Memoires 1990-C

[p. 9]

Amsterdam

1 september 1990

Luchthaven Jan Smuts

Ik haat het weer te moeten vertrekken. Ik wilde dat ik nooit meer zou moeten reizen. En toch, als dit zou gebeuren, zou ik daarvan weer ongelukkig zijn. Gisteren was een idiote dag.

Volgens Louis zijn de conservatieven van Andries Treurnicht nu de verdedigers van het Afrikanerdom en niet langer De Klerk en de Nationale Partij. Stoffel van de Merwe heeft zelfs gezegd dat de np nu best door een zwarte Zuid-Afrikaan geleid zou kunnen worden. Ze hebben de neiging door te slaan deze Boeren. Het blijft onvoorstelbaar hoe snel dit allemaal gaat.

Opmerkelijk dat Buthelezi een geheime reis naar Europa en de ussr maakt, en dus nog voor Mandela in Moskou zal zijn, terwijl de Sovjets altijd de trouwe bondgenoten van het anc zijn geweest. Moet er nu niet een alliantie worden gesloten tussen de Nationale Partij en Inkatha? Christo Landman was het met me eens dat de hoofdartikelen in The Citizen het meest doordacht zijn van de Zuid-Afrikaanse geschreven media.

2 september 1990

Lissabon

‘Je pèse chauque mot que j'écris,’ aldus Gide op pagina 1.164 van zijn Journal. Dit gedeelte staat al sinds 1977 ongelezen op een plank bij mijn andere boeken. Vreselijk.

Vincens Steensen-Leth heeft vannacht bij de Vernèdes geslapen, want anders hadden we weer geen van beiden een oog dichtgedaan.

Jammer dat Louis Heyneman een Mercedes belangrijker vindt dan een behoorlijke piano. Hij speelt uitstekend. Ik wil hem aanmoedigen meer te studeren.

Vervelende lange stop in Lissabon.

Nelson Mandela heeft in Lusaka gezegd nog niet bereid te zijn om een ontmoeting met Buthelezi te hebben. Dat toont mij dat de man absoluut niet de staatsman is waar de wereld hem voor houdt.

[p. 10]

3 september 1990

Amerbos

Trieste zaak, dit lege huis wat eens een paradijsje voor me was. Er kleven eindeloze herinneringen aan deze woning, zoals aan mam die kwam logeren en natuurlijk aan Peter. Later ook Eduard.

Rachmaninoffs derde pianoconcert moet me uit de dip halen nadat de bbc aankondigde hoe de cia voor de zoveelste keer bezig is geweest, ditmaal in Guatemala, om de autochtone Indianen die daar wonen te helpen uitroeien. Washington schijnt een vrijbrief te hebben, ook van bondgenoten als het zooitje in Den Haag, om moord en doodslagpraktijken toe te passen, of via marionetten te laten uitvoeren, waar het de Yankees maar goeddunkt. En ‘de wereld’ zwijgt als het graf, want iedereen wil dollars hebben, inbegrepen Gorbatsjov tegenwoordig. Intussen worden de meeste wapens aan de oliestaten van de Golf verkocht. De wereld is as mad as a hatter. Pravda schreeuwt dat detente op springen staat, maar wie neemt Moskou nog serieus? Het Russische parlement kwam bijeen om te overleggen hoe ze de regering kan verjagen.

Het plein voor het Centraal Station in Amsterdam is eigenlijk een verlopen vuilnisbelt. Wie de hoofdstad vanuit Japan bereikt, valt met zijn neus in een troosteloze bende. Het draaiorgel waar Peter zo van houdt, staat nog altijd op dezelfde plaats. André Gide was tegen ‘een toon’ van een schrijver die niet natuurlijk is: dat is mijn bezwaar tegen Kellendonk.

Twee uur bij Keyzer met Paul Witteman en Jan van Friesland van de vara. Heb een uitsmijter gegeten. We gaan misschien toch een programma over Zuid-Afrika maken. Er volgt een gesprek over met Marcel van Dam. Ik stond helaas bekend als pro-Pretoria. Dat komt er dus van als Sonja en Conny Braam met leugens de lachers op hun hand willen krijgen, en het dan verdommen om hun onzin te corrigeren.

Liep tegen Guusje Vleugel aan die zei dat Adriaan van Dis niet kon schrijven. Witteman: ‘Van Dis schrijft prachtig.’ Ze hebben geen van beiden gelijk.

André Haakmat vertelde ieder moment een telefoontje van Henk Herrenberg te verwachten dat de ton uit Suriname rond is.

Lakeman en Foudraine hebben bedacht dat ons boek Het dolgedraaide brein moet gaan heten. ‘Ja, een dolgedraaide psychiater,’ merkte Jan Cremer op. Ik ben het er niet mee eens, maar die titel zal het wel worden. Uitgever Wim Hazeu denkt dat ik als correspondent van nrc Handelsblad veel in Zuid-Afrika zou

[p. 11]

kunnen doen.¹ Hij begrijpt dus nog altijd niet hoe de Haagse rode knop werkt in relatie tot hoofdredacties van toonaangevende bladen. In de affaire van Robbert Ammerlaan en de biografie van Bernhard zei hij nog versteld te staan hoe het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren in dit land opereerde. Twee jaar later blijkt hij dit alweer vergeten.

Ik belde Lakeman dat ik de titel hopeloos vond. Hij reageerde: ‘Dan doen we het boek maar in de ijskast.’ Later kwam hij naar Amerbos. We kwamen overeen het maar zo te laten.

Merkwaardig bericht in de nrc Handelsblad: ambtenaren regeerden een week.² Nadat op 2 augustus Irak het buurland Koeweit was binnengetrokken, is ons koninkrijk blijkbaar een week door ambtenaren geregeerd bij afwezigheid van de ministers en het parlement. Minister Andriessen verving het hele kabinet als minister van Economische Zaken, dus hij liet dit allemaal onder zijn gezag gebeuren. Het waren ook ambtenaren die de boycot van Irak voorbereidden en voor vier miljard aan tegoeden van Irak blokkeerden. Vreemde zaak.

Minister Pronk reist naar Chili om de herbegrafenis van Salvador Allende bij te wonen.³ Hij geeft het nieuwe bewind van dat land dertig miljoen gulden ontwikkelingsgeld. Pinochet mag dan zijn afgetreden, de opvolgers en moordenaars (samen met de cia en de Amerikaanse rode knop) van Allende lopen nog steeds ongestraft rond. Pronk is mesjogge, maar dat wisten we al heel lang.

Heerlijke tocht door de polders. Dat mis ik in Hillbrow.

Thatcher kletst onzin over Saddam Hoessein, die een aantal gijzelaars achter de hand houdt. ‘Hij heeft zich verborgen achter de rokken van vrouwen. Ik beschouw hem niet als gek. Ik beschouw hem als totaal berekenend en wreed en als iemand die geen enkel oog heeft voor de waardigheid of de rechten van het individu.’ De reactie uit Bagdad: ‘De oude Thatcher heeft haar verstand verloren.’

1 Zie bijlage 1.

2 NRC Handelsblad, 1 september 1990.

3 De Volkskrant, 3 september 1990.

4 september 1990

Prins Bernhard gaat met Juliana naar de 50^ste herdenking in Londen van de Battle of Britain en zal voor de tweede maal sinds de Lockheed-affaire zijn uniform dragen als eremaarschalk van de Royal Air Force. Ik begrijp die man niet. Ik zou na alles wat er is gebeurd er niet meer over gepiekerd hebben dit ooit nog te dragen. Hij heeft echt de huid van een olifant.

[p. 12]

George Bush wil het congres vragen om Egypte's schuld van zeven miljard dollar geheel of gedeeltelijk kwijt te scheld. Pure omkoperij voor de steun die Washington van Moebarak krijgt voor de mogelijkheid Saddam Hoessein een kopje kleiner te kunnen maken.

