Logo DBNL
Memoires 1989-C (2017)

Memoires 1989-C

(2017)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

New York

30 september 1989

Fifth Avenue

Ik logeer bij Bertie Hilverdink.48

Time publiceert veertig meer dan prachtige pagina's met kleurenfoto's en tekst over China. Waar vind je zoiets? Alleen in Amerikaanse publicaties.

The New York Times wijst erop dat schaken altijd een ‘top accomplishment of the human mind’ is geweest. Er worden nu echter schaakprogramma's ontwikkeld die het menselijk brein te slim af zijn. ‘Is that a victory or a defeat for human intelligence and creativity?’ Aan de Carnegie Mellon University is het programma Deep Thought ontwikkeld dat een schaakgrootmeester heeft verslagen. ‘If neurophysiologists finally comprehend,’ aldus de krant, ‘the myriad neuron network of the human brain, computers will doubtless be able to mimic the system's behavior and, at the touch of a button, spew forth output equivalent to its finest creations. A mechanical Mozart? A programmable Newton? A Milton with vision restored, artificially? How could the human spirit not be discouraged.’49

Het aantal gekken en daklozen in de straten van Manhattan lijkt weer gestegen. Ook de hoeveelheid afval en rotzooi lijkt opnieuw toegenomen.

1 oktober 1989

Gisteravond wilde Bertie naar een uitvoering van Arabische dansen op het Marymount College, omdat zijn gymnastieklerares Adesola Akinleye meedanste. Het was natuurlijk niet om te harden, maar we hebben het uit beleefdheid tot het bittere einde uitgezeten.

Ik stuurde Jan Cremer een artikel uit The New York Times over de ‘moral authority’ in de liedjes van Bob Dylan. Zou hij het begrijpen? Of waarom ik hem dit toezond?

The New York Times schrijft over een adembenemend project ter waarde van 8 miljard dollar, namelijk een joint venture tus-

sen de vs en de ussr over computers.50 Daar ben ik dus al enkele jaren geleden aan begonnen via John Sculley en Apple Computers. Er wordt gesproken over hoe ‘desperately’ de Sovjets computers nodig hebben. In 1988 hebben ze slechts 100.000 computers zelf gebouwd. ‘Most of them toys or junk,’ aldus professor Seymour Goodman van de University of Arizona. Op 11 september is er in New York een overeenkomst gesloten tussen de Phoenix Group in Arizona en de ussr. Precies zoals ik indertijd met Evgeny Velikhov en Al Eisenstat, vicepresident van Apple in Moskou, overeenkwam: de Sovjets zouden in eerste instantie onderdelen naar de vs sturen die Apple dan aan de lopende band voor ze zou leveren. In dit geval voorziet Phoenix in Arizona in de assemblage van 12.000 computers voor de Sovjets. Intussen zullen hier vakmensen worden opgeleid om later in de ussr een eigen industrie op te kunnen zetten. Vorig jaar werden zes miljoen eenvoudige ibm computers naar de ussr verscheept. Waarom geen Apple?



illustratie

The New York Times meldde dat 18 procent van de mensen in de ussr anti-Joods is, nog eens 18 procent is projoods en 65 procent staat neutraal tegenover Joden.51 Toch zijn er veel Sovjetburgers die de huidige problemen in het land op Joden schuiven. De krant schreef dat op 28 september de grootste groep Joodse vluchtelingen op één dag in de vs sinds de Tweede Wereldoorlog aankwam. Er kwamen 1.606 vluchtelingen uit de Sovjet Unie aan, 250 leden van de pinksterbeweging, de overige 1.356 Joden.

Er is een biografie van Allen Ginsberg verschenen.52 Zonderling. Bladerde wel eens in zijn gedichten maar die zeiden me niets.53 Op Columbia University ‘a moral avalanche, whole mountains of homosexuality fell on him.’ Mede professoren als Lionel Trilling en anderen hadden hun handen vol om Gins-

berg uit de gevangenis te houden. Hij woonde aan ‘Morningside Heights - half-intellectual, half-criminal, more than halfcrazy.’ Zelf was hij geen crimineel of zelfs gek, hij zou slechts altijd de verkeerde vrienden hebben gekozen. Paul Berman schrijft in The New York Times: ‘The strange leap Ginsberg was always making between madness and sanity accounts for the distinctive traits of his best poetry.’ Hij ging op bezoek bij Ezra Pound en Louis-Ferdinand Céline in Europa en ging met Jack Kerouac om, een andere ‘gevaarlijke vriend’ om te kennen. Terwijl Céline kankerde op Joden, noemde Ginsberg (als Jood) Céline de grootste schrijver in Frankrijk.

