdje in Adonis geweest en vanavond kwam ik daar een Japanse jongen tegen die niet uitgepraat raakte over mijn wiwimacher. ‘God must have loved you,’ zei hij, ‘to give you a big cock like that.’ En een tijdje daarna: ‘Women would pay you a lot of money to have your cock...’ De ellende is: zelf weet ik niet beter. Vele Japanners zijn bescheidener geschapen, heb ik in de loop der jaren gesignaleerd. Uiteindelijk trok hij me af, waarna ik weer naar huis gegaan ben.

4 september 1994

Hannah de Zantis belde; we hadden een lief, lang gesprek. Nadat zij al een paar keer vaag begon te klinken, werden we onderbroken. Toen zij me terugbelde zei ik: ‘Op zondag zitten er amateurs bij het afluisterapparaat.’ Ik adviseerde haar zich regelmatig na te laten kijken, maar ze heeft geen huisarts. Ze vertelde me dat haar man ook een ontsteking had overgehouden aan een prostaatonderzoek. Vanavond geeft ze een ‘barbekeu’ voor 46 boeren en boerinnen. Hannah is een enig mens. Memoires schrijven is niet voor luiwammesen. Soms nogal saai, zoals het bewerken van een speech van Georgii Arbatov. Ik heb de gelegenheid maar aangegrepen hem eindelijk weer eens een brief te schrijven. Ik krijg al jaren geen antwoord meer van hem, maar ik ben toch benieuwd hoe hij tegen de veranderingen in Rusland aankijkt.

Trein naar Bussum

Ik wil openlijk met Aart bespreken hoe ik aan wat extra geld kan komen, zonder dat ik een schilderij moet verkopen. Misschien kan ik er een belenen?

Trein naar Amsterdam

Het was een gezellig bezoekje bij Aart en Willemijn. Dochtertje Marlous begint te kletsen, maar weigert kroepoek te delen, ondanks aanmoediging van haar ouders. Hij is holderdebolder van zijn dochtertje, maar ik denk eigenlijk dat zij niet zo aardig is. Zij krabde een wang van Willemijn open tot een litteken toe. Aart zegt af en toe hartstikke gek van het kindergedoe te worden. Ik geloof toch dat de druk van een huwelijk Aart op de zenuwen begint te werken, want ik vond Aart ook niet zo aardig voor Willemijn, die over drie weken een tweede kind krijgt.

Aart denkt dat Lubbers me mee naar Zuid-Afrika en Indonesië

[p. 68]

heeft genomen uit berekening, om me gunstig te stemmen, opdat ik met een laag schadebedrag van de Staat akkoord zou gaan. Ik heb dit al eens eerder gehoord, ik geloof van Vermeer. Zoiets walgelijks komt niet eens in mijn hoofd op.

Toen ik zei dat ik 4.000 gulden probeerde te krijgen met een schilderij als onderpand, dacht hij dat ik het Hannah moest vragen, zonder daar ethisch of verlegen over te doen.

5 september 1994

Time en Newsweek hadden allebei een verhaal over de ira. Het wordt saai die religiegekte in Ierland. Ik besloot in plaats daarvan een biefstuk te kopen, voor dezelfde prijs als Time. Ik sla nu tussen de middag de koffie over.

Commotie op de apenrots. Hans van Mierlo neemt als nieuwe minister tal van eigen hulpjes mee, waar het vaste ambtenarenkorps op Buitenlandse Zaken een bloedhekel aan heeft.

Youp van 't Hek is de best verkochte auteur in Nederland. Ik lees nooit iets van de man, ook niet in de krant.

In Algerije hebben radicale moslims twee jonge mannen in het openbaar voor een moskee in de stad Larbaa de keel afgesneden. Ik herinner me, hoe ik eens in Jerevan, Armenië zag hoe schapen bij de ingang van de kerk werden geslacht. Dat is in die landen heel gewoon. De beide Algerijnen werden van collaboratie met de vijand - niet-radicale moslims - beschuldigd en afgeslacht.

6 september 1994

08:00 uur, tandarts

Ik geef de tandarts de brief van Lubbers, want ik heb nog geen geld. Ik ben Van Splunter nu 670 gulden schuldig.

Westerkade

Om 13:15 uur was ik moe en ging naar Adonis. Er was weer volop interesse om mijn pik te grijpen en nadat ik twee keer terug was geweest, gaf een jongen mij een perfecte cocksuck. Het is alsof je naar de snackbar gaat voor een broodje kaas. Je gaat er heen, betaalt 12,50 gulden, wordt leeggemaakt en gaat weer werken.

Casper belde. Hij is loyaal en duidelijk echt geïnteresseerd. Hij zei dat ik contact op moest nemen met Diederik Westerhuis van Sotheby's, een jongen waar hij mee golft en die blijkbaar betrouwbaar is. We zullen zien.

Antoine Bodar wil de lezers van nrc Handelsblad iets over het geweten vertellen. Die trut bazelt als Juliana met Kerstmis.

[p. 69]

Ontstellend dat de huidige leiding van die krant zoiets verwards plaatst. Lezen ze zoiets niet eerst?

22:30 uur

Vanmiddag had ik dus een classic cocksuck. Na het nieuws van acht uur ging ik nog even een kijkje nemen en hemeltje, er was een kerel die mijn wollen joggingbroek oprolde en aan mijn kuiten begon te likken. Eerst tot in mijn hoge, Amerikaanse kistjes en daarna deed hij simpelweg mijn hoge schoen uit en begon aan mijn voet en tenen te zuigen. Toen hij later de rest uit wilde doen, stopte ik hem. Niet weer. Er was wel een razend lekkere, grote Indische jongen, maar hij tippelde op een ventje dat ik eerder geneukt zag worden, dus niet zo lekker. Ik besloot weg te gaan. Genoeg is genoeg.

7 september 1994

Elfra Erasmus uit Zuid-Afrika schreef dat ze in het najaar naar Amsterdam komt.

Ik ben vanochtend eerst naar het lab aan de Willemsparkweg gegaan voor een bloedonderzoek, cholesterol en al het andere. Een vervelend klusje, dus ik heb dat maar meteen gedaan. Nu ben ik weer aan het werk.

Ook Wim Kok en andere bewindslieden installeren hun eigen mensen op ministeries. Zittende ambtenaren vrezen volgens de Volkskrant de ondermijning van hun positie. ‘Ambtenaren met een keurig dienstverband’ noemen deze vrije vogels ‘de hofhouding’. Lekkere boel in Den Haag.

In Roermond is een standbeeld voor generaal Spoor onthuld, de vaderlandse Hermann Göring in Indonesië.

In nrc Handelsblad een prachtig artikel over hoe Vladimir Horowitz en Sviatoslav Richter elkaars tegenpolen zouden zijn.¹⁰⁵ Paul Luttikhuis beschrijft dat er haast geen keuze is te maken tussen het tintelende toucher van Horowitz en de resolute klanken van Richter. ‘Horowitz negeerde eenvoudig de zwaartekracht. Hij had een manier van spelen waarvan iedere pianopedagoog gruwde. Zijn vingers stonden vrijwel horizontaal op de toetsen. En omdat de laatste vingerkootjes iets naar boven krulden, leek het alsof de vingers telkens uit de toetsen omhoog sprongen, in plaats van er in neer te dalen.’ De vingers van Horowitz liepen over het toetsenbord met de lichtheid van een maanwandelaar.

Schönberg schijnt te hebben gezegd dat grote musici heel jong

105 NRC Handelsblad, 19 augustus 1994.

[p. 70]

moeten beginnen en dat zes jaar al te laat kan zijn. Ik stond op mijn vierde naast mam aan de vleugel om noten te zingen en er de maat bij te slaan. Op mijn vijfde begon ik met de cello. Zou mijn moeder misschien heimelijk grote verwachtingen in die richting hebben gehad? Het is waar dat Horowitz composities wel eens aan zijn eigen stijl aanpaste. Dat vond ik nu juist zo uniek. Dat gebeurde volkomen natuurlijk bij hem.

8 september 1994

De journalist Bas van Hout van rtl 4 heeft de cd van Janmaat geïnfiltreerd. Dat zijn stunts van een laag allooi, het zou strafbaar moeten zijn. Je voor iemand anders uitgeven, met als doel een ander te belasteren, is minnetjes. De zoon van cd-Kamerlid Schuurman, tevens fractiemedewerker, herkende de journalist toen deze PvdA-Kamerlid Gerda Dijksman interviewde. De zoon begon te roepen en schreeuwde dat Van Hout en Dijksman dood zouden gaan. Er was een rel in het parlement over ontstaan en de meeste fractiemedewerkers van Janmaat mogen nu de Kamer niet meer in. Kleine kinderen.¹⁰⁶

Jos Slats belt: Pieter Broertjes had het manuscript van Persona Non Grata gelezen en tegen Jos gezegd: ‘Moeten we in de krant niet iets met de brief van Lubbers doen?’ Ik vroeg Jos te wachten tot ik contact op kon nemen met Vermeer, die vandaag afwezig is.

Ik heb Lex Poslavsky drie pagina's gezonden van een gesprek met hem uit december 1979, om hem een verzetje te geven. Mijn dagboek is een schatkamer van informatie. Ik vind een artikel van Stanislav Grof over lsd-therapie. Ik zal het aan Peter sturen. Na een innerlijke strijd stuur ik ook een nieuw biljet van vijftig gulden mee. Kan hij iets extra's doen.

Ik kreeg een buitengewoon bemoedigend telefoontje, nu van Pieter Broertjes zelf. Hij heeft tijdens het weekeinde Persona Non Grata gelezen en vond het een uitstekend boekje ‘Als het lukt, wil ik het zelfs op de voorpagina hebben.’ De ontmoeting met Lubbers vond hij uniek. Hoe was me het gelukt dat gesprek te hebben? Hij wilde dit als primeur voor zijn krant hebben. Maar wat bedoelt zo'n man, die toch hoofdredacteur is, met: ‘als het lukt’?

106 De Volkskrant, 7 september 1994.

9 september 1994

Ik heb Hendrik geschreven of hij een retourtje Amsterdam-Kaapstad kan missen. Hij heeft het tenslotte aangeboden.

[p. 71]

C.J. van Tooren schrijft een redelijke brief.¹⁰⁷ Volgens hem is het geheel aan de Indonesische autoriteiten of ik wel of geen visum krijg. Wanneer mij het via die weg niet lukt, zou het ministerie van Buitenlandse Zaken eventueel bereid zijn mijn visumaanvraag te ondersteunen. Ik heb hem even redelijk geantwoord en meteen minister Ali Alatas geschreven of ik deze winter naar Djakarta kan komen.

De landsadvocaat heeft ook weer een fraaie brief aan Vermeer geschreven.¹⁰⁸ Nu beweert hij dat het voorstel tot schadevergoeding losstaat van de uitzetting uit Zuid-Afrika en het incident in Djakarta. Mijn reactie op het voorstel zou mede zijn gebaseerd op deze ‘meer recentere ervaringen’. Maar deze ‘recentere ervaringen’ zijn hét bewijs dat het gelazer nog altijd niet is afgelopen. En ook zonder deze ‘recentere ervaringen’ is het voorstel een fooi voor wat mij al die jaren is aangedaan.

De Tweede Kamer steunt unaniem het voornemen om een oorlogsschip en een verkenningsvliegtuig naar Haïti te sturen. Ze zijn gestoord. Minister Van Mierlo hanteert het argument van ‘Atlantische solidariteit’. Klinkklare onzin. Wat hebben we daar in godsnaam te zoeken? De man is een beroerde keus voor Buitenlandse Zaken, al is mijn hoop in het gevecht met de Staat wel op hem gevestigd.

Clintons populariteit is tot 40 procent gedaald. Hij is een lichtgewicht, wat ik vrees dat Wim Kok in de wezen ook is en zal blijven, ondanks zijn opgekrabbelde imago en uitschieters, als laatst in het parlement.

Sukmawati Sukarnoputri stuurde me een lieve brief. Ze was bij de viering van de Indonesische Onafhankelijkheidsdag geweest, wat haar ontroerde. Ze vraagt wanneer we weer samen kunnen lachen. Nou, als het aan mij ligt volgend jaar augustus, tijdens het staatsbezoek van Beatrix.

Het is nu 22:15 uur, ik bereikte pagina 128 en 1 januari 1980. De komende dagen gaan in beslag genomen worden door het lezen en bewerken van Persona Non Grata, waarvan Paul de Ridder me de drukproef stuurde.

107 Zie bijlage 51.

108 Zie bijlage 52.

10 september 1994

Peter belde om 08:00 uur. Hij wilde mijn stem horen. Ze verhuizen. Hij en Edwin gaan naar het appartement in het midden van de bovenste etage. Hij vertelde dat de sabc nu helemaal door zwarten is overgenomen en dat geleidelijk aan de attitude

[p. 72]

van zwarten op straat ook is veranderd. Het land is nu echt in zwarte handen gekomen, wat in de meeste gevallen boven hun verstand gaat. Hij ziet de situatie als zeer zorgelijk, ook omdat er voortdurend stakingen zijn. Later belde hij nog even kort terug om te zeggen dat hij veel van me hield. Het is totaal wederzijds.

Ik sprak met Gerrit Jan Wolffensperger. Hij was bijzonder aardig. Hij zei ook gedacht te hebben minister van Justitie te worden tot 24 uur voor de benoeming de fractie erop stond dat hij de fractie in het parlement bleef leiden. Hij had Van Mierlo donderdag willen vragen de knoop in mijn zaak door te hakken, maar de mogelijke executie van de heer Van Damme in Singapore was er tussengekomen. Ik refereerde aan het gevecht van Jos Slats in de Volkskrant de man te redden, maar Gerrit Jan hield vol dat Van Damme gewoon schuldig was, zowel volgens Singapore als volgens Den Haag. Hij zei eerlijk het manuscript van Persona Non Grata nog niet gelezen te hebben. ‘Ik beloof je op korte termijn bij Hans te zullen bepleiten dat hij jouw zaak moet oplossen.’ Ik belde met Slats, die me verzekerde niet overtuigd te zijn dat Van Damme echt schuldig was.

11 september 1994

Ik heb de proef van Persona Non Grata doorgenomen en gecorrigeerd. Ik heb de 31 hoofdstukken titels gegeven.

Wim Kok vindt dat hij als premier, en niet de fractieleiders van de politieke partijen, moet beoordelen hoe ministers en staatssecretarissen functioneren.

Kwam op straat een Indonesiër uit New York tegen. Hij vertelde dat Soni - Peters voormalige Indonesische vriend -, nu binnenhuisarchitect in Bogor is. Verder stond de Indonesische homowereld op zijn kop omdat ik Joop Ave als homo in de Gay Krant had neergezet. Dat was een schandaal want zoiets deed men niet in Indonesië, ook al wist iedereen dat hij een homo was. Ze zoeken het maar uit.

Ook vond hij Suharto nu niet meer zo schuldig.

‘Hij heeft anders honderdduizenden Indonesiërs laten vermoorden.’

‘Ja, maar dat hebben Hitler en Stalin toch ook gedaan?’ Met hem is dus niet te praten.

‘Ja, maar Juliana hing geen ereteken om Hitlers nek, maar om die van Suharto wel,’ riep ik en liep door.

Vermeer laat weten, dat mijn verzoek mijn bvd-dossiers in handen te krijgen op 20 oktober door de Raad van State zal worden behandeld.

[p. 73]

kro's Brandpunt besteedt aandacht aan de zaak Van Damme in Singapore. Maar er wordt niet bij gezegd dat hij schuldig is en inderdaad 15 kilogram heroïne probeerde binnen te smokkelen, terwijl hij donders goed wist dat al op 15 gram in Singapore de doodstraf staat. Ook is het proces correct gevoerd. Deze feiten veegt Brandpunt onder tafel. De doodstraf is een absurde zaak, maar het schuldig zijn van Van Damme verandert het verhaal wel. Jos Slats blijft erbij niet 100 procent overtuigd te zijn dat hij schuldig is. Nu blijkt bij Brandpunt dat Van Damme aan de Volkskrant heeft geschreven dat hij voor de cri zou hebben gewerkt. Alles bij elkaar doet het allemaal wel wat af van de glorie die ik Slats in deze affaire had toegedacht.

12 september 1994

Eigen Haard kwam om 15:00 uur de badkamerdeur maken, maar het plafond en het raam moet nog steeds gebeuren. Ik heb per cheque nog een maand huur betaald, maar mei ga ik niet betalen.

Onze oud-strijders willen geen Duitsers bij de herdenking van de Slag om Arnhem hebben. Dom en bekrompen. In Polen en in Frankrijk wonen Duitsers wel herdenkingsdiensten bij. Ik ben zelf afstandelijk tegenover Duitsers en Duitsland, maar na een halve eeuw moeten we gewoon doen. Natuurlijk moeten de mensen die verantwoordelijk zijn voor wat er gebeurde niet bij herdenkingen zijn.

Morgen wordt het gelukkig mooi weer. Ik haat het om morgen naar Den Haag te gaan waar ik met Van der Voet heb afgesproken, maar ik zal het moeten doen.

13 september 1994

Newsweek vraagt zich af of de invasie van Haïti eigenlijk wel nodig is. Zeker niet dus. Het is in strijd met het Handvest van de Verenigde Naties, waar de vs zich steeds minder van schijnen aan te trekken.

De zoon van de sjah van Iran woont in Londen. Hij zegt dat niemand verwachtte dat de regering van zijn vader zo snel in elkaar zou klappen als in 1979 gebeurde. ‘I believe,’ zegt hij, ‘that the institution of the monarchy is alive and well. I believe it is the most credible system for Iran.’ Klassiek voorbeeld van wishful thinking.

Vermeer kreeg een briefje van de landsadvocaat, de bemiddeling staat stop. Vermeer wil nu actie van Wolffensperger en Jurgens bij Van Mierlo afwachten. Ik schreef Wolffensperger en Jurgens en stuurde direct een memo aan Van der Voet, waar ik

[p. 74]

nu dus niet naartoe ga. Waarom zou ik zestien gulden voor niets uitgeven?

Fons de Poel sprak met Hugo Camps in Elsevier.¹⁰⁹ Hij schijnt een rol gespeeld te hebben bij de val van Elco Brinkman. Frits Wester is de media-adviseur van Brinkman geweest. Fons noemt hem een opportunist, ‘verliefd geworden op de macht.’ Als Fons dan ook nog zegt: ‘Ik ben gek op het vak. Je kunt met mij nauwelijks privégesprekken voeren,’ schrik ik toch wel van die man.

De Socialistische Partij wil opheldering over Gladio van minister Sorgdrager van Justitie en Dijkstal van Binnenlandse Zaken. Dan zijn ze wel aan de juiste adressen. Die zullen daar nooit iets anti-establishment doen. Daar kan ik van meespreken. Voormalige Gladionezen schijnen in het criminele circuit terecht te zijn gekomen. De keurige Max van der Stoel was de laatste grote baas van deze Amerikaanse terreurorganisatie, die hier nooit binnengelaten had mogen worden. Maar de meeste West-Europese premiers wisten er zelf niets van. Lubbers heeft die onzin in 1992 opgeheven, zeggen ze tenminste.

109 Elsevier, 10 september 1994.

14 september 1994

Peter belde om 07:30 uur. Hij liet zich ergens in het gesprek ontvallen dat hij eenzaam was. Ben hier nu weer heel bezorgd over en hoop maar dat het een ochtendhumeur was, omdat hij weer niet had kunnen slapen. Dat al jarenlang niet behoorlijk kunnen slapen, is zijn grootste probleem. Hoe komt dat toch? Hoe kan ik hem helpen? Ik wil naar hem toe. Zijn stem stokte toen hij het woord ‘lonely’ gebruikte. Hij zit absoluut klem in de situatie en weet niet hoe zich er uit te bevrijden. Sinds de dood van John van Haagen heb ik eigenlijk geen muziek meer op gezet. Maar nu zal ik Debussy spelen. Peter houdt me zeer bezig.

Ik ben met mijn Memoires in 1980 gearriveerd.

Arendo Joustra schrijft in Elsevier dat Lubbers feitelijk ‘als een dief in de nacht’ na twaalf jaar premierschap uit Den Haag is vertrokken. Het schijnt dat er helemaal geen afscheid komt, ook niet binnen het cda, nadat Brinkman zijn benoeming als voorzitter van het cda heeft geblokkeerd. Oog om oog, tand om tand bij de vrome christenen. Ook Hans van den Broek is geen vriend meer van Ruud, die volgens hem de oorzaak is geweest dat de oud-minister van Buitenlandse Zaken Jacques Delors niet heeft kunnen opvolgen. Ik moet me er niet over ver-

[p. 75]

wonderen dat Den Haag - met name kvp'er Luns - me levenslang heeft gegeven, want die roomsen doen niet anders, ook onder elkaar.

Paul de Ridder werkt op volle snelheid aan mijn boek. Gertjan van Beijnum leest het nu. ‘Het leest als een thriller!’ Ja, waar, maar hoe nu verder?

Ambassadeur Albert Nothnagel belde. Hij had met directeur-generaal Colyn in Pretoria getelefoneerd en ik kan probleemloos naar Johannesburg reizen.

Zeven op de tien Amerikanen zijn tegen de militaire invasie van Haïti. Toch zet Clinton die idioterie door. Er gaat niets boven democratie. Eigenlijk zouden de vs weer eens een echte zure pijp moeten roken. Ze leren het nooit.

Heb nooit beseft dat Frist Bolkestein de zoon is van oud-minister Gerrit Bolkestein (1871-1956), de grote mijnheer in het bestuur van Nijenrode, toen het noib in 1946 werd opgericht. Zijn overgrootvader was melkslijter aan het Frederiksplein en gehuwd met Fijntje Haring, aldus meldt Arendo.

Ik heb nooit geweten dat er bij Margraten nabij Maastricht 8.100 Amerikaanse soldaten zijn begraven. Veel familieleden zijn voor de herdenking overgekomen. Dat zijn inderdaad onvoorstelbaar veel jonge Amerikanen.

Arend Kistemaker, jfk-onderzoeker uit Enkhuizen belde dat hij stukken had gevonden waaruit bleek dat men begin jaren zestig op het Witte Huis niet wist wat met mij te doen. Dat was dus ten tijde van Bung Karno, Nieuw-Guinea, Bernhard, Luns en Walt Rostow. Daarop stelde hij de 61.000 dollar question, die ik overigens niet hoefde te beantwoorden: had ik ooit voor de cia gewerkt? Wat moet je met zo'n vraag? Ik heb die man altijd al op een afstand gehouden, en dat zal ik blijven doen.

15 september 1994

Hoe krijgen de vs het voor elkaar dat de Veiligheidsraad de blokkade van Irak laat voortduren? China, Rusland en Frankrijk zijn tegen, maar stemmen niet contra Washington. Dat is dus fout. Eerst moet Bagdad de staat Koeweit politiek erkennen.

Hans Lonis kwam en zal Persona Non Grata lezen, zei hij. Hij bleef maar dollen. Ik zei hem dat ik wilde werken. Toen hij weg was, schreef ik eerst een brief aan Peter. ‘I am lonely,’ met tranen in zijn stem. Ik kan het niet loslaten. Ik schrijf hem iedere dag sinds 3 augustus 1992. Wat kan ik op dit moment meer doen? Mijn zaak versnellen, ja, maar dat weten de klootzakken dus ze vertragen de boel.

[p. 76]

Edwin stuurt het artikel over hem in het tijdschrift Outright in Johannesburg en bedankt me voor de rol die ik speelde om hem met de hoofdredactrice, Madeleine Rose, in contact te brengen.

Ik heb nu van 08:00 tot 14:00 uur continu zitten werken en dan moet ik er gewoon even tussenuit.

17:00 uur

Ik ben net thuis van twee uurtjes Adonis, waar ik een absoluut zalig nummer had met een blonde kerel. Toen ik thuiskwam lag er een telegram. Ik kon het niet geloven, maar Hendrik wilde mijn bankrekeningnummer hebben. Dat betekent dat hij me een vliegticket wil geven. Ik kan naar Peter. Ik heb het hem meteen teruggeschreven. Ik ben erg blij in mijn huidige situatie van gevangenschap van de Amsterdamse Sociale Dienst er straks tussenuit te kunnen.

18:30 uur

Ik heb bij klm een ticket geboekt voor 20 oktober naar Johannesburg. Kan niet wachten Peter het nieuws door te bellen. Ik heb Ron Wunderink bij de klm geschreven of hij me van dienst zou kunnen zijn, dat ik toch in Johannesburg op een retourbiljet naar Kaapstad zal kunnen uitstappen om Peter te ontmoeten.

Human Rights Watch heeft in Amerika een 83 pagina's tellend rapport uitgebracht, waaruit blijkt dat de Indonesische autoriteiten zich op alle niveaus routinematig schuldig maken aan machtsmisbruik en het folteren van politieke gevangen. What else is new? Dat hebben Suharto en de zijnen sinds 1965 gedaan. Niemand in de vs - of in officieel Den Haag - heeft er ooit effectieve maatregelen tegen durven nemen. Prins Bernhard beschouwt Suharto al vele jaren als brave vriend en golfpartner. De vader van de koningin heeft altijd geëxcelleerd in het onderhouden van vriendschappen, die hij zich eigenlijk als prins der Nederlanden niet kon permitteren. Hij had lak aan het Huis van Oranje en vooral aan zijn vrouw, Juliana. Onbegrijpelijk dat men dit niet ziet.

Ik kijk naar de 50ste herdenking van de Slag om Arnhem dat door de avro vanmiddag rechtstreeks wordt uitgezonden. Slechts 200 van de 2.300 para's die in 1944 bij Arnhem afsprongen, hadden de gevechten met de Duitsers overleefd. Afschuwelijk. Bij de herdenkingsceremonie van de Slag bij Arnhem zit Willem-Alexander naast de Britse generaal b.d. John Hackett, die toen het commando had over een brigade para-

[p. 77]

troopers en er zwaar gewond raakte. Vreemd die jongeren, die oorlogsveteranen vragen of ze bang waren te springen bij Arnhem.

Ook minister Dijkstal wil de door de bvd geterroriseerde ingenieur Wilman niet meer dan 50.000 gulden smartengeld geven. Dat is weinig hoopgevends voor mijn zaak. Een Roemeen, die door de marechaussee invalide werd geranseld, heeft te horen gekregen dat hij de behandeling die hij onderging aan zichzelf had te danken. We zijn toch een keurig volkje.

16 september 1994

De Volkskrant berichtte dat het ministerie van Landbouw overtollige ambtenaren op Buitenlandse Zaken dumpte, die dan diplomaten worden.¹¹⁰ Ik geloof dat de fameuze P.L.G. van Velzen, die een persoonlijk oorlogje tegen mij voert samen met de basterd D. den Hertog van Pels Rijcken, ook van een ander ministerie komt.

Er werd in het parlement een debat over werkeloosheid gevoerd. De zaal was vrijwel leeg. Deze politici zitten er niet voor de mensen.

Clinton heeft dozen met transistorradio's boven Haïti laten afwerpen, opdat de bevolking kennis kan nemen van de goede bedoelingen van de Yankee-invasietroepen. De president noemde het bewind in Haïti het wreedste op het zuidelijk halfrond. Dat kennen we. Cuba schuift even naar de achtergrond. Zou hij zijn eigen leugens geloven? Je kunt Amerikanen eigenlijk alles wijs maken. Ik ken geen volk zo goedgelovig als dat. Keer op keer heb ik dit geconstateerd in de tientallen jaren waarin ik lezingen heb gegeven in de vs.

Aart van der Want belde. Een tweede dochter, Lisette, is geboren.