Time publiceert een artikel over de onafhankelijkheidsverklaring van Armenië. Volgens Time stevent dit land met een sneltreinvaart af op een nieuw Libanon. Ik heb ooit Jerevan bezocht.⁴ Hoe is het mogelijk dat er nu vijftien gewapende groepen om de macht strijden? Gorbatsjov heeft de ussr binnen de kortste keren naar de knoppen geholpen. Onvoorstelbaar wat daar gebeurt.⁵

Premier Ruud Lubbers heeft bij de opening van het academische jaar aan de Universiteit van Nijmegen gezegd dat Nederland ziek is. Dit zou blijken uit statistieken betreffende arbeids-ongeschiktheid, ziekteverzuim, drop-outs en werkeloosheid. Er is sprake van een ‘sociale kwestie’ evenals een eeuw geleden en de politiek kan het probleem niet alleen oplossen. Ook zou er sprake zijn van een erosie van het volksbesef dat men zich aan de wet moet houden. Ik begrijp dat Lubbers alleen het fysieke gedeelte van de volksgezondheid behandelt, want iedereen is traditioneel ‘onbekend’ met het verschijnsel psychosomatische ongesteldheid. Dat is de voornaamste oorzaak van de afwijkingen die Lubbers opsomde.

Suriname heeft een tekort van 227 miljoen gulden. Ik zal mijn geld wel nooit krijgen, ook al berichtte Herrenberg onlangs aan Haakmat dat het geregeld zou worden.

4 Zie Memoires 1975-1976.

5 Time, 3 september 1990.

5 september 1990

Snak ernaar Eduard terug te zien. De Amerikaanse nationale schuld bedraagt maar liefst 3.214.512.688.472,82 dollar. Dat komt nooit meer in orde.

De opperbevelhebber van de troepen van het Warschaupact, generaal Vladimir Labov heeft volkomen terecht gezegd dat de militaire aanwezigheid van de Amerikanen en hun vloot in het Golfgebied het machtsevenwicht in die regio wijzigt. Lobov sprak van een bedreiging voor de ussr en het mogelijk mislukken van besprekingen in Wenen over de conventionele bewapening. De woordvoerder van Buitenlandse Zaken in Moskou, Gennadi Gerasimov heeft Lobov gedesavoueerd. Je ziet met open ogen hoe de macht en invloed van de Sovjet Unie door een kliek van verraders wordt verdobbeld en weggegeven.

[p. 13]

Wim Klinkenberg vertelde dat de nieuwe Krant op Zondag geleid door René de Bok - totaal incompetent - werd ingewijd met o.a. ‘een heel lullige speechje’ van Henk Hofland, die ook daar medewerker is geworden. Wim was erbij aanwezig geweest. Hij zei over Hofland: ‘Die man is volledig op zijn retour. Aanwezige jonge journalisten hadden gezegd niets in het experiment te zien.’

Eduard arriveerde. Het was heerlijk dat hij er was. Hij wilde eerst alles weten. Hij was bezorgd over mijn wel en wee in Zuid-Afrika. Ik zei dat de enige onvolmaaktheid in Hillbrow was, hem te moeten missen. We dineerden bijna twee uur bij Djanoko. Ik zag trouwens Spoor en Hofland op het terras bij Hoppe zitten. Geef mij maar Peter en Eduard.

Eric van 't Groenewout, met wie ik al eerder correspondeerde, houdt zich bezig met het voorkomen van de vernietiging van dossiers van de bvd. Dit zou vanzelfsprekend niet moeten gebeuren, maar Den Haag heeft teveel te verbergen. Teveel smeerlappen moeten hun sporen uitwissen. Hij schijnt de dossiers van Joris Ivens ter inzage hebben gehad. Ik wil deze Eric ontmoeten. Heb Dirk Keijer maar weer eens een fax gezonden over het geld dat hij me schuldig is.

Ik heb Arnold Hutschnecker geschreven dat ik geen zin had hem laatst in New York op te zoeken, vanwege zijn scherpe uitlatingen over de situatie in Zuid-Afrika, maar dat ik hem op een volgende reis weer hoopte te zien. Hij zond me namelijk een brief dat hij zijn psychoanalytische praktijk in New York eindelijk had gesloten en zich in Sherman, Connecticut op zijn boerderij had teruggetrokken. Hutschnecker zal een dierbare herinnering blijven.

Bij het Centraal Station op weg naar bus 33 liep ik tegen Gulian (19) aan. Zag er lekker uit. Hij wilde mee naar Amerbos voor honderd gulden. Desnoods 75. Bij de bus vroeg hij 25 gulden voorschot om hasj te kopen. We gingen het hoerenkwartier in, waar hij stuf van Surinamers kocht. Hij schooierde er zilverpapier bij. Hij begon meteen te roken en daarom lieten we de ene na de andere bus maar eerst vertrekken. Tenslotte ben ik alleen naar huis gegaan en voelde me eigenlijk bevrijd. Cello Sonate van Chopin.

6 september 1990

Minister Ali Alatas van Buitenlandse Zaken van Indonesië heeft zich scherp uitgelaten over een uitspraak van premier Lee Kuan Yew van Singapore, namelijk dat het maar goed was dat er geen tweede Sukarno over Indonesië regeert. Lee schijnt in

[p. 14]

Djakarta een storm van verontwaardiging te hebben ontketend. Veel hoofdredactionele commentaren hebben hem scherp veroordeeld.⁶

André Haakmat had samen met Denise de Hart in Antwerpen Henk Herrenberg ontmoet. Het is nog steeds mogelijk dat ik 72.500 gulden uit Paramaribo zal krijgen. Dat zou lucht geven. Dan kan ik Amerbos houden. Er schijnt een ontmoeting in Parijs te zijn gepland tussen Bouterse en Brunswijk.

Collega Henry Faas (63) is overleden.

President De Klerk is de eerste regeringsleider van Zuid-Afrika die Soweto en Sebokeng heeft bezocht. Rob Meines meldde in nrc Handelsblad dat een delegatie van Kamerleden De Klerk en Pik Botha in Pretoria had ontmoet en de afvaardiging was tevreden (moet je nagaan) dat De Klerk integer en met goede bedoelingen bezig is.⁷ Andrée van Es van GroenLinks merkte op: ‘Hij is een man die meent wat hij zegt.’ Josephine Verspaget van de PvdA zei: ‘Ik heb de man eens in zijn ogen gekeken en ben tot de conclusie gekomen dat hij integer is.’ Men zal in Pretoria buitengewoon verheugd zijn dat onze volksvertegenwoordiging met hun handel en wandel is ingenomen.

Ik heb de bladmuziek voor piano van Liszt en Schubert kunnen krijgen. Ik kan niet wachten weer achter de piano te zitten.

In de vs is veel heibel ontstaan over een bezoek van Dan Rather (cbs televisie) aan Saddam Hoessein.⁸ De zogenaamd vrijste pers ter wereld wil dus geen ruimte bieden aan een dergelijke normale journalistieke daad. Stel je voor dat nadat Chamberlain in Berchtesgaden met Hitler had gesproken, een Achter het Nieuws-team een interview met Adolf zou hebben kunnen maken. Geen wonder dat Bush de Iraakse leider met Hitler vergelijkt, om dat stempel op hem te drukken. Bush gedraagt zich zelf als een Texaanse variant op de nazi's.

Eduard was hier. Hij zei dat ik me moest laten inschrijven bij woningbouwvereniging Eigen Haard. Wat er dan in de toekomst ook eventueel zou gebeuren, ik zou dan in Amsterdam altijd een pieds à terre kunnen krijgen plus een uitkering van 1.200 gulden in de maand. Hoe bedenkt hij dit allemaal? Ik zie die ontwikkeling absoluut niet. Ik wil in Zuid-Afrika blijven. Ik kom er heus wel uit. Ik weet zeker dat Eduard mijn laatste liefdesaffaire zal zijn geweest. Ik zal wel nooit meer van iemand houden. Ik twijfel aan iedereen, soms zelfs aan Eduard.