‘Vroeger was ik jong en mooi,’ zei Bertie, ‘nu ben ik alleen nog maar mooi.’ Zijn nieuwe Kawai vleugel produceert een aardige klank. Hij gaf zich het instrument twee jaar geleden cadeau. Dit jaar schonk hij zich een halsketting met een diamanten hartje, kosten: 4.000 dollar.

2 oktober 1989

Wat kan ik zonder The New York Times beginnen, die ik dus in Amsterdam niet meer kan betalen. Peter Boyer schrijft over de opkomst van de amusementsfactor in de nieuwsvoorziening. ‘In a universe that values entertainers more than it values journalists, the journalists are becoming entertainers.’ Van oudsher was bij de televisienetwerken de gedachte dat nieuws een publieke voorziening is, die gefinancierd wordt vanuit het amusement. Met de komst van grote commerciële bedrijven als aandeelhouders van de televisienetwerken, wordt het nieuws steeds meer gezien als een programma dat zichzelf moet zien te bedruipen. Boyer ziet de netwerken steeds meer nieuws in een amusementsvorm gieten. Het gevolg is volgens hem steeds minder diepgang en meer trivialiteiten. Ik stuurde een kopie van het artikel naar Dennis Livson en Volodja Molchanov.54

De media in dit land bulken van informatie over de rassenproblemen. In 1986 was nog slechts 40 procent van de zwarten die naar de colleges gingen jongens. Zwarte mannen zien er het nut niet meer van in, ze krijgen toch geen echte kansen in de samenleving is hun conclusie. Zwarte mannen maken 6 procent van de bevolking uit, terwijl 40 procent van de mannen in gevangenissen zwarten zijn. De voornaamste doodsoorzaak van zwarte mannen tussen 15 en 25 jaar is dat zij worden vermoord.

Dit land is door en door ziek. The New York Times publiceerde

een commentaar over de inhaligheid bij de farmaceutische industrie bij de productie van aids-gerelateerde medicatie. Lyphomed of Rosemond en Burroughs Wellcome werden de grond in geschreven vanwege de exorbitant hoge prijzen voor azt en pentamidine. De doorsnee aids-patiënt in de vs zal 12.500 gulden per jaar aan het medicijn moeten uitgeven.55 De krant drukte een kaartje af waarbij de werking van een nieuw, experimenteel medicijn tegen aids, ddi, wordt uitgelegd. Het zou de dna-ketting moeten onderbreken waardoor het virus zich niet kan verspreiden. Wat zal ddi gaan kosten?



illustratie

Wanneer je het theater dat Amerika heet weer dag in dag uit onder de loep neemt, kan je je opnieuw afvragen of Michail Gorbatsjov niet op zijn beurt de ‘meestervervuiler’ is in de Sovjetgeschiedenis. Zeventig jaar is er door het Kremlin aan gewerkt de Sovjetsamenleving te vrijwaren van monopolistische excessen, van enkelen ten koste van velen, waar in een aantal opzichten (niet alle opzichten) een wanstaltig marxistische dictatuur uit te voorschijn kwam. Nu swingt de ussr 180 graden naar de andere kant, om zogenaamd in de pas te kunnen lopen met de Amerikaanse oplossing, de samenleving van de superrijken en superarmen met daarin een florissant gedijende middenklasse. Is dan West-Europa, met sociaal meer verantwoorde systemen als Zweden of Nederland een middenweg met betere vooruitzichten? Het beroerde is echter dat wij ook steeds meer in de Amerikaanse richting worden meegezogen.

