Memoires 1990-C

[p. 7]

Inleiding

Een zoektocht naar grootmoedigheid

Willem Oltmans leefde in de wereld van internationale relaties. In zijn wereld was er altijd onrust. Onze wereld beleeft ook turbulente tijden. In Noord-Korea wordt agressie gepredikt als de weg vooruit. Het Midden-Oosten ondergaat een angstwekkende onrust. In de VS hebben we een president die met twitterdiplomatie bij velen onbehagen wekt.

Willem zocht de turbulentie op. Hij beleefde op vele plekken in de wereld de internationale spanningen aan den lijve. Wat dreef Willem? Hij was op zoek naar grootmoedigheid. Hij vervulde rollen als journalist, chroniqueur, en - misschien het meest - als waarschuwer.

Willem was een bijzonder mens. Ik leerde hem kennen toen ik in 1983 als jonge leraar in Suriname was gaan werken. Willem kwam naar Paramaribo omdat hij met eigen ogen wilde zien wat er gebeurde in het land dat na een militaire coup in 1980 eerst mocht rekenen op Nederlandse sympathie, maar na het vermoorden van critici in 1982 werd verguisd. We raakten bij toeval in gesprek, en met tussenpozen duurde dat gesprek 20 jaar.

Willem zocht waarheid. Hij zocht evenwicht waar hij vond dat domme eenzijdigheid het beeld domineerde. Hij zocht grootmoedigheid, want hij had een hekel aan kleingeestigheid. Die zoektocht bracht hem naar vele brandhaarden op deze wereld. Een fenomenaal netwerk van contacten van hoog tot laag (inclusief een leraar in Paramaribo) onderhield hij met brieven (meestal kattenbelletjes). Een vermogen spendeerde hij aan postzegels.

Willem was niet subtiel, maar wel gedreven op zoek naar nuance. Zijn hekel aan kleingeestigheid bracht hem in conflict met velen, inclusief minister Luns. Dat conflict sleepte zich jaren voort en resulteerde in een vergoeding van de Nederlandse overheid aan Willem. Dankzij deze vergoeding is Willems nalatenschap van dagboeken in 76 delen Memoires nu veiliggesteld.

Wat ons wordt nagelaten in deze Memoires is een welkome waarschuwing tegen kleingeestigheid. Willem zocht naar gebalanceerde visies. Of hij die gevonden heeft, zal de lezer van deze Memoires moeten uitmaken. Maar we weten dat een oog voor de veelzijdige

[p. 8]

waarheid nodig is om stabiliteit terug te brengen waar turbulentie heerst.

Meer dan ooit vraagt de wereld om wijsheid en om een diplomatiek vermogen om met grootmoedige visies binnen internationale relaties verbindingen te maken en een plek te geven aan de veelzijdige waarheid. Nu we dankzij internet de wereld met een muisklik vinden, lijkt ons vermogen om te verbinden kleiner te worden. In deze digitale tijden zijn we zo druk met onszelf dat we geen oog hebben voor de veelzijdige waarheid. Wat zou Willem hiervan vinden? We zouden in de wereld van internationale relaties een waarschuwer als Willem nu goed kunnen gebruiken!

Memoires zijn een uitnodiging om geduldig terug te kijken (76 delen!). Door terug te lezen hoe Willem ons waarschuwde, vinden we hopelijk de inspiratie tot grootmoedigheid. Dat kan niet zonder het persoonlijke en dus maken we ook zijn liefde voor Peter mee en zijn gestage financiële neergang. Willem was charmant, maar niet makkelijk. Maar wat een toewijding aan zijn oprechte missie!

Willem ging niet mee in eenzijdige visies op Soekarno, Mandela, de Klerk, Bouterse. Op eigen initiatief (en meestal op eigen kosten) zocht hij een meer evenwichtig beeld.

Deze Memoires zijn de weergave van een man die grootmoedigheid een plek wilde geven in internationale relaties. Hij zag geen noodzaak voor moralisme. Willem wilde ons inspireren om internationaal beleid tot een bron van stabiliteit te maken. Dat deed hij vaak op een lastige manier. Maar zulke waarschuwers zijn nodig. Het is een geluk voor toekomstige generaties dat zij het hele verhaal van dit bijzondere leven kunnen teruglezen. Dank aan Willem Oltmans!

Roel Martens.