Ben naar de film Natural Born Killers van Oliver Stone gegaan. In een woord afschuwelijk. Ik moest denken aan het dictum van de marxisten in Moskou, mij uiteengezet door de tolk Genia Makarova, dat het in de ussr verboden was zoveel zinloos geweld in een film te verpakken, omdat toch al wankele geesten er een aanleiding in zouden kunnen zien om zelf ook geweld te gaan gebruiken. ‘Weaker minds cross by watching such a movie the threshold of sanity.’ Wat Robert Jay Lifton noemde ‘het gevaar van de herhaling van wat verkeerd is’, brengt een vorm van psychische immunisatie teweeg. In de voormalige ussr zijn, na de vermaledijde veramerikanisering,

110 De Volkskrant, 14 september 1994.

[p. 78]

nu ook alle trossen losgegooid. Ik vroeg me af wat Oliver met deze film heeft gedacht te zullen bereiken. Is dit de wijze waarop in 1994 het onderwerp ‘geweld’ behandeld moet worden? De beelden volgden elkaar als mitrailleurvuur op en het lawaai was ook weer oorverdovend. Wat veroorzaakt dit allemaal in de minds van mensen, vooral wanneer je denkt aan de jongeren, die ook in disco's en andere uitgaansoorden met bombardementen van zinloos gedreun te maken hebben?

Ton Elias, die het waagde scherpe kritiek op zijn eigen hoofdredacteur, Rik Rensen van rtl 4, te uiten, werd ontslagen en krijgt geen achterstallig salaris uitbetaald. Echt Hilversums en Hollands keurig gedoe.

Peter ter Horst heeft eindelijk generaal Constand Viljoen geïnterviewd.¹¹¹ Diens Vrijheidsfront behaalde 9 zetels, het anc 252 en de np 82. ‘Viljoen zal de geschiedenis ingaan als de man die het gevaar van rechts tijdens de overgang van apartheid naar democratie heeft bedwongen,’ aldus schrijft Ter Horst terecht. Intussen is het zeer de vraag of het Vrijheidsfront zal overleven. Ik zou graag de generaal zelf eens ontmoeten. Christo Landman is een van zijn rechterhanden, evenals de mij zeer bekende generaal Groenewald. Dat gaat lukken.

111 NRC Handelsblad, 16 september 1994.

17 september 1994

Jimmy Carter en senator Sam Nunn gaan naar Haïti in een poging om een militaire invasie te voorkomen. De Paus had al een dringend verzoek gedaan niet te schieten maar te praten, maar Amerikanen paffen nu eenmaal liever. Ook Colin Powell, voormalige stafchef, reist mee. De junta in Port-au-Prince krijgt asiel in Panama aangeboden.

In opperste verbazing lees ik, dat een gulden nu 1.327 roebels oplevert. Ik weet nog dat een roebel drie gulden was. Of dat een Zuid-Afrikaanse rand drie gulden waard was.

De Volkskrant schrijft over kakkers, alto's en sjonnies tussen massakonijnen. Ik lees: ‘Iedere middelbare scholier vindt zichzelf anders dan de ander.’ Zover kan ik het volgen. Dit dacht ik ook een halve eeuw geleden op het Baarns Lyceum. Maar nu: ‘Je kiest je broek, trui, kapsel, schoenen brommer - en steekwapen - omdat ze makkelijk zitten, er mooi uitzien of omdat “ons mam” ze heeft uitgezocht. Niet, beslist niet, om bij een bepaalde groep te horen. Een duidelijke kakker noemt zichzelf geen kakker en leest verbaasd op zijn eigen trui hetzelfde merk als op de trui van zijn groepsgenoten. Toch blijken de

[p. 79]

scheidslijnen tussen alto's, megakakkers, dozen en massakonijnen scherp. Een alto laat zich nooit betrappen op Air Max, zelfs niet op lek geprikte. Een linkertje leest de tijd slechts op een horloge van minimaal twee ruggen. Als de alto al een rugzak heeft, onderscheidt zij zich van de massa om hem op haar rug te dragen. “Die Barbie-wijven vinden dat natuurlijk weer nerd.” Op het eerste gezicht lijken ze allemaal op elkaar, met spijkerbroek en sportschoen. De verschillen schuilen in de details. De naad van een Gapstar is beslist niet dezelfde als die van een Duncan.’¹¹² Is dit Nederland in 1994? Is dit de stad waarin ik woon? Het ontgaat me allemaal totaal en het klinkt vrij geschift. Ik stuur het artikel naar Peter.

Clinton geeft de junta van Raoul Cédras op Haïti nog een laatste kans om vrijwillige te vertrekken, terwijl een Amerikaanse armada opstoomt naar het eiland. Na de diverse debacles in Somalië moet het deze keer een succesverhaal worden. De Volkskrant zit strijk en zet op de verkeerde lijn. Het blad geeft Clinton gelijk, er zit niets anders op voor Washington dan erop los te ranselen. De vs delen de lakens uit en wie niet gehoorzaamt, wordt afgeschoten, dat is de mentaliteit die De Volkskrant steunt.¹¹³

R.J. Hoekstra wordt als secretaris-generaal van Algemene Zaken opgevolgd door de vvd'er Ton van de Graaf, als belangrijkste en naaste adviseur van Wim Kok. Dit getuigt van Koks voortreffelijke politieke smaak.

Eduard kwam langs. We belandden bij de bvd-acties met mijn telefoon en hij verzekerde me nooit door de bvd te zijn benaderd. Daarentegen had hij altijd vraagtekens gezet bij Wim Verkade, voormalig medewerker van Ernst van Eeghen, en vooral bij Hugo van Reijen, de zogenaamde postzegelhandelaar uit Guernsey. Hij had hen wel eens aan de telefoon gehad.

‘Woonden jullie vroeger niet naast een bvd-functionaris,’ vroeg ik.

‘Nee, de zwager van mijn moeder had een hoge positie bij de bvd.’

Ik wil het eigenlijk allemaal niet weten. Vast staat dat ik al jaren doelwit ben van de basterds. Toen Eduard vertrok, zei ik per ongeluk: ‘Dag Peet’ tegen hem, wat me vaker overkomt. Vroeger haspelde ik mijn broer Theo en Peter door elkaar. Lex Poslavsky zei toen: ‘don't worry, het is gebrek aan concentratie.’

Op televisie staat een juffrouw zonder blikken of blozen te ver-

112 De Volkskrant, 17 september 1994.

113 Idem.

[p. 80]

tellen: ‘Toen Sukarno aan de macht kwam heeft hij eerst alle voormalige Nederlandse gebouwen opgeruimd.’ De interviewer zegt niets. Zo wordt men ‘voorgelicht’. Niet alleen woonde de eerste president van Indonesië van 1945 tot 1967 in het Merdeka-paleis, hij gebruikte ook de klerenkast van gouverneur-generaal Van Mook. Als het monument van Sukarno in beeld komt, zegt ze: ‘Sukarno's laatste erectie, want weet u, hij hield nogal van vrouwtjes.’

Ik kijk naar een zeer oude man op tv, die in een tehuis in zijn blootje wordt verzorgd en gewassen. Hij is nog slechts een geraamte. Hij kan zelfs zijn bril niet meer opzetten. Stel je de situatie voor. Wat hangt ons boven het hoofd? Ik moet denken aan Lex Poslavsky. Van een andere oude man wordt gezegd dat hij onrustige cellen in zijn urine heeft, die naar kwaadaardig kunnen overslaan. Wat moet ik toch dankbaar zijn, dat mijn onderzoeken tot nu toe goed waren.

18 september 1994

Lex Poslavsky, mijn beste vriend binnen de familie, is gisteren overleden. Hij is 75 jaar geworden. Zoon Eric belde, zijn moeder is zeer overstuur. Dat is een begrafenis waar ik naartoe zal moeten, al ga ik sinds mam is overleden naar geen enkele begrafenis meer. Ik zal hem zeer missen. Later belde Jeanne zelf. Natuurlijk ga ik, althans naar de kerkdienst.

De televisierede van Bill Clinton, waarom de invasie van Haïti onvermijdelijk is, was als gewoonlijk doorspekt met leugens en valse beschuldigingen, die de militaire actie moeten rechtvaardigen. Altijd weer hetzelfde liedje, alsof Amerikanen zulke lieverdjes zijn. Raoul Cédras wordt afgeschilderd als een monster. Wat wordt vergeten, is dat Washington zelf over de hele wereld fascistische monsters installeerde en in het zadel houdt wanneer het in de Amerikaanse kraam te pas komt, zoals Suharto, Mobutu of Pinochet. Er klopt niets van de rede van Clinton.

19 september 1994

Time heeft natuurlijk al weer voor een oorlogsverhaal op de omslag gezorgd. De invasie schijnt om 15:30 uur een feit te zijn geworden. Televisie laat Amerikaanse oorlogsbodems zien op de rede van Port-au-Prince. Een archaïsch gezicht. Terug naar de Gunboat diplomacy van president Teddy Roosevelt.

Volgens nrc Handelsblad staat Eurocommissaris Hans van den Broek momenteel in Brussel op een ijsschots. Op het Haagse thuisfront wordt intussen aan zijn stoelpoten gezaagd. Vooral

[p. 81]

Frans Weisglas schijnt te roepen dat er eindelijk een liberaal naar Brussel moet. Het paarse kabinet wil echter aan Hans vasthouden.

Theo Westerwoudt schrijft hoe het door Lubbers voorgestelde Energie Handvest in elkaar zit. Vijftig staten waaronder de vs, Canada en een aantal Oost-Europese landen zijn het eens geworden samenwerking op het gebied van energievoorziening. Het zal in december in Lissabon worden getekend. In de praktijk werkt Shell voor de Russische oostkust al samen met Russische en Japanse bedrijven aan energieprojecten.

20 september 1994

Uitgerekend Jan Blokker is gevraagd een toneelstuk over president Sukarno te schrijven, ter gelegenheid van de viering van vijftig jaar Republiek Indonesië in 1995. Dat is ook een manier om geld te verdienen, ook al weet hij dondersgoed dat hij onkundig is om aan Sukarno recht te kunnen doen.

Ik heb Jeanne Poslavsky geschreven om te zeggen dat ik donderdag geruisloos kom en geruisloos vertrek. Ik kan het gekwebbel van anderen bij die begrafenis niet om me heen hebben.

Erik Jurgens schrijft dat de secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken, Joris Vos, hem en Gerrit Jan Wolffensperger heeft uitgenodigd mijn zaak te komen bespreken. Ik heb weer hoop.

21 september 1994

De opmerkingen van Paul en Gertjan (meestal behoorlijk to the point) zijn verwerkt en zijn per post naar Papieren Tijger. Het werk is klaar.

Wanneer Janmaat van de cd in het parlement spreekt, zitten Kok en Van Mierlo ostentatief verveeld voor zich uit te staren. Wolffensperger is niet sterk in het Kamerdebat. Rosenmöller is scherper, ik denk slimmer, en minder opgeblazen. De Kamer loopt meteen leeg als Janmaat aan het woord komt. De man is een ramp. Voorzitter Deetman doet gewoon ostentatief beestachtig tegen de cd'er, en verlaagt zich als keurige cda'er tot een onacceptabele attitude.

Jimmy Carter geeft toe in Haïti te hebben gezegd zich te schamen voor de buitenlandse politiek van de vs. Hij zag de voortdurende weigering van Washington om met tegenstanders te praten, als in Grenada, Panama en Irak. Carter zegt overtuigd te zijn dat alle militaire invasies en de Golfoor1og met Irak voorkomen hadden kunnen worden, als men eerst een afgezant had gezonden om via overleg een compromis te vinden.

[p. 82]

Vischjager belde drie keer over de ophanging van Van Damme. nrc Handelsblad schildert hem nu af als een aan lager wal geraakte zakenman. Het is afschuwelijk wat er gebeurt, ook al is de man aan lager wal.

Aart belde over de dood van Lex Poslavsky. Ik zie er zo tegenop om naar de uitvaart te gaan morgen, maar ik zal gaan uit waardering, dankbaarheid en een zekere affectie. Er is een breuk ontstaan tussen koning Goodwill Zwelithini van de Zoeloes en Mangosuthu Buthelezi. Dit is een absolute ramp. Dat kan KwaZulu er niet ook nog bij hebben. Het Zoeloegebied ligt al onder vuur van het anc. Hoe lang werkt het anc al niet aan deze breuk? Prins Sifiso Zoeloe heeft gezegd dat de koning zijn neef Buthelezi nooit meer wil zien. Jeugdige Inkatha-aanhangers schijnen, na een bespreking tussen de koning, Nelson Mandela en Buthelezi, het paleis met stenen te hebben bekogeld.¹¹⁴ Alsof Gatsha iets dergelijks zou hebben geïnitieerd.

114 NRC Handelsblad, 21 september 1994.

22 september 1994

Ebbe Rost van Tonningen nodigt me uit om een keer met hem te gaan eten als ik in Den Haag ben.

Jimmy Carter kon op sympathie van 70 procent van de Amerikanen rekenen als voorstander van een vreedzame oplossing van het conflict in Haïti. Clinton moest het doen met 15 procent steun voor zijn invasie. Wat betekent in de vs eigenlijk nog ‘een democratische meerderheid’? De idioten aan de top handelen naar eigen goeddunken, ongeacht wat de overgrote meerderheid wenst. Carter heeft zich ook uitgesloofd om de Golfoorlog te helpen voorkomen. Saoedi's, Egyptenaren en Tariq Aziz namens Saddam zijn hem komen vragen om het conflict met Koeweit met zijn bemiddeling te helpen oplossen. Bush was niet te vermurwen. Hij wilde bloed zien. Intussen hebben de idioten op het Pentagon de door Washington begeerde nieuwe president van Haïti, Jean Bertrand Aristide, reeds met saluutschoten in de Amerikaanse hoofdstad ontvangen.

Sint Joriskerk, Amersfoort

Ik hoorde in Bilthoven de klokken al luiden van de Sint Joriskerk. Ik was vroeg en ging in een stille hoek aan Peter zitten schrijven. Er brandden 100 kaarsen. De kist van Lex Poslavsky was op een rollende baar geplaatst, die door zijn vier kinderen

[p. 83]

werd voortgeduwd. De pastoor vertelde dat hij Lex nog de dag voor zijn dood had gesproken. Lex vroeg hem: ‘Hoe kunnen mijn gedachten toch zo wegvallen?’ De pastoor antwoordde zonder dralen: ‘Dit gebeurt omdat u gaat vertrekken.’ De pastoor zei dat Lex nu ‘thuis’ was. Hij zei dat Lex hem had toevertrouwd de komende dood als een ramp te zien. Er werd een Engels liedje gespeeld. Vreemd, want toen mijn vader overleed speelde ik Dvor̆ák, en toen mam overleed Debussy, dus muziek die zij mooi vonden. Deze kinderen spelen voor hun vader wat zij zelf mooi vinden. Voorts zegende de pastoor de kist. De wierook was een offer, omdat het lichaam wordt gezien als de tempel van de heilige geest.

Trein

Toen iedereen naar begraafplaats Den en Rust vertrok, ben ik alleen achtergebleven en heb een kaars voort Lex gebrand. Daarna schreef ik de brief aan Peter af.

Hoe durfde deze pastoor te stellen dat Lex nu thuis was? Dat kan je voor jezelf wel geloven en misschien zelfs heilig aannemen, maar hoe durf je dit als waarheid te verkondigen?

Jevgeni Primakov, thans hoofd van de Russische cia, heeft het Westen gewaarschuwd zich niet te mengen in de politieke en economische herintegratie van voormalige Sovjetgebieden met Rusland. Nauwere samenwerking zou beslist niet tot een nieuw anti-Westers monster leiden. Twintig jaar geleden interviewde ik Primakov in Moskou.¹¹⁵ Hij spreekt vloeiend Arabisch. Ik zag hem toen al als een van de beteren.

115 Zie ook Memoires 1979-1982.

Westerkade

Arendo Joustra belde. Ik had hem een kopie van het Memoires-manuscript van het jaar 1979 dat ik onlangs had afgerond gegeven. Hij maakte er opmerkingen over waar ik koude rillingen van kreeg. Hij zei dat hij de vele gesprekken en interviews snel had over geslagen, terwijl het mij daar juist om gaat. Hij was teleurgesteld dat er niet meer persoonlijke avonturen en seks in voorkwamen. Te weinig seks? Ik was met stomheid geslagen en vroeg me af of dat de reden was dat hij me steeds aanmoedigde toch vooral met schrijven door te gaan. Hij zei dat hij zich afvroeg of Van Mierlo de knoop wel durfde doorhakken in mijn zaak. Wat heeft dat met durven te maken?

Oliver Stone is in Amsterdam. Ik heb de plaatselijke filmmaatschappij gevraagd hem te laten weten dat ik hem zou willen

[p. 84]

ontmoeten. Laat hij niets horen, prima, dan weet ik hoe laat het is. Hij weet natuurlijk ook dat hij mij nog steeds 8.000 dollar schuldig is, die hij destijds direct liet terugboeken nadat hij deze aan mij had overgemaakt. Hij behandelt trouwens zijn voormalige vrouw, Najwa Sarkis, op dezelfde manier. Zij had me gevraagd bij hem erop aan te dringen, wat hij haar schuldig is te betalen.

Ik heb voor 91 gulden met Johannesburg getelefoneerd. Ik moet Peter helaas aangeven dat ik zuiniger moet zijn. Ik heb de laatste twee schilderijen die ik nog uit De Horst heb, van zolder gehaald en Casper Bake gebeld of hij langs wil komen. Ik zal hem vragen of zijn vriend bij Sotheby's ze kan veilen. Twee weken geleden hintte ik bij Aart van der Want al dat ik deze schilderijen als onderpand wilde geven om geld te lenen. Hij reageerde er niet op. Hij adviseerde om Hannah de Zantis om hulp te vragen. Maar dat doe ik dus nooit. Ik ken haar daarvoor niet goed genoeg en nog niet lang genoeg.

Middernacht

Nooit ga ik met mijn horloge om naar de donkere kamer in Adonis. Behalve nu. Het is meteen van mijn pols gestolen. Ik heb het tien jaar gehad, met twee uurwerken erin. Heel jammer. Op de fiets dacht ik er nog over het toch terug thuis te brengen, maar vooruit, die ene keer. Ik sta me niet toe hierover van streek te raken. Ik gaf Eduard ook zo'n horloge met twee klokjes, wat hij nooit draagt, dus ik ga vragen of ik het terug mag hebben.

Die arme Van Damme is in Singapore opgehangen. Dit koninkrijk maakt geen indruk meer in Zuidoost-Azië. Beatrix zien ze gewoon niet zitten met haar verzoek om clementie.

23 september 1994

06:00 uur

Ik kon niet slapen omdat mijn lievelingshorloge weg is. Ik hoop dat Eduard het zijne nog heeft. Ik schrijf hem meteen een briefje. Het liefst zou ik nooit meer een stap in die ‘holen’ Adonis of Argos willen zetten.

16:00 uur

Ik probeerde het laatste hoofdstuk voor elkaar te krijgen maar het lukte me niet. Ik stuurde een opzet naar Paul, samen met 25 codetelegrammen.

Eduard belde. Hij had een fijne reis gehad en zei het horloge nog te hebben liggen. ‘Ik ben blij als jij het kan dragen.’ Hij

[p. 85]

had het manuscript gelezen en was geschokt. Hij adviseerde de codetelegrammen op te nemen.

De Indonesische ambassade belde, dat mijn visum voor Djakarta in orde is. De brief aan minister Alatas, die Indro Noto Suroto voor me in Djakarta postte, heeft gewerkt.

24 september 1994

Peter belde - hij wilde weten wanneer ik kom. Hij klonk prima. Mijn vertrek hangt af van het herstarten van mijn proces. Wim Kok heeft de plaatsvervangend ambassadeur van Singapore in Den Haag meegedeeld, dat er ‘een enorme grauwsluier’ over de betrekkingen tussen beide landen hangt vanwege de terechtstelling van Van Damme. Een krachtiger gebaar, zoals het terugroepen van een ambassadeur, zit er bij deze premier of zijn minister niet in. Van Mierlo zegt dat de Centrale Recherche Informatiedienst (cri) de zaak afschuwelijke schade heeft bezorgd door openlijk te verklaren dat deze Nederlander als drugskoerier werkte voor een Nigeriaanse criminele organisatie. De minister heeft keihard tegen Jos Slats gezegd, dat die informatie van de cri niet op waarheid berustte. De schade die de ongecontroleerde, zogenaamde inlichtingendiensten dit land veroorzaken, is onmetelijk en niemand doet er wat aan. Het parlement slaapt erdoorheen.

Ik had bezoek van Dick Gebuys, leraar in Heerlen, die een boekje over Louis Tobback meebracht. Hij was geïnteresseerd en leek me redelijk geïnformeerd. Hij wil dat ik in Heerlen en Dordrecht kom spreken (750 gulden samen). Ik bood aan ook een les op zijn school te geven.

Gert-Jan Dröge is op televisie met zijn ‘society’-reportage Wat zijn Hollanders toch eigenlijk proleten. En dat is dan de nieuwe chique, Henk van der Meijden, Gijs van de Westelaken, vreselijk wat een shit. Ik hoor er niet bij en heb er nooit bij gehoord. Glamourland heet het programma. Ik wilde eigenlijk televisie kijken, maar alle stations zijn absoluut shit. Dus stilte, een beetje slapen en straks misschien de hort op.

25 september 1994

Ik wilde in het Vondelpark in de zon gaan zitten, maar het was er zo druk, er was nergens een plekje vrij.

Eduard belde me. Mora was bij hem, en hij vroeg mij ook te komen. Ook zijn voormalig vriendje, de danser Paul Boos was er. Ik ben op zijn uitnodiging ingegaan, want ik bedacht me dat dit wel eens zijn reactie kon zijn op mijn opmerking dat hij me altijd van zijn vrienden weghield. Paul zag er nog uitste-

[p. 86]

kend uit, maar ik was me steeds bewust dat hij hiv-postitief was. Hij bleek een erg aardige jongen te zijn. Ed zorgde voor tussendoortjes met kroepoek en sambal badjak. Het was erg plezierig en dat moet ik Ed laten weten.

René van Praag zegt dat Oliver Stone in het Amstel Hotel logeert. Hij heeft mijn brief allang. Ik zet geen stap meer in zijn richting. Hij is niet te vertrouwen.

26 september 1994

Fidel Castro heeft tegen een Venezolaanse krant gezegd dat hij bereid is zijn hoofd aan Washington aan te bieden, wanneer de vs in ruil hiervoor de onafhankelijkheid van Cuba en de socialistische revolutie zouden erkennen.

In Irak zijn de rantsoenen verder verlaagd, als gevolg van de Amerikaanse blokkade van het land. De Veiligheidsraad heeft de sancties onlangs verlengd. Het is volmaakt misdadig om landen als Cuba of Irak te blokkeren omdat er regimes heersen die Washington niet aanstaan. De rest loopt achter de Amerikanen aan.

Peter ter Horst kan het niet laten om Gatsha Buthelezi te presenteren als een idioot.¹¹⁶ Terwijl het televisieprogramma Agenda net was begonnen met een gesprek met Zoeloeprins Sifiso, stormde Buthelezi met lijfwachten de studio in, waarbij glaswerk sneuvelde en wapens glinsterden voor de camera's. nrc Handelsblad bericht dat Buthelezi op die manier in enkele minuten stevige politieke averij opliep door zich als een ordinaire straatvechter te manifesteren en een politieke tegenstander de mond te snoeren. Sifiso had net gezegd dat Buthelezi eigenlijk nooit de traditionele eerste minister van de koning was geweest, toen de hel losbrak. Gatsha kennende, denk ik dat hij de aanval op zijn integriteit door een lid van de familie niet wilde laten passeren, en de meerderheid van de zwarten zal trots zijn op de prinselijke interventie van deze Inkatha-leider. Ter Horst kijkt nog altijd met polderogen naar wat zich in Zuid-Afrika afspeelt.

Op Haïti hebben schietgrage Amerikaanse mariniers bij een incident in een stadje in het noorden tien Haïtiaanse politiemensen doodgeschoten.

116 NRC Handelsblad, 26 september 1994

27 september 1994

Paul de Ridder had de hele namenindex klaar. Hij moet heel het weekend doorgewerkt hebben. Hij had in een noot een

[p. 87]

passage uit nrc Handelsblad toegevoegd die niet van mij was, maar oké, hij is jong en probeert het.¹¹⁷ Ik accepteer het.

Het kabinet gaat Hans van den Broek na al het getouwtrek toch voordragen als Eurocommissaris in Brussel.

117 Redactie: Dit was noot 27, op pagina 31 van Persona Non Grata.

28 september 1994

Oliver Stone heeft nergens meer op gereageerd. Dat zegt genoeg.

Ik heb Paul gebeld dat ik vrijdag wil komen. Ze waren dan in vergadering, maar ik ga erheen, en hoef mijn trein niet te betalen.

Hans Vermeer bevestigde dat op korte termijn een gesprek zal plaatsvinden tussen Jurgens, Wolffensperger en de secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken. Hij meent dat Persona Non Grata niet uit moet komen wanneer dat gesprek is. Hij vindt doorprocederen het laatste alternatief en zeer riskant. Mocht het daar toch op uitdraaien, dan zijn Ruud en Ria Lubbers de eersten die hij zou willen oproepen om te getuigen.

Arendo stuurde me een artikel uit Elsevier over de kosten van de monarchie, met details dat prinses Margriet haar hoeden bij Beatrix declareert, omdat zij dikwijls namens de koningin moet komen opdraven. Beatrix toucheert 14,5 miljoen gulden plus bijna 25 miljoen voor personeel, gebouwen, auto's en chauffeurs. In totaal berekent men de kosten voor de Oranje-familie op bijna 85 miljoen gulden per jaar. Dure houpaardjes. Weg met die handel. Om de mythe van een vader des vaderlands-totem overeind te houden? We geloven ook niet meer in Sinterklaas.

Ontmoette Frénk van der Linden. Hij las de afscheidsbrief van Lubbers en vond die uniek. ‘Hij geeft zich helemaal bloot,’ zei hij.

Henk Hofland schijnt een keer een voorgenomen interview van Frénk in Parijs geprobeerd te hebben te torpederen, wat mislukte. Nu praten Hofland en Frénk niet meer met elkaar. Hij vroeg zich hardop af: ‘What makes Hofland tick?’ Mijn antwoord was eenvoudig: ‘Money.’ Frénk had aanvankelijk moeite te geloven dat Hofland mij in 1974 daadwerkelijk met De Telegraaf had verraden, toen ik drie Sovjetdiplomaten op bezoek had. Hij maakte me ook attent op een banderol die de Papieren Tijger om het boek De Medialeugen had gedaan, waarin Hofland wordt geciteerd dat het voor de journalist soms (uit eigen belang) nodig is om te liegen. Weet waar ze dat vandaan

[p. 88]

haalden... Ook al staat hij als medewerker in de krant vermeld, Frénk komt nooit op de redactie en heeft een contract om twaalf stukken per jaar te schrijven.

Joesoef Isak publiceert een opmerkelijk artikel: krans bij graf sukarno zou teken van goede wil zijn.¹¹⁸ Dat is dus het Suharto-Abdulgani-Pamoe Rahardjo-plan, wat ik per brief aan het kabinet van de koningin heb afgegeven. Isak stelt dat Beatrix volgende jaar bij haar staatsbezoek, niet alleen eer aan Suharto als staatshoofd dient te verlenen, maar dus ook een krans zou moeten leggen bij het graf van Bung Karno, de grondlegger van de Republiek. De Indonesiërs hebben gelijk dit van Nederland - dus de koningin - te verlangen, maar is Den Haag er na 50 jaar rijp voor? Isak spreekt over ‘een geweldig gebaar’ als Beatrix ook in Blitar aan het graf van Bung Karno zou staan.