Ik keek Bertie na in de regen, op weg naar zijn werk. Ik bewonder hem enorm voor wat hij heeft bereikt, een geordend en lucratief leven, ondanks zijn jarenlange fysieke handicap na een val in het Lido van Parijs. Na lichamelijk te zijn beperkt, heeft hij als visagist in dit land, en nota bene in New York, de absolute top bereikt. Hij toonde me het augustusnummer van Harper's Bazaar, waarin zijn kunst door Debra Guerre wordt beschreven, geïllustreerd met foto's van zijn werk. Hij is hier bekend als Rex. Hij verzorgt ook zijn huisdieren perfect. Hij

heeft vier poedels gehad. ‘Na Lola geen hond meer,’ zei hij. Ik stuurde Peter een exemplaar van Solitude van Anthony Storr.56 Verder schreef ik Dewi Sukarno, omdat ik haar dochter Karina niet kan vinden.

George Rutherford in San Francisco heeft na onderzoek vastgesteld dat twee aids-patiënten door orale seks werden geïnfecteerd. Beangstigend, maar ik geloof het niet. Dan zou de halve wereld langzamerhand aids hebben. Bertie vertelde iemand te kennen, wiens beide partners aan aids waren overleden, maar die zelf gevrijwaard bleef. Bertie kreeg een telefonische oproep van Eva Gabor om naar Hollywood te vliegen, want zij wil tijdens de opnames voor de tv-film Return to Green Acres alleen door hem ‘mooi’ worden gemaakt. Hij reist eerste klas en neem Lola mee.

3 oktober 1989

Minister van Defensie Dick Cheney heeft in zijn jaarlijkse rapport over de militaire macht van de ussr laten opnemen dat - ondanks allerlei problemen - het land nog steeds een van de sterkste militaire grootmachten is. Misschien zijn de bedoelingen van het regime Gorbatsjov gewijzigd ‘but the military capabilities of the ussr keep growing,’ aldus het commentaar in The Wall Street Journal. Voor Gorbatsjov rolden er 2.800 tanks per jaar van de lopende band, tijdens Gorbatsjov zijn dit er 3.400 per jaar geworden. Ook de vloot blijft uitbreiden, terwijl de ussr reeds het grootste aantal nucleair bewapende onderzeeërs ter wereld heeft. Nu liegen Amerikanen of het gedrukt staat wanneer het om dergelijke cijfers gaat, om het Congres aan te moedigen de Amerikaanse wapenindustrie op de been te houden met nieuwe miljarden voor ‘defensie’.57

Ik sprak lang met Eduardus Halim, die vertelde over de in totaal 45 lessen van twee uur die Vladimir Horowitz hem had gegeven. Soms nam Eduardus zijn vrouw Judy mee, want anders zou Wanda Horowitz-Toscanini er meer achter gezocht hebben dan er was. Vladimir had dikwijls belangstelling voor jongere mannen. De manager van Horowitz was volgens Eduardus een homo, terwijl ook de vijf medewerkers van die manager gay waren. Eduardus heeft om die reden afgezien hem ook als manager te nemen.

‘I was reading Mozart's letters. His father was always pushing him. But Amadeus replied: ‘Don't worry, it will come’, and that is how I feel too. In two or three years I will get there,’

Zei Eduardus. Hij gaf me een bandopname van zijn concert in april. Ik beloofde dat ik opnieuw bij ambassadeur Ali Alatas zou aandringen op financiële steun uit Djakarta, wat ik inmiddels per brief heb gedaan.

Ik vond twee boekjes over transcendentale meditatie en aanverwante technieken, die ik per luchtpost aan Peter stuurde.

Ik dineerde met Mora Henskens. Zij vertelde dat Eduard tegen haar had gezegd: ‘Mora wij zijn veroordeeld tot een solovlucht.’ Mora heeft nooit een man gehad, alleen losse flodders. Eduard nooit een vrouw en meer van hetzelfde. Er is geen andere - of eerlijkere - oplossing dan voor seks op de vrije markt te gaan zitten.