6 NRC Handelsblad, 5 september 1990.

7 NRC Handelsblad, 6 september 1990.

8 Time, 10 september 1990.

[p. 15]

Wat ik niet in mijn dagboek noteerde, maar wat desalniettemin toen en daarvoor dikwijls door mijn hoofd speelde, was dat ik meer dan eens vraagtekens bij zijn vriendschap zette. Vooral in het begin dat we elkaar leerden kennen, zinspeelde hij meer dan eens op de bvd-connecties van zijn ouders en zijn broer, die rechercheur bij de politie was. Ik voelde me dermate van alle kanten bedreigd dat het regelmatig door mijn hoofd schoot: misschien is Eduard in mijn leven gebracht als spion. Zijn ouders haatten mij, dat wist ik zeker. Zij gaven mij er nota bene de schuld van dat Eduard gay was, terwijl hij duidelijk meer wist, en meer had meegemaakt toen ik hem ontmoette. Een oom van hem was een crook en een tante exploiteerde een bordeel ergens aan het Zandpad in Utrecht. Lennaert Post nam die dag foto's op Amerbos van Eduard en mij, die in dit opzicht voor zichzelf spreken. Mijn gezicht drukt deze twijfels uit die ik niet in mijn dagboek schreef, maar die wel degelijk in mij leefden. Ik noteerde ze niet om Eduard op geen enkele manier onrecht te doen. Maar terugblikkend moet dit worden genoemd. Want ik zou later inderdaad door Den Haag uit Zuid-Afrika worden gesmeten, en zonder de door Eduard getroffen maatregelen zou ik letterlijk voor ik weet niet hoe lang op straat hebben gestaan.

Saddam Hoessein heeft opnieuw opgeroepen tot een heilige oorlog om de Amerikanen uit het Golfgebied te verdrijven. De historie zal hem uiteindelijk in het gelijk stellen. Alleen de Amerikanen voeren een verdeel-en-heerspolitiek. De Arabieren missen het inzicht te beseffen waar ze mee bezig zijn. Ze worden door corrupte vorsten geëxploiteerd, die vanwege de dollars vrienden van Amerika willen blijven en Saddam aan zijn lot overlaten. Hij wordt een roepende in de woestijn. Koning Hoessein van Jordanië begrijpt dit. Maar zal hij standhouden?

Bush kreeg nota bene de kans om via de Iraakse televisie het volk van Irak toe te spreken. Er zijn al 100.000 Amerikaanse militairen in het Golfgebied. Ze zijn hartstikke gek. Newsweek heeft op de omslag een jonge dame met een rode baret, die de kruistocht tegen Irak zal helpen versterken. H. Norman Schwarzkopf - ook zo'n nazinaam - is al benoemd tot opperbevelhebber en in Saoedi-

[p. 16]

Arabië gearriveerd om Saddam Hoessein een kopje kleiner te gaan maken.⁹

Belde met Denise de Hart. Omdat we nog steeds niets van Herrenberg horen over de vereffening van de schuld, vroeg ik advies. In het gesprek liet ik me ontvallen: ‘Toch is Bouterse volgens mij de enige die Suriname goed kan krijgen.’

‘Zover wil ik niet gaan, maar deze regering is de grootste ramp die Suriname had kunnen overkomen,’ antwoordde zij. Zij had onlangs nog in Suriname met Bouterse en Herrenberg om de tafel gezeten.

Bij Paul Witteman ontmoette ik inderdaad, al was het kort, Marcel van Dam. Blijf hem aardig vinden. Ik bevestigde: ‘Ik wil voor jullie werken, al was het maar eerst zes maanden op proef. Ik zou achter de schermen bij Achter het Nieuws kunnen opereren.’

‘Ja, maar je bent een chicaneur,’ antwoordde hij. ‘Je zit al twee jaar bij Sonja te zeuren over die muur rond Soweto uit het televisieprogramma met Conny Braam.’

‘Niet waar. Ik zeur al vier jaar daarover, maar het is dan ook niet mis geweest om uitgefloten te worden omdat Braam zat te liegen.’ Hij mompelde nog iets van ‘laten we het proberen’ en we zouden nog verder spreken omdat hij eerst moest gaan monteren. Maar ik kreeg hem niet meer te zien.

Paul Witteman vroeg nog: ‘Wil je in Zuid-Afrika doodgaan?’ ‘Nee, ik heb me bij een woningbouwvereniging laten inschrijven.’ Paul blijft op een afstand en laat niet merken of hij voor of tegen mijn medewerking is. Hij vroeg wel of ik door Zuid-Afrika werd betaald. Ik zei dat van de tien reizen die ik tot dusverre had gemaakt, ik er voor twee een ticket had gekregen. Eén van de saa - zoals de klm dit ook doet (alleen natuurlijk nooit voor mij vanwege de rode kaart van Den Haag) en één van Pretoria als uitgenodigde journalist.

‘Ik heb nooit een reis cadeau gekregen,’ zei hij.

‘Zal ik het je eens leren,’ vroeg ik. Ik hield een uiteenzetting dat de regering in Washington hele groepen journalisten als navo-pennenlikkers naar de vs uitnodigde. Of dat correspondenten in New York op tal van wijzen faciliteiten van de klm kregen, behalve ik, al die jaren dat ik in New York woonde. Toen ik bij de vara vertrok, zei Jan van Friesland dat mijn kansen fifty-fifty waren.

Telefoneerde met Dirk Keijer. Mijn fax was niet aangekomen.

‘Je hebt toch een ticket naar Zuid-Afrika gehad,’ zei hij.

9 Newsweek, 10 september 1990.

[p. 17]

‘Ja, dat was 2.750 gulden van de 10.000 die je vorig jaar Kerstmis beloofde, dus het gaat om de rest.’

‘Wat heb je er voor gedaan,’ vroeg hij.

‘Dat weet je best,’ antwoordde ik. Hij zat momenteel krap. Hij moest vijf dagen naar New York. Hij stond onder controle van een boekhouder, maar hij wilde wel nog een ticket geven. Dat dan maar.

Hij kondigde de reis van de oud-ambassadeur Romanov naar Den Haag aan voor september.

Ik bracht een bezoek aan Krant op Zondag. René de Bok vertelde dat Henk Hofland die truttige naam had bedacht. Er dient nu zelf een kort geding over. Ze hadden een advocaat uit het Moszkowicz-circuit onder de arm genomen. Hij zei dat ik zeker vanuit Pretoria voor ze zou kunnen schrijven. De krant begint op 14 oktober. Pieter Storms doet mee, wat ik een zwak voorteken vind. Ook Friso Endt is weer van de partij. De Bok vertelde dat Frans Lurvink in Zuid-Frankrijk woont en een tweede kind heeft bij de Russische dame, die Spoor voor hem vond, aanvankelijk als tolk. Op 9 december a.s. wordt de laatste Alerdinck bijeenkomst in Moskou gehouden.

8 september 1990

Wat er in de Golfregio gebeurt onder druk van Washington, is niet te geloven. Zelfs de ussr en China doen aan de imperialistische politiek jegens Irak mee.

Een lieve expresse brief van Peter. Ik ben er erg blij mee.¹⁰

De Nederlandse schrijvende pers is even ziek als de televisie. Allemaal dezelfde smoelen en brains. Pagina's vol over Ed Nijpels, Piet Vroon, Henk Hofland, over Henry Faas, Jan Blokker, Hans van Willigenburg, Jos Brink, Henk van der Meijden: iedereen houdt iedereen aan de gang en aan de praat. Het meest verwonderlijke is dat er geen lezersopstand of tv-kijkersprotesten ontstaan.

Wandelde dwars door de stad en kon zelfs een uurtje op een terras zitten. Het gaat faliekant mis met Europa. Iedereen koopt, koopt en koopt maar, en de razernij van de zogenaamde welvaart manifesteert zich van alle kanten, met afgeladen winkels vol met troep. De vuilnisbakken puilen uit van het afval en zijn tien maten te klein, want er wordt nog ‘klein’ gedacht. Hippies roken hasj op de trappen van het paleis. Twee jonge mensen stonden op straat tegen elkaar aan te neuken zoals hondjes doen.

10 Zie bijlage 2.

[p. 18]

Mandela heeft de Nederlandse parlementaire delegatie ontvangen en gewaarschuwd dat het anc, indien nodig, de oorlog tegen Pretoria ieder ogenblik zou kunnen hervatten. De man is gek.

Emile Fallaux schijnt zich in Irkoetsk te hebben gevestigd. Complete onzin. Dus vijftien jaar na mij ontdekt hij Siberië.

Het is een nazomerse avond. Godzijdank moederziel alleen in de polders. Een ware zegen. Luister naar Ging heut' Morgen über's Feld, uit Lieder eines fahrenden Gesellen van Mahler waarbij ik altijd weer aan Freddy Heath denk, met tranen in mijn ziel. Ik spreek tegen de koetjes, die luisteren; ze maken zelfs aanstalten mijn richting in te lopen.