Isak, die benadrukt Sukarno goed gekend te hebben, schrijft dat de eerste Indonesische president, ‘meer nog dan Hatta en ook meer dan Sjahrir en zeker veel meer dan Suharto, een grote vriend van Nederland zou kunnen zijn en ook feitelijk was!’ Dat zeg ik dus al jaren, zoals ik dit persoonlijk in de tien jaar dat ik hem van nabij kende, heb ervaren. In Nederland waren slechts weinig mensen die me toen geloofden, en nog steeds zijn dat er niet veel. Ze zullen evenmin Joesoef Isak geloven, dit overigens ten eigen detrimente. Wat zal Beatrix uiteindelijk doen?

Erik Jurgens belde. Hij en Wolffensperger gaan niet met Joris Vos maar met secretaris-generaal Van den Berg praten. Ik weet niet wie dat is. Het blijft vreemd dat ik Jurgens het Persona Non Grata-manuscript heb gebracht en hij er nog steeds met geen woord over heeft gerept. Zo zijn de manieren in Den Haag.

118 NRC Handelsblad, 28 september 1994.

29 september 1994

Mijn brief van 24 augustus aan Strobe Talbott werd beantwoord door W. Scott Butcher, directeur van het departement voor de Filippijnen, Indonesië, Maleisië, Brunei en Singapore.¹¹⁹ Hij komt met het verhaaltje dat de vs op verschillende terreinen samenwerken met Indonesië en dat Clinton de uitnodiging van Suharto heeft geaccepteerd om bilaterale gesprekken te voeren. Ik vond het schaamteloos dat Talbott me niet zelf heeft geantwoord, en dat heb ik hem ook geschreven. Ook al haalt het niets uit, ik blijf het mijn plicht vinden de stommeriken in Washington attent te maken op fundamentele

119 Brief van 9 september 1994.

[p. 89]

denkfouten en hun meten met twee maten. Enerzijds installeren ze zelf eerste klas oorlogsmisdadigers en dan schreeuwen ze moord en brand over Castro, Noriega, Saddam en nu Cédras. Ze zijn echt niet goed bij hun hoofd in Washington.

In zijn debuut voor de 49ste Algemene Vergadering van de vn heeft Hans van Mierlo voorgesteld om een betrekkelijk kleine, zeer professionele, snel inzetbare vn-brigade van rond de 5.000 man op te richten voor het beheersen van conflicten, zoals bijvoorbeeld in Rwanda. Het lijkt me een lucide en haalbaar voorstel. De vvd bij monde van Frans Weisglas, viel hem direct aan. Weisglas, een adept van de vs-Israël-lobby, wil er niet aan omdat de Amerikanen alleen de dienst willen uitmaken. Ook Jaap de Hoop Scheffer viel Van Mierlo aan. Hoe kon hij zo'n voorstel doen zonder dit eerst bij het vertrouwelijk overleg in het parlement te hebben afgetast?¹²⁰

Ook al verdient Ben Knapen het niet, ik heb hem toch maar een kopie gezonden van de brief van generaal Pamoe Rahardjo met de suggestie dat Beatrix een krans zou moeten leggen bij het graf van Bung Karno. Om dezelfde reden heb ik ook Pieter Broertjes de brief die naar Beatrix is gegaan, doen toekomen. Mijn vriend uit 1953, Martin Portier belt me het afschuwelijke bericht door dat zijn vrouw niet meer tegen hem spreekt. Hij is van plan zich in een tehuis voor ouden van dagen in Heemskerk terug te trekken. Wat is er toch met deze atletische, Indische militair gebeurd, die ik 40 jaar geleden ontmoette, toen we allebei 28 jaar waren? Sinds zijn vrouw een ander hart heeft gekregen, was zij een ander mens geworden, beweert hij. Onzin. Het heeft nooit goed gezeten tussen die twee. Ik was getuige op hun huwelijk en nu dit. Ze hebben ook nog twee zonen. Martin zei een maand op ons gesprek te kunnen teren. Ik weet dat ik naar hem toe zou moeten, maar ik kom er niet toe.

Bij notaris Maarten Meijer heb ik de schuld aan de abn amro onder dwang moeten ondertekenen. De juridische vertegenwoordiger van de bank, mr. Jacob Baars, bedreigde me regelrecht door te zeggen dat mijn faillissement zou worden aangevraagd indien ik weigerde te tekenen. Ik voerde nog aan dat ze me ook nog rioolbelasting voor het huis dat ik vier jaar geleden aan de bank overdroeg, in rekening brachten. Waarop Baars glashard antwoordde: ‘Dat kunt u toch bij uw rekening voor de Staat tellen?’ Zo redeneert dit soort keurige mijnheren. Ik heb de verdomde papieren getekend, met de wetenschap dat ik

120 NRC Handelsblad, 29 september 1994.

[p. 90]

de bedreiging door de curator niet onvermeld zou laten in mijn Memoires.

30 september 1994

Casper Bake zag er steengoed uit. Hij heeft nu een hoge positie bij de Nederlandse Spoorwegen. De scheiding met Carine gaat gepaard met onplezierige (financiële) zaken. Elvira, zijn nieuwe vriendin, klaagt nu al over een gebrek aan emoties bij Casper. Maar dat is niet waar. Ze manifesteren zich anders, dat is het. Er was nooit verandering of twijfel over zijn gevoelens voor mij. Hij nam het schilderij van Javaanse sawah's van Dake mee dat mijn grootvader aan mijn vader gaf, en mijn vader op mijn 40ste verjaardag aan mij. Hij gaat proberen het voor me te veilen. Het gaat me zeer aan het hart. Het is natuurlijk alleen maar ‘een ding’, maar het betekent heel veel voor me. Ik wilde het altijd bij me houden en later voor Loet Kilian bestemmen. Dat kan dus niet. Toch blijf ik er kalm onder, want de rode knop in Den Haag heeft zich nu eenmaal voorgenomen niet op te zullen houden voor ik fijngemalen ben. Maar dat is een misrekening. Ik zal me nooit overgeven, nooit.

Trein naar Breda

Deze trip kost me 30 gulden, terwijl ik gratis had kunnen reizen. Doodzonde. Het zal me niet nog eens gebeuren.

Trein naar Amsterdam

Ik ben in Breda bij de Papieren Tijger geweest. We hebben van 11.30 tot 14.15 uur alles doorgelopen, het verliep als een tiet, geen problemen. Ze hebben voor mijn boek een aardige cover bedacht met het Haagse Torentje als illustratie. Het boek is er tegen 21 oktober. Paul de Ridder is zeer consciëntieus en bekwaam. Hij heeft suikerziekte. Zijn compagnon was een lekkere kerel (met vrouw en twee kinderen), Jan van Herp. Geloof dat ze bang waren dat ik problemen zou veroorzaken, en leken opgelucht toen alles vlot verliep.

Met Jos Slats schijnt iets verkeerd te zijn gelopen, wat ik jammer vind. Jos heeft iets nagelaten, wat hij gezegd had te zullen doen, wat me eigenlijk niet verbaast. Toen we aan het moment van het tekenen van een contract toekwamen, zei ik dat ik het niet had gelezen (wat waar is) en er geen moer van begreep (wat ook waar is). Ik tekende het ter plekke en onderstreepte dat het me ook geen moer kon schelen. Ik zou inkomsten van het boek toch aan de Sociale Dienst moeten opgeven. Gertjan van Beijnum van Kleintje Muurkrant was er ook. Gertjan die zelf

[p. 91]

een kraker is en van 1.100 gulden leeft - ‘ik wil kunnen doen wat ik wil’ - in een commune van 25 mensen in Den Bosch, gaf me spontaan 30 gulden voor de trein terug, wat ik zeer waardeerde.

Westerkade

De hele tekst van Hofland op het banderol rond De Medialeugen luidt: ‘“Bij de volle waarheid zijn dikwijls tegengestelde belangen betrokken, en dan kan het doelmatig zijn het eigen belang te sparen door te liegen.” H.J.A. Hofland.’ Als dat mijn credo was geweest in het conflict rond Nieuw-Guinea, zou ik nooit ofte nimmer hebben gezegd wat ik deed, namelijk de waarheid vertellen dat de Papoea-kwestie een hopeloos achterhoedegevecht was, wat we zouden gaan verliezen. Het was het landsbelang dat ik de feiten vermeldde, het was mijn eigen belang dat ik ze verzweeg, of à la Hofland er over gelogen zou hebben. Dan was Luns ook nooit op de onzalige gedachte gekomen mij levenslang de rode kaart te geven. Dan woonde ik nu niet op Westerkade 3d.

Rumoer over het feit dat de Haagse justitie eergisteren vier huiszoekingen heeft verricht in het kantoor en bij drie bestuursleden van Stichting Opstand.¹²¹ Er werden computers, bestanden, het archief en tal van persoonlijke bescheiden in beslag genomen. Veertig agenten werden ingezet. Het is niet te geloven dat zulke Gestapo-methoden onder een paars kabinet worden getolereerd.¹²²

Boris Jeltsin kwam uit de vs en landde in Ierland, waar hij door premier Reynolds werd opgewacht. Hij was te dronken om naar buiten te komen. De premier ging naar huis en Jeltsin vloog door.

Dick Verkijk is voor vijf jaar uit Joegoslavië gezet. Ons ministerie van Buitenlandse Zaken protesteerde meteen. Dat komt

121 NRC Handelsblad, 30 september 1994.

122 Redactie: Stichting Opstand was een collectief dat onderzoek deed naar armoede, kapitalistische productie, en verzet. Twee medewerkers van het collectief, Jan Müter en Hans Krikke, werden later gearresteerd en beschuldigd van politiek terrorisme. De aanhouding werd gemotiveerd doordat er een artikel van Hans Krikke en Jan Müter in het blad Konfrontatie was verschenen. Dit politiek maandblad had enige tijd voor de arrestatie van de Opstand-leden een zelfinterview van RaRa geplaatst. In zijn boek Dagboek van een RaRa-terrorist (Papieren Tijger, Breda, 1996) beschrijft Hans Krikke deze gebeurtenis en de persoonlijke gevolgen ervan. Uitgever Paul de Ridder van Papieren Tijger, was voorzitter van de stichting die maandblad Konfrontatie uitgaf. De medewerkers van Konfrontatie, maar ook van Papieren Tijger werden in die tijd door de inlichtingendiensten scherp gevolgd en lastiggevallen. De link die Oltmans nu heeft gekregen met links-radicale politieke activisten via de uitgave van Persona Non Grata door Papieren Tijger, zal door de inlichtingendiensten niet onopgemerkt zijn gebleven.

[p. 92]

me goed uit. Dat wordt een significante inlas die ik morgen zal schrijven, dan is het maandagochtend bij Paul de Ridder. Waarom protesteerde Buitenlandse Zaken niet toen ik zonder opgaaf van redenen uit Zuid-Afrika werd gezet? Omdat Buitenlandse Zaken zelf aan Pretoria had gevraagd mij eruit te gooien nog voor Lubbers op bezoek zou komen. Toen de premier dit ontdekte, nam hij me zelf mee terug. Hij zei natuurlijk nooit in het openbaar wat hij wist van de smerige streken van de ambtenaren, maar deed er wel iets tastbaars aan.

Admiraal Elmo Zumwalt, mijn goede kennis uit de jaren tachtig, toen ik probeerde hem met Georgii Arbatov in contact te brengen om ontspanning te helpen bevorderen, en zijn vreemde ideeën over de ussr bij te slijpen, bezoekt op dit moment Hanoi.¹²³ De idioot zegt recht voor zijn raap dat hij er geen spijt van heeft en weer Agent Orange zou inzetten als de oorlog dat noodzakelijk maakte.

Anthony Speath berichtte in Time dat er in Vietnam rekening mee wordt gehouden dat de Amerikaanse chemische oorlogvoering bij zeker drie generaties genetische schade veroorzaakt.¹²⁴ Er is 1,3 miljoen hectare door de chemische oorlogvoering besmet geraakt. In een Amerikaans rapport van 2.000 pagina's staat dat ‘dioxin, the poison in Agent Orange, causes cancer, failed embryo development and immune-system disororders’. In totaal is meer dan 42 miljoen liter Agent Orange door Amerikaanse vliegtuigen afgeworpen boven Vietnam, waar in totaal 170 kilogram dioxine in was verwerkt. Speath meldt: ‘A few millionths of a gram is enough to kill a laboratory animal.’

Wie zijn sinds de Eerste Wereldoorlog weer met chemische en biologische oorlogvoering begonnen? Zumwalt is naar de effecten van Agent Orange op mensen gaan kijken, bijvoorbeeld in het plaatsje Thanh Xuan nabij Hanoi, waar hij kennis maakte met 70 gehandicapte kinderen die vaders hadden die tijdens gevechten met Agent Orange waren besproeid. De zoon van de admiraal was een luitenant op een patrouilleboot van de marine op Vietnamese rivieren. Hij is op 43-jarige leeftijd aan de ziekte van Hodgkin plus een weinig voorkomend lymfoom overleden. De kleinzoon van de admiraal, Russell (17) vertoont ‘chromosomal damage and learning disabilities,’ welke aan de na-effecten van Agent Orange worden toegeschreven, die grootvader zo vriendelijk was boven Vietnam te laten uitsproeien. Vrouwen in het zuidelijke deel van Vietnam hebben

123 Zie Memoires 1977-1982.

124 Time, 26 september 1994.

[p. 93]

als gevolg van intense besproeiingen tienmaal zoveel miskramen en tweemaal zoveel abnormale geboorten als in het noorden. Wanneer de admiraal tijdens zijn bezoek aan Vietnam benadrukt het zeker weer te zullen doen, heb je eigenlijk met een eerste klas Amerikaanse oorlogsmisdadiger te maken. In de jaren dat ik hem kende en met hem correspondeerde, leek hij een charmante, on-Amerikaanse heer, getrouwd met een Russische prinses en minder lomp en ongecultiveerd dan de meeste van zijn soortgenoten in Washington. Hitler maakte op de hertog van Windsor indertijd ook zo'n aardige indruk.

Zelfs op cnn zei Zumwalt dat hij het weer zou doen, omdat het ‘levens’ gered zou hebben. Hij bedoelt dan wel de levens van Amerikaanse soldaten, die ongevraagd in Vietnam aanwezig waren en reduceert de autochtone bevolking van Zuidoost-Azië wel erg gemakkelijk tot ‘dingen’. Chemische bedrijven die Agent Orange fabriceerden, hebben 180 miljoen dollar aan schadevergoedingen uitgekeerd. Er zijn 38.000 claims verrekend. Ze zijn goed ziek daar in de vs, zoals zij hierover denken, te beginnen bij Zumwalt zelf. Wacht maar als de vs ooit zelf door chemische oorlogvoering zouden worden getroffen, dan zullen ze misschien pas leren uit andere vaatjes te tappen.

Ik zag op het station in Breda de The Moscow Times liggen, die door Derk Sauer wordt gerund. De prijs: 12,50 gulden. Zal het ooit uitkomen hoe Derk van de Nieuwe Revu - en met wiens steun en financiering - in Moskou terecht is gekomen om het daar tot krantenmagnaat te brengen? Ik ben overtuigd dat die overstap geen zuivere koffie is geweest. Als gewoonlijk kraait geen haan naar dergelijke inlichtingendienstenoperaties.

1 oktober 1994

De Nationale Ombudsman zond me andermaal keihard zijn 41 pagina's tellende rapport. Ik heb het nu toch doorgelezen. Zonde van de tijd, moeite en geld.

Vanavond werd aangebeld. Er kwam een oude heer naar boven. Het bleek Mischa de Boer (58) te zijn, eens een aantrekkelijke, dashing Indische jongen.¹²⁵ Hij had vorig jaar een hersenbloeding gehad, had een week in coma gelegen, en een hersenoperatie ondergaan en was lichamelijk een wrak geworden. Ik was geschokt. Ik had hem twintig jaar niet meer gezien. Ik ben bang dat ik mijn verbazing slecht heb verdoezeld.

Eduard vindt dat een groot deel van het verhaal over jfk niet in het boekje moet. Het verzwakt het nodeloos. Hij heeft ge-

125 Zie Memoires 1967-1968 en 1973.

[p. 94]

lijk. Ik haal het er morgen meteen uit. Eduard verbaasde zich over deze reactie, maar als iemand iets zinnigs zegt, luister ik. Ook als Eduard zegt dat ik niet kan luisteren.

2 oktober 1994

De Journalist kondigt het vertrek van Wim Klinkenberg aan, na 25 jaar nvj-bestuurder te zijn geweest. Allerlei vrienden prijzen hem de hemel in. Ik heb hem waarschijnlijk het langste gekend (in ieder geval twintig jaar langer dan Hans Verploeg) en kan stellen zeer langdurig uitstekend met hem bevriend te zijn geweest. Mij is niets gevraagd, want in de ogen van de nvj ben ik afgeschreven.

Aad van Cortenberghe refereert aan Wim en mij als tijdbommen, die ieder moment zouden kunnen ontploffen. ‘De overeenkomst ligt in het briljante individualisme dat beiden in zich bergen. Maar de verschillen zijn groter. Oltmans altijd voor zichzelf in de weer en anderen daarbij gebruikend als instrument. Klinkenberg altijd voor anderen in de weer en zichzelf bespelend als een cello waaraan de wonderlijkste klanken, ook wonderschone dissonanten, ontlokt konden worden. De eerste een vakbondsconsument, de laatste een investeerder. Het zal duidelijk zijn Wat me oneindig veel liever is.’ Ik herinner me Van Cortenberghe niet. Hij is kort voorzitter van de nvj geweest. Hij zal niet weten, zoals de meesten, waar mijn gevecht eigenlijk over gaat. Ze kletsen mee zonder zich te vergewissen van het feit, dat ik me in 1961 heb ingezet een derde oorlog met Indonesië te helpen voorkomen, waarbij ik een levenslange rode kaart in Den Haag opliep.

Ik mis Lex Poslavsky. Net als John van Haagen. Zij zouden blij geweest zijn dat Persona Non Grata verschijnt.

Gerrit Jan Wolffensperger belde om te bevestigen dat hij mijn zaak met Hans van Mierlo had besproken. De minister had de zaak naar secretaris-generaal van Buitenlandse zaken Van den Berg verwezen, het bekende afschuifsysteem van laat een ander maar verantwoordelijk zijn. Ook Jaap de Hoop Scheffer zou meegaan, met Jurgens en Wolffensperger, om met de secretaris-generaal te spreken.

3 oktober 1994

Mandela zegt op televisie dat de infrastructuur van Zuid-Afrika beter is dan die van andere Afrikaanse landen. Ik hoop dat hij en het anc nooit vergeten dat het feit dat Zuid-Afrika het enige Afrikaanse land is met een eerstewereldeconomie en -infrastructuur juist de verdienste van apartheid is geweest. Wan-

[p. 95]

neer in 1960 Zuid-Afrika - als de rest van het continent - begonnen zou zijn met het invoeren van one man one vote, zou het in 1994 in Zuid-Afrika net zo'n bende zijn geweest als in de meeste Afrikaanse landen. Mandela noemde de wijze waarop het land van apartheid naar vrijheid overstapte, uniek in de wereld, waar hij meer dan gelijk in heeft.

Paul de Ridder was het meteen eens met het schrappen van een deel van het jfk-stuk. Interessant, Eduard had dus gelijk en speelde een rol bij de finale versie van het boekje.

Rudy Kousbroek is niet goed bij zijn hoofd. Hij heeft zich geroepen gevoeld om op het artikel van Joesoef Isak te reageren. De idioot stelt voor dat hare majesteit geen krans bij Bung Karno, maar bij het graf van Soetan Sjahrir zou leggen. Hij zegt dat het geheugen de mensen in de steek laat en dat er een soort romantische waanzin zou bestaan, welke geneigd is opnieuw Sukarno te verheerlijken. Wanneer hij dan Sukarno een grotere ramp voor Indonesië noemt dan de huidige fascistische cia-generaal, die verantwoordelijk is voor het vermoorden van honderdduizenden landgenoten, die de cultuur van de massale corruptie op alle niveaus van de samenleving als norm invoerde en zichzelf en zijn familie en vrienden fabelachtige rijkdommen toe-eigende, dan vraag je je af hoe een dergelijke verzameling onzin en onjuiste informatie hoe dan ook op de opiniepagina van nrc Handelsblad terecht heeft kunnen komen.

Ik schreef Jaap de Hoop Scheffer dat ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is, al is het ene vogeltje muzikaler dan het andere. Ik herinnerde hem aan onze enige ontmoeting, gearrangeerd door Hans Gualthérie van Weezel en ik wees hem erop dat zijn partijgenoot Lubbers me in het Torentje ontving en meenam naar Zuid-Afrika, terwijl De Hoop Scheffer zelf nog nooit een brief van me beantwoordde. Ik vroeg hem nog eens met Lubbers te telefoneren alvorens mee naar Van den Berg te gaan. Hij weet ook niet waar mijn zaak over gaat.

4 oktober 1994

Fabio en Elfra Erasmus zijn op bezoek uit Zuid-Afrika. We dronken koffie bij Eduard. Elfra zei dat de zogenaamde vrijheid in Zuid-Afrika in essentie de derdewereldtoestanden in het land vergroot, ten koste van de eerstewereldaspecten. Zo is het precies. De stakingen zijn hopeloos en de misdaad neemt hand over hand toe. Volgens Fabio kan de boel alleen maar verbeteren als de economie verbetert, maar dat vraag ik me af.

Later kwam ik bij Eduard terug op dit gesprek. Ik had met Eduard altijd ruzie over Zuid-Afrika omdat ik vond dat hij er

[p. 96]

te weinig vanaf wist om een oordeel te kunnen vellen. Maar nu heeft hij uit Zuid-Afrikaanse monden hetzelfde gehoord als wat ik hem altijd zei.

Ik sprak met oud-ambassadeur Sukrisno af dat ik minister Ali Alatas in Djakarta zou schrijven, met de vraag of Pak Krisno voor het eerst sinds 1965 weer thuis mag komen. We hebben de Indonesische situatie in detail besproken en hij is het eens met mijn analyse. Hij was het ook eens dat Kousbroek geen benul heeft waarover hij bazelt.

Dirk Vlasblom schrijft dat Suharto tijdens de herdenking van de staatsgreep van 1 oktober 1965 bijna is gestruikeld.¹²⁶ Hij verloor even zijn evenwicht bij het beklimmen van de trappen van het monument. Wankelde die ploert maar echt. Vlasblom meldt tevens dat Manai Sophiaan, naaste medewerker van Bung Karno en oud-ambassadeur in Moskou, onlangs in eigen beheer een boek publiceerde dat benadrukt dat de president niet bij de 30 september-beweging van 1965 betrokken is geweest. Het is voor mij totaal onbegrijpelijk dat Vlasblom vervolgens schrijft: ‘Het minst overtuigend is Sophiaans stelling dat de cia was betrokken bij de coup.’ Langzamerhand weet de hele wereld dat 1965 een cia-coup was, maar de correspondent van nrc Handelsblad in Djakarta doet of zijn neus bloedt en kent de vrijgekomen informatie, vooral in de vs zelf, dus niet. Ik kende Sukarno van haver tot gort. Iedere gedachte in de richting dat Bung Karno deel zou hebben uitgemaakt van een complot tegen zijn eigen regering, met als onderdeel het vermoorden van hem getrouwe generaals, zegt meer over degenen die dergelijke gedachten uiten, dan over Bung Karno. Een ieder die de mind of het leven van Sukarno nauwkeurig onder de loep neemt, zal constateren dat hij een man was die elke vorm van geweld afwees, en altijd musjawarah (overleg plegen) voorstond om mufakat (overeenstemming) te bereiken. Ik weet dit en kende hem voldoende om zeker te zijn dat men op 30 september 1965 zonder zijn medeweten een aantal generaal is gaan arresteren, op verdenking van een cia-samenzwering, die er dus ook inderdaad was. Vreemd dat Vlasblom, die al vele jaren met Indonesië bezig is, zijn lezers onzin blijft presenteren. Nog vreemder dat nrc Handelsblad die onzin klakkeloos afdrukt.

Eduard gaat morgen naar Singapore en Djakarta. Ik zal hem vragen Joesoef Isak te bellen met het verzoek contact met mij op te nemen over een vliegticket en een boekje over Sukarno.

126 NRC Handelsblad, 4 oktober 1994.

[p. 97]

5 oktober 1994

Vannacht belde Menno dat hij toch over zijn toeren was geraakt door de dood van Richard en zich in een klooster in Brabant wil laten opnemen.

Vanochtend had ik een gesprek met Vermeer in Amstelveen. De comparitie wordt weer opgestart en Ruud Lubbers wordt als eerste getuige opgeroepen. Vermeer heeft de nvj een aanmaning gestuurd om, zoals met Wim Klinkenberg en de nvj was afgesproken, zijn bescheiden honorarium betaald te krijgen. De nvj belde hem dat ze zijn nota waren kwijtgeraakt. Hij zou een nieuwe sturen.

Wim Kok steunt het plan van Hans van Mierlo om een snelle vn-brigade in het leven te roepen. Ook de ministers Voorhoeve van Defensie en Pronk van Ontwikkelingssamenwerking staan erachter.

Frénk van der Linden denkt dat ik Hoflands uitspraak over de noodzaak van liegen in eigen belang, verkeerd heb gelezen. Frénk verwart in zijn brief ook nog het woord lezen met liegen. Ik ben het niet met hem eens. Ik begrijp precies wat mijnheertje bedoelt. Ik ken hem tenslotte door en door.

De nvj slooft zich uit voor Dick Verkijk. Hans Verploeg riep zelfs direct de hulp van Hans van den Broek in. Bij mijn uitwijzing verroerde de nvj geen vin, terwijl ik in 1992 nog zeer close met Wim Klinkenberg was. De Europese Unie gaat zelfs een protest naar Slobodan Milošević sturen over Verkijk. Hans van Mierlo bracht de zaak ter sprake in de Europese ministerraad in Luxemburg. Voilà.

Erik Jurgens belde dat Oosting diens chef d'oeuvre ook naar hem had gezonden. Erik gelooft de Nationale Ombudsman blindelings, ook dat de bvd geen rol zou hebben gespeeld bij mijn uitwijzing uit Zuid-Afrika. Erik belde me een tweede keer, om te herhalen dat het Oosting-rapport buitengewoon gedegen was. Ik heb thans op aandrang van Jurgens de 41 pagina's herlezen. Het stuk is een hoogste ergerlijke, juridisch onderbouwde rechtvaardiging van het gedrag van Buitenlandse Zaken, de bvd en de idb. Zo werden Viljoen en Groenewald niet gehoord, dus nu lijkt het alsof ik de cia-affaire heb verzonnen, terwijl Groenewald telefonisch aan Sondaal bevestigde dat ik als cia-agent te boek stond. Geknoei onder onder auspiciën van de Nationale Ombudsman.

6 oktober 1994

Vermeer is bezig het proces nieuw leven in te blazen. Hij schreef rechter-commissaris Punt dat hij de comparitie wil

[p. 98]

voortzetten en vroeg Punt een datum daarvoor aan te wijzen.¹²⁷

Ben met Fabio en Elfra Erasmus bij een Chinees gaan eten. Later wandelden we op de Walletjes. Zij keken hun ogen uit.

Hans van der Voet, directeur van de rvd, belde of ik hem morgen in Den Haag wil bezoeken. Ik heb afgesproken aankomende vrijdag naar hem toe te gaan.

127 Zie bijlage 53.

7 oktober 1994

Er is een rel gaande in de zaak Van Damme tussen Hans van Mierlo en Gerard Spong. De minister heeft in het parlement gezegd dat niemand rond Van Damme Spong had gevraagd zich met die zaak te bemoeien. Gerard had dus ten onrechte het rapport van de Centrale Recherche Informatiedienst over Van Damme opgevraagd ‘dat mogelijk informatie bevatte welke een ander licht wierp op de zaak Van Damme.’ Volgens Van Mierlo heeft Spong de landsadvocaat misleid.¹²⁸ Ze kunnen er anders op Buitenlandse Zaken en bij Pels Rijcken ook behoorlijk wat van, wat misleiden betreft. De pot verwijt de ketel.