4 oktober 1989

Carl Lavin schrijft in The New York Times over een nieuw vliegtuigontwerp dat in 90 minuten rond de aarde zal moeten kunnen vliegen. What next?



illustratie

Seymour Hersh schreef in 1983 The Price of Power: Kissinger in the Nixon White House.58 Hierin meldde de journalist dat Morarji Desai, voormalig premier van India, in de jaren zestig en zeventig op de loonlijst van de cia zou hebben gestaan. Desai, nu 94 jaar, diende in Chicago een klacht in wegens laster tegen Hersh. De ellende met de Amerikaanse wetgeving is dat Desai niet alleen moet aantonen dat het verhaal onjuist was, maar ook dat Hersh wist dat het onjuist was toen hij het in zijn boek schreef. Dat is de bekende Amerikaanse malice clausule, waar ik zelf ook mee te maken kreeg in het gerechtshof in Dallas in mijn klacht tegen Time, omdat Wibo van de Linde en Robert Kroon in dit blad hadden gemeld dat ik samen met de kgb koningin Juliana van de troon wilde stoten. Wibo wist dat het on-

waar was toen Kroon het schreef, maar kon of wilde onder ede noch Kroon, noch Time afvallen. Desai zal dit proces dus waarschijnlijk verliezen, terwijl hij gelijk heeft, net als ik dat had.59 Mijn voormalige kamergenoot, Hashram Zainoeddhin gaf me een foto die hij van zijn vrouw en twee kinderen samen met mijn andere Indonesische vriend, de architect Harisanto en diens vrouw en kinderen maakte. Harisanto en Hashram hebben op de plaats van het voormalige vliegveld Kemajoran - na persoonlijk overleg met Suharto - een stadspark aangelegd.

Het schijnt dat Hartini Sukarno een Bung Karno-bibliotheek in Bogor gaat opzetten.

Washington is weer eens bezig geweest, ditmaal in Panama. Van binnenuit is er - natuurlijk aangezwengeld door de cia - een couppoging in Panama Stad geweest tegen generaal Manuel Noriega. Loyalistische krachten voerden een tegenaanval uit en namen de rebellerende officieren gevangen. Er moet een dag flink om de macht in Panama zijn geknokt. Noriega verscheen op televisie en beschuldigde Amerika van ‘permanent aggression and penetration by the forces of the United States against the tranquility of our country.’60 Wat willen ze toch in Washington? Leiders van andere landen, die niet naar hun pijpen dansen, mogen worden vermoord, afgezet of gevangen genomen in naam van de Pax Americana, geldend voor de hele wereld. Ze zijn gek.

5 oktober 1989

Een gezonde man produceert 200 miljoen zaadcellen als hij klaarkomt. ‘It takes only one, of course, to fertilize an egg, but the odds against that are pretty good,’ aldus Discover.61 ‘Even men with normal sperm counts produce many oddly shaped specimen whose twisted tails hamper their efforts to swim to an egg. Usually 100 sperm make it, but only a few are capable of cracking an egg's tough outer coat.’ Voor mij is dit de eerste keer dat ik dit lees.



illustratie

Eugene Rostows club: The Comittee on the Present Danger, is

actiever dan ooit tevoren, alsof er nooit iets in het Kremlin is gebeurd. Ze zullen het zekere voor het onzekere willen nemen. Wat mij betreft maken deze heren zich volkomen belachelijk.62

De confrontatie tussen Noriega en Washington duurt al twee jaar. In 1988 werd hij door twee Amerikaanse jury's in afwezigheid veroordeeld wegens handel in drugs. Onder druk van de Amerikanen heeft de president van Panama Noriega willen afzetten, maar zonder succes. Washington ziet het als een rechtmatige zaak de man te verdrijven, zoals Elliott Abrams, onderminister voor Inter American Affairs in The New York Times schrijft, vanwege ‘the increasingly unacceptable behavior by the Panamanian general.’63

Eduard arriveerde in New York met de klm en bracht witte margrieten mee voor Bertie. Het was oergezellig om met Ed samen de stad in te gaan. Hij sliep met de bemanning in het hotel.