Saddam Hoessein heeft gelijk wanneer hij tegen Gorbatsjov zegt dat het de hoogste tijd wordt dat de ussr zich weer als grootmacht laat gelden, omdat de wereld zich begint af te vragen of het Kremlin nog wel relevant is.

Dirk Keijer zegt dat de reis van Romanov naar Nederland tot november is uitgesteld. Wat is toch het probleem rond dit bezoek? Keijer dacht dat Saddam zijn opmerkingen in de richting van het militaire apparaat in het Kremlin had gemaakt dat ontevreden is met de politiek van Gorbatsjov. Bush en Gorby hebben een ontmoeting in Helsinki om de spanningen in de wereld te bespreken. Bush deelt gewoon steeds meer de lakens uit. De bbc begon heel correct met de waarschuwing van Saddam, die sprak over de arrogantie van Washington waar vroeger senator J. William Fulbright reeds voor waarschuwde. Ook benadrukte Irak het onbegrijpelijk te vinden dat er zoveel heibel wordt gemaakt over vn-resoluties ten aanzien van Irak, terwijl Israël al vele jaren geen vn-resoluties ten aanzien van de Palestijnen uitvoert. Bush heeft gezegd Moskou niet te zullen vragen om grondtroepen, mocht het tot een oorlog tegen Irak komen. Geschift.

Als ik een foto van Frans Kellendonk tegenkom, gaat me dit door merg en been.

9 september 1990

Heb niet gedacht ooit te zullen beleven dat Washington de Sovjet Unie financieel zou belonen, wanneer het zich terughoudend zou opstellen in de Golfcrisis. Pure chantage, omkoperij van de rijke proleet in

[p. 19]

de wereld: Amerika. De corruptie met dollars grijpt steeds verder om zich heen. Het is schokkend. De bbc spreek over ‘the fading super power status of the ussr’. De totaal ongegeneerde benadering van Bush & co. om landen om te kopen, is zo oud als de weg naar Rome, maar toch. Het imperialisme van de dollar - en soms ook de Duitse mark - strekte zich eerst vooral 3 uit naar China, maar nu doet Gorbatsjov er ook aan mee.

Peters vriend Theo Cammann was in Thermos. Hij maakt het goed. Bijna alle heren die hier rondlopen, zijn fysiek mislukt. Op een video kwam Stevie Wonder aan het woord: ‘The greatest gift of God is life, and the greatest gift of life is love!’ Als hij zingt, vergeet je de hoerentent om je heen.

Wim Klinkenberg was het eens met me dat wat we in Moskou zien voltrekken, bijna niet te geloven is. ‘Toch heb ik alle vertrouwen,’ zei hij, ‘dat er in het Kremlin nog een paar mensen rondlopen die zich niet door Bush een oor zullen laten aannaaien.’ nrc Handelsblad meldt dat Bush en Gorbatsjov het in Finland oneens waren over het gebruik van geweld in de wereld.¹¹ Hulp aan Moskou was besproken, maar de ussr zou niet voor dollars te koop zijn. Alleen al dat Bush dit schaamteloos heeft geprobeerd, is onvoorstelbaar. De delegatie Amerikaanse zakenlieden die in Helsinki aanwezig was, zou naar Moskou doorreizen. Zielig.

Woonde in het Osho Meditatie Centrum een ontmoeting met Jan Foudraine bij. Het is trouwens een opvallend fraai en praktisch geoutilleerd gebouw. Alles van Osho is er verkrijgbaar. Jan zei: ‘Iemand die Krishnamurti een uur heeft ontmoet, weet dat hij voor die man wil sterven.’ Hij pakte me bij een wang en zei: ‘Niemand begrijpt mij hier, mijnheer.’ Iemand die zoiets zegt, is toch niet goed bij zijn hoofd? Ik denk dat Jan deze omgeving en alles wat erbij komt, nodig heeft om zijn eigen opvattingen herbevestigd te krijgen. Toch vind ik Foudraine soms gedegenereerd, vooral als hij dan weer vrolijk een nieuwe kauwgum neemt, zit te smakken en onafgebroken doorkletst.

Ik blader in het Osho-materiaal en zie dat de meester in gesprek met Erich Wiedemann van Der Spiegel opmerkte: ‘De realiteit verandert en ik verander met de realiteit mee.’ Dat is natuurlijk een essentiële wijsheid, die op de scholen in de hoofden zou moeten worden gepompt. Alle ellende komt voort uit het achterlopen op nieuwe realiteiten.

11 NRC Handelsblad, 10 september 1990.

[p. 20]

10 september 1990

Onbegrijpelijk dat president Samuel Doe van Liberia in de val is gelopen en zich heeft laten oppakken door Prince Johnson. De bvd wordt van 637 man naar 580 teruggebracht als gevolg van de ontspanning tussen Oost en West. Intussen wordt in Den Haag voorgesteld dat het Openbaar Ministerie meer gelegenheid moet krijgen om telefoons af te luisteren. Dat slaat nergens op, want waar ligt de grens?

Foudraine adviseerde de rest van mijn leven naar de 75.000 bandopnamen van Osho te luisteren. Ik vroeg: ‘Maar wanneer je eenmaal de boodschap hebt begrepen, waarom zou je dan voor altijd naar dezelfde woorden moeten luisteren?’ Hevig protest. Misschien doen de woorden van Osho voor Foudraine wel wat Chopin en Debussy voor mij doen.

Henk Hofland schrijft in de Haagse Post onder meer: ‘Tot begin januari 1972 heb ik deel uitgemaakt van de hoofdredactie van nrc Handelsblad. Toen werd ik door de bliksem van het door mij zelf gemaakte noodlot getroffen, zette mijn carrière voort als televisiecriticus en schreef een boek. Verder was ik werkeloos.’¹² Als het waar is dat de rel in mijn huis met zijn verradersrol en het binnensmokkelen van een Telegraaf-fotograaf bij een ontvangst met Sovjetdiplomaten, het effect van een blikseminslag op hem zou hebben gehad, dan is daar weinig van te merken geweest. Ik denk niet dat Hofland zijn leven op geen enkele manier heeft verbeterd of aangepast. Hij is wellicht een nog grotere klootzak geworden. Hij heeft die zaak nooit verwerkt. Onbegrijpelijk.

Jan Cremer zegt van Armando te hebben geleerd alles op te schrijven. Hij kletst uit zijn nek. Hij is te lui om ooit iets op te schrijven. Geen wonder dat hij in een popblad vertelt Oliver Stone sinds zijn opleiding in New York te hebben gekend, terwijl ik Stone sindsdien kende. Pas enkele jaren geleden bracht ik Stone met Jan en Babette in Hotel Sonesta voor het eerst samen en vond Cremer Oliver een klootzak, die teert op drugs en hoerenwijven.

De mier is het meest dominante sociale insect op deze planeet. Er zijn op dit moment 8.800 verschillende soorten mieren bekend. De Harvard University Press heeft een boekwerk The Ants van Edward Osborne Wilson en Bert Hölldobler uitgegeven als kroon op twintig jaar onderzoek. Hoe haal je het in je hoofd?¹³

Pete Sampras is de nieuwe Amerikaanse tennisster.

12 Haagse Post, 8 september 1990.

13 Time, 3 september 1990.

[p. 21]

11 september 1990

Heerlijk vroeg de polders ingegaan.

De Telegraaf meldt dat Gatsha Buthelezi razend zou zijn geworden op het ‘onbeschofte’ Kamerlid Josephine Verspaget, die natuurlijk weer een grote Haagse bek tegen hem had opgezet, op basis van een totaal gebrek aan informatie over wat in Zuid-Afrika aan de gang is of wie Buthelezi eigenlijk is. Maar zo werkt het bij onze parlementariërs die in zes dagen Zuid-Afrika afdoen.

Uitstekend gesprek met Wim Pretorius. Hij zei soms niet te hebben begrepen hoe ik na alle problemen mijn werk in Zuid-Afrika toch heb doorgezet. ‘Ze zullen je altijd blijven tegenwerken,’ waarschuwde hij.¹⁴ Hij zei dat als hij terug was in Pretoria te willen uitzoeken waar de vijanden precies zaten.

