Memoires 1993-A

[p. 11]

Amsterdam

1 januari 1993

11:45 uur, trein Vught-Amsterdam

Ze lieten me gelukkig gaan zonder protesten. Ik was om 09:15 uur beneden om te lezen. De beide Pekinezen lagen dermate onsmakelijk te likken dat ik me niet kon concentreren van ergernis. Toon verscheen eveneens en wilde praten. In zoverre was dit interessant omdat hij uitlegde wat een organisatieadviseur, wat Casper van de Wall Bake, Frank Heckman en Tage Domela Nieuwenhuis eigenlijk zijn, precies doet. Ook kwam Gerrit Jeelof andermaal ter sprake, die het tot vice-president van Philips bracht en mij in de jaren tachtig buitengewoon onbehoorlijk heeft behandeld bij het leggen van contacten in Moskou. ‘Je moet begrijpen dat Jeelof zich bij Philips naar boven heeft gelikt. Eenmaal aan de top is hij omringd door slijmjurken, van wie hij verwacht dat die hetzelfde doen. Timmer was ook zo iemand. Hij spande de kroon in het zich inlikken bij Frits Philips. Eigenlijk zegt niemand in zo'n bedrijf elkaar ooit de waarheid. Alleen Otten zei wat hij dacht. Hij was met een Philips getrouwd. Hij eiste oprechtheid van zijn medewerkers.’ Iemand als Casper van den Wall Bake wordt ingehuurd om als buitenstaander de waarheid over de gang van zaken in een bedrijf op tafel te kunnen leggen. Jezus, drie van mijn beste vrienden maken 2.000 gulden per dag - of iets dergelijks, ik spreek hier nooit met hen over - om de waarheid op tafel te leggen, die kontlikkers aan de top van een bedrijf onthouden in eigen belang. En wie weet zijn er de nodige organisatieadviseurs die voor een of twee jaar voor een zacht prijsje worden ingehuurd, die gedoseerd de waarheid overdragen om nog wat meer uren, dagen, maanden of jaren te kunnen meedraaien dan waarschijnlijk nodig is.

Historicus A. Lexmond, politiek commentator in Nieuws van de Dag, noemde Vogelvrij in een artikel waarin hij stelt dat Bernhard een zegen voor Nederland is geweest.¹ Opmerkelijk, want ik ben immers taboe voor het Telegraaf-concern. Ik moet zeggen dat zijn mening over Bernhard, Claus, Luns, Beijen of

1 Nieuws van de Dag, 28 november 1992.

[p. 12]

Van Boetzelaer, die de prins al in 1946 voor zijn commerciële activiteiten schijnt te hebben gewaarschuwd, deels met mijn visie overeenkomen. Ik schreef hem een briefkaartje. Hij sprak ook over een boekje van Kikkert, De wereld volgens Luns, wat ik niet kende maar ook niet zal gaan lezen.²

Sommige hoogleraren geschiedenis en maatschappijleer schijnen zich zorgen te maken over het korte termijn nuttigheidsdenken van het onderwijsbeleid.³ Huidige generaties schoolverlaters weten vrijwel niets meer over de geschiedenis of de grondslagen van onze cultuur. Kinderen leren geen geschiedenis, maar een soort ad hoc mengeling van politicologische en juridische onderwerpen, overgoten met een culturele saus. Waar de auteur, hoogleraar Nederlandse geschiedenis Hans Blom, niet over spreekt, is dat dit volgens mij het gevolg is van de Amerikanisering van de cultuur die de rest van de wereld in haar ‘staccatocultuur’ lijkt mee te slepen.

Glenn Garvin schrijft in The New York Times over het boek Inside the cia, wat hij als vervolg ziet op The Invisible Government van David Wise en Thomas Ross, dat in 1964 verscheen en wat mijn mening over de vs permanent heeft gewijzigd.⁴ De toenmalige directeur van de cia, John McCone belde in 1964 de uitgever Bennett Cerf, en zei dat het een minder acceptabele gedachte was dat er boeken werden gepubliceerd die handelden over wat er zich in de keukens van de geheime diensten afspeelde, dus hoe dacht hij erover wanneer de cia alle gedrukte exemplaren van het boek maar meteen opkocht? ‘Of course,’ was de reactie van Cerf, ‘that is an excellent idea. After that we have a second printing, and a third and so forth.’ Sedertdien zijn er tientallen boeken over de cia verschenen, zoals nu Inside the cia.⁵

Delgado belde. Ik wil zaterdag naar hem toe, desnoods via Frankfurt. Eens kijken of ik dat voor elkaar kan krijgen.