6 oktober 1989

John Sununu, stafchef van het Witte Huis, laat een onderzoek instellen waarom de coup in Panama is mislukt. Wat ze kennelijk niet begrijpen, of niet willen inzien, is dat niemand in de wereld aan Washington het recht heeft verleend zich in te zetten voor het omverwerpen van een regering in een buurland, alleen omdat het de vs niet aanstaat. Wanneer iedereen dit zou doen, zou het hek van de dam zijn.64

Ik ontmoette mijn vriend Lloyd deMause. Hij zou een uitstekende gast zijn in de talkshow van Molchanov en mij. Hij gaf me een essay dat hij pas had geschreven: The Gentle Revolution: The Childhood Origins of Soviet and East European Democratic Movements.65 Ook gaf hij me een exemplaar van The Psychohistorian's Handbook van Henry Lawton.66

‘Do you know that recently, polls indicated that Americans overwhelmingly choose Gorby as the ideal world leader,’ zei Lloyd. ‘With the evil empire gone, Americans are turning onto themselves. Prosperity and freedom are dangerous, Willem. People need a sacrifice. The Aztecs prospered. Look what they did. You never get wars in a depression. The amazing thing is that nobody seems to be seeing troubles forthcom-

ing. Look at the Japanese stock market. It will not hold. It is bound to collapse.67 Journalists won't listen. You can't get past people's resistance to look at reality. Reynaldo Rey held two nights ago a talk show about satanic cults. Here was a six year old boy telling how he was made to kill, as a sacrifice, a baby and was forced to drink its blood. Our group-fantasies are running amok, and they are not even coordinated. One gets rid of sacrifices by an external war. If that cannot be done, they look for internal sacrifices. Somebody must die, simple as that.’

Later sprak ik nog met zijn collega, de Zuid-Afrikaan Casper Schmidt, die me een boekvoorstel overhandigde: The Pathogenesis of Epedimic aids.

Ik wandelde door Central Park terug en liep tegen een black beauty aan (hetero): ‘Did you see my birds, beautiful man!’ zei hij wijzend op enkele eskaders wilde ganzen die over trokken. Alles was in the right places bij die kerel.

Ik liep nog bij Eduardus Halim binnen en vertelde naar zijn opnamen te hebben geluisterd. Ik zei dat ik de indruk had dat hij bepaalde passages toch teveel afraffelde, waarbij dan soms noten ontbraken. Hij liet niets blijken, maar toch meende ik gewaar te worden dat hij zich gekwetst voelde. Het was juist als aanmoediging bedoeld.

Ik las eindelijk het autobiografische verhaal van 24 juni 1989 van Hofland. Ik heb me dermate aan dit geklets in de ruimte geërgerd dat ik hem een brief van zeven kantjes schreef.68 Wat mij betreft is het nu afgelopen. Ik schreef Lex Poslavsky over wat ik op dit moment van Hofland denk, mede gebaseerd op deze waardeloze pagina's in nrc Handelsblad. ‘Ik lag. Ik was uitgeteld en mijn lichaam was te klein voor alle voeten die me een trap na wilden geven’ schreef hij over zijn judasstreek in 1973, met alle gevolgen van dien voor zijn verdere journalistieke loopbaan. Hij haalde tegenover mij misschien de smerigste streek van zijn leven uit, en ach, hoe zielig: mijnheertje ligt op de grond en iedereen wilde hem vertrappen. Hofland vertrapte zichzelf door zijn oneerlijke en verraderlijke gedrag. ‘Voor wie dat ook nog eens zal overkomen: ik wens u een ijzeren geheugen toe,’ schreef hij. Hofland denkt dat hij zijn geloofwaardigheid opvoert, door duizendmaal te herhalen dat hij een ijzeren geheugen zou hebben.

Bung Karno's biografe, Cindy Adams, zet ook onveranderlijk haar roddelrubriek in de New York Post voort. Doodzonde dat Soekarno zich ooit met deze juffrouw heeft ingelaten.

7 oktober 1989

George Bush heeft gezegd dat het nooit de bedoeling is geweest in Panama generaal Noriega aan de Amerikaanse autoriteiten uitgeleverd te krijgen. Dat zegt hij om de indruk te wekken dat het allemaal wel meevalt met die mislukking van de coup. Ze liegen erop los om hun straatje schoon te vegen, een vaste gewoonte overal en altijd, in Moskou, in Washington en ook in Den Haag.