Eric van 't Groenewout kwam naar Amerbos, trok zijn trui uit en bleek een lul te zijn. Toch hoop ik dat hij wil kijken of er dossiers van mij zijn als hij onderzoek doet bij de bvd of Buitenlandse Zaken. Hij vond het buitengewoon dom dat ik Hans van den Broek had geschreven hem een proces te zullen aandoen als het gedonder niet ophield, ‘want dan wordt er nog meer bij voorbaat vernietigd en wordt het nog moeilijker de feiten te achterhalen.’ Ik was trouwens de enige geweest die indertijd op zijn artikel over bvd-dossiers had gereageerd.

nrc Handelsblad zette op de voorpagina dat de Haagse politie over informatie beschikt dat Desi Bouterse en de Arubaanse minister van Justitie Hendrik Croes contacten zouden onderhouden met drugskartels.¹⁵ Het zou om cocaïnetransporten gaan. Nu dat weer. Wat stom. Ook Panorama schijnt een reportage te hebben gehad over Bouterse als drugshandelaar.

Adriaan van Dis zit bij Maartje van Weegen om zijn licht te laten schijnen over de situatie in Zuid-Afrika. Hij was al achttien jaar met het land bezig en bestudeerde de taal. Hij werd eerst puur verliefd op het Afrikaans en later op het land.

14 Hoe ver de arm van Den Haag nog altijd reikte, wist ik toen nog niet.

15 NRC Handelsblad, 11 09 1990.

12 september 1990

De wereld beweegt zich in permanent tumult na een periode van 45 jaar dat er relatieve kalmte heerste. De media rapporteren de gebeurtenissen van de dag. Journalisten berichten het nieuws. Maar het langeafstandswerk, the overview en de analyse, daar is geen tijd voor. De waanzin verspreidt zich in alle richtingen steeds verder. Op hol geslagen emoties, verwarde nationalistische denkbeelden, dollar- en olie-imperialisme en een

[p. 22]

Amerikaanse economie die weer ruimte krijgt, nu de oorlogs-machinerie voor de Golfoorlog op gang wordt gebracht, vervolmaken het beeld van de wereld in 1990.

Hubert Smeets meldde vanuit Moskou dat Gorbatsjov erkende dat de regering geen greep meer heeft op de Sovjeteconomie. Premier Nikolai Rizjkov heeft nieuwe plannen ingediend, maar die werden door Gorby van tafel geveegd. De impasse lijkt totaal.

De Nederlandse parlementaire delegatie naar Zuid-Afrika gaf ten afscheid op Jan Smuts een persconferentie en, zoals Rob Meines schrijft, stelde zich op als een soort Nederlands tribunaal over de situatie in Zuid-Afrika. Ieder lid van de delegatie (van afzonderlijke politieke partijen) sprak op eigen kracht ‘een vonnis’ uit. Het gastland werd schuldig bevonden. De intelligentie van onze Kamerleden kent geen grenzen. Wat een absolute idioten, inbegrepen Jaap de Hoop Scheffer, Frans Weisglas en Harry Aarts.

In de vs staat ondertussen 81 procent van de bevolking achter een militair ingrijpen in Irak. Daar kun je aan zien hoe prima de media hun werk verrichten.

President Samuel Doe is op beestachtige wijze afgeslacht.

13 september 1990

Ayatollah Khomeini heeft alle islamieten in de wereld opgeroepen een heilige oorlog te beginnen tegen ‘American agression, greed, plans and policies in the Gulf Region.’¹⁶ Was de solidariteit onder Arabieren maar unaniem. De belangrijkste olielanden worden door koningen en sjeiks geregeerd, die gemene zaak blijven maken met Washington. Wanneer de Arabische landen één vuist zouden maken, dan zou Bush niets kunnen beginnen.

Telefoneerde met Mimi Hofland, die herhaalde dat Henk gek was. Ik schrijf er verder niets over op. Zij vroeg zich af waarom ze nog geen kleinkinderen had.

Ik schreef de ambassadeur van Irak dat ik met zijn land te doen

16 International Herald Tribune, 13 september 1990.

[p. 23]

had en dat het zo overduidelijk is waar Bush en Washington mee bezig zijn.¹⁷ Bovendien nam de Volkskrant een lang artikel uit The Guardian over van mijn oude vriendin Hella Pick, waarin stond dat de Amerikaanse ambassadrice in Bagdad, April Glaspie vier dagen voor de Iraakse inval in Koeweit, Saddam had verzekerd dat de vs niets met de kwestie te maken wilde hebben. Letterlijk zei ze: ‘Ik heb hier jaren gewoond. Ik bewonder uw buitengewone inspanningen om uw land weer op te bouwen. Ik weet dat u financiële middelen nodig hebt. Wij (Washington) begrijpen dat en wij vinden dat u de kans moet krijgen uw land weer op te bouwen.’ De reportage geeft aan, niet dat Bush of Glaspie opzettelijk Saddam erin luisden. Nee, het geeft aan dat uiteindelijk de Amerikaanse rode knop de president op andere gedachten heeft gebracht, nadat Saddam er was ingetrapt.

Ik ontmoette René Malherbe de Juvigny van uitgeverij Malherbe in het World Trade Centre. Hij stond open voor samenwerking met Wim Hazeu om de Memoires uit te brengen. ‘We doen wel meer samen met Bosch & Keuning.’ Hij adviseerde ook met Mai Spijkers te gaan praten. Dan hebben we Malherbe, Prom, Prometheus en Lakeman. Wie weet breng ik het toch tot stand.

Was bij Pieter Lakeman en zijn vrouw Nanda van der Zee. Totaal wereldvreemde mensen. Oliver Stone, nooit van gehoord. Ischa Meijer, ‘de liefste man in de wereld. Nee, die je je in kunt denken.’ Ze waren meer dan eens in zijn programma. Ik vertelde hoe Meijer stiekem naar mijn werkkamer was geslopen om terwijl wij dineerden dagboeken uit mijn kasten te halen en te lezen. Zij vonden dit geen reden om met Meijer te breken. Ze vroegen me te blijven eten, maar ik had geen trek meer. Ik hoor niet bij zulke mensen.

Pieter vond wat Amerika in de Golf deed niet zo erg. ‘Ik lees niet veel,’ zei hij ook nog tot overmaat van ramp. Hij was wel bereid met Hazeu over de Memoires te praten.

17 Jammer genoeg vergat ik een kopie te maken.

14 september 1990

In Helsinki zou Bush aan Gorbatsjov hebben gevraagd zijn hoge militairen te vragen of ze wilden nagaan of een coup tegen Saddam tot de mogelijkheden behoorde. Er is haast geen imbecielere vraag te bedenken onder de omstandigheden en het toont slechts aan dat Bush, eens nota bene cia-directeur, in de verste verte niet begrijpt hoe het Kremlin in elkaar zit.¹⁸

18 Newsweek, 17 september 1990.

[p. 24]

Raymond Apple berichtte vanuit Helsinki dat Bush bezig is de Amerikanen voor te bereiden op bloedvergieten in de Golf. Volgens Apple hebben Bush en Gorbatsjov een stap in de richting van ‘a new alliance’ gezet.¹⁹ Apple is niet goed bij zijn hoofd.

Het Junglecommando van Brunswijk heeft Langatabbetje vrijwillig verlaten. Er schijnt in Parijs een gesprek tussen het militair gezag en het Junglecommando te worden georganiseerd. Desi Bouterse zegt in Weekkrant Suriname dat de guerrilla's zullen worden gedwongen te onderhandelen. Tweehonderd militairen zijn bezig Oost-Suriname uit te kammen.

Er is weer eens een slachting in een trein tussen Johannesburg en Soweto geweest. Mandela heeft de moordenaars als ‘beesten’ omschreven. Gaat het om doodseskaders die buiten het anc om opereren?

Er is een Kamerdelegatie met onder meer Thijs Wöltgens en Frits Bolkestein naar Moskou geweest. Men schijnt te zijn geschrokken van de indolentie die er heerst. sovjet-reis kamerleden levert weinig resultaten op, aldus nrc Handelsblad.²⁰ Niet zo verwonderlijk. Zuid-Afrika leverde eveneens niets op. Kamerleden willen af en toe mooie lange reizen maken.