Hans Vermeer zendt me passages uit de werken van Justinianus en Gaius, die mijn vader uit het Latijn in het Nederlandse vertaalde.¹²⁹ Vermeer meent dat mijn vader met het begrip ‘heterdaad’ geen dekkende vertaling heeft gevonden voor de Latijnse term ‘manifest’.

Wim Klinkenberg heeft de Zilveren nvj-speld ontvangen. Vreemd dat noch hij, noch Hans Verploeg me voor een dergelijke plechtigheid meer uitnodigen, ook al ben ik sinds 1960 (betalend) lid geweest van de nvj.

Ik heb Jos Slats gemeld dat het proces hervat wordt en dat Lubbers wordt opgeroepen te getuigen. Ik ben hem de brief van Vermeer aan Punt, De Medialeugen en een uitdraai van Persona Non Grata gaan brengen. De hemel mag weten wat hij ermee gaat doen. Harry Lockefeer liep langs en hield een toespraakje over Vischjager. Toen ik over Lubbers en mijn bezoek aan hem in het Torentje begon, liep hij verder.

Jos Slats neemt terecht Spong in verdediging tegen De Hoop Scheffer, Weisglas, Van Traa en Van Mierlo zelf.

Ik ben zeer opgewonden over de krant van morgen. Jurgens had gezegd: ‘De druk op de ketel houden.’ Okay, ik doe precies dat. Morgen of maandag zien Van Mierlo, Wolffensperger

128 De Volkskrant, 7 oktober 1994.

129 A.C. Oltmans, De Instituten van Justinianus, Tjeenk Willink, Zwolle, 1941. A.C. Oltmans, De Instituten van Gaius, Tjeenk Willink, Zwolle, 1954.

[p. 99]

en de hele bups het bericht, dan hebben ze er volgende week een onderwerp bij om over te praten.

Er is weer het nodige rumoer rond de cia. Het blad The Nation heeft bijvoorbeeld onthuld dat de cia rechtse paramilitaire knokploegen op Haïti oprichtte, om aanhangers van president Aristide overhoop te schieten. Wanneer men de oorlogsmisdaden van Amerika na 1945 eens op een rij zou zetten en bij elkaar optellen, dan zullen de Khadaffi's en Saddams van deze wereld bij de Amerikanen als amateurs overkomen. cia-directeur James Woolsey heeft voor het Congres toegegeven in een aantal gevallen te hebben gefaald. Het is allemaal veel ernstiger dan in Washington boven water komt. De bezem moet er door, net als in Den Haag, maar staatjes binnen de staat zijn nauwelijks te corrigeren, laat staan te controleren.

Minister Tariq Aziz van Irak heeft in de Algemene Vergadering van de vn gezegd dat de Verenigde Naties niet het recht hebben chantage jegens Irak te bedrijven, omdat ze in de zak van Washington zitten. De man heeft volkomen gelijk. Madeleine Albright nam meteen het woord en zei: ‘I just listened to one of the most ridiculous speeches ever.’ Amerikanen begrijpen niet wat er werkelijk speelt in het Midden-Oosten. Van mij mag Saddam Koeweit een tweede keer schoonvegen en een einde maken aan door Amerika veroorzaakte ellende in die regio. Clinton zei meteen op een persconferentie dat Bagdad niet moest denken dat Irak nu niet scherp in de gaten wordt gehouden omdat de aandacht van Washington op Haïti gericht zou zijn.

8 oktober 1994

Clinton stuurt een vliegdekschip naar de Golf vanwege de Irakese troepenbewegingen aan de grens van Irak.

De ussr was aan ‘nieuw denken’ toe, maar anders de vs wel - om niet te spreken van Den Haag.

Jos Slats heeft in de Volkskrant het toegezegde stuk gepubliceerd.¹³⁰ Ik word natuurlijk weer als publicist opgevoerd en ik jubelde helemaal niet over deze laatste brief van Lubbers, laat staan dat ik deze als ‘een geschenk uit de hemel’ beschouwde. Waarom schreef hij dit? Waarom spreekt hij over mijn witte vleugel die ik in Zuid-Afrika moest verkopen? Ik heb nooit een witte vleugel gehad. Maar binnen de mogelijkheden die ik heb, moet ik misschien erg blij zijn met dit prominente artikel in juist deze krant. Maar toch vind ik het een naar stuk.

130 Zie bijlage 54.

[p. 100]

Ik ben vanmiddag naar Amstelveen gefietst en heb Vermeer de beiden boeken van Justinianis en Gaius die mijn vader vertaalde als blijk van appreciatie voor zijn inspanningen in mijn gevecht tegen de Staat gebracht.

Toen ik terug was belde Aart van der Want dat het artikel van Slats juist ‘uitstekend’ was en duidelijk aangaf hoe ik genaaid was, en Lubbers me nu een duw in de rug had gegeven. Ebbe Rost van Tonningen belde even later en zei vrijwel hetzelfde. Aangename momenten na een zure start vandaag vanwege het artikel van Slats.

Lubbers kwam vandaag op het Catshuis - met Ria present - en kreeg namens Beatrix het Grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw omgehangen door Wim Kok. Nadat Lubbers deze hoogstmogelijke onderscheiding ongehangen had gekregen, verdween hij vrijwel meteen in de tuin voor ‘een wandeling’. Dat is iets wat Nixon en Kissinger in Moskou deden tijdens de top met Brezjnev. Zoals De Kerk op Tuynhuys moet zijn afgeluisterd, zo is Lubbers waarschijnlijk ook zijn hele politieke leven in de gaten gehouden. Zijn val is nu zo diep - ondanks het Grootkruis dat Beatrix en Kok bekokstoofden - dat er meer moet zijn dan dat het argument dat hij door zijn bruikbaarheid heen is.

9 oktober 1994

Anne Knulst belde. Zij had de drukproef van Persona Non Grata gelezen en vanmorgen ook het artikel van Jos Slats. ‘In the beginning I found the tone in your manuscript too petulant. I would have been more sarcastic, but such is your nature. My first reaction was: Willem stop being a cry-baby. But then I read on and on and your book stretched my credulity. I knew how the Dutch were through my marriage with Cor. Our house always had so many knil officers as our guests. Cor was last in the Dutch Indies in 1928. Your book shows how vindictive the Dutch really are, how narrow-minded and how revengeful.’

Wat er hier of op cnn over Irak en Saddam wordt gedebiteerd, is je reinste onzin. Bij nova wordt Michael Stein uit de kast gehaald met zijn onverholen pro-Israël standpunten. Nergens worden de legitieme argumenten van Bagdad weergegeven, dus dat moet verkeerd aflopen. Zoals alles op een drama uitloopt, wanneer men de argumenten van de tegenpartij niet serieus neemt.

De kleuren in het Vondelpark verbleken. Een herfstgeur hing boven het gras. Het regende voor een keer niet.

[p. 101]

Arendo Joustra kwam langs. Hij was verbaasd over het stuk van Slats. ‘Als hij nu straks ook maar over je boekje schrijft.’ Natuurlijk doet Jos dat. Dat hebben we afgesproken. Maar Arendo had me drie weken geleden gebeld dat we op een terrasje koffie zouden gaan drinken; ik hoorde niets meer van hem. Ik zal niet weer op hem rekenen. Dat kan niet. Bovendien, hij leest mijn Memoires alleen vanwege de nichtenverhalen.

Ik heb Pieter Broertjes geschreven om te bedanken voor de publicatie van Jos Slats.¹³¹ Heb tegelijkertijd bepleit, dat de Volkskrant als eerste krant straks Persona Non Grata gaat bespreken, tegelijk met of net na Arendo in Elsevier.

131 Zie bijlage 55.

10 oktober 1994

Een advocaat, die zei uit Djakarta te zijn overgekomen om me te spreken, belde. Ik zal hem straks ontmoeten.

Eduard is terug. Hij sprak op het vliegveld in Djakarta met Joesoef Isak en besprak mijn verblijf daar in januari en februari.

Time publiceert een nieuw onderzoek naar seks in Amerika. ‘It's hard to imagine a culture more conducive to feelings of sexual inadequacy than the us in the 1990's,’ schrijft Philip Elmer Dewitt. ‘Tune in to American soap operas. Flip through the magazines. Listen to the talk shows. Lurk into the seamier corners of cyberspace. What does one see and hear? An endless succession of young hard bodies preparing for, recovering from or engaging in constant, relentless copulation. Sex is everywhere in America - and in the ads, films, tv shows and music videos it exports abroad.

Life in the twilight of the 20th century is a sexual banquet to which everyone else has been invited.’¹³²

Wat dit betreft ben ik door de jaren die ik in de vs heb gewoond, inderdaad ‘een ander mens’ geworden. Amerikanen hebben de blow job uitgevonden en zijn er absoluut heer en meester in. Ik ben in de vs op dit punt volkomen verpest geraakt. Ze zijn daar totaal gericht op de penis. Ik heb me duizendmaal het hoofd gebroken over wat er de oorsprong van zou kunnen zijn. Waarom grijpen Amerikanen direct naar je pik en willen zij die met huid en haar verorberen? ‘A generation of college students picked oral sex as a culturally acquired preference up in the 70's from seeing actress Linda Lovelace do it in Deep Throat. Next thing you knew, it was in Cosmo with rules about how to do it.’ Ik stuur het artikel naar Peter.

132 Time, 17 oktober 1994.

[p. 102]

Centraal Station

Ontmoette van 11:10 tot 12:50 uur oud-ambassadeur Sukrisno en advocaat Amin Arjoso uit Djakarta in de eerste klasse wachtkamer. Hij zei dat Pak Pamoe Rahardjo hem had gevraagd mij te bezoeken. Ik schreef hem een briefje, dat wanneer hij een ticket zou regelen en Guruh Sukarno's huis bij Kalibata beschikbaar zou stellen, ik twee maanden naar Djakarta zou kunnen komen om een boek over Bung Karno te schrijven. Sukrisno bracht me de memoires van ambassadeur Sophiaan, die ook een aantal bladzijden uit mijn boek Den Vaderland Getrouwe schijnt te hebben geciteerd.

Men wil mij in Indonesië als getuige oproepen in het onderzoek naar 1 oktober 1965. Amin Arjoso vertelde dat hij een artikel van Wim Wertheim, bloed zonder tranen, in het Indonesisch had vertaald en daardoor een gevangenisstraf van zeven jaar had gekregen. Toch redeneerde de advocaat dat generaal Franco er ook in was geslaagd om een fascistische staat om te bouwen tot een democratische bestuurd koninkrijk. Dus waarom zou Suharto niet iets dergelijks kunnen bereiken? ‘Omdat hij een verrader en een massamoordenaar is,’ antwoordde ik. ‘Er zal nooit iets constructiefs met die man zijn te bereiken, dus hij moet gewoon worden uitgeroeid.’

Trein naar Oldenzaal

Er is een nieuwe rel gaande rondom Irak. Amerika zegt dat Saddam een nieuwe aanval op Koeweit voorbereidt. Dus Washington stuurt maar vast weer 36.000 soldaten naar de regio. Caryle Murphy berichtte in The Washington Post dat Saddam slechts onrust wil veroorzaken om van de sancties tegen zijn land af te komen. Madeleine Albright noemde in de vn de Iraakse troepenbewegingen ‘a hostile act’.

Raoul Cédras heeft het wijste besluit genomen en Haïti verlaten. Het kabinet Kok heeft besloten vijftien leden van de Koninklijke Marechaussee naar Port-au-Prince te sturen als Nederlandse bijdrage aan deze illegale Amerikaanse operatie. Ze zijn niet goed bij hun hoofd.

Zelfs minister Warren Christopher heeft in Washington toegegeven dat het waar is dat de cia jarenlang Emmanuel Constant, leider van de Haïtiaanse paramilitaire moordcommando's fraph, financierde. Hij spioneerde eveneens voor Washington in de jaren dat fraph een terreurbewind voerde tegen de democratische oppositie. We weten over de constante misdadigheid van de cia hoogstens het topje van de ijsberg. De cia heeft Japanse conservatieven zwaar in de kaart gespeeld en financieel

[p. 103]

ondersteund om Japan om te bouwen in een bolwerk tegen het communisme. Miljoenen werden geïnvesteerd als onderdeel van de Koude Oorlog. Vooral diende te worden voorkomen dat de socialisten aan de macht zouden komen. The New York Times zette er drie journalisten op met opzienbarende resultaten.

Jan Mets geeft een boek over tarieven van vliegtickets uit van ‘zakenman’ Hugo van Reijen. Vrij Nederland wijdt er een artikeltje aan.¹³³ Noch bij Mets, noch bij Vrij Nederland is men op de gedachte gekomen om na te gaan wie die mijnheer Van Reijen eigenlijk zou kunnen zijn, die zich uitgeeft voor internationale postzegel- en muntenhandelaar met een huis op belastingparadijs Guernsey. Ik heb alle redenen hem van nevenactiviteiten te verdenken en wil hem dan ook nooit meer zien.

133 Vrij Nederland, 8 oktober 1994.

Trein naar Amsterdam

Een prima bezoekje aan mijn oude vrienden Klaas Jan Hindriks en Carel Enkelaar. Ze zien een oplossing van mijn zaak wel zitten. Carel Enkelaar, een kwart eeuw programmadirecteur van de nos, reageerde op de ontwikkelingen in mijn zaak tegen de Staat heel anders dan wat ik van anderen hoor: ‘Na die brief van Lubbers aan jou hoeft Hans van Mierlo niet eens meer zijn nek uit te steken. Het kan zelfs in zijn voordeel zijn jouw zaak te liquideren.’ Hij vond de Endemol-clan ‘een gangstertroep’ en hij is er zeker van dat Hilversum naar de knoppen gaat. De nieuwe voorzitter van de nos, André van der Louw, wist absoluut niet hoe de omroepwereld in elkaar zit, en met het publieke bestel was men buitengewoon stupide bezig. Carel ergert zich dermate aan wat er in Hilversum gebeurt dat hij blij is naar Oldenzaal te zijn verhuisd.

Ik vernam bij Carel dat Henk Aben vertrekt bij het Algemeen Dagblad. Ik kende hem en respecteerde hem. Dat was anders met de inmiddels overleden Bas Klaverstijn, hij tippelde in New York openlijk op Frieda. Een onderkruiper.

Toen Carel mij met de auto naar het station terugbracht gaf hij mij ineens 100 gulden, in ruil voor mijn komende boekje. Bedankt! Ik kan dit uitstekend gebruiken. Casper zei gisteren ook al dat hij mij 1.000 gulden wilde voorschieten als ik op reis moet. Het schilderij is maar 2.000 gulden waard.

[p. 104]

Westerkade

Ik zag op Veronica hoe een ongeschoren Maarten van Rossem zijn landgenoten ‘inlichtte’ over wat ‘die gevaarlijke gek’ Saddam Hoessein allemaal denkt. Het vlerkje Jaap Jongbloed babbelde ook vrolijk mee.

Rechts heeft in Oostenrijk en Vlaanderen gewonnen. Dat wilde ik hier vorig jaar ook helpen bewerkstelligen, om rechts een behoorlijke stem te verlenen. Maar het was onmogelijk om die idioot Janmaat van zijn plaats te wurmen.

Telefoongesprekken met zowel Casper Bake als met Lennaert Post werden onverstaanbaar en uiteindelijk afgebroken. Zo werkt het in dit heerlijke vrije land. De klootzakken zijn weer op het oorlogspad.

Edwin van Rooyen zit als trainee bij de Haagse redactie van nrc Handelsblad, onder leiding van Kees van der Malen. Edwin had voorgesteld iets aan mijn gevecht tegen de Staat te doen maar Van der Malen had geantwoord dat dit in mijn geval een zaak voor de hoofdredactie was. ‘Oltmans roept altijd van alles wat hij niet kan bewijzen. Er zijn zoveel conflicten tussen de krant en Oltmans geweest. Als je Oltmans tegenkomt, zeg hem vriendelijk goedendag, maar bemoei je niet met hem.’ Fraaie illustratie van hoe de Haagse rode knop ook onder collega's prima functioneert. Van der Malen deed de reportage van Jos Slats in de Volkskrant af als ‘een opgeblazen verhaal’. nrc Handelsblad besloot er niet over te schrijven.

11 oktober 1994

Julius Vischjager vertelde dat hij Wim Klinkenberg was tegengekomen. Hij zei dat het leek of Klinkenberg jaloers op me was, want hij vond dat hij in het forum in Nieuwspoort over het koningshuis had moeten zitten, naar aanleiding van de presentatie van het boek van Charles Huijskens, Majesteit en media.¹³⁴ Het zal me benieuwen of hij komt.

Time meldt dat Emmanuel Constant door zowel de cia als door de Defense Intelligence Agency in Washington werd betaald. Hij stond dus aan het hoofd van een ‘gang of thugs unusually vicious even by Haitan standards,’ geheel gefinancierd en geholpen door Washington. Nu worden leden van de fraph door Amerikaanse soldaten gearresteerd. De Amerikanen hebben dus jarenlang op Haïti bewust moordenaars betaald ‘which makes the us morally complicit in these murders.’

134 Charles Huijskens, Majesteit en media. Overleeft de Nederlandse monarchie het televisietijdperk? Contact, Amsterdam, 1994.

[p. 105]

George Church stelt de vraag: ‘Is the collected intelligence worth the moral cost of dealing with murderers?’¹³⁵ Washington heeft nooit anders gedaan dan elders in de wereld monsters neerzetten of militair en financieel steunen om de eigen belangen via die quislings te dienen.

Arendo Joustra is meegevaren op het Russische zeilschip de Kruzenshtern van Zeebrugge naar Amsterdam en stuurde me de reportage die hij hierover schreef. Hij aapt me dus na, want ik heb in de jaren zeventig hetzelfde gedaan, maar toen tijdens een zeilrace van Amsterdam naar Zweden.¹³⁶ Toen voeren er Sovjetcadetten op het zeiljacht.

Oscar Hammerstein, de vriend van Gerard Spong, is in maart gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij witwassen van geld van de Hakkelaar en van de Surinaamse rijsthandelaar en blijkbaar drugssmokkelaar Shyam Guptar. Hammerstein was partner bij Boekel de Nerée en ook een vriend van de advocaat van Beatrix en Claus, Frits Salomonson. Er zou via Hammerstein voor 17,5 miljoen gulden aan drugsgeld zijn witgewassen. Hij heeft van 18 maart tot 28 april vastgezeten en werd in isolatie geplaatst. Hij is ook nog met hiv besmet, dus het moet een ware beproeving zijn geweest.¹³⁷ Ik zou hem wel eens willen ontmoeten.

135 Time, 17 oktober 1994.

136 Redactie: Willem Oltmans voer mee in 1980. Zie Memoires 1980. De reportage van Arendo Joustra, Zeilende perestrojka, is gepubliceerd in augustus 1990. Zie Elsevier 18 augustus 1990.

137 Vrij Nederland, 8 oktober 1994.

12 oktober 1994

Trein naar Breda

Reisde met Nettie von Baumhauer, vriendin uit de jaren vijftig, naar Utrecht. Zij is weinig veranderd. Haar man, de heer Klein, schijnt nog altijd een hekel aan me te hebben. Ik heb hem nooit ontmoet en nooit gesproken.

Trein Breda-Den Haag

Ik heb uiterst vlot met Paul de Ridder in anderhalf uur het hele boekje doorgenomen. Op de passage van Verkijk na, lijkt dit boek nu achter me. Ik mag die Paul wel. Er waren al bestellingen binnengekomen en Jan Lenferink had al gebeld om op 15 november bij hem in de uitzending te komen.

Westerkade

Na de poffertjeskraam ging ik naar Nieuwspoort voor de presentatie van Majesteit en media van Charles Huijskens. Hans

[p. 106]

Maarten van den Brink¹³⁸ had geweigerd aan het forum deel te nemen omdat ik er in zat. Er waren prominenten als Gerard van der Wulp, Kees Lunshof, Friso Endt (die mij zijn nieuwsbrief gaf) en Ton Elias.

In mijn bijdrage refereerde ik aan nrc Handelsblad waar nog onlangs politiek redacteur Kees van der Malen had gezegd dat schijven over Persona Non Grata een zaak voor de hoofdredactie was. Ik benadrukte dat journalisten geen kant op konden omdat hun hoofdredacteuren onder de Haagse paraplu zaten. Ik zei dat Spoor de laatste onafhankelijke hoofdredacteur van nrc Handelsblad was die zich niet door Den Haag liet intimideren. Toen zag ik tot mijn afschuw dat ook Kees van der Malen in de zaal zat, en vrees nu dat mijn opmerking over nrc Handelsblad consequenties voor Edwin van Rooyen kan hebben.

Charles Huijskens had zeker tien vrienden meegenomen om de ruimte te vullen en ze vroegen me te blijven voor het diner, wat ik maar gedaan heb. Ik kreeg voor 100 gulden aan boekenbonnen en een fles Oranjebitter. Die zal ik aan Eduard geven. Vischjager vond mijn opmerking aan de Nederlandse nichten dat er niets te halen was bij Claus, goed. Ik legde ook mijn persconferentie over Claus op 24 augustus 1983 uit, en het feit dat Van der Voet van de Rijsvoorlichtingsdienst me geen strobreed in de weg had gelegd.

Toen ik om kwart over tien het Centraal Station uitliep, tippelde een Tunesische jongen, een en al lach. Hij wist op de Nieuwendijk een pornowinkeltje waar je voor 25 gulden een kamertje kon huren. Ik wist dat ik het niet moest doen, maar ik ging toch met hem mee, na lang aarzelen. Hij zat op het bed, in een afschuwelijk vies kamertje, waar hij eerder moet zijn geweest. Hij begon aan een onprofessionele blowjob waar ik hem snel mee liet stoppen. Ik wilde vertrekken, maar hij hield me tegen. Ik ben hem - hij moet een jaar of achttien geweest zijn - zo razend aangevlogen dat hij terugdeinsde en vertrok. Op straat wachtte hij me op en vroeg me om geld, en zei dat ik hem naar het ziekenhuis moest brengen omdat zijn mond bloedde. Ik zei hem dat hij moest gaan to go fuck himself, boos op mezelf omdat ik zo dom geweest was met hem mee te gaan. De klassieke hustler: een engelachtig gezicht dat je smeekt om ergens mee naartoe te gaan.

Bij thuiskomst lag er een brief van deurwaarder Janssens na-

138 Redactie: Hans Maarten van den Brink schreef een bijdrage in Majesteit en Media over de omgang van het Spaanse koningshuis met de media en met name de berichtgeving over kroonprins Felipe van Spanje.

[p. 107]

mens Diners Club te wachten. Hij dreigt op 1 november beslag te leggen als ik niet binnen acht dagen fl. 5.102,54 betaal. Ik heb geschreven zijn klant dringend te verzoeken akkoord te gaan met een pandacte via notaris Meijer, zoals ik dat ook gedaan heb met de schuld aan abn amro en Maaldrink Advocaten. Ik heb nota bene zelf bij Diners Club aangedrongen de procedure tegen mij op te starten om de Staat te kunnen laten zien dat de nood hoog is.

Opmerkelijk dat het Algemeen Dagblad schrijft dat het populair is om Saddam een gevaarlijke dwaas te noemen, maar ook heel kortzichtig. ‘De schijnbeweging tegen Koeweit lijkt een zorgvuldig geënsceneerd, intelligent complot: niet zo maar een poging van een megalomane dictator om zijn eigen huid te redden.’ Irak is er alles aan gelegen om de sancties opgeheven te krijgen. Volgens de vn zouden er 2,5 miljoen kinderen, zwangere vrouwen en zogende moeders ondervoed zijn.¹³⁹

139 Algemeen Dagblad, 12 oktober 1994.

13 oktober 1994

Om 06:00 uur belde Peter op dat ze de huur van mijn flat hebben opgezegd. Hij en Edwin hebben al die tijd mijn flat nog vrij gehouden en de huur doorbetaald, in de hoop dat ik toch zou terugkeren. Maar ik moet eerst de zaak met de Staat hier uitvechten voor ik me weer vrij kan bewegen. Peter zei dat hij tranen in zijn ogen had gekregen toen ze de sleutel van mijn flat aan de eigenaar hadden teruggegeven. Ook vertelde hij dat hij vorige week bij Three Sisters op Pretoria Street koffiedronk toen zwarten revolvers trokken en op elkaar begonnen te schieten. Iedereen vluchtte de keuken in. ‘Er vloog een kogel langs mijn hoofd. Er zat bloed in mijn koffie. Je weet, ik trek nooit geweld aan.’

Hij belde een tweede maal op en zei dozen vol brieven van mij te hebben gevonden: ‘Duizenden uit alle hoeken van de wereld.’ Ik zei dat we er iets mee moesten doen en dat hij ze zou moeten bewerken. Ik heb hem meteen een brief geschreven. Bij tabakswinkel Struwe in de Haarlemmerstraat heeft Johan Struwe aangeboden, wetende dat ik in een minimumuitkering zit, dat ik de International Herald Tribune voortaan voor niets kan meenemen. In de Jordaan wonen mensen die met elkaar meeleven.

Volgens het nummer van Vrij Nederland dat ik op de presentatie in Den Haag heb geschoept, heeft Twan Huys een boek geschreven waarin tien ambassadeurs hun ervaringen op Buiten-

[p. 108]

landse Zaken bespreken.¹⁴⁰ Vooral Peter van Walsum, nu ambassadeur in Bonn, lijkt geen doekjes te winden om wat erin zijn carrière zoal gebeurde. Ook Joris Vos en Koos van Dam, oud-ambassadeur in Irak (1988-1990), lijken me de moeite waard om te lezen.

Hofland betitelt Clinton tot een staatsman, en voert diens Haïti- en Irak-beleid als voorbeelden aan. Het is om te huilen. Hij blijft ‘maatwerk’ voor nrc Handelsblad leveren.

Willem Smitt van Privé belde over de persconferentie die ik in 1983 had gegeven in Nieuwspoort, waar ik gisteren aan refereerde.¹⁴¹ ‘Hoe kan je een persconferentie beleggen om tegen te spreken dat Claus een nicht is?’ Ja, dat is een excellente vraag. Hij beweerde dat Josje Hagers van mij had gehoord dat Claus was gefotografeerd in nichtenbars.

‘Nee,’ zei ik tegen Smitt, ‘daar overviel ze Klinkenberg en mij mee op een internationaal artsencongres in Amsterdam.’ Ik zei dat hij hier verder Gijs van der Wiel over moest ondervragen. We spraken lang over de Claus-affaire.

Smitt concludeerde: ‘Je hebt dus niet tegengesproken dat er foto's waren van Claus in een nichtenbar, maar alleen gezegd dat Claus geen nicht was. Hoe wist je dat zo zeker?’ Het is waar, ik gokte, maar Claus komt echt niet op mijn radar als mogelijke kandidaat. Bovendien bleek alles van Hagers over Claus op roddel en achterklap te zijn gebaseerd, en was ze in de nichtenbar niet aanwezig geweest, noch waren er foto's, al beweerde ze eerst anders.