2 J.G. Kikkert, De wereld volgens Luns, Het Spectrum, Utrecht, 1992.

3 NRC Handelsblad, 14 december 1992.

4 The New York Times, 31 december 1992.

5 Ronald Kessler, Inside the CIA, Pocket Books, New York, 1992.

2 januari 1993

Amsterdam

Ben naar Adonis geweest en liep tegen de zwarte Amerikaan Terry Simon, uit Rockford, Illinois aan. Hield hem eerst voor een Surinamer, in een leren jack, maar ontdekte al gauw, dat hij weer zo'n echt made in usa superlijf had. Omdat hij een andere jongen aan het neuken was, ben ik naar Argos gegaan,

[p. 13]

waar ik werd gepijpt, zoals dit hier wordt genoemd (geef de voorkeur aan blow job) en keerde terug naar Adonis, waar Terry zich nog vrolijk in het strijdgewoel bevond. Uiteindelijk kreeg ik hem om 01:30 uur mee naar huis. Hij bleef moeilijk te benaderen. Hij hield zijn wollen broek, sokken en trui aan en snurkte als de hel. Ik deed geen oog dicht. Eigenlijk schrok ik, toen ik Terry vanmorgen bij daglicht pas echt zag. Hij had donkere vlekken op zijn gezicht en ik dacht onmiddellijk aan aids. Hij nam vier rode capsules in vanmorgen en zei dat het tegen migraine was. Er is niets gebeurd, maar ik wil niet meer bij hem in de buurt zijn. Ik kan het risico niet nemen. Eduard, die gisteren was thuisgekomen, wandelde binnen en was zo vriendelijk hem naar lijn 10 te escorteren, om naar zijn hotel te gaan.

Koningin Beatrix heeft Hans van den Broek natuurlijk op ‘de meest eervolle wijze’ ontslag verleend. Madame weet exact wat er onder zijn neus door diplomaten en Klaas de Jonge in Pretoria werd uitgevreten, maar hij zal nu zeker in de hoogste manche pensioenregeling vallen, voor den lande bewezen diensten. Tezelfdertijd heeft Beatrix op Huis ten Bosch Peter Kooijmans beëdigd als minister van Buitenlandse Zaken. De bedriegerij kent geen grenzen, net als aan de top van Philips. Wie weet worden er nog eens organisatieadviseurs ingehuurd om de kontlikkerij in de Haagse top schoon te vegen. Ze mogen wat mij betreft op Huis ten Bosch beginnen.

John van Haagen belde en we spraken hierover. ‘Lubbers en Kok zijn struikrovers, Willem. Het cda heeft de PvdA in het kabinet gelokt om die partij verder te kunnen afbreken. Een meegaan met het cda zou de leegloop van de PvdA alleen maar bevorderen. Hans van Mierlo, die moeilijk ertoe te krijgen is toe te geven aan het cda, is opzettelijk buiten de regering gehouden. Van Mierlo zou immers teveel hebben dwars gelegen. Kok is een uitstekende rekenaar en minister van Financiën, maar hij heeft het imago van de PvdA permanent verpest. Geen enkele journalist durft dit verraad van Kok aan de kaak te stellen. Ik praat er maar met niemand over, want dit is een taboe.’

3 januari 1993

Ben lekker aan het werk. Loopt prima. Het is zonnig, maar ijskoud. Heerlijk gefietst, twee ski-jacks over elkaar heen. Ik trok de telefoon eruit en luister naar Salomé van Richard Strauss

[p. 14]

4 januari 1993

Ik kreeg een lieve brief van mevrouw Hornkamp, die jarenlang mijn huis op Amerbos liefdevol verzorgde. Ze is verhuisd naar een aanleunwoning en vraagt of ik een keer kom kijken.

Schreef Froger dat mijn spullen in maart uit Zuid-Afrika hier zullen zijn en hem laten weten dat hij niet moest denken dat het hiermee klaar is.

Heb opnieuw Jos Slats vragen voorgekauwd en voorgesteld dat hij met generaal Rademaker gaat spreken. Hij zal wel denken, die man houdt nooit op, en daar heeft hij dan gelijk in. Je doet iets, of je doet het niet.

Waardeloos om bij 10 graden onder nul de hort op te moeten. Ik heb bij Atal vijf buisjes bloed laten afnemen voor de jaarlijkse controle, zoals Delprat en Poslavsky mij adviseren.⁶ Ik heb twee keer gecontroleerd of de buisjes echt nog niet eerder gebruikt waren.

Aart van der Want nuanceerde de inzichten vanToon Quarles door aan te vullen dat organisatieadviseurs ook een oordeel uitspreken over de kritiek die er wel degelijk van binnenuit bedrijven wordt geuit. Hij zei verder dat we dit jaar toch zullen moeten doorzetten om een stichting voor de uitgave van mijn Memoires van de grond te krijgen. Hoe is dit ooit te realiseren? David Owen en Cyrus Vance denken, dat ze voldoende van de Balkan en wat daar speelt op de hoogte zijn, om een zogenaamd vredesplan voor de verdeling van Joegoslavië op tafel te leggen.