Er gaat beslist een coup in de ussr komen. Zoals dit ook wel eens in Zuid-Afrika zou kunnen gebeuren.

De vs willen dat Europa troepen en tanks naar Koeweit stuurt om de Amerikanen te ondersteunen. Den Haag heeft alvast een schip met een lading bestemd voor Irak aan de ketting laten leggen. We zijn ook zulke brave boys.

Aruba eist dat de Nederlandse regering bewijs levert bij de beschuldigingen van drugscontacten tussen minister Hendrik Croes en Bouterse.

William Pfaff publiceert wederom een koele analyse over het beleid van Bush. ‘Elimination of the Iraqi dictator - an objective not easily obtained - would change the world for the better, but not by much. The inevitable American temptation, always yielded to, is identification of the currently prominent villain as the fulcrum of all evil.’²¹ Pfaff waarschuwt dat oorlogvoeren alleen verantwoord is wanneer de doelen intelligent en haalbaar zijn. Goed en kwaad roei je met een oorlog tegen Saddam niet de wereld uit. En wat als we een oorlog tegen Irak beginnen en uiteindelijk blijft Saddam aan de macht terwijl

19 International Herald Tribune, 13 september 1990.

20 nrc Handelsblad, 13 september 1990.

21 International Herald Tribune, 13 september 1990.

[p. 25]

Koeweit onderdeel van Irak blijft uitmaken? Ook al verwijder je Saddam, daarmee help je de ellende de wereld niet uit.

15 september 1990

Nelson Mandela, met Winnie naast zich, heeft op televisie gezegd dat Frederik de Klerk pas tegen het geweld in Soweto is opgetreden nadat twee blanke politiemannen werden vermoord. Dit is een leugen, maar wat kan De Klerk terugdoen? Hij zei verder dat ‘a real and terrifying prospect of full-scale civil war breaking out was possible.’ Ik vind dit een onverantwoordelijke opmerking, vooral omdat hij het voorstelt alsof Pretoria, samen met Inkatha in Ulundi ‘a variety of vigilante forces’ op de been brengt om het land opzettelijk op zijn kop te zetten.

Jan Foudraine wipte binnen. We namen een gesprekje op de band op waarin hij onder meer zei bereid te zijn geweest voor een verlichte man als Krishnamurti te hebben willen sterven.

Ik probeerde duidelijk te maken dat niemand ooit de moeite waard is om voor te sterven.

Pieter Lakeman kwam langs met de drukproef van het komende boek van Jan Foudraine en mij. Er moet nog een en ander aan gebeuren.

Minister Hirsch Ballin van Justitie zegt dat er geen onderzoek naar minister Croes op Aruba nodig is.

Frankrijk zendt 4.000 soldaten naar de Golf.

President Samuel Doe van Liberia is volgens de bbc op straat tentoongesteld, gemutileerd, met ingeslagen gezicht en ontbrekende ‘private parts’. Afrika in 1990.

16 september 1990

[p. 26]

Thatcher is altijd in voor oorlogje voeren. De Britse kranten brengen de lezers al flink in oorlogsstemming. De grandeur van het imperium herleeft. Intussen werd in Londen in gezelschap van een lading koningen en koninginnen op het balkon van Buckingham Palace de Battle of Britain herdacht. Bernhard in het maarschalksuniform naast Juliana.

Zevenentwintig executies in Nigeria.

Heerlijk om een dag in de polders met pianomuziek van Horowitz te beginnen. Het vers gemaaide gras geurde heerlijk. Er waren jonge zwanen met nog bruine veren.

Ik stond aan het graf van mijn ouders op Den en Rust in Bilthoven. Wat is bidden? Wat gebeurt er? Je sluit de ogen, spreekt in je zelf en concentreert je gedachten. Soms denk ik een heel sterk licht te zien. Dan doemt de gedachte op in welke staat mijn ouders verkeren. Het wordt allemaal luguber, verward en het bewustzijn keert terug bij de tuin van de begraafplaats, de reuk van de dennen. Ik neem altijd een dennenappel mee die op het graf heeft gelegen.

Ik heb nasi goreng gegeten bij Cor Hille Ris Lambers en Quirine Hattink. Samen oude herinneringen opgehaald. Quirine, eens verloofd met mijn jongere broer Theo, zei dat zij drie jaar geleden op een reünie van het Bilthovens Lyceum toch weer oude gevoelens van vroeger voor hem voelde bovenkomen. Toch is zij blij haar leven niet in zijn regime te hebben doorgebracht.²²

22 Quirine zou later van Cor scheiden.

17 september 1990

Eric van 't Groenewout heeft naar de nvj geschreven om medewerking te krijgen bij een onderzoek dat hij wil beginnen naar mogelijke banden van journalisten met de bvd. Ik heb hem hiertoe aangemoedigd. Hij zei mij niet genoemd te hebben om onnodige tegenwerking te voorkomen.²³

De International Herald Tribune plaatst de kop: a prime u.s. air force target: saddam hussein. De gecombineerde chefs van staven van de vs hebben een sterke luchtmacht in Saoedi-Arabië samengetrokken om à la Hermann Göring Bagdad plat te gaan gooien. ‘The cutting edge would be downtown Baghdad,’ aldus de chef-staf van de us Air Force, generaal Michael Dugan. Frisse mijnheer. ‘If I want to hurt you, it would be at home, not out in the woods some place,’ aldus deze Amerikaanse nazigeneraal. Het gaat om een ‘superior kill’ zegt hij.

De Israëli's - ook goede leerlingen van de nazi's - zouden heb-

23 Zie bijlage 3.

[p. 27]

ben geadviseerd, ‘the best way to hurt Saddam is to target his family.’ De Amerikaanse luchtmacht heeft tevens ‘three culturally very important sites in Iraq’ uitgekozen, schrijft Rick Atkinson, ‘possibly religious centers’. Dat zijn dan ‘onze trouwe bondgenoten’.

Ik ontmoette Tony Sijmons-Boers, de moeder van Babette en grootmoeder van Iwan Cremer. Wat ik hoorde, bevestigde mijn afschuwelijkste vermoedens. Babette heeft voor de viering van Jans 50^ste verjaardag een Hongaars orkest laten overkomen (en betaald) met zangeres Margit Bango, een juffrouw met kolossale tieten. Jan was ter plekke smoorverliefd geworden. Het werd een publiek schandaal, omdat Jan vervolgens Babette ten overstaan van iedereen en bagetelle behandelde. Vanmorgen was Babette nog in tranen bij haar moeder binnengekomen. Er hebben zich de meest walgelijke toestanden voorgedaan. Iwan was in De Efteling met oma Sijmons en vroeg haar in de achtbaan of papa en mama nu gaan scheiden. Het kind weet er dus ook alles van. Oma Sijmons schreeuwde tegen het kind: ‘Ze zijn nooit getrouwd, Iwan.’ Alles wat zij vertelde, bevestigde mijn ergste vrezen ten aanzien van deze Janneman. Hij behandelt Babette als een beest en ondanks het naar buiten toe opgevoerde theater, is die relatie dus een drama.

Tony Sijmons liet me alle Appels, die in haar huis hingen zien. Ze kocht een van de eerste schilderijen, Vissen, voor 1.200 gulden, op afbetaling, met 50 gulden per maand. Zij en haar man Karel hebben zestien jaar lang altijd Appel-schilderijen gekocht, waarbij ze altijd schulden aangingen. Deze doeken zijn nu dertig miljoen waard. Moeder Sijmons wil nu in Holthe een Fins huis voor Babette neerzetten, zodat zij een plek heeft voor zichzelf, tot Jan misschien is uitgeraasd over zijn Hongaarse. Daarvoor verkoopt zij dan één Appel. Ik wist dat Jan verkeerd bezig was, maar zei er verder niets over.

Egypte zendt 15.000 militairen voor een aanval op Irak. Arabische verraders onder elkaar. Wij sturen 350 mariniers. Ruud Lubbers, Hans van den Broek en Relus ter Beek hebben het weekeinde overlegd wat er moest gebeuren. Er is gekeken naar wat België, Portugal en Spanje zouden doen.