Paul de Ridder belde. Het blad De Journalist had hem gebeld dat ik gezegd zou hebben dat zij mijn boekje mochten hebben. Eerder had Sjef van Woensel mij gebeld dat hij in De Journalist over het rapport van de Ombudsman gaat schrijven. Ik zei hem dat dit rapport complete onzin is omdat de inlichtingendiensten er niet bij betrokken worden terwijl de bestempeling in Zuid-Afrika van mij tot cia-agent overduidelijk zo'n affaire is. En als je tevens Constand Viljoen en Tienie Groenewald niet wil horen dan ondermijnt dat het rapport compleet. Waarom zou Lubbers bovendien schrijven dat het lezen van Persona Non Grata zijn inzicht in de onverkwikkelijkheden nog meer had verscherpt, terwijl volgens Ombudsman Oosting iedereen ‘behoorlijk’ had gehandeld? Van Woensel vroeg om de brief van Lubbers, maar ik stuurde hem alleen de eerste alinea. Ik verwacht niets van het artikel dat hij gaat schrijven.

140 Twan Huys, In opdracht van Hare Majesteit. Diplomaat in crisistijd. M&P Document, Weert, 1994.

141 Zie ook Memoires 1983-B, 24 augustus 1983.

[p. 109]

Vermeer schreef me dat de Ombudsman zijn rapport nu ook aan hem had toegestuurd. Hij wilde weten wat ik ermee wilde. Hij wist ook te vermelden dat de comparitie op 27 oktober om 10:00 uur zal plaatsvinden. Hij was blij met de boeken van mijn vader die ik hem gaf. ‘Gaius krijgt in mijn studeerkamer een ereplaats. Het was leuk dat wij hem nog eens konden aanhalen. Het verleden is te rijk om vergeten te worden.’

Ook de deurwaarder van Eigen Haard heeft me weer gevonden. Ik had een huurachterstand, die inmiddels betaald is, maar nu komen er nog incassokosten bij. Of ik binnen acht dagen ook nog even fl. 126,96 wil betalen, want anders wordt ook daar een gerechtelijke procedure voor opgestart.

14 oktober 1994

Trein naar Den Haag

In de kiosk zag ik dat een van onze nationale groten, Adriaan van Dis, op de omslag van De Groene Amsterdammer prijkte met de woorden: ‘En nu reken ik met mijn vader af.’ Hij schijnt niet door te hebben dat hij zichzelf op die manier met niet verwerkte rotzooi uit het verleden voor schut zet. Papa schijnt een oud-knil-militair te zijn geweest, die zoonlief zou hebben willen drillen. Stephan Sanders - ook zo'n probleemkind boordevol niet verwerkte jeugdtrauma's - interviewde hem over zijn nieuwste productie Indische duinen.¹⁴²

William Pfaff schrijft terecht: ‘The reliance on military solutions not only follows from a lack of political imagination in Washington, and the State Department's lack of political clout, but reflects the popular trust that Americans place in the military, as the one presumably incorrupt element in a government otherwise widely portrayed as an unproductive burden upon the citizenry. The Pentagon has also become the main government actor in America's economy.’¹⁴³ Hij vervolgt: ‘Other countries have state industrial policies, but their militaries do not run them.’ We zijn terug bij Eisenhowers waarschuwing in 1960-61 voor het opkomende monster in Amerika, het militair-industriële complex. Pfaff: ‘The use of military influence, threats, deployment and action has become the privileged instrument of American world policy.’ Dat moet vroeg of laat verkeerd aflopen.

142 Adriaan van Dis, Indische duinen, Meulenhoff, Amsterdam, 1994.

143 International Herald Tribune, 14 oktober 1994.

Malieveld

Ik dronk een kopje koffie met Ad Leerintveld van de Konink-

[p. 110]

lijke Bibliotheek op het Malieveld. De volgende 75 delen geschreven dagboekklappers kan ik naar Den Haag overbrengen. Hij verzekerde mij andermaal dat de dagboeken die de kb eenmaal had aangenomen nooit meer verwijderd konden worden. Na te zijn afgestapt bij Indro Noto Suroto en Egbert en Yvonne Kunst bezocht ik ambassadeur Nothnagel om een visum voor Zuid-Afrika te regelen. Hij nam mijn ingevulde aanvraagformulier en paspoort mee en las voor wat hij naar Pretoria had geseind. Hij zou opnieuw druk uitoefenen. Verbazingwekkend dat dit niet allang in orde is.

Ik bepleitte dat hij voor zijn vertrek als ambassadeur een bezoek voor prins Claus aan Zuid-Afrika door zou proberen drukken (als Beatrix hem tenminste laat gaan). Toen we over diplomaat Morkel spraken, zei hij dat ik hem uitstekend had geholpen, want zijn tweede man had een verborgen agenda gehad. Zijn broer was aangesloten bij de ultrarechtse Afrikaner Weerstandsbeweging. Een map met ooit door Nothnagel geschreven artikelen, was ten tijde van Morkel uit zijn werkkamer gejat. Morkel stelde zich in Nothnagels bijzijn voor als ‘de plaatsvervangende ambassadeur’. Ik stelde voor dat hij Jos Slats nog eens zou spreken tijdens een lunch. Dat vond hij een goed idee. ‘Je hebt een zeer goed geheugen in de zaak Morkel.’

Trein Den Haag-Amsterdam

Ik heb ook Ebbe en Maria Rost van Tonningen bezocht. Acht weken geleden kregen zij een zoon, hun vierde kind. We spraken in zijn werkkamer. Vervolgens reden we naar de tentoonstelling van werken van Frits van Eeden in de Houtrustkerk, maar die begon volgende week vrijdag pas. Ik sprak wel Frits even, die zei dat hij een hartoperatie moest krijgen, wat me verontruste. Vervolgens stelde Ebbe voor ergens copieus te gaan dineren, want hij kon het declareren op de zaak. Ik zei: ‘Een reden te meer om naar een gewone Chinees te gaan, zolang we maar samen zijn en kunnen praten.’

Vanuit de auto belden we zijn moeder nog even.

Hij bestelde een rijsttafel voor twee personen, wat een zalige traktatie was. We spraken over het idee dat een oprechte rechtse partij een gat in de markt was, waar ik het mee eens ben. We besloten een kleine groep enthousiast te krijgen en hij stelde Pieter Lakeman voor. Ik ben geïnteresseerd.

15 oktober 1994

Wim Hazeu blijft contact zoeken, terwijl hij toch langzamerhand moet weten dat ik hem heb afgeschreven. Nu komt hij

[p. 111]

weer met de mededeling dat Eva Cossée voortaan de uitgeefster bij Ambo wordt.

De Russische minister Andrei Kozyrev heeft na een gesprek met Saddam Hoessein in Bagdad bereikt dat Irak Koeweit als onafhankelijke staat zal erkennen, wanneer de vn over zes maanden de sancties tegen Irak zal verzachten. Voor normale mensen zou dit voldoende moeten zijn om een streep onder de affaire te zetten. Niet voor de idioten in Washington. Die willen er niet aan omdat een treiterig embargo jegens 24 miljoen Irakezen op den duur anti-Saddam emoties zal versterken en het gemakkelijker zal worden hem uit Bagdad te verwijderen. Enk Feldhaus van Ham zendt me enkele pagina's uit het onlangs verschenen boek van Dieudonnée ten Berge, Bib van Lanschot: ‘Je bent pas verslagen als je het zelf opgeeft’.¹⁴⁴ In de loop der jaren ben ik erg op hem gesteld geraakt. Van zijn oorlogssyndroom is hij volgens mij nooit helemaal af gekomen.

Ik moet snel weer aan de slag met het schrijven van mijn Memoires. Ik ben in 1980.

Edwin van Rooyen kwam nog langs. Voor het eerst stond vanavond een prima artikel onder zijn naam in nrc Handelsblad. Hij was apetrots. Hij heeft gelukkig geen vervelende gevolgen ondervonden van mijn stunt in Nieuwspoort. Ik blijf erg op die jongen gesteld, al weet ik niet waarom. Jammer dat hij een lelijk lijf heeft.

Er kwam weer een mooi biljet van 50 gulden uit de automaat. Ik heb moeite het niet aan Peter te sturen, maar misschien doe ik het maandag. Er staat nog maar 1.000 gulden op de giro. Het was zelden zo weinig. Ik moet Jan Lenferink een honorarium vragen.

Ik ben naar de Rode Hoed gegaan (op uitnodiging van uitgeverij Contact) om de talkshow van Sonja Barend bij te wonen voor het gesprek met Charles Huijskens over zijn boek Majesteit en media.

Het item was te uitgebreid met een professor, drie journalisten en Huijskens zelf. Anyway, ik kwam Ellen Blazer tegen, die ik een zoen gaf. Sonja droeg een felgroen soort truitje met een rits in het midden. Het blijft een burgertrien. Ik heb van de gelegenheid gebruikgemaakt De Groene Amsterdammer met de omslag met Van Dis mee te pikken.

144 Dieudonnée ten Berge, Bib van Lanschot: ‘Je bent pas verslagen als je het zelf opgeeft, BZZTôH, Den Haag, 1994

[p. 112]

16 oktober 1994

Arendo stuurde me een briefje dat het hem niets kan schelen dat de Volkskrant eerder over mijn boekje schrijft dan Elsevier. Ik ben eerst een dik half uur gaan fietsen in de zon en de wind. De bladeren komen naar beneden.

Ik ben weer normaal op gang met mijn Memoires. Ik wil zo ver mogelijk komen voor ik naar Zuid-Afrika ga.

Clinton jubelde dat de Veiligheidsraad besloten heeft de sancties tegen Irak te handhaven. Het werd geregeld nog voor Kozyrev in New York kon zijn. Moskou zag af van een veto. Tariq Aziz is wel in New York. Het Amerikaanse beleid neemt ook in deze affaire steeds meer een bezeten karakter aan, net als jegens Cuba.

Ik heb nog steeds moeite me te realiseren dat nu ook Lex Poslavsky als naaste familie en vriend is weggevallen. Meer en meer leegte. Ik wil ook op Den en Rust begraven worden.

Joop van Tijn, omringd door zijn vaste coterie, inbegrepen Henk Hofland, praat op televisie over Duitsland. Martin van Amerongen zit op at5 te keuvelen. Hennie Huisman bij Ischa Meijer. Hoe beter de kijkcijfers hoe meer Hennie van zijn kinderen zegt te genieten. Ischa viel hem aan. ‘Staat er van jou een beeld bij Madame Tussaud,’ vroeg Hennie tot overmaat van ramp. Zijn moeder had bij zijn beeld gehuild. Meijer speelt met zijn slachtoffer als een kat met een muis. Afschuwelijk.

Na de reclame ging het verder. Ischa onderstreepte dat Hennie eigenlijk nooit iets gepresteerd heeft en nu hij tweemaal een televisiering heeft gekregen, rijdt hij in een witte Porsche, in opperste gelukzaligheid. Eigenlijk etaleert deze Ischa zijn eigen onbeschaafdheid. Hennie vindt Freek de Jonge ‘bijna onze lieve Heer.’ Hij presenteert zijn programma's voor de kik, ‘als een soort Sinterklaas spelen.’ Hij stemt cda, want hij vindt het zielig wat er met Brinkman is gebeurd. ‘Henk van der Meijden is voor mij een fantastische man.’ Er gaat toch niets boven bekende Nederlanders.

17 oktober 1994

Warren Christopher liet zich ontvallen dat de vs de volgende keer zonder instemming van de vn zullen aanvallen. Ze zijn hartstikke gek in Washington. Een wereld zonder de Verenigde Naties is ondenkbaar geworden.

Egbert Kunst waarschuwt me precies op tijd dat het Gerard Kramer was die in Djakarta tegen Jan Quist zei dat ik vijand nummer 1 van Buitenlandse Zaken was, en niet Kamp. Net op

[p. 113]

tijd om deze informatie in Persona Non Grata mee te nemen en een pijnlijke blunder te voorkomen.

In de vn is een conflict tussen Rusland en de vs ontstaan over de uitleg van een resolutie inzake de Iraakse bedreiging van Koeweit, die door de Veiligheidsraad werd aangenomen. Geeft Bagdad geen gevolg aan deze resolutie, dan zou dit ‘ernstige gevolgen’ hebben. Volgens Washington betekent dit laatste dat dan de vs automatisch het recht zouden hebben militair in te grijpen. Door Moskou, gesteund door Frankrijk, werd ontkend dat deze resolutie de vs automatische het recht zou geven geweld te gebruiken.¹⁴⁵

145 In 2003 herhaalde dit geschil zich, opnieuw rond Irak, waarbij behalve Rusland en Frankrijk ook Duitsland en een overweldigende meerderheid in de Veiligheidsraad het recht van Amerika om Irak aan te vallen betwistte. Uiteindelijk deed Bush toen wat Christopher in 1994 riep, namelijk aanvallen zonder vn-resolutie.

18 oktober 1994

Minister Kozyrev heeft in de Veiligheidsraad ervoor gepleit dat het embargo tegen Irak zal worden opgeheven. Dit leidde tot een scherpe woordenwisseling met de Amerikanen en Britten. Het Russische standpunt werd door China en Frankrijk gedeeld. Minister Tariq Aziz betoonde zich opnieuw aarzelend ten aanzien van het opgeven van de Iraakse claim op Koeweit, welke eigenlijk historisch gezien volkomen rechtmatig is. Koeweit is een erfenis van het Britse kolonialisme.

Voor het eerste sinds de Sovjetrevolutie, waarbij de Russische tsarenfamilie als directe bloedverwanten van de Windsors werden vermoord, brengt een Britse vorst een bezoek aan Moskou. Er is intussen in Engeland een gigantische rel ontstaan over een guerrilla die aan de gang is tussen Charles en Diana. Er schijnt een nieuwe biografie over de kroonprins uit te komen, waarin hij confidenties heeft gedaan over zijn problemen met Diana. Prins Phillip heeft Charles zelfs publiekelijk terechtgewezen en tegen de The Daily Telegraph gezegd dat privé-aangelegenheden door hem en zijn vrouw nooit jegens derden werden besproken.

Maurice Carré belde vanuit Johannesburg zijn nieuwe telefoonnummer door. Hij gaat een keten van jazzclubs beginnen. ‘Bring a million dollars when you come to South Africa. The Dutch are investing here like mad.’

Ik ging naar de bank waar ik hoorde dat er 2.500 gulden op mijn rekening stond. Broer Hendrik heeft me dus 2.000 gulden overgemaakt. Nu kan ik dus toch naar Zuid-Afrika. Ik schreef hem meteen om hem te bedanken.

[p. 114]

19 oktober 1994

François de Waal en ene Jim kwamen om 16:00 uur. Ik nam ze mee naar een café vlakbij. Ze willen acht minuten opnemen over mijn tien paar laarzen voor een tv-programma, Heimelijke genoegens, dat gepresenteerd gaat worden door Rémie van der Elzen.¹⁴⁶

Ed kwam eten omdat ik hier nu twee jaar woon. Het was aangenaam en hij nam tien truien van me mee om bij hem te wassen. Ik weet niet hoe het nu eigenlijk echt is tussen hem en mij. Hij is aanhankelijk. Ik hou ook van hem, maar er is nog steeds iets wat niet klopt.

Time wijdt een pagina aan Saddam Hoessein. Volgens Time heeft de toespraak van Tariq Aziz de kans op afzwakken van het vn-embargo tegen Irak verspeeld. Ik loer al jaren op een ontmoeting met Tariq Aziz, want volgens mij is hij voor Saddam wat Ali Alatas jarenlang voor Suharto is geweest: een soort aanvullend brain met kalmerende bijwerking.

146 Redactie: Heimelijke genoegens was een serie praatprogramma's die van februari tot en met april 1995 door de KRO werd uitgezonden. De serie was gebaseerd op het boek met de gelijknamige titel van Francois de Waal, de redacteur van het programma, (Heimelijke genoegens, Magazijn de Bijenkorf, 1989, Amsterdam). De opname met Willem Oltmans is nooit doorgegaan.

20 oktober 1994

Den Haag

Vandaag is dan eindelijk de zitting bij de Raad van State. In de wachtkamer zat een heer, met een vals kijkend wijf, jong, bril, lang haar. Het bleken twee vertegenwoordigers van minister Dijkstal van Binnenlandse Zaken en bvd-baas Docters van Leeuwen te zijn. Toen ik wist dat zij ‘de tegenpartij’ waren, vroeg ik ze: ‘Geneert u zich niet om hier namens de overheid leugens te komen verkopen?’ De dame werd razend. De heer deed er veelbetekenend het zwijgen toe. Vervolgens hield ik een betoog van 20 minuten, waarbij zij voortdurend valser keek. De ambtenaar die bij haar was, leek meer begrip op te kunnen brengen voor mijn woede over wat Binnenlandse Zaken al die jaren tegen me heeft ondernomen.

Er zaten vijf personen achter een tafel. De Raad werd voorgezeten door Johan van der Does, die voorheen was verbonden aan het kantoor dat nu de landsadvocaat in dienst heeft. De staatsraad die me ondervroeg was Willyne Hammerstein-Schoonderwoerd en was verreweg het aardigst. Zij pakte de vertegenwoordigster van Binnenlandse Zaken flink aan. Deze bleek zag ik later Hanneke Schipper-Spanninga te heten. Trou-

[p. 115]

wens in Nederlandse rechtszalen moet je maar gissen wie de mensen zijn, die je tegenover je hebt. De dame van Binnenlandse Zaken bepleitte dat mijn bvd-dossiers geheim waren en dit behoorden te blijven in verband met de nationale veiligheid. Toen de idioten dit beweerden, heb ik gezegd: ‘Luns was een gevaar voor de Staat. Hij wilde een derde oorlog tegen Indonesië op Nieuw-Guinea beginnen. Daar heb ik samen met prins Bernhard bij jfk een stokje voor gestoken.’

Ze ging verder met het produceren van bergen lege woorden, en de heer van Binnenlandse zaken ging ombudsman Oosting verdedigen, nota bene. Oosting had aangegeven dat hij er niets over kon zeggen, maar dat hij bij de bvd en de idb ook geen aanwijzingen had kunnen vinden richting Zuid-Afrika. Ik zei: ‘Maar dit is toch niet serieus,’ en noemde als voorbeeld de Russen op Amerbos en de manipulaties van de bvd hieromtrent. Dat vond de dame van Binnenlandse zaken heel vervelend kennelijk, en ze benadrukte weer dat het er niets mee te maken had.¹⁴⁷ Ik gaf dus aan dat ik alles moest hebben omdat het gelazer nog steeds doorging, en vertelde over 6 april 1994, het incident met ambassadeur Van Roijen in Djakarta.

Mevrouw Hammerstein vroeg Binnenlandse Zaken waarom en tot op welk punt het argument veiligheid van de Staat werd gehanteerd. Ik kwam tussenbeide en zei: ‘Het gaat blijkbaar niet om de veiligheid van ons, de burgers, maar om de veiligheid van de bvd, die me alle ellende jarenlang hebben aangedaan.’ Ze nam mijn boekje Vogelvrij erbij en vertelde het gelezen te hebben. Ik vroeg met klem of de dames en heren van de Raad van State alsjeblieft ook het komende boek Persona Non Grata wilden lezen.

Willyne Hammerstein zei zelfs tegen de vertegenwoordigers van Binnenlandse Zaken: ‘Maar mevrouw, U hebt toch ook de Volkskrant gelezen? Premier Lubbers maakt toch niet zo maar op de laatste dag dat hij premier is zo'n gebaar in een brief?’

De vertegenwoordigster van Binnenlandse Zaken zat letterlijk met de mond vol tanden. Toen ik aan haar refereerde als ‘die dame,’ zei voorzitter Van der Does: ‘Zij heet mevrouw Schipper.’

Ik antwoordde: ‘Jamaar, toen we zaten te wachten, keek zij zo vals naar me.’

De ontmoeting met Van den Berg is op 26 oktober, en mijn zaak gaat 27 oktober verder.

147 Zie bijlage 56, de pleitnotities van Binnenlandse Zaken.

[p. 116]

In het hart van Tel Aviv werden 22 Israëliërs gedood na een zelfmoordaanval van Hamas. Israël heeft onmiddellijk de grenzen met de Palestijnse gebieden hermetisch afgegrendeld. Alsof dat het antwoord zou zijn. Ik staar langdurig naar een foto in de Volkskrant van Saleh Abdel Rahim al. Souwi (27), een vrijheidsstrijder van Hamas, die zijn komende verzetsdaad nader verklaart op een videoband. Met man en macht probeer ik me in te denken wat er in zijn hoofd kan zijn omgegaan. Wat waren wij daarbij vergeleken in het groepje van Gerard Hueting in Bosch en Duin in de jaren 40 dan een prutsers.

21 oktober 1994

Vermeer aarzelde of we de hoorzitting van 27 oktober moesten laten door gaan. Hij wilde eerst alleen Lubbers oproepen, maar dat vond ik onzin. Ik heb krachtig aangedrongen meteen een hele berg op te roepen. Maar Vermeer was bang na Carsten en andere leugenaars. Waarom toch? Ik sta erop Lubbers en Ria, Kooijmans en Kramer op te roepen.

Emile Bode van De Telegraaf schreef op basis van dagboeknotities Paars!.¹⁴⁸ Maar wat hij schrijft is onwaar. Hij zegt dat ik op een uitnodiging van de rtl4-ploeg (die geen tijd had) naar het diner van ambassadeur Van Roijen in Djakarta was gekomen. De persattaché had me die uitnodiging in Hotel Indonesia laten bezorgen. Ik maakte ‘als gewoonlijk’ stampij, aldus Bode. ‘Hij vindt me aardig en strijkt over mijn been.’ Ik strijk niet over benen van jonge heren die ik op een kilometer afstand identificeer als hetero. Het is wel een heel onnauwkeurig rapportje van zes regels over een incident dat, was het naar waarheid weergegeven, een parel in zijn boekje had kunnen zijn. Toch behoort hij ongetwijfeld tot de besten onder de wankele broeders die zich in dit land journalist noemen.

Er is een gezellig Hollands conflict ontstaan rond de archiefstukken van filmer Joris Ivens. De rijksoverheid subsidieert de Europese Stichting Joris Ivens met 250.000 gulden per jaar. De weduwe van Ivens denkt erover de hele zaak maar naar Frankrijk te verhuizen.

Paul de Ridder belde dat Athenaeum zes exemplaren van Persona Non Grata bestelde, maar kon er uiteindelijk toch 25 regelen. Scheltema & Holkema weigert mijn boek in de verkoop te nemen. Ik ga er morgen even langs. Het zegt alles over mijn reputatie hier te lande, dankzij de klootzakken.

Arendo Joustra belde het nieuwste dagboek van Hans Warren

148 Emile Bode, Paars!, SDU, Den Haag, 1994.

[p. 117]

te hebben gelezen, ‘waar veel seks met boys in voorkomt.’ Hij voegde me toe: ‘Jij stond blijkbaar droog in het dagboekdeel wat je me nu hebt laten lezen.’

‘Nee Arendo, ik heb na mijn 25ste jaar nooit droog gestaan, maar ik schrijf een ander dagboek dan Hans Warren.’ Arendo lijkt wel uitsluitend de voospassages op te sporen.

Maarten van Traa gaat de parlementaire enquête voorzitten die de gehanteerde opsporingsmethoden in Nederland en de controle erop gaat onderzoeken. Waar worden grondrechten van burgers geschonden? Welke politieke redenen zijn er geweest om grondrechten van burgers te schenden? Dit alles naar aanleiding van de irt-affaire.

De Journalist is met het verwachte rotstukje gekomen.¹⁴⁹ Antwoorden? Of doodzwijgen?

Ik breng eigenlijk mijn leven alleen door. Ben trouwens altijd alleen geweest, wat ik met broer Hendrik gemeen heb. Het is een eerlijker manier om te leven dan iemand anders, a boy or a girl, aan het lijntje te houden. Het is de opperste staat van vrijheid.

Ik ga niet uit. Ik ben heel de week niet in de stemming voor Adonis geweest.

149 Zie bijlage 57.

22 oktober 1994

Soms belt Julius Vischjager driemaal op een dag. Vandaag belde hij om 07: 00 uur. In Nieuwspoort had iedereen over het stuk in De Journalist gesproken ‘en het heeft je schade gedaan.’ Hij vertelde nog dat hij na het lezen van De Verraders had besloten om journalist te worden. Dat ook nog.

Bij Scheltema & Holkema sprak ik met Frank van der Beek. Hij zei van niets te weten en gaf me zijn kaartje. Hij gaat over taalkunde, theologie, geschiedenis en filosofie. Ik zal het aan Paul doorgeven. Ik kocht voor de boekenbonnen van Huijskens het dagboek van Sigmund Freud en het boekje van Emile Bode.

Brandpunt gaat Lubbers na. Wat ging er mis tussen Kohl en Lubbers? Eén ding is voor mij zeker: de cia en de rode knop lieten hem vallen. Laten we zien wat de kro ervan maakt. Het verhaal was dat Lubbers de Europese Bank in Bonn wilde hebben en Kohl wilde de bank in Frankfurt. Daarom zou Kohl Lubbers hebben laten vallen. Ik geloof er helemaal niets van. Dat kan nooit de echte reden zijn.¹⁵⁰

150 Redactie: In het boek Het Verdrag van Maastricht, 25 jaar later, (uitgeverij Leon van Dorp, Heerlen, 2017) van Jo Cortenraedt en Maarten van Laarhoven zegt Lubbers dat Kohl hem dwarsboomde als wraakneming vanwege zijn opstelling inzake de eenwording van Duitsland. Kohl wilde ook een van de voormalige Duitse gebieden in Polen, Silezië, bij het herenigde Duitsland voegen. Silezië is rijk aan delfstoffen en industrie, en is een van de gebieden die na de Tweede Wereldoorlog voor Duitsland verloren ging. Voor Lubbers was het ongedaan maken van de Oder-Neissegrens een stap te ver, en verraad tegenover de eertijds geallieerde bondgenoten.

[p. 118]

Een Britse journalist zegt dat Kohl Lubbers ‘egoistical’ en onbetrouwbaar noemde. De journalist zegt dat Lubbers blind was voor de realiteit. Leo Tindemans zegt dat Lubbers fysiek zelfs niet de oude was. Hoe is het mogelijk. Deze reportage van Brandpunt moet volgens mij bij het publiek de gedachte opwekken dat Lubbers de laatste dagen van zijn premierschap niet meer goed bij zijn hoofd was. Ik heb Aart gevraagd ernaar te kijken. Ik bel normaal nooit iemand voor zoiets, maar nu wilde ik toch ook de mening van iemand anders horen. Maar ik geloof niet dat Aart eruit haalde wat ik zag.

23 oktober 1994

Ik heb toch een briefje gestuurd naar De Journalist als reactie op het onzinnige stukje over het rapport van de Ombudsman.

Joesoef Isak belde. Het was geregeld. Ik zou een klm-ticket krijgen voor 15 januari, om in Djakarta in het huis van Guruh een boek over Bung Karno te komen schrijven. Dat lucht me enorm op. Hoe verder ik van dit Hollandse rattenhol verwijderd kan zitten, hoe liever het me is.

Televisie kan meedogenloos zijn. Filip Dewinter van het Vlaams Blok, Hedy d'Ancona en Rinke van den Brink, schrijver van De internationale van de haat,¹⁵¹ discussiëren in Het Capitool. Dewinter is totaal superieur en je ziet nu pas echt wat d'Ancona voor een eng mens is. Van den Brink is helemaal niets. Volgens d'Ancona zit slechts vijf procent van de ontheemden in Europa. ‘Bescherming van de rechtstaat is voor ons een groot goed,’ zegt zij. Daar kan ik over meepraten. Dewinter maakt gehakt van d'Ancona. Dewinter is steengoed. Volgens hem leidt integratie tot omgekeerd racisme en vervolgens tot confrontatie. Hij heeft gelijk. Kijk maar naar Amerika. D'Ancona en consorten zijn zemelaars.

Eindelijk belde Wouter Kok weer eens. Hij had twee maanden thuisgezeten met ziekteverlof. Zijn periodieke inzinkingen blijven terugkeren. Hij zal nooit beter worden zolang die trut in zijn omgeving is.