George Bush en Boris Jeltsin hebben in Moskou afgesproken, althans op papier (start ii), het aantal kernkoppen in de wereld drastisch terug te dringen.⁷

6 Atal is een medisch diagnostisch centrum in Amsterdam.

7 NRC Handelsblad, 30 december 1992.

5 januari 1993

Peter belde om 01:00 uur. Er was iets wat hem emotioneel beroerde, maar ik was te slaperig om erop in te gaan. Hij bedankte ook voor al mijn brieven en knipsels. Obie, de vriend van Bill Faure, is door aids nu blind geworden. Onvoorstelbaar, een boom van een gespierde Afrikaner bink. Ik kwam in Thermos trou-

[p. 15]

wens Ronald, de vriend van Ton Kors tegen, die ook een aids-patiënt is. Jonathan Ploegmakers was er ook en ziet er niet meer zo goed uit. Ook hij heeft aids.

Ik bracht op weg naar Erik Mennega in Utrecht eerst een bezoekje aan Lex en Jeanne Poslavsky in Den Dolder. Lex vroeg wat ik doe indien mijn artikel over de affaire Bentinck in De Mediakrant door een doodse stilte wordt gevolgd. Ik heb daar inderdaad geen antwoord op. Een methode zou zijn alles op alles te zetten om oud-generaal Hans Rademaker van de Koninklijke Marechaussee te dwingen zijn mond eindelijk open te doen. Lex, die het nog steeds uitstekend maakt, ziet Bill Clinton als een nieuwe Jimmy Carter, ‘hij ligt er over vier jaar weer uit.’ George Bush was een groot man, een mening die ik allerminst deel. Ik vind hem een bedrieglijke double dealer. Bush is een oplichter in de klasse Nixon. Lex herhaalde wat hij al eens eerder zei, dat Claus een soort debiel was, misschien niet met zoveel woorden, maar daar kwam het wel op neer. Hier ben ik het evenmin mee eens. Claus is door Beatrix mentaal gecastreerd, met alle gevolgen van dien. Hij werd het slachtoffer van de Oranje-afwijking.

Erik was helaas niet thuis. Ik heb de vaas die ik voor hem had meegebracht aan de deur gehangen en ben weer naar huis gegaan.

hp/De Tijd heeft Paul de Leeuw met een dozijn spierballenjongens op de omslag. Wat kan de redactie hebben bewogen hun blad op deze wijze aan de man te brengen? Helpt zoiets de verkoopcijfers te verhogen? Als dat de reden is, dan laat het goed zien waarom we naar de knoppen gaan.

6 januari 1993

Regen, regen en nog eens regen.

Ik schreef Vermeer wanneer ik mijn dossiers kan komen ophalen.

De Mediakrant lag bij Bruna op Centraal Station in Utrecht. Maar niemand kent het blad en 7,50 gulden is te duur. Noch Geert Mak, noch Max Pam heeft erover geschreven, terwijl ze beiden weten dat er een belangrijk verhaal in staat.

Wim Wertheim stuurde me een interessante brief. Hij is van mening dat ik met Vogelvrij bereikte dat de serieuze pers het boekje vrij positief besprak. Maar nu zou ik bezig zijn met mijn artikel in De Mediakrant mijn journalistieke reputatie weer ernstig in gevaar te brengen. Wertheim zegt Klaas de Jonge uitstekend te kennen en zelfs met hem te hebben gecorrespondeerd toen hij gevangen zat in het ambassadegebouw in Pretoria.

[p. 16]

Klaas was in de jaren zestig een van zijn beste studenten en men overwoog een professoraat voor hem. Wat ik opmerkelijk vind, is dat Wertheim mij erop wijst dat de bepaling dat iemand zijn Nederlanderschap verliest wanneer hij in vreemde overheidsdienst treedt, op 1 januari 1985, een halfjaar voor De Jonge werd gearresteerd, werd afgeschaft. Hij verwijt me dat ik noch op de ambassade in Pretoria, noch op Buitenlandse Zaken in Den Haag navraag heb gedaan inzake de affaire Klaas de Jonge en af ben gegaan op informaties van ‘een rechtse kolonel van de marechaussee’.⁸ Opmerkelijk dat Wim vergat dat ik Buitenlandse Zaken en alles en iedereen die daarmee verbonden is, zoals ‘professor’ Klaas de Jonge, per definitie als onbetrouwbaar en dus niet als bonafide bronnen van informatie beschouw. Bovendien, als Klaas dan veilig was via de wet van 1985, waarom hebben Lubbers en Van den Broek in galop Beatrix een decreet laten tekenen dat hij Nederlander was? Om op zeker te spelen? Of wisten de heren, wat de Koninklijke Marechaussee wist, dat Klaas boter op het hoofd had en moest hij tegen iedere prijs beschermd worden om te voorkomen dat er een balletje zou gaan rollen wat niet meer te stoppen zou zijn? Ik houd het op mijn bronnen bij de Koninklijke Marechaussee. Eens zullen wellicht de stukken vrijkomen waarop een toekomstige onderzoeker mogelijk zal bewijzen, dat Wertheims analyse juist was en de mijne niet. Afwachten dus.