Ik stuurde Juliana en Bernhard allebei een briefje.²⁴

De ambassadeur van Irak beantwoordde mijn brief en verontwaardiging over het Amerikaanse optreden en sloot een initiatief van Saddam in.²⁵

24 Zie bijlage 4.

25 Zie bijlage 5.

[p. 28]

Zelfs The New York Times komt met een artikel baghdad's grievances. Natuurlijk, Irak had Koeweit niet mogen binnenvallen, maar Irak werd door de Britten gevormd als overblijfsel van het Ottomaanse keizerrijk aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. ‘Why should modern Irak be bound by a line drawn in 1922 by the British? Saudi-Arabia and the Gulf states were created to serve the strategic interests of western powers. Their oil should benefit all Arabs, not just a few. Why shouldn't Iraq spread the wealth? After its eight year war to protect the Arab world from Iran, Iraq sought to rebuild and to pay its debts. But Kuwait held down the oil price through overproduction. Last year it exceeded its Opec quota of 1.8 million barrels a day by nearly forty percent. Why should Iraq, strapped for cash after defending the Arab cause, tolerate rich Kuwait stealing its oil?’

Dat is het dus precies. Moebarak en die zogenaamde niet-gebonden Arabische landen zijn ordinaire verraders en spelen de spelletjes met Washington mee, en worden met miljarden dollars voor hun verraad beloond. Waarom verheft niemand zijn stem tegen de vs en de gangsterpraktijken van George Bush? Minister Dick Cheney van Defensie heeft die idiote opperbevelhebber van de luchtmacht, generaal Michael Dugan op staande voet ontslagen. De ellende is dat het Amerikaanse leger bezaaid is met Dugans, je schiet er dus weinig mee op. Het blijven cowboys De Socialistiese Partij adverteert met een foto van Mandela. ‘Voze praatjes’ van Buthelezi? Ze weten niet waar het over gaat.

Wim Klinkenberg schreef een brief naar nrc Handelsblad over de Nieuw-Guinea affaire. Jammer dat hij schrijft dat Bung Karno op Boven-Digoel (Nieuw-Guinea) zou hebben gezeten. Hatta en Sjahrir waren daar, Sukarno niet.

18 september 1990

Wim Klinkenberg zegt dat de nvj positief zal reageren op de brief van Eric van 't Groenewout om onderzoek te gaan verrichten over journalisten met bvd-connecties. Toch moet

[p. 29]

Raymond van den Boogaard bijvoorbeeld toestemming geven dat Eric diens dossier zou mogen inzien. Dat wordt dus niets. Liep tegen een Surinamer aan die zei: ‘Willem, we gaan Bouterse vermoorden. Pas daarna zal democratie in Suriname van de grond komen. Je bent tegen de dictatuur van Suharto en je bent voor Bouterse. Eén miljoen doden op 200 miljoen is net zoveel als 15 doden op 500.000 Surinamers.’

‘Suharto is een cia-generaal. Ik denk niet dat je dit van Bouterse kunt zeggen,’ antwoordde ik.

Suharto heeft oud-generaal Dharsono vrijgelaten.

Mai Spijkers reageerde op mijn voorstel gezamenlijk mijn Memoires uit te geven. Hij zal het met Wim Hazeu op de Buchmesse in Frankfurt bespreken.

Dineerde gezellig met Inge Keijer bij Djanoko. Zij houdt eigenlijk nog steeds van Dirk, die haar bovendien nog regelmatig opbelt. Ook zij ondervindt problemen met geld, en moet Keijer voortdurend aan zijn verplichtingen herinneren. We bespraken de mogelijkheid dat de Amerikaanse dame, Clare Cutler, door de rode knop in zijn leven was gebracht, om Dirk te destabiliseren en zijn succesvolle zaken in Moskou te gronde te richten. Inge heeft ook een nieuwe vriend en wil haar vrijheid terug.

Beatrix opende de Staten-Generaal.

19 september 1990

Yuri Vorontsov, die ik eens in Parijs met Georgii Arbatov ontmoette, is nu permanent vertegenwoordiger van de ussr bij de vn. Hij kondigde aan dat het Kremlin meedoet met een luchtblokkade van Irak.

George Bush heeft een korte toespraak voor de televisie van Irak gehouden. Bijzonder: dit werd dus toegestaan. Er volgde meteen het commentaar op dat Bush de wens had dictator van de hele wereld te worden, wat ook gewoon waar is. Wie niet naar het pijpen van Washington danst, rookt gegarandeerd een zure pijp.

Eindelijk gaan de vs 150 militaire terreinen en bases overal ter wereld sluiten. In Duitsland worden 94 bases opgedoekt. De 1.800 Amerikanen op Soesterberg blijven voorlopig.

Ik ontmoette Jan van Friesland en Jan van Loenen bij Keyzer. Met Van Loenen filmde ik indertijd voor de vara Walt Rostow in Salzburg. Ik was dit allang vergeten. Herkende hem niet eens. Ze bleken tot mijn verbazing geïnteresseerd om zes programma's met Volodja Molchanov te maken met om beurten een Nederlandse of Sovjet-gast ‘en dan kan jij de productie

[p. 30]

doen,’ was het advies. De rode knop werkt nog altijd. Alles is goed zolang de vara zich maar niet met mijn gezicht vereenzelvigt. Het Engels van Paul Witteman was te slecht om het zelf te doen.

Alexander Solzhenitsyn voorspelt dat de ussr uit elkaar zal vallen. Onder het briljante leiderschap van Gorbatsjov zal dit dus ook gebeuren. Hij stelt voor een nieuwe Unie van Slavische republieken te vormen. Hij deed deze voorstellen in een manifest dat als bijlage bij Pravda is verschenen. Gorbatsjov heeft hem in augustus zijn staatsburgerschap teruggegeven. Natuurlijk moet de cpsu langzamerhand oplazeren. In dit opzicht gaat de vergelijking met Zuid-Afrika niet op, waar de Nationale Partij absoluut moet aanblijven, want de zwarten en het anc kunnen het zeker niet alleen.

Alain Veldkamp was in Thermos. Ik heb hem in Suriname ontmoet. Hij vliegt voor Lufthansa terwijl hij zijn rechtenstudie afmaakt. Hij is weg bij zijn blonde vriendje in Hamburg. Blijft een lekkere kerel. Alain zei: ‘Bouterse wordt zelfs niet gehaat. Ze vinden het niet de moeite waard hem te vermoorden. Hij heeft er nu tien jaar gezeten. Pinochet is ook weggegaan. Laat hem toch vertrekken, want als hij ophoepelt, krijgt Suriname die anderhalf miljard en dan komt het land weer van de grond.’ Men merkt niet eens meer dat men corrupt denkt. Het klonk zo logisch, maar met het vertrek van Bouterse, of het binnenbrengen van anderhalf miljard, zou het hosselen en de corruptie toch gewoon doorgaan?

20 september 1990

Alle Britse bladen openen met koppen dat Winnie Mandela voor de rechter is verschenen in verband met de dood van de veertienjarige Stompie Seipei. Het wordt steeds moeilijker voor Mandela met die dame verbonden te blijven. In Nederland moffelde men dit bericht zoveel mogelijk weg. Winnie kreeg immers in Utrecht een eredoctoraat.

Ik kwam de broer van Martin, John Portier, tegen. Ik sprak over het dilemma van John van Haagen en het verwekken van een zoon bij de vrouw van zijn oudste zoon. Dit doorvertellen was trouweloos van me. Dat had ik nooit mogen doen. Ook al ken ik John Portier al 37 jaar, en weet ik dat hij hierover zal zwijgen. Toch nooit meer.

Casper hielp me alle bagage - inbegrepen mijn ingepakte fiets - naar Schiphol te brengen voor mijn vertrek morgen.

[p. 31]

21 september 1990

Het zit er weer op. Gisteravond in de trein terug van Schiphol luisterde ik naar Horowitz die Liszt-variaties op Schubert speelde en was in tranen.

De cia voorspelt een coup in Bagdad. Ook schrijft Leigh Bruce in de International Herald Tribune dat Irak economisch er onderdoor zal gaan, zoals men al dertig jaar van Cuba voorspelt.²⁶ Een specialist in Londen van het Royal Institute of International Affairs zegt dat dit binnen zes maanden zal gebeuren. Bush, aldus Andrew Rosenthal in dezelfde krant, ‘toughens his language’. Wat zijn het toch een smeerlappen bij elkaar.