Ik kijk ernaar uit naar Djakarta te gaan en vooral om een prachtig verhaal over Bapak te schrijven om mijn dankbaarheid uit

151 Rinke van den Brink, De internationale van de haat. Extreem-rechts in West-Europa, Sua, Amsterdam, 1994.

[p. 119]

te spreken voor zijn gastvrijheid en vriendschap.

Er was een wilde kontlikker in Adonis die er maar geen genoeg van kon krijgen. Ik probeerde erachter te komen waarom die jongen daar zo bezeten van was. Ondertussen bedacht ik me wat ik voor de Gay Krant over Luns kon schrijven.

24 oktober 1994

Ik heb de ochtend gebruikt om een artikel te schrijven voor de Gay Krant over Persona Non Grata.

Vischjager belde over de uitzending van Brandpunt en vond dat ze Lubbers aardig aan het afbreken waren.

Bennie en Hanna Becht willen Thermos verkopen en vroegen mij of ik buitenlandse contacten had die misschien geïnteresseerd waren. Ik stelde voor met Henk Krol te gaan praten waarop ze ons een lunch in een visrestaurant aanboden. Ik heb Krol direct geschreven.

In Thermos was een Indonesische jongen, die op oud viel, en heel lekker was. Later kwam Stephan Sanders naast me zitten. Ons contact lijkt te verbeteren.

Michael Gordon en Bernard Trainor hebben in The New York Times gereconstrueerd waarom Bush en Powell de Golfoorlog hebben stopgezet.¹⁵² Op 27 februari 1991 vroeg de president Colin Powell aan een openhaardvuur wat hij nodig had in Irak, waar een buitenlandse troepenmacht van 600.000 man bezig was de verdediging onder de voet te lopen. Powell stelde voor de oorlog, die 100 uren had geduurd, te beëindigen. Washington baseerde haar aanvalsplan op de verwachting dat de Irakezen felle tegenstand zouden bieden. Dit gebeurde niet. Zelfs de Republikeinse garde trok zich terug over de Eufraat. Intussen voerden Amerikaanse vliegtuigen moordende bombardementen uit op de zich uit Koeweit terugtrekkende Iraakse troepen. Er werden wereldwijd beelden getoond van wat werd genoemd ‘the highway of death’, die dermate afschuwelijk waren, dat Bush en Powell vreesden voor ernstige repercussies. Generaal Schwarzkopf bevond zich in Saoedi-Arabië, van waaruit hij de oorlog dirigeerde. Hij scheen het besluit maar nauwelijks te begrijpen. Het was overigens voor Saddam de meest gunstig denkbare afloop.

152 The New York Times, 23 oktober 1994.

25 oktober 1994

Paul de Ridder belde. Scheltema & Holkema nemen nu toch zes boekjes af. Paul zei dat geen enkele boekwinkel in Den

[p. 120]

Haag een boekje wil hebben. Veel boekhandelaren schijnen te beginnen over het interview door Van Dis in 1985, waarbij ik hem heb beledigd. Maar niemand begon over het plagiaat waar Van Dis op betrapt was. ‘Als het zo door gaat,’ zei Paul, ‘dan heeft de steun van Lubbers ook niets meer te betekenen, want ze zijn hem al aan het afbreken. Het is oorlog Willem.’ Hoe is het mogelijk? Het spijt me, maar ik ga nooit opgeven want ik heb niets verkeerd gedaan. Maar het maakt me wel van slag. Zal ik Arendo en Jos Slats vragen wat ik kan doen?

Ik heb vandaag 643 gulden op de bank, en daar komt nog 1.100 gulden bij. Ik moet dus nog zuiniger zijn.

Florrie Rost van Tonningen belde weer drie keer vandaag. Dat gaat met vlagen. Veertien november wordt zij tachtig. Op 27 november huurt zij weer een boot voor een tripje met vrienden. Ik hoop dan weg te zijn.

Paul de Leeuw was in gesprek met bisschop Bär in Het levenslied van de ncrv. Het deed me denken aan de psychiater in gesprek met een patiënt. Je ziet en hoort aan alles bij deze jongen, dat hij ‘nergens’ vandaan komt. Vandaar zijn tomeloze succes bij de massa. Men schijnt zich gemakkelijker met zo'n sujet te identificeren. Geen van beiden zei iets bijzonders om te onthouden of om over na te denken. Toch was het ongewoon om te zien hoe de kerkvader het leeghoofd mentaal over diens bol bleef strijken.

26 oktober 1994

Kon niet slapen en was wakker om 05:30 uur, piekerend over het proces van morgen.

The Bell Curve, het boek van Charles Murray en de overleden psycholoog Richard Herrnstein prijkte op de omslag van Newsweek.¹⁵³ Voor de zoveelste keer is er een hevige discussie ontbrand of het iq van zwarten door de bank genomen lager ligt dan dat van blanken en wat daarvan de oorzaken zijn. Blanken, die toch al vooroordelen tegen zwarten zouden hebben, zouden door dit rapport negatief worden beïnvloed, terwijl juist met man en macht aan een multiculturele samenleving wordt gesleuteld, waar iedere Amerikaan zich in moet kunnen vinden. Herrnstein heeft zich in de interviews die ik begin jaren tachtig met hem maakte, noch direct, noch indirect racistisch uitgelaten. Murray verdedigt zich uit alle macht en benadrukt dat het boek niet uit racistische overwegingen tot stand is gekomen.

153 Newsweek, 24 oktober 1994. Richard Herrnstein, Charles Murray, The Bell Curve. Intelligence and Class Structure in American Life, Free Press, New York, 1994.

[p. 121]

Tom Morganthau schrijft in Newsweek dat het boek een ‘vision of political apocalypse’ is. Volgens Murray en Herrnstein is ‘(...) American society becoming increasingly polarized between the cognitive elite and a growing underclass composed of low-iq blacks, whites, Latinos and immigrants. They foresee the transformation of the welfare state into a custodial state,’ wat zoiets zal zijn als een ‘hightech version of the Indian reservation.’ Zij waarschuwen tegen ‘racism in a new and more virulent form and totalitarian measures to control the underclass. They fear a new conservatism along Latin American lines, which means doing whatever is necessary to preserve the mansions on the hills from the menace of the slum below.’ Dit zou ook wel eens ons voorland kunnen zijn met de huidige aanhoudende instroom van asielzoekers. Ik moet The Bell Curve zien te krijgen.

‘The races are not in race,’ schrijven zij. Dat klinkt aardig, maar het is niet waar. Dat is juist precies wat er gebeurt. Want behalve dat je wat raciale grenzen overschrijdt als je eens een neger of een Aziaat grijpt, of eens bij een Chinees of Aziatisch restaurant gaat eten voor de afwisseling, blijft het ‘lijsters met lijsters en merels met merels,’ zoals mijn vader altijd zei. Wanneer het percentage blanken terugloopt, kun je er zeker van zijn dat de raciale spanningen oplopen.

The Bell Curve heeft de media hier nog niet bereikt. De Hollandse geesten kunnen er blijkbaar niet mee omgaan. Ik behandelde Herrnstein vijftien jaar geleden al!¹⁵⁴

Zou tegen mam aan het begin van deze dag willen zeggen: zou niet hebben kunnen leven zonder de diepe beleving van muziek, zoals nu, luisterend naar Brahms gespeeld door Arthur Rubinstein.

De psycholoog Rollo May (85) is overleden. Ik heb een boel van zijn boeken gelezen, maar op een of ander manier heb ik hem nooit geïnterviewd, zoals Carl Rogers en B.F. Skinner.

Hendrik stuurde me een kopie van zijn opdracht aan Paardekooper van de abn/amro in Amsterdam om 1.700 gulden aan mij over te maken.

De nichtenbioscoop is praktisch. Ik heb vandaag van 06:00 tot 14:15 uur gewerkt, kwam op een dood punt en ging naar Adonis om 14:50 uur, en om 15:30 uur stond ik weer doorgeblazen buiten. Ideaal.

Paul de Ridder belde om voor te stellen dat ik morgen te gast zou zijn in Met het oog op morgen. Eigenlijk ga ik daar liever

154 Zie ook Memoires 1979A-1982, en Over intelligentie.

[p. 122]

heen als mijn boek uitkomt, maar goed. Hij vond dat De Journalist me met het stukje onderuit probeerde te halen, wat waar is. Hij vroeg of ik dacht dat ze mijn brief zouden plaatsen. ‘Ze zullen wel moeten. Ik sleep ze voor het gerecht als ze het niet doen.’

Vandaag zouden Jurgens, De Hoop Scheffer en Wolffensperger een ontmoeting met D.J. van den Berg op Buitenlandse Zaken hebben. Niemand heeft me nog gebeld.

Ik voel me gereed voor het gevecht van morgen. Ik heb een lijstje gemaakt van mensen die ik als getuige wil oproepen: Ruud en Ria Lubbers,. G. Kramer van Buitenlandse Zaken, Jan Quist en zijn vrouw Phryne Quist-Quarles van Ufford en Emile Bode.

27 oktober 1994

06:00 uur

Ik had Jurgens gevraagd mij te bellen over het gesprek bij Van den Berg, maar ik heb niets gehoord.

J.M.A. Franse meldt dat Joris Ivens blij was door Nederland te zijn gerehabiliteerd en om in zijn geboorteplaats Nijmegen met een Joris Ivensplein te zijn geëerd.¹⁵⁵ Misschien zal dit mij nog eens overkomen, wanneer de generatie van Paul de Ridder aan de bak komt. Maar met een ‘rehabilitatie’ door de huidige club gezagsdragers wil ik niets te maken hebben. Bovendien, wat valt er te rehabiliteren? Voor mij is het een geruststellende gedachte dat mijn dagboek als verantwoording voor mijn parcours in de Koninklijke Bibliotheek bewaard blijft. Er was trouwens eens een schrijver Jan Frederik Oltmans naar wie een straat in Steenderen is vernoemd en dat is voldoende.

Frits Abrahams verwijst naar een artikel in de Volkskrant van gisteren waarin Dankert zegt dat de adviseur van Kohl, Joachim Bitterlich, had gedreigd met ‘ernstige consequenties’ als Lubbers zijn standpunt over de locatie van de Europese Bank niet zou herzien.¹⁵⁶ Toch chantage van Kohl dus.

Ik heb Nothnagel geschreven of hij iets kon doen om mijn visum voor Zuid-Afrika rond te krijgen. Ik had afgelopen week gebruik kunnen maken van een aanbieding van klm voor 1.000 gulden naar Kaapstad. Ik wil 18 november weg, dus de tijd begint te dringen. Ook Suhartono heb ik gevraagd achter mijn visum voor Indonesië aan te gaan.

155 NRC Handelsblad, 26 oktober 1994.

156 Idem.

[p. 123]

Trein Amsterdam-Den Haag

Ik heb het artikeltje in de Volkskrant gevonden. Prima dat Dankert Lubbers is bijgevallen. Het zijn leugenaars op de Duitse ambassade.

09:45 uur, Paleis van Justitie, Den Haag

Ik had opnieuw de nodige botsingen met landsadvocaat D. den Hertog. Dat Lubbers me had ontvangen was slechts een vriendelijkheid van een groot staatsman jegens een burger geweest, meende hij. Ook dat ik met hem mee kon reizen naar Zuid-Afrika en Indonesië waren gebaren van erkenning en tegemoetkoming van de zijde van de overheid geweest. Ook was er gisteren nog overleg tussen Kamerleden en Buitenlandse Zaken geweest. Hij bracht zelfs het proces uit 1982 ter sprake, waarbij ik prins Claus als getuige had opgeroepen. Ik bracht onmiddellijk naar voren, dat Droogleever Fortuijn in 1982 met de leugens van Luns weg had kunnen komen, omdat we toen nog niet de documenten in bezit hadden, die we nu wel hebben. Maar na veel vijven en zessen ging Punt akkoord met mijn verzoek om oud-premier Lubbers te horen.

Rechter B.C. Punt liet zich zelfs ontvallen: ‘Het gaat nu dus nog slechts om het bepalen van de hoogte van het schadebedrag.’ Daar sprong Den Hertog bovenop. Ik had de Staat al zeer veel geld gekost.

Dat haal je de koekoek! Dat was het gevolg van de oekaze van de Staat, uitgevaardigd door Luns. Den Hertog keek steeds valser en liet zich ontvallen dat ik slechts theater aan het maken was. Dit heb ik fel bestreden. Ik sloeg terug en noemde Den Hertog en Van Velzen van Buitenlandse Zaken crooks, waar Hans Vermeer later over zei: ‘Als ik de landsadvocaat was geweest, had ik geëist dat u dat terugnam.’

Den Hertog las zelfs mijn brief aan de Nationale Ombudsman voor, dat ik de onzin van zijn kantoor niet wenste te ontvangen. Weer een bewijs dat de hele Haagse bende onder een hoedje speelt, inbegrepen de o, zo rechtschapen heer Oosting, onlangs nog benoemd tot voorzitter van het Internationale Ombudsman Instituut. Rechter Punt wilde de stukken van Oosting bij de processtukken opnemen.

Ik reed met Vermeer terug. Ik zei hem dat Jurgens mij had geadviseerd de Nationale Ombudsman in te schakelen, wat ik een minder goed advies had gevonden. ‘Socialisten zijn en blijven naïef,’ zei Vermeer. Jurgens had me ook geadviseerd Diners Club te vragen een deurwaarder op me af te sturen. Dat heb ik ook geweten.

[p. 124]

Westerkade

Ik probeerde Jos Slats te pakken te krijgen om verslag te doen van de zitting, maar kreeg hem niet te pakken. Daarop probeerde ik Pieter Broertjes, die ook niet bereikbaar was, maar die belde direct terug en zou Slats doorgeven mij te bellen.

Ook Casper belde om te vragen hoe het was gegaan. Hij blijft erg trouw.

Ed bracht me mijn truien terug die hij had gewassen. Ik vraag me steeds af of ik wel aardig genoeg tegen hem ben. Hij stelde voor om in de Gay Krant te adverteren met een bestelformulier om Persona Non Grata met korting te kunnen kopen. Ik vond het een steengoed idee, en belde Paul de Ridder erover op. Die ging meteen akkoord.

Voor het eerst in mijn leven belde nova mij. Ze wilden mij ook in de uitzending hebben. Dat is vast via Broertjes, Tromp en Witteman gelopen. Ik kon Paul de Ridder niet meer waarschuwen. Wat moet ik nu doen? Ik wil toch ook bij Jan Lenferink verschijnen op 15 november.

Jos Slats belde me terug en zou mijn zaak meenemen in de krant. Ik heb hem uitgebreid verslag gedaan, inclusief dat rechter Punt akkoord ging met het getuigenverhoor.

Ik heb de huisgenote van Broertjes om het telefoonnummer van Tromp gevraagd. Ik hoop dat ik via hem bij Paul Witteman uitkom.

Trein Amsterdam-Hilversum

Ik lees The Astonishing Hypothesis: The scientific search of the soul van Sir Francis Crick. ‘You are nothing but a pack of neurons. You are in fact no more than the behavior of a vast assembly of nerve cells and their associated molecules.’ En: ‘The soul is a metaphor - there is no personal life either before conception or after death. Old habits of thought die hard. The mind is the behavior of the brain.’

Heerlijk om na al het lege geklets in de rechtszaal van Punt met zaken van werkelijk belang bezig te zijn.

Hilversum

nova gaat niet door, schijnen ze tegen Met het oog op morgen te hebben gezegd, waarvan een medewerker mij eind van de middag nog had gebeld. De interviewer is oké: Frits Spits. Toen ik in het radioprogramma zei dat mijn nieuwe boek bij Uitgeverij Papieren Tijger zou verschijnen, werd het gesprek meteen beëindigd. Vreemd. Ik wil dit uitzoeken. Mag Papieren Tijger bij de nos niet genoemd worden?

[p. 125]

28 oktober 1994

Het rtl Nieuws van 08:00 uur laat het stukje van Jos Slats in de Volkskrant zien - wat hij als de bliksem heeft gemaakt - dat de rechter gisteren bepaalde dat oud premier Lubbers voor de rechter zal moeten komen getuigen.¹⁵⁷ De ‘informatie’ is dan dat ik niet voor een diner in Djakarta werd uitgenodigd. Dat zit dus heel anders. Maar Jos heeft het ook erg snel gemaakt. ‘O. is staatsvijand nummer één,’ dat is de reden voor de getuigenis van Lubbers. Ik heb altijd gedacht dat Jos Slats expres stomme stukjes schreef. Nu besef ik dat het gebrek aan concentratie is.

Ook zullen de zaakgelastigde in Indonesië Kramer en J. Quist van Mees & Pierson moeten komen getuigen. Er zit niets anders op. Draaiborden moeten met de billen bloot.

Vermeer zond een notitie over zijn strategie.¹⁵⁸ Hij wil Lubbers horen over het feit dat hij mijn situatie ‘onverkwikkelijk’ noemde. Volgens Vermeer doet iemand als Lubbers dat alleen als hij zich in de situatie heeft verdiept. Ook wil hij ingaan op het feit dat een diplomaat mij nog steeds staatsvijand nr. 1 heeft genoemd. Vermeer meent dat dat aangeeft dat de oekaze nog steeds werkt. De clou van de zaak Lubbers is dat Den Hertog hypocriet meedeelde: ‘Maar Oltmans is toch meegenomen naar Zuid-Afrika en Indonesië?’ Dus die plotselinge vriendelijkheid van Lubbers en de rvd was deel van de strategie van de klootzakken - waar Lubbers zich toe leende - om de rechter gunstig te stemmen! Maar hoe kinderachtig, want ik ben klaarwakker.

Het Parool belde al, maar begreep er geen moer van. Zo'n verslaggever luistert ook niet. Ze hebben al een concept in hun hoofd, en het is aan mij om dat eruit te rammen.

Een mevrouw uit Nieuw-Beerta, Carla Jonge-Vos belde een half uur lang, of ik wel wist dat het Gladio was, als arm van de cia, die mij kapot had gemaakt. Ik had te dicht bij het vuur gezeten en meer van dat soort opmerkingen. Ze wilde niets op papier zetten, dus ik kan er niet veel mee.

David Barnouw heeft een boek geschreven over de dood van Meinoud Rost van Tonningen, dat het vast zou staan dat hij zelfmoord pleegde in de Scheveningse strafgevangenis.¹⁵⁹ Florrie is heilig overtuigd dat dit onmogelijk was en dat hij wel degelijk werd vermoord. We zullen het nooit weten.

157 Zie bijlage 58.

158 Zie bijlage 59.

159 David Barnouw, Rost van Tonningen. Fout tot het bittere eind, Walburg Pers, Zutphen, 1994.

[p. 126]

Ed belde dat hij veel gelachen had om Met het oog op morgen van de nos. Ook Wouter Kok belde dat hij het had gehoord, net als verschillende mensen bij hem op kantoor. Maar die waren toch tegen mij.

Paul Witteman belde eindelijk terug. Er zou naar mijn boek worden gekeken. Hij zei dat het veilig was als een medewerker van hem het boek onder embargo zou lezen. Ik ben er tegen, maar ik laat het dan maar aan hem over. Ik kan het verkeerd hebben, te achterdochtig na al het getreiter.

Paul de Ridder belde. Vond het niet zo'n punt dat ik gisteravond vergeten had het boek te noemen. Hij zei geamuseerd te zijn door alles wat er gebeurde.

Jos Slats belde om te vragen of die dame uit Nieuw-Beerta had gebeld. Hij had haar telefoonnummer nodig. Ik zei hem dat ik veel over Gladio wist, wat hem scheen te verrassen. Zolang ze maar geen val zetten om zijn geloofwaardigheid te ondermijnen. Alles is mogelijk.

Daarna belde Peter Rensen van de Nieuwe Revu. Hij wilde weten hoe ik in contact met mevrouw Rost van Tonningen was gekomen en hoe ik over haar dacht. Daarna wilde hij weten of ik had bemiddeld tussen Vierling en Vreeswijk. ‘Je kunt het noemen hoe je wilt,’ zei ik, ‘maar ik heb willen onderzoeken wat de mogelijkheden waren Janmaat en de cd op te blazen en een oprechte rechtse partij op te richten, vrij van alle smetten.’ Hij wilde morgen al komen voor een gesprek, maar het is me niet duidelijk of hij er over wil schrijven. Toen ik doorkreeg wie hij was, heb ik hem duidelijk gemaakt dat ik zijn methode om zich als journalist uit te geven voor nsb'er om bij de cd binnen te komen, het omgekeerde gedrag vond van de spionnen van de kgb, cia en bvd en dat onacceptabel vond.¹⁶⁰ Toch toevallig dat ik juist op dit moment door die Rensen wordt benaderd. ‘Na dit gesprek ben ik in verwarring,’ zei hij, ‘omdat ik had vernomen dat u had bemiddeld tussen extreemrechts.’ Hij had het er ook over dat ik gefascineerd zou zijn door Vierling.

‘Nee mijnheertje, dat is niet het juiste woord. Ik vind hem intelligent en vind het doodzonde dat hij op een dood spoor is.’ Ik schreef Jurgens. ‘26 oktober had je met G.J.W. de bijeenkomst van BuZa. 28 oktober is bijna om. Zijn wij nu ook gebrouilleerd? Ik weet niets.’

J.B. Hoekman prijkt in het Stan Huygens Journaal van De Telegraaf als ambassadeur in Londen. Als iemand die hoge post ten

160 Peter Rensen, Dansen met de duivel: undercover bij de Centrumdemocraten. Uitgeverij L.J. Veen, Amsterdam, 1994.

[p. 127]

afscheid uit de buitenlandse dienst verdient, is hij het. Ik leerde hem in Paramaribo kennen als een eerste klas diplomaat.

Ik las trouwens ergens dat Nederland zich van stemming heeft onthouden (als loopjongen van Washington) bij een resolutie in de vn welke Amerika oproept de blokkade van Cuba, daterend uit l962, op te heffen. Een dergelijke lafhartige houding vind ik niet te excuseren, en nu is Hans van Mierlo verantwoordelijk voor deze blamage voor Nederland.

Ischa Meijer had natuurlijk Barnouw in zijn programma.¹⁶¹ Ze babbelden over Florrie zonder dat de klootzakken ooit met haar zelf hebben gesproken. Hoop niet dat zij dit geklets ziet, want ze zou zich doodergeren. ‘Niets lukte in die man zijn leven,’ zei Meijer. Behalve dan dat hij in de jaren twintig en dertig vertegenwoordiger bij de Volkenbond was in Wenen, en het bracht tot president van de Nederlandse Bank, wel onder nazi's, maar om te beweren dat niets hem lukte is onzin. Zo wordt het Nederlandse volk via televisie ingelicht.

161 I.S.C.H.A., uitzending 28 oktober 1994, RTL5.

29 oktober 1994

Vermeer heeft Lubbers een briefje geschreven dat hij hem op enig moment wil horen in mijn zaak en dat hij een oproep van de rechtbank kan verwachten.¹⁶²

Vanmorgen belde Vischjager dat hij teleurgesteld was dat hij toch niet naar de zitting was geweest omdat hem was gezegd dat er geen pers aanwezig mocht zijn. Nu had De Bruin van Buitenlandse Zaken tegen hem gezegd dat er wel een journalist aanwezig was tijdens de zitting afgelopen donderdag. Hij kon me niet vertellen wie dat dan geweest zou zijn. Ik heb wel een mevrouw zien zitten, maar ik dacht dat zij bij het kantoor van Den Hertog hoorde of bij het ministerie.

‘Doe dan eerst je huiswerk,’ zei ik tegen Vischjager. ‘Weet je dan nog niet dat iedereen liegt?’

Ik heb eigenlijk helemaal geen zin morgen naar Dordrecht te gaan waar ik op een cultuur festival moet spreken, maar vooruit, ik heb het afgesproken.

Peter Rensen arriveerde en zei inderdaad een interview te willen maken. Hij nam een groot schrijfblok en heeft twee uur aantekeningen gemaakt. Ergens halverwege drukte hij op een machientje op zijn pens (het zat vastgemaakt aan zijn riem). Ik vroeg me af of het een recorder was, maar eigenlijk deed het er verder niet toe. Ik heb hem precies uit de doeken gedaan hoe het allemaal zat, waarna hij niet meer in verwarring was, zoals

162 Zie bijlage 60.

[p. 128]

hij gisteren zei. Hij begrijpt nu ook dat ik niet door Vierling gefascineerd was geweest.

Ik legde hem uit dat ik meende dat een authentieke rechtse partij wenselijk is om uiting te geven aan wat een belangrijk deel van het publiek vindt. Dit biedt rechts een uitlaatklep en kan andere rampen voorkomen. Ik gaf als voorbeeld Constand Viljoen, die in Zuid-Afrika een belangrijke rol speelt om het rechtse veld in goede banen te leiden - en niet een gek als Janmaat.

30 oktober 1994

08:50 uur, Centraal Station

Jan Blokker doet ook een duit in het zakje over Meinoud Rost van Tonningen, vanwege het boek door Barnouw. Hij acht de man overigens geen biografie waard. Ook Frits Groeneveld blaast in nrc Handelsblad zijn partijtje mee. Hij neemt afstand van de zelfmoordtheorie, die hij niet bewezen acht maar noemt Florrie wel een ‘felle antisemiet’, wat onzin is. Voor zover ik heb gemerkt de afgelopen jaren, is Florrie niet meer of minder kritisch dan de doorsneeburger, of dan ik.

Trein naar Dordrecht

Gisteravond had Paul Witteman een jonge vrouw in zijn programma, die al vijf jaar door een oudere, dikke man letterlijk wordt achtervolgd. De man moest van de rechter 25 kilometer verderop gaan wonen, maar hij gaat er nog steeds mee door. Paul is een succes, al blijft hij te halfslachtig. Oprah gaat verder. Beiden hebben volgens mij gemeen dat ze iets om de mensen geven en dat hun emoties enigszins zichtbaar zijn.

Ik ben op weg naar Dordrecht, waar Dick Gebuys geregeld heeft, dat ik in Dordt op Zondag een gesprekje zal voeren over Persona Non Grata.

Dordrecht

De bijeenkomst vond plaats in een zaaltje waar misschien 100 mensen aanwezig waren, middelbare leeftijd en ouder. In een half uurtje heb ik proberen samen te vatten wat me de afgelopen veertig jaar is overkomen. Ik was vergeten dat ik met Dirk Gebuys 250 gulden afgesproken had. Nu kan ik Peter ook 100 gulden sturen, want hij heeft vast geen batterijen meer om zijn muziekcassettes te luisteren. Hij kan mooi delen in deze ‘meevaller’. Na afloop volgde nog een kort radio-interview.

[p. 129]

Westerkade

De herfstwind doet de laatste bladeren van de bomen vallen. Nu kijk ik weer tot mei tegen die kale troep aan.

Ik koop normaal nooit wat in de trein, maar nu had ik om 14:00 uur trek, want ik had nog niets gegeten. Ik kocht een broodje ham, maar er bleek rookvlees op te zitten. Niet te vreten. Wat ze in treinen verkopen, is absoluut goedkope troep. Aan koffie heb ik me maar niet gewaagd.

Peter Rensen belde om 17:00 uur dat hij nog een paar uur meer nodig had. Nu is het 20:00 uur en ik heb nog niets van hem gehoord. Gisteren heb ik zijn aanvankelijke insteek - een rotstuk schrijven - de grond in geboord en nu zweet hij over de vraag hoe zijn verhaal te redden.

De bbc laat in een reportage zien dat Kohl een van de gevaarlijkste huidige leiders in Europa is. Lubbers had gelijk om tegen hem in te gaan, ten koste van zijn baan. Hoe kan ik erachter komen hoe dit precies in elkaar zit?