In Assen is PvdA Kamerlid Henk Knol op eenenzestigjarige leeftijd overleden, de man die een persoonlijk oorlogje tegen Bouterse voerde.

Naar aanleiding van het gesprek met Lex Poslavsky schreef ik Floor Kist dat ik me op andere stappen voorbereid inzake mijn proces tegen de Staat.⁹

Jan Mets belde dat het eerste deel van mijn Zuid-Afrikaboekje uitstekend was, maar dat deel 2 daarentegen een rommeltje was. Teveel intriges en troep, niet te volgen. Ik zal het opnieuw schrijven.

Frank Heckman kwam een visje eten. Zijn zoontje van vier jaar is zijn alles. De verhouding met Laurie is niet meer zo goed. Hij voelt zich eenzaam in de Verenigde Staten. Het kind houdt hem in Chicago. Ik dank de hemel van dergelijke spanningen en onzuivere toestanden bespaard te zijn gebleven. Zijn eenzaamheid daar, en vooral het gebrek aan warmte, lijkt me een ramp, omdat dit zaken zijn die bij een huwelijk horen. Je kunt beter helemaal alleen zijn, dan in een halfbakken situatie,

8 Zie bijlage 1.

9 Zie bijlage 2.

[p. 17]

waarin je voortdurend aan een niet bereikt ideaal wordt herinnerd.

De eerste officiële daad van minister Kooijmans is veelbelovend. Minister Hirsch Ballin van Justitie zou een bezoek aan Israël gaan brengen, maar Kooijmans houdt hem thuis vanwege de 415 verhongerende en verkleumde Palestijnen op een door Israël bezette berg in Libanon. Jaap de Hoop Scheffer, een Van den Broek-mannetje, is van mening dat Hirsch Ballin wel zou moeten gaan.

Intussen hebben Amerika, Groot-Brittanië, Frankrijk en Rusland ingestemd met een ultimatum van Bush aan Irak om hun luchtafweerraketten in de noordelijke no-fly zone van Irak binnen twee dagen te verwijderen. Irak wordt het zelfs verboden de radarsystemen van afweerraketten aan te zetten. Vice-premier Tariq Azis heeft het ultimatum verworpen. Komt er opnieuw gedonder? Bush is er gek genoeg voor. Ook hebben Amerikaanse mariniers, ondersteund door tanks en gevechtshelikopters, een grootscheepse actie rond Mogadishu in Somalië ondernomen. Bill Clinton heeft intussen bij een toespraak voor cadetten van West Point gezegd dat Bush zich niet als een ‘global cop’ moet gedragen.

Ik vroeg rechter Corton van de Raad van State andermaal per brief of hij me eindelijk wilde antwoorden

7 januari 1993

Eigen Haard heeft geschreven dat ik niet in Eduards studio kan blijven wonen. We zullen zien. Ik kan dit er niet ook nog bij hebben, dan zit ik weer zonder dak boven mijn hoofd.

Afslanken betekent minder voer kopen. Zo simpel is dat. Een beetje honger lijden als dat mogelijk is. Ik heb geen brood, vlees, vis of kip gekocht. Ik moet werken en mijn hoeveelheid voedsel reduceren.

Gisterenavond belde Jurgens. Hij zou tegen Verploeg zeggen dat de brief aan de Kamercommissie er snel uit moest. Ik faxte Verploeg en Vermeer, maar van beide heren bleef antwoord uit.

8 januari 1993

Ik heb carbonpapier gekocht om de 25 cent kopieerkosten uit te sparen en meteen Wim Wertheim geantwoord.¹⁰ Als ik terug ben uit Madrid zal ik hem opzoeken.

Ik werk aan het herschrijven van deel 2 van mijn Zuid-Afrikaboekje, wat inderdaad hard nodig was.

10 Zie bijlage 3.

[p. 18]

Wim Hazeu had een lunch voorgesteld in het Americain. Die lunch bestond uit twee kopjes koffie. Hij herhaalde dat Robbert Ammerlaan bij Bosch & Keuning directeur was geworden op voorwaarde, dat hij de Bernhard-biografie bij hen zou binnenbrengen. Ammerlaan wilde deze voorwaarde niet in het contract hebben. Het was een gentleman's agreement, ook omdat koningin Beatrix als hoofd van het Huis van Oranje, eerst haar toestemming moest verlenen. ‘Nu zegt Ammerlaan tegen iedereen dat er geen boek is, maar hij liegt,’ aldus mijn uitgever, die eraan toevoegde dat hij zijn voormalige mede-directeur het liefste wilde wurgen vanwege al diens leugens. Hij stond niet afwijzend tegen een coproductie van mijn Memoires, ook niet wanneer Jan Mets de andere uitgever zou worden.