Volgende maand moet er een nieuwe burgemeester worden gekozen in New York. De zwarte David Dinkins moet het opnemen tegen Rudolph Giuliani. Dinkins zal dan misschien de eerste zwarte burgemeester in de 350-jarige geschiedenis van de stad worden. Joel Dreyfuss, redacteur van Fortune, wijst erop hoe ‘racial tactics’ aan alle kanten worden gebruikt ‘because they survive in American politics and they often work.’ Eén voorbeeld: ‘The crews at many Manhattan construction sites are virtually all white, chosen by construction unions that have been under little or no pressure to desegregate. Many middlesclass blacks and Hispanics are convinced that New York is no longer a Mecca of equal opportunity. They note the virtual absence of blacks and Hispanics from the boards of leading artistic institutions and the paucity of black opinion in the city's media.’69 Over apartheid gesproken.

Ik heb nu dus een streep onder de ‘vriendschap’ met Henk Hofland gezet. Ik denk dat zijn moeder het zou begrijpen, misschien het er zelfs mee eens zou zijn. Op Nijenrode schreef zij mij al in 1948 een brief dat ze Henk op zijn donder had gegeven omdat hij gewoon niet aardig was geweest.

Een negentien maanden oude jongen, vel over been, die met aids ter wereld kwam, is door twee vrienden geadopteerd, evenals een jongetje van twee, ook besmet met het hiv-virus. Wat een moed. Onvoorstelbaar. Er zijn in de vs jaarlijks 36.000 ‘special-need kids’ beschikbaar voor adoptie. Slechts 12.000 worden geplaatst. Time meldt schaamteloos dat ‘healthy white infants are hotly pursued’ om in gezinnen te worden opgenomen.70

De Algemene Vergadering van de vn heeft voor de zoveelste keer met 140 van de 159 stemmen Israël veroordeeld voor de gewelddadige onderdrukking van Palestijnen in de bezette gebieden.

8 oktober 1989

In Newport Beach, Californië, is een conferentie gehouden rondom het thema Mind and Life. Onderwerpen varieerden van ‘roots of compassion to the causes of child abuse’. De Dalai Lama voerde er gesprekken met vier vooraanstaande neurowetenschappers, want het blijft zijn doel een verbinding tot stand te brengen tussen ‘ancient inner knowledge and modern thought’. Hij wil zijn geloof in overeenstemming brengen met de nieuwste wetenschappelijke kennis op dit gebied. ‘If there is strong evidence from science that such and such is the case,’ zei hij tegen Daniel Goleman, ‘and this is contrary to Buddhism, then we will change.’ De Dalai Lama wil het boeddhisme uit Tibet in overeenstemming brengen met de modernste wetenschappelijk kennis.71

Anderzijds zei Larry R. Squire, een neurowetenschapper aan de universiteit van Californië in San Diego en expert op het gebied van geheugenverlies en het geheugen: ‘Here is an ancient system with an extremely refined insight on the mind that may have something to tell us. In terms of planning what it is we might want to test, contemplation is a complementary method for cognitive science.’

Psychology Today was in het verleden een min of meer wetenschappelijk verantwoorde publicatie. Het wordt alleen maar algemener, goedkoper, waardelozer, in de stijl van ‘If you are okay, I am okay’-informatie.

Multatuli hield in 1878 en 1879 lezingentournees. ‘Hij reisde van hot naar haar,’ aldus P.M. Reinders, ‘van Delft naar Groningen en van Haarlem naar Zierikzee.’ Hij was 58, astmatisch, had last van zijn keel, hoestte veel en was bijna altijd moe.’72 Stel je voor dat er geluidsbanden hadden bestaan, of video-apparatuur, en we nu alles zouden kunnen beluisteren of zien. Van de jaren vijftig tot zeventig deed ik hetzelfde in de vs, ook van hot naar haar, niet in een koets met paarden, maar meestal per vliegtuig en als ik zuinig moest zijn, met de Greyhound-bus.