Peter Rensen belde of 22:00 uur te laat was. If you are a schemer, it takes a hell of a lot of time. Ik wacht wel af wat ik te zien krijg.

31 oktober 1994

Peter Rensen liet me om 22:00 uur in het café op de hoek van de Westerstraat twee a4-tjes lezen. Ik veranderde er niets aan, want het is toch hopeloos. Ik vroeg hem, niet omdat ik een eerlijk antwoord verwachtte, maar om zijn reactie te zien, of hij wel eens door de bvd was benaderd. Hij had na zijn stunt bij de cd een bvd-man en een politiefunctionaris op bezoek gekregen. Ik heb hem opnieuw op het hart gedrukt nooit meer zo'n infiltratieactie te ondernemen. Hij zit nog half ondergedoken uit angst dat de cd nog met een wraakactie komt. Hij denkt bijvoorbeeld dat Florrie de schrijver Adriaan Venema (die later zelfmoord pleegde) heeft laten aftuigen. Hij zei uit extreemrechtse kringen te zijn getipt over mij en mijn rechtse contacten.

Hans van den Broek heeft de portefeuille van politieke en economische betrekkingen voor Midden- en Oost-Europa gekregen bij de Europese Commissie. De Amerikanen willen op die post iemand die in hun zak zit.

Emile Bode zat bij Theo van Gogh en zei uitstekende dingen, bijvoorbeeld over de nonchalance van Lubbers in sommige zaken. ‘Hij kende zijn dossiers als een groot staatsman,’ aldus Emile. Nee, hij was geen (groot) staatsman. Lubbers was een manager, met de allure van een commis-voyageur.

Suhartono zegt dat hij de formulieren voor mijn visum voor

[p. 130]

Indonesië zal sturen en dat ik in januari naar Indonesië kan. Nu Zuid-Afrika nog.

Anne Knulst belde om te vragen hoe alles was gegaan. Ze blijft verontwaardigd over wat me overkomen is. Ze gaat op 9 november naar verschillende boekwinkels om naar mijn boek te vragen.

Ik heb Peter gebeld en gezegd dat ik 20 november wil komen. Hij weet nu dat het zeker is dat ik kom. Ik vroeg hem de poezen te vertellen dat ik eraan kom.

Ik heb naar een film over de strijd om Stalingrad gekeken, met als resultaat dat ik er helemaal naar van ben geworden. Hoe blij waren we niet toen we hoorden dat de Russen hadden gewonnen, maar wat er zich daar afspeelde, daar wisten we niets van.

1 november 1994

05:30 uur

Ik word steeds vroeger wakker.

Het was een afschuwelijke ervaring om in mijn dagboek van 1980 een botsing met broer Theo in een restaurant in Lugano terug te lezen. Iets dergelijks is met broer Hendrik voorgevallen in Kaapstad. In zovele opzichten zijn we zo anders. Terwijl we ook karakteristieken hebben die overduidelijk aantonen dat we uit hetzelfde nest komen.

Minister Sorgdrager van Justitie wil haar partijgenoot Arthur Docters van Leeuwen van de bvd als procureur-generaal naar Justitie overhevelen en voorzitter maken van het nieuwe leidinggevende college van het openbaar ministerie. Hoe haal je het in je hoofd? Een man die uit hoofde van zijn spionagewerk categorisch genoodzaakt is te liegen, op een post zetten die de hoogste integriteit vereist. Gekkenwerk.

Time polst twee jaar na de Earth Summit in Rio de Janeiro wat de stand van zaken is.¹⁶³ De situatie is weinig bemoedigend. In Brazilië werd Agenda 21 aangenomen, een rapport van 800 pagina's. De sleutel tot succes was dat de noordelijke helft van de aarde de zuidelijke helft zou helpen de economische omstandigheden te verbeteren, zonder meer schade aan het milieu aan te richten. De hulp van noord aan zuid was in 1992 nog 65 miljard dollar. In 1993 nog maar 55 miljard. De doelen die in Rio zijn gesteld, worden niet bereikt, ook niet in Japan. De vs produceren 21 procent van de co2, terwijl China met 4,5 zoveel inwoners maar voor 11 procent van de wereldwijde uitstoot zorgt. President George Bush wilde aan Rio niet mee

163 Time, 7 november 1994.

[p. 131]

doen. Bill Clinton tekende Rio wel. De Amerikaanse Senaat weigert het Rio-verdrag te ratificeren.

Ik zit al uren te werken wanneer de meeste jonge mensen in dit gebouw nog in hun bedden liggen te stinken. Er wordt in dit huis behoorlijk veel onrechtmatig steun getrokken.

Emile Bode belde. Hij gaat volgende week eten met Frits Bolkestein. Daarvoor zullen wij elkaar ontmoeten.

De Surinaamse postbode flikkerde mijn post weer in de verkeerde brievenbus. Ik ga er nu voor naar het postkantoor om mijn beklag te doen.

Jurgens schreef dat hij alles donderdag na de zitting al met Vermeer besproken heeft.¹⁶⁴ Maar ik weet van niks en dat vind ik behoorlijk slordig, wat ik hem direct geschreven heb. Hij schrijft optimistisch te zijn, maar wat betekent dat?

Florrie Rost van Tonningen belde. Ze had het stuk van Jan Blokker nog niet gelezen, dus dat zal ik haar morgen opsturen. Ik vertelde haar over Peter Rensen en het artikel voor Nieuwe Revu.

Ik geniet enorm van de show van Oprah Winfrey met visagisten, allemaal nichten, en ze weten wat ze doen en zeggen. Oprah heeft een hele groep kantoormeisjes die opgemaakt worden door deze visagisten. Ik moest aan Bertie denken. Ik vond het een erg leuke show, herkenbaar met de Amerikaanse humor en Oprahs onverpeste spontaniteit. En dan de klap in je gezicht van de trut op rtl4 die erop volgt.

164 Zie bijlage 61.

2 november 1994

Er zijn voor de kust van Noorwegen kransen in zee geworpen op de plaats waar in 1940 een Nederlandse onderzeeër op een mijn liep en zonk met 46 man aan boord. Wat is de gedachte achter een handeling als deze?

Het stuk van Rensen in de Nieuwe Revu is verschenen.¹⁶⁵ Lijkt nergens op.

Het artikel in Elsevier gaat door. Morgen komt een fotograaf. Arendo gaat al snel naar Brussel, wat ik jammer vind, maar dit heeft hij er nog snel door kunnen drukken. Hij wil de tekst nemen, alsof ik het geschreven had, twee pagina's. ‘Dan krijg je er tenminste geld voor.’ Dat was inderdaad zeer attent.

Paul de Ridder was bang dat Elsevier en de Volkskrant zich zouden laten beïnvloeden door het stuk in Nieuwe Revu. Ik vond het een absurd idee. Ze weten toch wie Peter Rensen is? Ik vertelde Paul dat ik anderhalf jaar geleden een interview met

165 Nieuwe Revu, 2 november 1994, zie bijlage 62.

[p. 132]

Rost van Tonningen voor hp/De Tijd had geschreven. Paul wilde het hebben, voor het geval hij over mij werd aangesproken. Toch was Paul erg bezorgd over het effect van het artikel op mij of mijn zaak. Vreemd, want wie is Peter Rensen, en wat is Nieuwe Revu? Vermeer belde dat was besloten een nieuwe bemiddelingspoging op gang te brengen. De vraag was wie moest bemiddelen. Huydecoper werd weer genoemd, maar dat heb ik een keer voorgesteld en dat doe ik niet meer. ‘Waarom niet Lubbers,’ vroeg ik. Hij vond het een geniale gedachte, grenzend aan de waanzin. ‘Nietzsche werd gek omdat hij niemand kon vinden die hem begreep,’ zei ik. Toch heb ik Lubbers direct geschreven met de vraag of hij het zou willen doen.¹⁶⁶

De nvj heeft Vermeer nu betaald.

Hannah de Zantis sprak een boodschap in: ‘Hallo, hallo, de herfstkleuren zijn bijna voorbij. Ik ben geschokt door wat ze je allemaal aandoen. Het is maar goed dat ik niet in Amsterdam woon, want ik zou ze aanvliegen. En dat geldt ook voor Lubbers, dat is een sufferd.’

166 Zie bijlage 63.

3 november 1994

Hans van der Voet van de rvd schrijft dat hij had gedacht dat ik 27 oktober 's middags bij hem langs zou komen, waarvoor hij toen ook tijd had. Nu is hij voorlopig in het buitenland, en kan hij mij niet ontmoeten voor 14 november.

Marco Hill, een jong, serieus ventje kwam in mijn duiventil foto's maken voor een artikel in Elsevier.

Wim Vreeswijk zegt in Trouw dat het gedaan is met de cd. Hij probeert raadsleden van de cd over te halen zich bij zijn Nederlands Blok aan te sluiten. Hij denkt dat zijn partij met duizend leden groot genoeg zal zijn om een Kamerzetel te halen, omdat ieder lid een groot aantal sympathisanten representeert. Allemaal dromers.

Arend Kistemaker, de vuilnisman uit Hoorn, was hier twee uur. Hij had van alles voor me gekopieerd in relatie tot de moord op Kennedy. Hij was zelfs naar een conferentie in Washington geweest, waar Oliver Stone ontbrak, maar waar hij had gehoord dat voor de moord ‘frozen bullets’ waren gebruikt. Dat zou de rookpluimen die gezien zouden zijn verklaren. Arend moest toen aan Croiset denken, die had gesproken over een ijscokarretje bij de schutting. Dat zou gebruikt kunnen zijn om de kogels bevroren te houden.

[p. 133]

nova heeft vandaag afgebeld bij Paul de Ridder. Ze hadden gezegd: ‘We zouden maar vier minuten hebben en Oltmans is geen schaap dat je in vier minuten scheert.’ Paul vond het artikel van Rensen in Nieuwe Revu een ‘rotstukje’.

‘It's part of the war, Paul,’ zei ik hem.

4 november 1994

Wouter Kok belde voor een keer. Hij gaat met zijn vriendin naar Spanje. Het blijft hangen en wurgen zolang hij die hysterica niet dumpt.

Aart van der Want belde. Altijd breekt Willemijn het gesprek af als zij vindt dat het te lang duurt - nu moest hij pap koken. Ik ben geschrokken door de kaart van Trees dat haar moeder achteruit gaat. Eigenlijk zou ik Casper moeten vragen of ik 2.000 gulden kan lenen voor een ticket voor Peter. Hij moet zo snel mogelijk naar zijn moeder. Ik legde Trees uit dat ik mijn ticket van mijn broer kreeg, maar dat ik anders het geld aan Peter gegeven zou hebben.

Persona Non Grata is gearriveerd. Het ziet er prachtig uit. Petje af voor de krakers in Breda. Wat zou John van Haagen ervan hebben genoten. Ik bracht direct een exemplaar naar Arendo Joustra en Jos Slats, Eduard en Struwe tabakswinkel.

De brief die ik De Journalist stuurde als reactie op hun artikel over mij, is zwaar bekort geplaatst.¹⁶⁷ Zo doen ze dit bij de club van Hans Verploeg met iemand die sinds 1960 lid is. Maar Verploeg is dan ook geen journalist. Hij komt van de Kunstenbond. Nooit eerder zat een algemeen secretaris van de nvj veertien jaar op die post. Onbegrijpelijk.

Ik ben nog naar Noord gefietst om Wolffensperger ook een boekje te brengen. Hij ging tenslotte voor mij op missie bij Buitenlandse Zaken. Verder heb ik Roderick Veelo en Hans Lonis nog een boekje gegeven.

Jantje, de melkboer op de Prinsengracht zei, ‘Jouw zaak is veel te ernstig voor die lul van een Jan Lenferink.’

Vermeer had een brief gekregen die de Raad van State aan Binnenlandse Zaken had gestuurd, met de opdracht om binnen veertien dagen alles bij de bvd over mij wat ik nog niet heb ontvangen, aan mij toe te sturen.¹⁶⁸

167 Zie bijlage 64.

168 Zie bijlage 65.

5 november 1994

Schreef vanmorgen allereerst Peter of hij serieus wilde nadenken om met Kerstmis naar Tilburg te komen om zijn moeder

[p. 134]

te zien. Eduard zei gisteren terecht dat Edwin, die zijn eigen moeder heeft verloren, toch zou moeten begrijpen dat Peter in deze situatie naar zijn moeder moet. Ik vind eigenlijk ook dat dit zo geregeld kan zijn als zijn tien zussen en broer hem allemaal 100 gulden geven.

Ik heb Verbei van De Journalist geschreven toch nog verbaasd te zijn over de manier waarop ze mijn brief gemaltraiteerd hebben en zelfs het stukje over Persona Non Grata eruit hebben gelaten, om mij maar niet aan publiciteit te helpen.

Er kwam een brief van Lubbers dat hij niet wil bemiddelen in mijn zaak, maar hij wil wel Van Mierlo mijn brief en zijn antwoord doorsturen.¹⁶⁹

Gunter Pauli belde vanuit Tokio, waar hij nu woont. Ik vroeg zijn adres en telefoonnummer met het idee een weekje naar Japan te gaan als ik volgend jaar in Djakarta ben.

Ik heb Peter gebeld, wat hem verraste. Ik heb hem toegezegd dat hij op ieder door hem te kiezen moment naar Tilburg kon reizen en dat ik voor een ticket zou zorgen. Ik wilde hem niet alarmeren in de richting van zijn moeder, maar dat bedoelde ik natuurlijk wel. Ik weet nog niet hoe ik dit moet financieren, maar ik reken op Casper.

Ik schrok ontzettend van Eduard. Hij kwam langs om de brief van Lubbers en de Raad van State te lezen. Toen het gesprek kwam op het feest voor Peters moeder op 27 november, liet hij zich ontvallen: ‘Dat lijkt me geen goed idee voor die juffrouw.’

Ik schrok en werd woedend, pioenrood en zei vermanend: ‘Zo kan je niet over die mevrouw spreken. Ze kreeg elf kinderen en is nu bijna negentig!’ Hij zei nog iets ongepast, maar we praatten het wel meteen uit. Iemand die zoiets zegt, kan mijn vriend niet zijn, dacht ik. Ik hou het er maar op dat het hem ontglipte.

Vermeer stuurde me het proces-verbaal van de zitting van 27 oktober.¹⁷⁰

De Gay Krant heeft mijn stuk geplaats waarin ik Persona Non Grata in vogelvlucht behandel.¹⁷¹

169 Zie bijlage 66.

170 Zie bijlage 67.

171 Zie bijlage 68.

20:30 uur

Arendo Joustra bracht hier anderhalf uur door. Het zijn twee pagina's geworden. Hij bracht mijn manuscript terug, en bracht een stapel Elseviers en International Herald Tribune's mee

[p. 135]

en een chocoladeletter O. Hij lacht steeds als ik de meest ernstige zaken bespreek, wat verlegenheid moet zijn, maar het irriteerde me. Hij staat ongelofelijk ver af van mijn ideeën over de rode knop en zegt er niet in geïnteresseerd te zijn. Maar hij schrijft wel dat Van Mierlo verkeerd wordt begrepen.

Ik probeerde de controverse van het Pentagon en de cia uit te leggen en het militair-industrieel complex. Maar het was niet mogelijk er diep op in te gaan. Ik verloor mijn geduld even door een reactie van hem, wat eigenlijk wel jammer was. Hij was erg lief en heeft me met twee pagina's in Elsevier erg geholpen. Hij zegt nog steeds: ‘Hoe kon Lubbers je een ton aanbieden? Waar haalde hij dat vandaan?’ Hij denkt dat het een probleem is voor de overheid om een budget te vinden om mij te betalen.

Hij zei ook dat er een worsteling had plaatsgevonden onder redacteuren van de Volkskrant. ‘Van Lockefeer zou jij niet in de krant mogen.’ Dat noemen ze dan journalistiek.

6 november 1994

Het is duidelijk. Als Docters van Leeuwen directeur van het Openbaar Ministerie wordt, klaag ik hem aan als leugenaar. Ik ben Sorgdrager en Wim Kok aan het schrijven dat ik het als mijn plicht zie deze man te ontmaskeren als leugenaar.¹⁷² Met deze benoeming zal het justitiële apparaat alleen meer verziekt worden. Docters van Leeuwen is een ‘vondst’ van Wiegel.

Ik heb ook Lubbers geantwoord op zijn briefje dat hij niet wil bemiddelen.¹⁷³ Ik heb hem geschreven dat ik achter hem sta, zeker na de ontmoetingen die ik met hem heb gehad, maar dat ik ook boos op hem ben dat hij geen einde aan de sabotage heeft gemaakt.

Om niet te laten merken hoe onvergeeflijk ik de faux pas van Eduard over Peters moeder vond, heb ik hem een goede reis naar de vs gewenst. Zouden al die voorgaande jaren geslaagd theater van Eduard zijn geweest of is hij aan het veranderen?

Ik heb Casper gebeld om een afspraak te maken. Ik zie hem 10 november. Het is uitsluitend voor Peter, Casper moet helpen. Er kwam een telefoontje uit Djakarta. Mijn ticket is geregeld, 15 januari tot en met 1 april ben ik in Indonesië.

Ik bezocht Hans Geerlofs in zijn duplex-woning in de P.C. Hooftstraat. Hij zei dat Richard Thieulliette een skelet was geworden. Ik wil er niet over nadenken, afschuwelijk. Hij wordt door aids verteerd. Toen ik tegen Hans zei dat de moeder van

172 Zie bijlage 69

173 Zie bijlage 70.

[p. 136]

Peter al 90 is, terwijl zij elf kinderen kreeg, reageerde hij met: ‘Dan heeft dat mens een elftal.’ Ik was opnieuw diep geschokt, dat je zo over een oude dame spreekt en heb hem een reprimande gegeven. Misschien is dat voor nieuwe generaties gewoon, maar ik accepteer het dus niet. Zie hem net zo lief nooit meer.

Er kwam weer een brief van Wouter Kok, maar die was totaal onleesbaar.

7 november 1994

De brieven voor Kok en Sorgdrager zijn klaar en zal ik af gaan geven. Ik zou de klacht de tiende moeten versturen en dan 14 november een persconferentie geven. Dat wordt spannend. Ze weten in dit land langzamerhand niet meer wat een ‘eerlijk mens zijn’ betekent. Ik heb Docters van Leeuwen en Dales in hp/De Tijd van 20 mei 1992 gewaarschuwd. Dales is er niet meer, nu is het die klootzak zijn beurt.

Ik heb ook Wolffensperger geschreven wat ik van de situatie vind.

Trein naar Den Haag

Ik kocht Story vanwege een reportage over Claus. Evert Santegoeds probeert een antwoord te geven op waarom Claus twee jaar, nadat Beatrix de troon besteeg, instortte. Sommigen beweren dat zijn depressies het gevolg zijn van wat hij in de oorlog meemaakte. Onzin. Beatrix, en niemand anders, is de oorzaak dat het voor hem in haar bijzijn - vooral nu ze voor majesteit is gaan spelen - onmogelijk is geworden normaal adem te blijven halen. Zij is nu helemaal de man met de broek aan in huis, à la Wilhelmina. Claus is daar niet mentaal toe uitgerust of tegen opgewassen. Een compleet onzinverhaal, maar het verkoopt (ook aan mij).

Ambassade Zuid-Afrika

Ambassadeur Nothnagel had gezegd dat ik voor drie maanden een visum voor Zuid-Afrika kon krijgen. Bij aankomst op de ambassade wist niemand er iets van. Subtiele pesterijen of totale incompetentie?

12:15 uur, trein naar Amsterdam

Na 45 minuten vertrok ik toch met een visum. Ik liep vanaf de ambassade meteen naar de Raad van State, en het Binnenhof om de brieven aan Kok en Sorgdrager en Persona Non Grata's af tegeven, and now they can all go and fuck themselves.

[p. 137]

Leiden

De treinen in het lieve vaderland zijn categorisch te laat. Het is een bende. We maken er een derdewereldland van, omdat allochtonen fluiten en wissels verzetten en deze mensen die hier feitelijk niet horen, nemen het niet zo nauw. Al word je veronderstelt dit niet te denken.

Westerkade

Er lag een brief van Jurgens. Hij begint dezelfde streken te vertonen als Verploeg. Hij wil nu ook met Vermeer communiceren. Jurgens is een aardige man, maar enigszins gaga om zo'n brief te schrijven.¹⁷⁴

Ik kort aangebrand? Hoe lang moet ik me dit allemaal al laten aanleunen door Haagse sukkels? Er moet dus weer een bemiddelaar komen en ik moet hem aanwijzen? Hoeveel willen ze er nog hebben?

Hij denkt aan Ron Abram en Ed van Thijn nota bene. Hij bedoelt het aardig, maar wanneer hij detente met de nvj wil helpen bewerkstelligen dan heeft hij kennelijk Persona Non Grata nog niet gelezen. Ik heb hem gebeld of Gerard Schuyt mocht bemiddelen. Dat leek hem een prima gedachte. Hij benadrukte dat Ed van Thijn een goede vriend was. Ik vind het een slijmbal van de eerste orde. Bijna kregen we slaande keet, toen hij zei dat mijn reizen met Lubbers naar Zuid-Afrika en Indonesië een gebaar van verzoening waren geweest. Na dus eerst mijn rechten als journalist 38 jaar lang te hebben geschonden, zou ik dankbaar moeten zijn dat deze door Lubbers in 1994 werden hersteld?

Jurgens bedoelt het goed om mij met de nvj te willen verzoenen, maar het is te laat. Bovendien respecteer ik Verploeg en Hopmans niet, dus waar zou ik me druk om maken?

Florrie Rost van Tonningen belt dat de Haagse terreur tegen haar vrolijk wordt voortgezet en de belastingdienst nu dreigt haar huis op 15 november in beslag te nemen, terwijl ze op 14 november 80 jaar wordt. Walgelijk. Ze biedt me een boottochtje aan om haar verjaardag te vieren.

174 Zie bijlage 71.

8 november 1994

rtl5 wil mij volgende week voor een interviewprogramma van een half uur. Prima.

Hoofdredacteur Jan Greven van Trouw antwoordde dat er niets achter stak dat ze nauwelijks over mijn gevecht tegen Den

[p. 138]

Haag berichtten. Ik moest geen ‘complot of beleid’ vermoeden. Omdat ik hem dus niet geloof of vertrouw, heb ik hem geantwoord niet aan een complot te hebben gedacht, eerder aan een briefwisseling uit 1958 van de correspondent van Trouw in New York, Floris Canté, met de hoofdredacteur van The Christian Science Monitor Edwin Canham. Canté voldeed toen aan een verzoek van de Nederlandse overheid mij zwart te maken bij Canham, opdat ik niet in zijn krant zou schrijven. Ik sloot de Canté-Canham correspondentie ter informatie in, die dus onlangs via de Wet Openbaarheid van Bestuur in mijn bezit kwam. Het zal me benieuwen of deze hoofdredacteur namens zijn krant alsnog excuses zal maken voor het misdadige gedrag van Canté.

Er kwam een dikke enveloppe van de nvj met iets wat opgevouwen was, het leek wel een zakdoek, erin. Het zal een reactie zijn van Wim Verbei, maar ik ben niet geïnteresseerd.

De Volkskrant plaatste mijn brief.

15:15 uur

Ik ben naar Adonis gegaan. Ik had vannacht een erotische droom (zeven dagen geen seks). Het leek Sanders die ik zoende. Het was in ieder geval bewijs dat er iets moest gebeuren. In twintig minuten had ik een orgasme, door een blow job van een redelijk lekker ventje.

Toen ik thuiskwam belde Vierling. Ik had me volgens hem tegengesproken in de Volkskrant ten opzichte van het artikel in Nieuwe Revu. Dus niet. Alles wat ik zei was dat Vreeswijk ze beter op een rij had dan Janmaat, maar dat we met allebei van de regen in de drup raakten. Toen ontdekte ik tot mijn ergernis, dat in mijn tekst de vergelijking met GroenLinks was geschrapt. Ik stuurde een protest aan Pieter Broertjes. Wat niet wordt begrepen, of wat niet in het straatje van de Volkskrant past, wordt verwijderd.

Toen ik tegen Arendo zei dat ik

[p. 139]

Sorgdrager had geschreven dat Docters van Leeuwen een bedrieger was die loog tegen Piet Stoffelen over mijn bvd-dossiers, leek hij het even met me eens. Maar daarop bedacht hij zich blijkbaar, dat Docters van Leeuwen en Wolffensperger van dezelfde partij zijn. ‘Maar gooi je niet je eigen glazen in? Want Wolffensperger is nu je bondgenoot.’

Ik antwoordde: ‘Dat noem ik denken volgens de corrupte Henk Hofland-doctrine.’

Anderzijds zei Arendo dat ik via een gerechtelijke uitspraak zeker meer zou krijgen dan via bemiddeling. Daarom procederen we dus ook gewoon door, naast pogingen om te bemiddelen. Hij was het eens dat ik Broertjes diende te vragen mijn argument in de ingezonden brief alsnog ongeschonden af te drukken. Mijn zin 1 uidde: ‘Ik ben dan ook van mening dat het de hoogste tijd wordt dat er een legitieme, verstandige, rechtse partij komt, zoals er ook een GroenLinks is.’

In een gesprek met rtl4 over fotomateriaal ter omlijsting van rur bracht ik voorzichtig naar voren of ik een honorarium van 500 gulden zou kunnen krijgen. Men bood spontaan 750. Ik gaf de dienstdoende dame een zoen.

Hans van den Broek stelt een uitbreiding van de navo naar Oost-Europa in het vooruitzicht. Dat wil Washington natuurlijk, maar deze strategie houdt ongetwijfeld de eerste kiem voor een volgende oorlog in.

9 november 1994

Heb mr. J.A. Hulsenbek in Arnhem geschreven dat ik hem een held op sokken vind, omdat het openbaar ministerie blijkbaar van geen ophouden weet om een grijze dame van 80 jaar, Florrie Rost van Tonningen, het leven zuur te blijven maken.

Er kwam een brief van John S. Bach uit Den Haag, die als medewerker van Buitenlandse Zaken door het ministerie tekort is gedaan, een dossier heeft aangelegd en die me wil spreken.¹⁷⁵ Vischjager belde weer voor het eerst sinds onze botsing van 29 oktober. Hij heeft mijn boekje bij Athenaeum gekocht. Het ligt er dus. Hij dacht ook dat ik rechts was geworden, naar aanleiding van mijn ingezonden brief in de Volkskrant. Interessant hoe ontzettend dom mensen reageren. Gertjan van Beijnum kwam ook met een lange brief hierover. Ik heb hem meteen geantwoord.¹⁷⁶ Vandaar dat Paul gisteren wat vreemd deed. Minds, wat een handicap!

Vermeer zegde af, maar ik ben toch naar Amstelveen gefietst en

175 Zie bijlage 72.

176 Zie bijlage 73.

[p. 140]

heb hem boeken gebracht. Heb tegen advocaat Vermeer gezegd dat ik hem eigenlijk niet meer nodig heb, gezien het resultaat bij de Raad van State waar ik zelf mijn pleidooi heb gehouden.

‘Kan ik niet een bef en een jurk van u lenen,’ vroeg ik.

‘Dat kan geregeld worden,’ was zijn onmiddellijke antwoord. Hij staat er volkomen achter dat ik Docters van Leeuwen aanklaag, wat me eigenlijk verbaasde. Maar ik denk vanwege zijn ervaring met de corruptie bij justitie.