Ik belde Jan, die er wel oren naar had. Hij zei verder: ‘Het is absoluut idioot dat geen enkele journalist op je brief in het Boekblad heeft gereageerd.’ Ik antwoordde: ‘Je weet toch hoe de rode knop werkt?’ Overigens wist ik niet dat die brief was gepubliceerd, waarin ik duidelijk had gemaakt dat Ammerlaan wel degelijk een boek over Bernhard had geschreven.

Wat zal Lubbers opgelucht zijn dat hij Van den Broek kwijt is. Het gelazer in Brussel is al begonnen. Folkert Jensma bericht dat de eerste fricties al hebben plaats gehad.¹¹ Hans heeft zijn naaste collega Leon Brittan op enigszins hardhandige wijze duidelijk gemaakt dat hij volgende week een bezoekende Japanse delegatie zal ontvangen, want hij is de eeg-man voor buitenlandse betrekkingen. Brittan doet handel.

Ik maak me toch zorgen om de uitslag van het bloedonderzoek.

11 NRC Handelsblad, 8 januari 1993.

03:30 uur

Ik ben nog naar Argos gegaan waar ik voorzichtig was, zoals meestal. Tegen 03:00 uur liet een jongen zijn broek zakken in de verwachting dat ik hem zou neuken. Toen ik weigerde werd hij kwaad. Hij zei dat ik weg moest gaan, maar ik verroerde me natuurlijk niet. Voor ik het wist, vouwde hij mijn stijve penis dubbel, wat ontzettend pijnlijk was en ik worstelde om hem los te krijgen. Toen hij me duwde en opnieuw zei dat ik weg moest gaan, werd ik zo razend dat ik uithaalde met een serie klappen waarvan hij zo schrok dat hij verdween. Maar waar ik me bevond was het erg donker, en ik vreesde dat hij met een mes terug zou kunnen komen. Ik ben daarom toch maar vertrokken.

[p. 19]

9 januari 1993

Denise de Hart belde om over mijn artikel in De Mediakrant te praten. ‘Jij zou een uitstekende spion zijn geweest,’ zei ze. ‘Helemaal niet,’ zei ik, ‘want wanneer zo'n organisatie me zou benaderen, zet ik het in de krant. Luns noemde mij niet voor niets een éénmotorige mug.’ Zij had het artikel aan André Haakmat toegezonden.

Edwin van Rooijen kwam langs. Het blijkt dat Ton Neelissen, met wie ik vroeger bij de nts voor Panoramiek werkte, nu docent aan de School voor de Journalistiek in Tilburg is. Merkwaardig hoe ik Edwin op de persconferentie van Carel Enkelaar zag en wist dat we vrienden zouden worden, en dat ik me in hem moest verdiepen. Vriendschap blijft zeldzaam.

10 januari 1993

Sonja Barend praat met 93-jarigen, dus mensen die zo oud zijn als deze eeuw. Twee dames en twee heren, waaronder Marinus van der Goes van Naters. Wat me opviel was hoe uitstekend, levendig, zelfs agressief deze oude mensen waren en hoe zinnig de dingen waren die zij beweerden. Het werd een uitstekend programma.

Maar Vrij Nederland laat natuurlijk drie 65-plussers uit de grachtengordelkliek uitgebreid aan het woord.¹² Voor de verandering maar weer eens Hofland, Mulisch en Jan Blokker. Hofland wordt gevraagd hoe het met zijn vriendschappen gaat. ‘Nou, ik ben er wat kwijt geraakt, godzijdank.’ Daar mag ik mijzelf dus bij rekenen. ‘Vriendschap, dat zijn bepaalde men-

12 Vrij Nederland, 9 januari 1993.

[p. 20]

sen met wie ik over bepaalde dingen praat en die ik in die bepaalde dingen blindelings vertrouw. Vriendschap is iets anders dan het naadje van de kous weten. Van sommige mensen doet het mij grenzeloos plezier, dat zij op de wereld zijn.’ Hij noemt Jan Blokker, Harry Mulisch, Joop van Tijn, Remco Campert. Zo zijn er misschien nog tien mensen in de wereld om wie hij geeft en van wie hij het verschrikkelijk zou vinden als er eentje van stierf. Hij onderstreept zijn verdriet over hun dood door toe te voegen ‘dat zou ik echt een persoonlijke ramp vinden.’