‘Een genie is een geest, die de natuur verstaat en haar geheimen ontraadselt, die het schone en onschendbare geheel van de schepping omvat en dan door een krachtige verbeelding zich een nieuwe wereld schept die de oude doet vergeten: een geest die met een allesovertreffende kracht slagbomen omverwerpt, die de rede en het verstand opgesteld hebben bij het gros der mensen en die in een oogwenk overziet wat anderen slechts

zwakjes vermoeden dat er moet zijn. Zo'n geest is te dicht verwant met de godheid dan dat ik met menselijke uitdrukkingen hem geheel zou kunnen omschrijven,’ aldus Nicolaas Beets in 1838.

Ik vind dat Jonathan Swift het genie perfect samenvat: ‘When a true genius appears in this world, you may know him by the sign that the dunces are all in confederacy against him.’ Beets' gebazel over verwant zijn aan goden, slaat nergens op. Een genie is meer een speling van de natuur.

9 oktober 1989



illustratie

Philip Hilts schrijft in The New York Times hoe gedrag en doodsoorzaak met elkaar zijn verbonden. Dat blanke Amerikanen gemiddeld langer leven dan zwarte, staat in verband met drugsgebruik, aids, alcoholisme en auto-ongelukken, zo heeft onderzoek uitgewezen. Een blank kind heeft een levensverwachting van 75,6 jaar in de vs, een zwart kind 69,4 jaar.73

Channel 13 hier zal een serie documentaires uitzenden over prins Sihanouk van Cambodja. Hij zegt meer dan terecht dat de jongste geschiedenis van zijn koninkrijk de Nixon-doctrine ten voeten uit is. Cambodja is een van de afschuwelijkste voorbeelden van oorlogsmisdaden uit de twintigste eeuw, zoals die door Washington zijn begaan. Sihanouk noemt 1975 ‘Year Zero’. Toen begon ‘the madness of the policies of Richard Nixon en Henry Kissinger, in particular in their support of Lon Nol and the heavy bombing of Vietcong bases in the country.’ Dit wordt altijd weggepoetst door journalisten, namelijk dat de

Rode Khmer en Pol Pot indirect Amerikaanse creaties zijn geweest. Deze Amerikaanse schurken zijn onze bondgenoten, en mijnheer Kissinger geldt ook nu nog als een der groten op aarde.74 Alles wat nu in Panama gebeurt onder George Bush, de nieuwe Yankee-held, is een herhaling van dezelfde misdadige denkfouten als in 1975 in Cambodja begaan. Senatoren babbelen op televisie over de vraag of er wel een gedegen plan was om van Noriega af te komen. Bush kondigde immers voor de mislukte staatsgreep op televisie bij herhaling aan dat hij hoopte dat Noriega zou ophoepelen. Toen de coup kwam, zat Bush op zijn handen, hopend op de goede afloop. Zullen Yanks ooit leren om te leven met regeringen of leiders in andere landen, die zij niet lusten of die niet in de zakken van Washington zitten?

William Safire produceert een commentaar waarin hij Bush verwijt geen realistisch plan te hebben gehad Noriega te wippen. Hij dringt aan op het gebruik van Amerikaanse strijdkrachten om de Panamese generaal kwijt te raken. Hoe kan ‘een journalist’ in godsnaam ooit aanbevelen de zonen van de natie als kanonnenvlees in te zetten? Een van de fundamentele problemen met het collectieve psyche of geweten van Amerikanen, is dat zij in geen tweehonderd jaar één bom op eigen territoir hebben gekregen. Ze weten niet waarover ze spreken.



illustratie

Bertie gaf me dit knipsel dat gisteren in een krant stond. De vrije Westerse pers heeft maar één beeld van Bung Karno: the womanizer. Over zijn werkelijke betekenis als leider in de geschiedenis van de Afro-Aziatische wereld, weet de schrijver van deze roddel, Peter Scott, natuurlijk niets.

De Japanse schrijver Kazuo Ishiguro, die in Japan en Engeland

opgroeide, stelt zich de vraag hoe mensen die dingen hebben gedaan die zij later betreurden, daarmee in het reine komen. ‘On the one hand, there is a need for honesty, on the other hand a need to deceive themselves - to preserve a sense of dignity, some sort of self-respect. What I want to suggest is that some sort of dignity and self-respect does come from that sort of honesty.’ Er bestaat geen enkele omstandigheid die een zelfmisleiding noodzakelijk maakt, laat staan ten einde het zelfrespect te bewaren. Jezelf voor het lapje houden, wat het ook moge zijn, zal het ontstaan van authentiek zelfrespect slechts hinderen, zo niet onmogelijk maken. Ik zou met Ishiguro willen spreken.