Otto Friedrich bepleit in Time dat een compromis de enige oplossing is als alternatief voor ‘a disastrous war’.²⁷ Maar Bush' manhood is weer eens in het geding, net als bij die andere Texaan, Lyndon Johnson, die de oorlog in Vietnam op volle toeren liet draaien. Texas minds zouden bij wet verboden moeten worden ooit in het Witte Huis te komen. Nog beter, wat Arnold Hutschnecker al decennia bepleit: test toekomstige politieke leiders. Trouwens, op 27 augustus begon Time al de oorlogstemming erin te brengen. Zeventien en een half miljard, meldt hetzelfde Time één maand later, zullen de kosten zijn om een leger tegen Saddam op de been te brengen.²⁸

Gorbatsjov & co. zijn laffe verraders. De voorzitter van de KGB maakte bekend dat er informatie over Irak naar de cia zal worden doorgespeeld. Irak is een militaire bondgenoot van de USSR! Vladimir Krjoetsjkov heeft zelfs gezegd dat dit van waarde zou kunnen zijn voor de basterds in Washington. Edoeard Sjevardnadze zegt dat militaire adviseurs uit Irak zullen worden teruggetrokken. Er werken nog 8.000 Sovjets in Irak. Nu krijgt Saddam er die misrekening ook nog bij. Hoe heeft hij dit ooit kunnen voorzien? De hele wereld wordt meegesleept in de hysterie over Irak om dit met de Amerikaanse cowboymentaliteit ‘even op te lossen en een lesje te leren.’

Gorbatsjov is gewoon de verrader waar ik hem altijd voor heb aangezien, een amateuristische opportunist die tot alles in staat is. Ik zal dit Evgeny Velikhov schrijven en ook Georgii Arbatov en zijn assistent Sergei Plikhanov.

26 International Herald Tribune, 20 september 1990.

27 Time, 10 september 1990.

28 Time, 24 september 1990.

Schiphol

De fiets is mee. Er was 40 kilo overgewicht, wat normaliter 2.200 gulden zou hebben gekost. Maar ik werd gematst door

[p. 32]

een vriend bij de saa. Ik word trouwens steeds vaker herkend. Dit ondanks alle sabotage vanuit Den Haag de afgelopen 35 jaar. Hoe ik dit ervaar? Ik weet het niet. Misschien vergroot het een gevoel van eigenwaarde, of je wilt of niet. Ook al weet je heel zeker dat de opinie van de kudde geen waarde heeft, want meestal weet men niet waar het over gaat. Dus waarom boeken schrijven die de mensen zouden moeten lezen? Uiteindelijk gaat het om eenlingen, die er wel wat van begrijpen of weten waar het uiteindelijk om gaat.

Jaarlijks gaan er vier miljoen mensen naar Lourdes.

Amsterdam-Johannesburg

Ben in business class gezet: heerlijk dus.

De Saoedies beginnen vraagtekens bij de komende oorlog te zetten, zoals David Ottaway op de voorpagina van de International Herald Tribune meldt.²⁹ Begrijpen ze nu pas dat ze als startbaan voor Amerikaanse oorlogsmachine dienen om Arabische broerders en zusters te vermoorden? Ze zullen intussen wel hebben berekend hoe ze er garen bij kunnen spinnen als de Iraakse olieleveranties zouden stoppen. Het is eigenlijk te smerig voor woorden.

In de International Herald Tribune wordt eraan herinnerd dat de vanuit Washington bewapende stormtroepers van Mobutu in Zaïre in mei de universiteit van Lubumbashi bestormden en 300 studenten vermoordden. Volgens andere berichten was dit aantal nog aanzienlijk hoger. Zeven dagen na deze slachting arriveerde de Amerikaanse onderminister voor Afrika, Herman Cohen in Zaïre om Mobutu steun te betuigen. Intussen verklaarde onderminister Elliott Abrams voor het Congres dat de mensenrechtensituatie in Zaïre de afgelopen twintig jaar dankzij deze misdadige cia Gauleiter Mobutu aanzienlijk zou zijn verbeterd. En om het helemaal absurd te maken, kondigde onderminister Chester Crocker aan dat het onjuist was om Zaïre als een politiestaat te brandmerken. In juni 1989 heeft Bush Mobutu zelfs op het Witte Huis ontvangen. Wat wil je. Bush is de eerste cia-directeur die het tot president van de vs heeft gebracht. Hij hoort zelf bij de schoften van de spionagediensten.

Ik ben het de slachtoffers van de cia in Zaïre verschuldigd om het artikel van Makau wa Mutua hier op te nemen.³⁰

Amerikaanse machogevoelens zijn in het geding in Irak. Michael Kramer schreef in Time dat de Argentijns president Leo-

29 International Herald Tribune, 21 september 1990.

30 Zie bijlage 6.

[p. 33]

poldo Galtieri zich ook vergist had in zijn Falklands-politiek en Thatcher tegenover zich vond. ‘Like Galtieri, Saddam seems to think we are too soft to fight unless he invades Saudi-Arabia.’ Kramer denkt dat oorlog nodig is om Saddam een lesje te leren. Het staat er met zoveel woorden.³¹ Ik realiseer me steeds weer, mede gebaseerd op de tientallen jaren van lezingen in de Verenigde Staten, dat het een ramp is dat Amerika nooit werd gebombardeerd. Ze begrijpen gewoon niet wat oorlog is en wat dit betekent voor de bevolking en de steden.

Een of andere idioot schreef in nrc Handelsblad - ook zo'n betrouwbare krant - dat de bvd ‘ruimhartig’ was met het verstrekken van informatie.³² De Telegraaf meldde vanmorgen dat minister Ien Dales van plan zou zijn de bezem door de bvd te halen. Geloof er niets van. Dat lukt nooit. De Haagse rode knop en niet Dales maakt de dienst uit.

Victor Ostrovsky, een voormalige Mossad-spion, schreef By Way of Deception.³³ Ik zou dit boek moeten lezen. Ostrovsky zegt dat hij ‘regelde’ dat de Amerikaanse permanente vertegenwoordiger bij de vn, Andrew Young, moest aftreden, omdat hij te pro-plo zou zijn geweest. Israël nam rechtsmaatregelen tegen Ostrovsky en de publicatie van dit boek, en verloor. Ze geven nu toe van Ostrovsky een miljonair te hebben gemaakt. Kaffers.

Oliver Stone sprak met Penthouse. Er staat weer van alles over hem in wat ik niet wist. Ze vinden zijn werk ‘hardnekkig naïef. Die naïviteit is zowel goedbedoeld als arrogant.’ Oliver noemt de kritieken die over hem zijn geschreven ‘belachelijk’. Ik ken dit gevoel, maar geklets is onvermijdelijk. De enige remedie is dit dagboek.

Claiborne Pell, voorzitter van de Senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken wijst erop dat Bush zonder overleg met het Congres besloten heeft een gigantisch leger naar het Nabije Oosten te zenden. Dat heb je ervan wanneer je een modern land bestuurt aan de hand van een grondwet van tweehonderd jaar oud. Pell constateert dat Bush onder druk staat om er meteen op los te timmeren, maar tot dusverre heeft hij aan die verleiding geen gevolg gegeven. De raming is dat 20.000 Amerikanen zullen sneuvelen om Saddam uit Koeweit te verwijderen. Bovendien zou het conflict naar andere gebieden kunnen overslaan.³⁴

31 Time, 10 september 1990.

32 nrc Handelsblad, 18 september 1990.

33 Newsweek, 24 september 1990. Victor Ostrovsky, By Way of Deception: the Making and Unmaking of a Mossad Officer. St. Martin's Press, New York, 1990.

34 International Herald Tribune, 20 september 1990.

[p. 34]

Amerikaanse presidenten kunnen zich gedragen als dictators zonder dat er een haan naar kraait.

Achter in dit toestel zit een jonge, blonde Fin. Hij reist met een vriendje. Ik knoopte een gesprek aan. Hij had bij de vn gediend in Namibië, was gek op Afrika en had een visum van vijf weken voor Zuid-Afrika. Ik heb hem aangeboden met zijn vriendje op Circle Court te komen overnachten. Waar ben ik aan begonnen?