Er is nog een passage die me opvalt, namelijk wanneer Hofland onomwonden te kennen geeft dat 1972 een keerpunt in zijn leven is geweest. Hij was tot dat jaar ontzettend gemakzuchtig en is pas na 1972 bewust gaan werken. Toen is hij doelbewust aan de gang gegaan. Hij moest wel, want hij had een Telegraaf-fotograaf onder valse voorwendsels mijn huis in gesmokkeld om in het geniep drie gasten van de Sovjetambassade in Den Haag in mijn huis te fotograferen, opdat ik de volgende dag via de voorpagina van die krant kon worden afgeschilderd als samenzweerder tegen Luns met de Bolsjewieken. Noch interviewer Rinus Ferdinandusse, noch Mulisch of Blokker spreken hem hierop aan, dus de werkelijke reden van die Umwertung aller Werte in zijn leven in 1972, bleef onbesproken. Dat was zijn verraad jegens mij. Hij werd namelijk meteen afgezet als hoofdredacteur en mocht de televisierubriek in nrc Handelsblad gaan verzorgen. Hij heeft zich vanaf 1972 wel moeten kapot werken om te kunnen blijven leven zoals hij gewend was. Eduard bracht het in 1992 verschenen boek jfk: The cia, Vietnam and the Plot to Assassinate John F. Kennedy van mijn vriend Fletcher Prouty uit New York voor me mee.¹³ Oliver Stone leidt het boek in. En in een tweede aanvullende tekst waarin hij op zijn film ingaat, vertelt hij in 1990 met Fletch te hebben kennis gemaakt ‘because Jim Garrison brought his work to my attention.’ Helaas is dit niet waar. Eind jaren zeventig heb ik Oliver de Engelse vertaling gegeven van mijn boek Een reportage over de Kennedy-moordenaars, waar Prouty, die ik reeds jaren kende, uitvoerig in voorkwam, plus een bijna paginagrote foto van hem.¹⁴ Stone maakte toen de afspraak dat als hij ooit een film over de moord op jfk ging maken, we dit samen zouden doen. Maar Oliver had inmiddels gehoord, en dit voor zoete koek aangenomen, dat ik een kgb-agent zou zijn, dus hij be-

13 Fletcher Prouty, JFK: The CIA, Vietnam and the Plot to Assassinate John F. Kennedy, Birch Lane Press/Carol Publishing Group, New York, 1992.

14 Zie ook Memoires 1979-B, pagina 95, 96 en 97.

[p. 21]

trok Prouty vanaf het begin bij zijn film en liet mij opzettelijk in het ongewisse. Ik werd echter door Prouty in Johannesburg gewaarschuwd en vloog direct naar Hollywood en sprak een avond en een nacht met Stone. Maar ik was te laat. Plannen en scripts waren niet meer terug te draaien. Hij voelde zich kennelijk enigszins schuldig en bood aan dat ik mijn vriend George de Mohrenschildt zou spelen. Dat was zijn troostprijs.

11 januari 1993

Irak is kort Koeweit binnengetrokken om Iraakse wapens weg te halen die er waren achter gebleven. De Franse minister van Buitenlandse Zaken Dumas, heeft aangekondigd dat Frankrijk desnoods alleen een oorlog in Bosnië zal voeren. Britse troepen hebben ook voor het eerst het vuur geopend in het voormalige Joegoslavië. Er dreigt een soort chaos te ontbranden, waarbij internationale rechtsregels van alle kanten met voeten worden getreden.

12 januari 1993

Aalscholvers, die bij de Shetland-eilanden naar vis duiken, plegen zelfmoord, want ze dompelen onder in ruwe olie. Een Liberiaanse olietanker is na een storm gestrand op een van de Shetland-eilanden en is daarbij stukgeslagen. Het schip lekt al dagen olie in zee. De zoveelste olielekkage omdat we niet de hersens hebben om tijdig in te zien dat dit nooit meer moet of mag voorkomen. Je ziet op televisie zeehonden bedekt met olie en dode en stervende dieren. Er wordt niets, helemaal niets van al die ellende geleerd.

Het gaat toch gebeuren: mijn bovengebit moet verdwijnen. Vooruit dan maar.

Vermeer vindt het prima dat ik naar een andere advocaat ga.¹⁵ Ik heb in 24 uur deel 2 van mijn Zuid-Afrika-boekje teruggebracht en herschreven van 50 tot 30 pagina's.

15 Zie bijlage 4.

13 januari 1993

De eerste Amerikaanse marinier is gesneuveld in Somalië. Het was te voorzien. Het wordt nog veel erger. cia-chef Robert Gates spreekt over Khadaffi als een megalomaan die over chemische wapens zou beschikken. Ik denk dan steeds: zou men elders in de wereld, inbegrepen in Den Haag, niet langzamerhand in de smiezen hebben met hoeveel misdadige idioten men in Washington te maken heeft?

[p. 22]

Hofland schrijft dat Saddam en Karadžić alleen maar ‘gewapende oplichters’ zouden zijn.¹⁶ Die mijnheer die in Vrij Nederland van zichzelf zegt hoe gemakzuchtig hij altijd is geweest, kan tevreden zijn: ook in deze column komt zijn luiheid weer uitstekend uit de verf.