President Bill Clinton is op bezoek bij generaal Suharto, de grootste mensenrechtenschender in Zuidoost-Azië na Pol Pot. Het staat voor de zoveelste keer in The Washington Post: ‘The United States provided the secret support in the name of anticommunism that then general Suharto used to muscle aside President Sukarno in the 1960's. Later, Washington enabled Indonesia, which it saw as a strategic partner, to illegally swallow the former Portuguese colony of East-Timor, which it holds and represses to this day.’¹⁷⁷ Het woord oorlogsmisdadiger, waar de vs zo vlug mee zijn, gebruikt men in Washington liever niet voor ‘een vriend’ die zij wederrechtelijk in het zadel hebben geholpen en al 32 jaar financieren. Fidel, Khadaffi, Saddam en Milošević zijn amateurs vergeleken bij Suharto, wanneer je de griezelige hoeveelheid eigen burgers zou optellen, die hij heeft laten vermoorden.

Arendo noemt Persona Non Grata in Elsevier ‘een meeslepend boek’.¹⁷⁸ Ik schreef hem een briefje om te bedanken.

Vicepremier Tariq Azis is in Moskou aangekomen met een officiële brief van Saddam aan Jeltsin, dat Bagdad nu de soevereiniteit van Koeweit erkent, zoals in vn-resolutie 833 werd geëist. Heel verstandig, want in de praktijk verandert er niets. Ook het Iraakse parlement heeft nu Koeweit formeel erkend.

177 The Washington Post, 7 november 1994.

178 Zie bijlage 74.

10 november 1994

Ik heb Florrie een kaart gestuurd voor haar verjaardag.

Henk Burger kwam praten als voorbereiding van de show van Lenferink. Hij is aardig. Hij herinnerde zich een lezing op de School voor Journalistiek in Utrecht, waar ik sprak over Beatrix die met 73 lakeien vertrok voor een officieel bezoek aan Engeland.

rtl 5 belde. Het onderwerp woensdag is: hoe gaat de journalistiek met extreem-rechts om. Prima, ik lust ze rauw.

[p. 141]

Trein naar Utrecht

De vs verwerpen het voorstel van Rusland om de sancties tegen Irak te versoepelen, omdat Bagdad nu Koeweit heeft erkend. Tenslotte is dat een gigantische concessie, het opgeven van de claim op Iraks 19de provincie, die het land door arbitraire beslissingen van Engeland kwijtraakte. Washington wil bloed zien, dat is duidelijk.

Ik heb Arendo ook nog een briefje geschreven, in de hoop dat ik er nog wat poen uit kan slepen voor een ticket voor Peter. Het worden hoogtijdagen volgende week. Het kost toch nog een tientje naar Utrecht. Vandaag: brood, kaas, smeerleverworst. De komende maanden worden nog wel een beetje spannend. Zuid-Afrika zal een verademing zijn.

Utrecht

Casper had een half uur gewacht. We spraken 25 minuten. Casper wil me 2.000 gulden lenen om een ticket voor Peter te kopen. Het schilderij van mijn vader blijft bij hem. Godzijdank is het nu geregeld dat Peter zijn moeder kan komen opzoeken. Casper zag er moe uit. Hij is in een juridische strijd met Carine verwikkeld. Zijn relatie met zijn zoon Constantijn is prima. Casper wilde me voor vertrek nog 50 gulden geven, wat ik natuurlijk niet kon aannemen.

Westerkade

Paul de Ridder zei: ‘We hebben nog nooit in kleur in Elsevier gestaan.’ Hij zei dat het boek nu toch in drie winkels in Den Haag komt te liggen. Over rtl5 zei hij: ‘Ja, maar rechts zijn law en order-mensen van de grote bedrijven.’ Dat kan me niet schelen, ze zijn er en moeten gerepresenteerd worden. Einde verhaal. ‘Ik sta overal buiten, maar ik vind dat ze op het politieke schaakbord niet mogen ontbreken. Ik zal ze bestrijden, zoals ik mijn leven lang heb gedaan, maar ze zouden er moeten zijn.’

Ik heb Peter aan de telefoon gehad. Hij had nog nergens over nagedacht en wilde liever niet hierheen komen als het koud is. Ik heb hem gezegd niet te lang te wachten, gezien de toestand van zijn moeder. Hij vroeg hoe ik zijn ticket geregeld had en zei me dat mijn kamer bijna klaar is voor mijn bezoek.

Ik ben vanavond naar het hol van de leeuw, het nvj-kantoor gegaan, voor een bijeenkomst van de sectie freelance. Ik zat naast een aardige jongedame, die een kookrubriek voor het Algemeen Dagblad schrijft. Verder was de bijeenkomst een oefening in futiliteiten.

[p. 142]

11 november 1994

Ik voel Peter dichterbij komen. Ik weet dat hij blij is dat ik kom.

Schreef prins Bernhard waarom hij in hemelsnaam Jaap van Meekren weer ontving - gisteravond op televisie - nadat de man hem in zijn eigen tuin eerder de vraag stelde of hij in een uniform begraven wilde worden. Julius Vischjager belde weer. Nu of hij mocht schrijven dat ik Ed van Thijn een nul vond. ‘Niet een nul een slijmjurk,’ zei ik. Nadat hij zei: ‘Maar Hofland is niet vals,’ heb ik gezegd dat iemand die opbelt over een lifter, die een fotograaf van De Telegraaf blijkt te zijn, zo gemeen is als de pest, ‘en nu moet ik werken Julius.’

Ik heb Arendo twaalf pagina's Memoires over de tijd in Odessa gestuurd die ik net geschreven heb, als een soort cadeautje voor zijn artikel over mijn boek.¹⁷⁹

Carel Enkelaar belde. Hij denkt dat het artikel in Elsevier wel eens de doorslag zou kunnen betekenen in mijn zaak tegen de Staat. Ik hoop het, maar ik ben er nog niet zo zeker van. Ben benieuwd waarmee de Volkskrant morgen komt.

179 Zie ook Memoires 1980.

12 november 1994

Ik ben nogal teleurgesteld over het artikel van Jos Slats.¹⁸⁰ Hij schrijft uit de losse pols dat ik namens industriële heren gepleit zou hebben voor de overdracht van Nieuw-Guinea. De groep van Paul Rijkens waren bondgenoten, ja. Maar toen ik in 1957 mijn actie met Pieter Drost in Djakarta begon, lieten ze me in de kou staan en bang als ze waren voor reacties in de media. En de uiteindelijke doorbraak bij jfk (via Rostow) in 1961 was mijn initiatief, niet dat van de heren van Rijkens.

Hij deed bovendien niets met het ultimatum van de Raad van State, noch met mijn klacht tegen Docters van Leeuwen. Ik herinner me hoe geschokt Pieter Broertjes was na het lezen van de proef van Persona Non Grata, dat hij Slats belde en zei: ‘Dit boek hoort op de voorpagina.’ Het gebeurde natuurlijk niet, want hoofdredacteur Broertjes heeft maar weinig te vertellen bij dat journalistencollectief.

Ook de rectificatie die ik heb geeist van de Volkskrant vanwege het wegstrepen van GroenLinks in mijn ingezonden brief over Rechts laat me nu toch ook niet onberoerd.

De secretaris van F.W. de Klerk bevestigt de ontvangst van mijn brief van 21 juni 1994 die ik via Nothnagel aan hem

180 Zie bijlage 75.

[p. 143]

stuurde en brengt mij de groeten van De Klerk over. Ik heb meneer Basson teruggeschreven of het mogelijk is de oud-president informeel te spreken wanneer ik in Kaapstad ben.

Ik heb van 15:00 tot 18:00 uur met Pieter Lakeman gesproken. Hij bood aan de regeling met de Staat voor me te willen uitonderhandelen en adviseerde om voor een lump sum te gaan, want in tegenstelling tot een jaarlijks inkomen, wordt een schadevergoeding niet belast.

Ik heb Jurgens meteen geïnformeerd dat ik Pieter Lakeman had gevraagd en bereid gevonden als bemiddelaar in de tweede ronde op te treden.¹⁸¹

181 Zie bijlage 76.

13 november 1994

Volgende week rond deze tijd ben ik bij Peter. Aart heeft het door. Hij belde me om me een goede reis te wensen terwijl Willemijn nog sliep.

Ed van Thijn zit in het Capitool vanwege de uitgave van zijn dagboek.¹⁸² Hij schijnt ook al bij Sonja gezeten te hebben. Hij zegt dat hij in ruste is na ‘dit prachtige vak.’ Politiek is een gesloten boek, maar hij blijft het ‘ademloos’ volgen. Het blijft een kwal.

Suharto en Clinton zullen in Djakarta de ondertekening van het grootste contract uit de geschiedenis bijwonen, ter waarde van 34 miljard dollar, inzake de exploratie van een van de grootste aardgasvelden in de wereld. Esso Indonesia, een dochter van de Exxon Corporation, sluit het verdrag met het Indonesische staatsbedrijf Pertamina. Het veld ligt in de Zuid-Chinese Zee, 1.200 kilometer ten noorden van Djakarta. Het is 25 bij 15 kilometer groot en er zit 210 biljoen kubieke voet aardgas in, aldus meldt Dirk Vlasblom.¹⁸³

Arendo Joustra zei dat Docters van Leeuwen geen hoofdzaak was, en dat de Volkskrant er daarom waarschijnlijk niet veel aan had gedaan. Dat kan zo zijn, maar voor mij is het wel heel belangrijk. Arendo dacht ook dat het dagboek van Ed van Thijn mijn zaak had verdrongen in de Volkskrant. Het viel hem op dat de Gay Krant Uitgeverij Papieren Tijger niet had vernoemd bij het artikel over mijn boekje. Ik begin schoon genoeg te krijgen van de Gay Krant. Arendo zei ook dat hij naar Brussel vertrekt. Jammer.

Ik weet niet hoe de opname van rur is gegaan die vandaag

182 Ed van Thijn, Retour Den Haag: Dagboek van een minister, Van Gennep, Amsterdam, 1994.

183 NRC Handelsblad, 12 november 1994.

[p. 144]

plaatsvond. Jan Lenferink riep keihard: ‘Had je die gek niet thuis kunnen laten?’ Hij doelde op Vischjager, die met me mee was gegaan, evenals Lennaert Post. Julius vond het een prima uitzending, Lennart helemaal niet. Ik denk dat Lennaert gelijk heeft.

Het zaaltje was vol. Ik zat met voetballer Marc Overmars van Ajax en Sugar Lee Hooper, een zangeres met een hoofd als een biljartbal van wie ik nog nooit had gehoord. Ik bracht mijn punten over Docters van Leeuwen, de Raad van State, Dijkstal en de documenten over de treiterij. Lennaert zei dat ik mijn Memoires had moeten promoten, maar daar denk ik nooit aan. Lennaert vond het stuk in de Volkskrant ook niet goed. Ik gaf hem Persona Non Grata, maar hij hengelde ook nog om de fles champagne die ik van Lenferink had gekregen, maar die ik al aan mevrouw Gödecke had gegeven voor het verzorgen van mijn post als ik weg ben.

Een journalist van Esquire belde over het artikel van Peter Rensen in Nieuwe Revu. Wat er in godsnaam aan de hand was? Ik vertelde van mijn ingezonden brief in de Volkskrant waar de tussenzin over GroenLinks was weggelaten. Esquire: ‘Ja, maar die editorial page wordt door Arnold Koper en een bunch of commies geschreven. Wist je dat niet?’ Natuurlijk wist ik dat niet.

De historicus Hans Meijer schreef een pil van 702 pagina's over de Nederlands-Indonesische betrekkingen van 1950 tot 1962.¹⁸⁴ Het is niet nodig nog meer boeken over dit onderwerp te lezen. Ik heb er tussen 1956 en 1966 middenin gezeten. De man zegt Den Vaderland Getrouwe en Memoires 1961 te hebben geraadpleegd, maar de naam van prins Bernhard komt in zijn citaten verder niet voor. Ik heb hem letterlijk geschreven: ‘U bent historicus, ik ben maar journalist. Wat u in Den Haag-Djakarta over mij schrijft, slaat als kut op Dirk. Er klopt echt helemaal niets van.’ Zoals Napoleon eens zei, geschiedenis bestaat uit fabeltjes die men van te voren overeen is gekomen. Het type historici van Meijer durft iemand als Bernhard blijkbaar niet in verlegenheid brengen.

184 Hans Meijer, Den Haag-Djakarta. De Nederlands-Indonesische betrekkingen 1950-1962, Het Spectrum, Utrecht, 1994.

14 november 1994

Indro belde. Hij gaat een half jaar naar Djakarta. Daarna belde Piet Schaepman. ‘Je bent er! Proficiat!’ Hij vertelde dat Pim Fortuyn had geschreven dat er een referendum over buitenlanders moest komen. Ik ben het daarmee eens, maar dat kon vol-

[p. 145]

gens Schaepman niet. Hij zei dat ik met Lakeman de beste in het land had om voor mij te onderhandelen.

Er lag een brief van Erik Jurgens.¹⁸⁵ Hij is verbaasd dat ik Lakeman benaderde terwijl hij in overleg met mij Gerard Schuijt vroeg, die erover nadenkt. Speedy heeft haast. Ze kletsen allemaal te lang. En dit heb ik hem zojuist duidelijk geschreven. Ze doen niet anders dan kletsen in Den Haag.¹⁸⁶

De econoom Peter Passell, die ik over de Club van Rome interviewde¹⁸⁷, schreef in The New York Times dat het leven waard is wat mensen bereid zijn te betalen om in leven te blijven en niet wat anderen bereid zijn om hem te betalen voor werk van 9 tot 5. ‘The only test anchored in reality is one in which people implicitly value their own lives by taking avoidable, life-threatening risks in return for more income.’¹⁸⁸

Ik ben benieuwd naar de uitzending van rur vanavond.

Ik stond koffie te maken en kreeg tranen in mijn ogen vanwege zorgen over Eduard. Hij heeft steeds maar dat nare kuchje en onderzoek had uitgewezen dat het een lichte vorm van keelkanker zou kunnen zijn. Peter vroeg vanmorgen aan de telefoon: ‘Zou het aids related kunnen zijn?’ Ik heb zoiets nooit durven denken.

Twee jaar geleden toen ik met Toon Quarles over mijn proces tegen de Staat sprak, zei hij dat ze me beter een jaarinkomen konden geven omdat ik anders toch alles in een keer op zou maken. Ik was razend, maar liet dit niet aan hem merken. Hij zei wat zonder te weten hoe de zaak in elkaar zat. Ik zei niets, maar het heeft tot nu toe wel voor enige afstand gezorgd wanneer we elkaar zagen. Onze vriendschap is me te veel waard om me er nog langer boos over te maken. Ik schreef hem over het voorval en hoop dat hij Persona Non Grata leest, en daarmee misschien iets meer begrijpt van mijn situatie.

Ik heb Pieter Lakeman bevestigd dat ik hem als bemiddelaar wil hebben en dat ik vertrouwen heb in zijn benadering van een schadevergoeding in een keer uitgekeerd.¹⁸⁹

185 Zie bijlage 77.

186 Zie bijlage 78.

187 Zie ook Memoires 1972-1973.

188 The New York Times, 10 november 1994.

189 Zie bijlage 79.

15 november 1994

Marcel de Craene van rtl5 - hij heeft culturele antropologie in Leiden gestudeerd - kwam me bezoeken. Hij is een Indische jongen en had zich uitstekend voorbereid. Ton van Royen zou

[p. 146]

me interviewen.¹⁹⁰ Ik zei tot mijn eigen verbazing dat ik geld voor een interview wilde hebben. Ik kon 250 gulden krijgen. Toch ga ik het niet doen. Het is het risico niet waard. Ook Vischjager en Lonis vonden het niet verstandig op rtl5 over rechts te gaan praten.

Trees belde dat het met haar moeder toch goed gaat. Haar moeder had gezegd: ‘Ik word niet dement,’ wat na je negentigste ook zeer onwaarschijnlijk schijnt te zijn. Ik heb me voor niets zorgen gemaakt.

Er kwam een lieve brief van Poem Hedinah uit Djakarta, die uiteindelijk het huisje van haar vader aan Jalan Abdul Muis heeft moeten opgeven. Die hele wijk van Djakarta gaat tegen de vlakte. Zij is naar Djakarta Timur verhuisd. Zij sloot een foto in. Ik correspondeer al sinds 1957 met haar, de enige vrouw ooit. Toch kon ik me nooit (financieel) permitteren een stap verder te gaan, afgezien van het feit dat ik sowieso het liefste alleen blijf.

Opnieuw een lang telefoongesprek met Piet Schaepman. Hij zei jaloers te zijn over hoe ver ik al ben gekomen in mijn proces tegen de Staat.

Ik ben nog even bij Vermeer geweest. Hij was verrast dat ik Lakeman had gevraagd en dit bovendien bij rur aankondigde. Het inschakelen van Lakeman was een signaal dat de overheid nu meer zal moeten dokken.

Belde Pieter Broertjes over Arnold Koper. Pieter zei dat Koper al een half jaar op de Haagse redactie zat, maar dat er wel meer marxisten op de opiniepagina zitten. Ik weet niet of hij een grapje maakte, maar als het waar is zou hij voorzichtig moeten zijn.

Roderick Veelo belde terug. Ik had een boodschap voor hem achtergelaten op zijn antwoordapparaat.

‘Ik bracht je mijn boekje, je zou het bespreken en ik hoor niets meer. Niet dat je voor het boekje moet bedanken, maar...’

Hij had mijn zaak op de redactie van Zappelin aangekaart.¹⁹¹ Ze hadden gezegd: ‘Als hij naar rtl4 gaat bij rur, dan niet.’

‘Maar ik had je gezegd dat ik niet naar rur zou gaan als ik bij jullie kon, dus don't give me excuses.’ Hij zweeg. De wereld is zo verdomd verrot, en bestaat in alle opzichten uit bedrog. Niemand geeft je nog een echt antwoord. Veelo is in orde, maar ook hij zit gevangen in een omgeving van oneerlijkheid en shit.

190 Redactie: Het interview was bedoeld voor het tv-programma Lijn 5 op RTL5, dat gepresenteerd werd door Ton van Royen en Mariska Hulscher.

191 Redactie: Zappelin werd gepresenteerd door Pieter Jan Hagens.

[p. 147]

Toen ik de uitzending van rur op video terugkeek, vond ik het vervelend te zien dat ik nu toch oud word. Bovendien heb ik een heel andere bek gekregen. Ben er niet op vooruit gegaan. Ik vind het wel leuk dat ik in de uitzending over de ton die Lubbers me aanbood, de grap maakte dat die voor de postzegels is.

Volgens Lennaert Post hadden 1,2 miljoen mensen de uitzending van rur gezien.

16 november 1994

In de Veiligheidsraad is het verzoek van Tariq Azis om de sancties tegen Irak op te heffen afgewezen. Azis bepleitte dat het embargo tot ondervoeding en ziekten onder de bevolking leidde. Madeleine Albright liet satellietfoto's zien van de paleizen die president Saddam aan het bouwen was. Rusland en Frankrijk wezen de bezwaren van de vs af. Intussen liet Max van der Stoel, de zogenaamde vn-rapporteur voor de mensenrechten, een rapport circuleren dat Irak doorgaat de mensenrechten op grove wijze te schenden. Onbegrijpelijk dat deze Van der Stoel nog aan de bak komt, nadat bekend is geworden dat hij de Nederlandse baas van Gladio was.

Erik Jurgens schreef Vermeer dat zijn contacten met mij beter via hem zouden kunnen lopen.¹⁹² Jurgens blijft nog altijd geloof hechten aan het zogenaamde Haagse fatsoen van Buitenlandse Zaken, en spreekt met secretaris-generaal D.J. van den Berg, die ik aanzie voor wat hij gewoon is, een ordinaire boef, zoals alle keurige mijnheren van Buitenlandse Zaken die doorgaan alles op alles te zetten mij te naaien. P.L.G. van Velzen is ook zo'n type. Jurgens denkt nog altijd dat er in alle redelijkheid een modus vivendi kan worden gevonden. Niet met deze sujetten. Ondertussen verlies ik kostbare tijd, omdat beschermheer Jurgens nog altijd niet heeft geleerd de realiteit onder ogen te zien.

Plaatsvervangend procureur-generaal J.A Hulsenbek verdedigt zich dat hij slechts een vonnis van de rechter jegens mevrouw Rost van Tonningen uitvoerde en zich daar niet voor schaamde.¹⁹³ In dit land is nooit iemand schuldig of verantwoordelijk. Het is altijd een ander en dan wordt er liefst niet bij gezegd wie.

De 2.000 gulden van Casper heb ik al voor Peter opgenomen. Ik heb nog 500 gulden op de giro en 250 bij de vsb Bank. Er komt nog 350 gulden aan van Nijmegen, 750 van Lenferink en

192 Zie bijlage 80.

193 Brief van 9 november 1994.

[p. 148]

250 gulden van Met het oog op morgen. Het is wikken en wegen. Ene A. Tesselaar stuurde me een brief dat hij sinds mijn boekje over Kennedy alles van mij gelezen heeft.¹⁹⁴ Nu wil hij me ontmoeten. We zullen zien.

194 Brief van 15 november 1994.

17 november 1994

Schreef Hans Vermeer dat ik verder wil met Lakeman, maar als hij geweigerd zou worden, wil ik H.J.M. Boukema, die mij reeds toegezegd heeft het te willen doen.¹⁹⁵ Drong aan met Lakeman een en ander allereerst nauwkeurig op papier te zetten. Bill Clinton schijnt Suharto nu toch te hebben voorgehouden dat de vs het niet eens zijn met de wijze waarop Suharto omgaat met mensenrechten en de bevolking van Oost-Timor. Hij schijnt dit na de apec-vergadering in Bogor Suharto onder vier ogen duidelijk te hebben gemaakt. Dit is voor het eerst sinds de cia-staatsgreep van 1965 en de daarop gevolgde massamoorden dat Amerika in Djakarta een ander geluid laat horen. Dirk Vlasblom schrijft dat Clinton bij Suharto tegen dovemansoren heeft gesproken.¹⁹⁶ Ook inzake Oost-Timor zou Clinton bot hebben gevangen.

Vischjager belde dat hij geluncht had met Johan Olde Kalter, de hoofdredacteur van De Telegraaf. Hij had de kloot Persona Non Grata cadeau gegeven. Vischjager had bij Atheneum toevallig gezien dat Raymond van den Boogaard mijn boekje ook kocht. Er lag bij Atheneum nog een vette stapel boekjes. Zou het weer niet verkopen?

Gert-Jan Dröge is bij een première uit Tuschinski gegooid. Grote rel op de voorpagina van De Telegraaf. Maar Emile Bode kon niets doen met de rel in Djakarta.

Er kwam een brief van Hans Meijer.¹⁹⁷ Ik ben het met zijn boek fundamenteel oneens en zal dit blijven. Ook Jan Joost Lindner schreef in de Volkskrant op 5 november dat Sukarno de kwestie Nieuw-Guinea voor anti-Nederlandse symboliek en demagogie had gebruikt. Maar Bung Karno was pro-Nederlands! Hij wilde naar Den Haag. Hij wilde erkend worden door Nederland. Hij was de laatste Indonesiër, die naar een gemenebestverhouding met de voormalige kolonisator wilde toewerken. Sukarno had geen haatgevoelens jegens ons. Wij zijn zo. Wij hadden een kwaad geweten jegens hem. Wij projecteerden, ook ‘onderzoekers’ als Meijer, met Nederlandse

195 Zie bijlage 81.

196 NRC Handelsblad, 17 novemer 1994

197 Zie bijlage 82. Zie ook Memoires 1985-B, pagina 41.

[p. 149]

shit en haatgevoelens in de mind van Sukarno, shit die er bij hem niet was. Dit weet ik zeker, en uit de eerste hand. Daarom had ik Meijer geschreven dat zijn boek sloeg als kut op Dirk. Ed kwam eten. Hij zei dat de aandoening aan zijn keel geen kanker was maar cara, en hij heeft er medicijnen voor.

In het programma Zappelin van vara-tv werd de zaak Dröge behandeld. Toen ik de interviewer zag, dacht ik, die durft mij niet aan - daarom ging het niet door.

18 november 1994

Trein

Ik had om 08:19 uur de trein naar Nijmegen. Het is vreemd om geen dagelijkse brief aan Peter te sturen. Ik loop steeds maar teksten te bedenken, die niet hoeven, want zondag ben ik bij hem.

Jan Pronk did it again. Die man is niet weg te branden. Hij is in Paramaribo en bestaat het om te verklaren als minister van Ontwikkelingssamenwerking dat hij niet tegemoet zal komen aan een Surinaamse regering waarvan de partij van Desi Bouterse, de ndp, deel uitmaakt. Alsof die idioot daar iets mee te maken heeft. Arme Pronk. Hij zegt dat Nederland weigert de voormalige legertop als politieke partij te accepteren ‘omdat ze maffiose en cocapraktijken’ Suriname binnenbrachten. Inderdaad is dit het laatste wat Den Haag zou willen helpen bevorderen, maar wanneer zal deze Pronk nu eens ophouden met zich te bemoeien met de interne aangelegenheden van Suriname? De man heeft de grootste oorlogsmisdadiger van Zuidoost-Azië, Suharto, met miljarden in het zadel helpen houden. Hoe komt het toch dat ze over vijftien doden in Suriname chronisch de hik hebben behouden?

16:30 uur, trein naar Amsterdam

Ik heb een lezing gegeven voor studenten in Nijmegen. Paul de Ridder en Gertjan van Beijnum waren aanwezig. Ze verkochten twintig boeken. De collegezaal was tot de nok toe gevuld. Het verliep prettig.

Westerkade

Ik belde Paul. De telefoon en fax bij Papieren Tijger staan roodgloeiend. Het boekje loopt als een tiet. Jan Mets liet een boodschap achter dat een stroom van boekhandelaren hem belt, maar dat hij niet weet wat het nummer van Papieren Tijger is. ‘Vals, want we staan gewoon in het Lijstenboek van de uitgevers,’ zei Paul. Bij Athenaeum werd gezegd: ‘Dat is het

[p. 150]

boek van een meneer die een rechtse partij wilde oprichten.’ Het was dus toch een val, via mijn eigen Nieuwe Revu.

Ik belde Peter of mijn bedje al klaar stond. Alles was klaar, maar ze zouden laat thuis zijn, want ze hadden een feest.

19 november 1994

Schiphol

Ik ben op weg naar Zuid-Afrika. Lennaert was keurig op tijd om me naar Schiphol te brengen. Ik ben me zeer bewust dat het broer Hendrik is geweest die mij dit vliegbiljet heeft gegeven. Maar 50 gulden meebetalen voor het graf van onze ouders beschouwt hij als de begrafenisondernemer Tap in Bilthoven aan een inkomen helpen. Vreemd.

De omslag van Time is alarmerend: storm across america.¹⁹⁸ De politieke zwaai naar rechts wordt met een aardbeving vergeleken. Tussentijdse verkiezingen geven de Republikeinen een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Zelfs de voorzitter van het Huis, Tom Foley (Democraat) werd weggestemd. Dit is sinds de dagen van Abraham Lincoln niet meer gebeurd. Clinton verlaagde het tekort van 290 miljard naar 220 miljard, hij gaf 33 miljard uit om de misdaad beter te bestrijden, verbeterde de handel met Mexico en Canada, liet 100 Amerikaanse bases overzee sluiten en nog wil 50 procent van de kiezers dat hij ophoepelt. God verhoede dat Washington naar rechts doorslaat.

De Westerse media demoniseren Vladimir Zjirinovski al jaren als een loslopende idioot. Deze keer heeft hij in New York 90 minuten gesproken met redacteuren van Time. Op de vraag of hij in de vs een vijand zag antwoordde hij: ‘Niet in de letterlijke betekenis van het woord.’ Maar dat Amerika de afgelopen halve eeuw een geheime, achterbakse oorlog tegen de ussr heeft gevoerd, staat als een paal boven water en dit zei Zjirinovski dus ook. Hij schijnt een van de weinigen in Moskou te zijn die dat door heeft.

198 Time, 21 november 1994.