Verre neef Dirk van Schouwenburg kwam langs. Hij was tegen Ischa Meijer aangelopen, die mij fake vond. Brave Ischa mag dan net als brave Henk behoren tot het prominente vaderlandse schrijversgilde dat elkaar via wederzijdse publicitaire bewieroking ‘groot’ heeft gemaakt, maar dit etiketje komt echt niet met de werkelijkheid overeen. Het viel me op trouwens dat Mulisch in het gesprek in Vrij Nederland Hofland aanwrijft 25 jaar geleden diens Parkerpen te hebben gepikt. Hofland geeft dit prompt grif toe. Hij heeft hem zelf nog steeds. ‘Ja,’ zei Mulisch, ‘en toen ben je ook romans gaan schrijven.’

Emile Fallaux waarschuwt op de buis dat de Nederlandse televisie bezig is een eenheidsworst te worden. Ik vrees dat hij gelijk heeft. Hij windt zich daarover blijkbaar nog op. De veramerikanisering van Nederland over de hele linie is immers al enige tijd aan de gang, met alle gevolgen van dien. Het wordt ons aller ondergang.

16 NRC Handelsblad, 13 januari 1993.

14 januari 1993

10:15 uur, trein Amsterdam-Den Haag

The shit hits the fan. De idioot Bush, uiteraard gesteund door Major en de socialist Mitterrand, hebben met 100 vliegtuigen Irak aangevallen. Zij zouden alleen Iraakse raketinstallaties hebben getroffen. Help het je geloven. De aanval kwam vanuit Saoedi- Arabië en vanaf vliegdekschepen. Tachtig toestellen waren van Bush, dan weet je hoe laat het is. Onbegrijpelijk dat Europese quislings zich tot het plegen van Amerikaanse oorlogsmisdaden blijven lenen onder het motto: lang leve de navo. De International Herald Tribune presenteert een en ander als een geallieerde heldendaad. Dit ‘geallieerd’ is ook zo karakteristiek voor klassiek imperialistische partners in crime. Waarom bombarderen de geallieerden Israël niet dat openlijk alle

[p. 23]

vn-resoluties negeert, inbegrepen die over de 415 Palestijnen die wegrotten op een berg in de kou? Bush heeft dezelfde mentale problemen met Saddam, als hij met Noriega had. Die man is niet goed bij zijn hoofd. Hij zag alleen geen kans Saddam te laten ophalen door de mariniers en in een souterrain in Florida bij Noriega weg te stoppen.

Opvallend was dat nova gisteravond een vrij uitgebreide reportage bracht over onvrede binnen de gelederen van de Koninklijke Marechaussee. Er zou een autoritair commandosysteem heersen en het kwam erop neer dat er wat moest gebeuren. Ook zo toevallig. Er moeten koppen rollen na ‘lekken’, of waren het informaties vanuit die hoek over een handtekening van Beatrix voor de Haagse overheidsterrorist Klaas de Jonge.

Trein Den Haag-Amsterdam

Was twee uurtjes in Den Haag om met Mora Henskens te babbelen, mijn oude vriendin op het hoofdkwartier van de vn. Zij zit op de anti-Saddam lijn. Op de vraag waarom ze wel Irak bombarderen, maar niet Israël, krijg je het antwoord: ‘Ja, dat is politiek.’ Overigens noemt zij de Verenigde Naties ‘een corrupte bende,’ wat zij kan weten, want zij werkte tientallen jaren in het bureau van de secretaris-generaal. Zij houdt er eind dit jaar mee op en krijgt dan 150.000 dollar en een pensioen.

Middernacht

Ik hoorde Bush op televisie zeggen, dat zijn piloten in Irak ‘the Lord's work’ hadden gedaan. Dat ook nog. Intussen heeft Bill Clinton, de nieuwbakken amateur-president gezegd dat Slobodan Milošević moet worden onderzocht op het plegen van oorlogsmisdaden in Bosnië, terwijl Saddam Hoessein eigenlijk alleen maar zich beter zou moeten gedragen om de betrekkingen met de vs te verbeteren. Deze laatste opmerking is hem duur komen te staan en hij heeft er inmiddels alweer zijn excuses voor aangeboden. Zijn beleid, en dat van Bush, zou wat Irak betreft niet gewijzigd worden.

15 januari 1993

Amsterdam

Thomas Friedman bericht op de voorpagina van de International Herald Tribune: no hope for normal relations. Clinton had in Little Rock, Arkansas een exclusief interview aan Friedman gegeven. Hij vertelde niet geobsedeerd te zijn door Sad-

[p. 24]

dam, ook al was hij overtuigd dat de bevolking van Irak beter af zou zij wanneer Saddam ophoepelde. Hij bedoelt hiermee te zeggen dat Bush wel geobsedeerd is door Saddam. Dat is altijd de specialiteit van Washington geweest. Sukarno, Sihanouk, Nasser, Khadaffi, Nkrumah, Lumumba, Castro, Allende, noem maar op. Iedere buitenlandse leider die zich tegen Amerikaanse imperialistische ideeën verzet, moet goedschiks of kwaadschiks verdwijnen, want de ‘dollarization’ van de wereld moet doorgaan, de global cop zal beslissen wat goed is voor de bewoners van deze wereld. Globalisatie is een ander werktuig van imperialisme. Het is kolonialisme in een nieuw jasje gestoken. Het is walgelijk en het lijkt wel of de wereld blind is om te zien wat er gebeurt. Het Witte Huis beweert dat gisteren pas de helft van de doelen, raketinstallaties, kon worden vernietigd. Het zal dus nog wel even doorgaan.

Bonn heeft de ernstig zieke Erich Honecker (80), voormalig leider van de ddr naar Chili laten vertrekken. Waarom hebben ze dat niet meteen gedaan?

Er kwam met Nieuwjaar een brief van Caroline Delgado, wat me definitief deed besluiten - al zijn de financiën zwak - naar Madrid te gaan.¹⁷

17 Zie bijlage 5.

16 januari 1993

Trein naar vliegveld Frankfurt

Een Indische jongen kwam met een oudere man de trein in. Ik realiseerde me 30 jaar geleden met deze oude heer in de koffer gelegen te hebben. Hij glimlachte subtiel naar me.

Syria, Jordanië en de Palestijnen beklagen zich over de Westerse double standard.¹⁸ En de Arabieren zelf? Het beste wat de verrader Hosni Moebarak te berde kon brengen, is tegen een Egyptische krant zeggen dat Amerika en bondgenoten hun ‘avontuurlijke politiek’ moeten stopzetten, ‘which is damaging the people of Iraq, their rights and their future.’ Beschadigen? Bush zou Saddam het liefst ter plekke vermoorden. Israël juicht de bombardementen natuurlijk toe.

Premier Yitzhak Rabin heeft uit de goedheid van zijn hart besloten dat de Palestijnen die sinds 19 december op een berg in zuid Libanon zitten, humanitaire hulp mag worden gegeven. En dan is Rabin misschien nog een van de meest acceptabele Israëlische leiders.

Het Witte Huis geeft toe dat nabij Basra een f-15 per abuis een bom van 2.000 pond op een flat heeft laten vallen, waarbij ern-

18 International Herald Tribune, 15 januari 1993.

[p. 25]

stige schade werd toegebracht. Over slachtoffers wordt met geen woord gerept.

Frankfurt-Madrid

Jan Pronk haalt 24 anc'ers naar Den Haag om hen voor vijf ton een spoedcursus in diplomatie te geven.¹⁹

W.F. Hermans werd indertijd door het gemeentebestuur van Amsterdam tot persona non grata verklaard, omdat hij Zuid-Afrika had bezocht en daar lezingen had gegeven.²⁰ Dat komt ervan wanneer je je ter plekke informeert en je je vervolgens genuanceerde uitlaat over hete hangijzers als Zuid-Afrika. Of als Amsterdam een Joodse burgemeester heeft, die over Mandéla spreekt in plaats van Mandela. Nu wil de vvd in Amsterdam hem eerherstel geven.

Nijenrode-president Neelie Kroes is woedend op de psycholoog Piet Vroon, die scherpe kritiek leverde op het eredoctoraat voor Ahold-commissaris Albert Heijn.²¹ Vroon meent dat de universitaire wereld in Nederland verloedert, onder meer door van Nijenrode een universiteit te maken. Volgens Vroon heeft Heijn niets voor de wetenschap betekend. Kroes wijst erop dat de Utrechtse universiteit, waar Vroon aan verbonden is, in 1986 Winnie Mandela een eredoctoraat rechtsgeleerdheid heeft toegekend. ‘Hij zat erbij, keek ernaar en zei niets,’ herinnert Kroes zich.

19 De Volkskrant, 16 januari 1993.

20 De Telegraaf, 16 januari 1993.

21 Idem.

16:30 uur, Madrid

José Delgado wachtte me op, want zijn zoon José Carlos was zojuist naar San Diego, Californië gevlogen. Jammer, want ik had hem graag teruggezien. Als steeds, sinds onze eerste ontmoeting in 1972, raakten we meteen intens in gesprek. ‘Neural pathways are structured. You don't learn. So in later age, plasticity is being lost. Flexibility seizes. The brain appears rigid. New ideas are rejected for neuro-biological reasons. If you understand what is happening, you can be more flexible. That is why children can learn so easily to use all the modem gadgets, including computers. The value of meditation lays in understanding all this. Therefore through, meditation one can modify himself a little.’ Ik maakte wat losse aantekeningen.