John Updike schreef Self-Consciousness.75 Dat zou een opgave voor Frans Kellendonk zijn, om over te vertellen op papier. Volgens The New York Times zou uit dit boek duidelijk worden hoe Updike's artistieke temperament zich ontwikkelde als ‘the marriage of sickness and creativity, as well as the triumph of self-discipline over neurosis, that Thomas Mann both portrayed and fulfilled in his ideal of the bourgeois artist,’ wat dit laatste ook mag betekenen. Frans Kellendonk vertelde me trouwens met Wuthering Heights gereed te zijn. Zoals sommige dames het heerlijk vinden om te borduren, zo haalt Frans zijn hart op aan frutselen met woorden en zinnen. Dit heet dan ‘schrijverschap’.

Ik viel op een bank in Central Park in slaap, na uren lezen. Het is Columbus Day. Er wordt van alle kanten getippeld.

Amerikaanse studenten noemen ‘poor race relations’ het voornaamste geschilpunt op colleges en universiteiten. ‘Het onderdrukken van rassentegenstellingen,’ aldus The New York Times zal ook dit jaar weer als hoogste prioriteit worden behandeld. De College Task Force on Racism heeft zelfs Wellesley College gebrandmerkt als een school waar iedereen racistisch is, inbegrepen de professoren, de staf, administratief personeel en de studenten. Ook misdaad neemt schrikbarend toe, van verkrachtingen tot en met het jatten van fietsen van medestudenten.76 En dan is er bovendien het aids-probleem. De groei van het aids-epidemie onder Amerikaanse tieners is angstaanjagend, namelijk 40 procent in de afgelopen twee jaar. De oorzaak is ‘multiple sex partners and scant use of condoms.’77 Veel scholen hebben condoommachines neergezet.

David Kamens (19) heeft aids. Hij liep het op toen hij vijftien jaar was en ‘engaged in unsafe sexual practices with people he did not know very well.’



illustratie

Robert Gallo, een van de voornaamste aids-kenners in de wereld, zegt niet te geloven dat een antwoord op deze epidemie ligt in ‘behavior modification and education. That is a necessity, but it is insufficient. Too many drug addicts are already infected in this country. The epidemie in Central Africa is too far along. I am hopeful about developing drugs that block enzymes needed for the final shaping of new virus proteins.’78

Ena Naunton schreef over hoe wetenschappers in de psychoneuroimmunologie steeds meer gegevens hebben verzameld over hoe ‘mood affects the body's resistance to illness, whether a head cold, cancer or aids.’ Sanford Cohen, directeur van het Center for Stress and Clinical Behavioral Medicine aan de universiteit van Miami zegt: ‘This whole area of psychoneuroimmunology had implications as the aids epidemic grew. We knew it was a virus, but the fact you have a virus does not mean you have a disease. Was it possible that certain hormonal substances could activate the virus, and were they influenced by something in the brain? Right now, a lot of people are working on the influence of mood states on the immune system. The point is, we do not understand the mechanism yet.’ Een fascinerend artikel.79 Het zal nog wat jaartjes duren voor we het exact weten.

W.F. Hermans - ik vraag me steeds af of ik hem toch eens zou moeten ontmoeten, of een exemplaar van mijn dagboek toesturen - bekritiseert Carnets van Albert Camus, wat ik zelf met het meeste plezier heb gelezen. Hermans lijkt ze nogal overbodig te vinden, met de karakteristieke arrogantie van de typisch Hollandse betweter. Ook stoort de man zich eraan dat Camus (net als ik) Céline heeft overgeslagen. Hofland bezwoer me in 1973 om Reis naar het einde van de nacht te lezen. Ik schrapte pagina 12 weg en kwam niet verder dan pagina 19. Not my cup of tea. Al met al, ik vrees dat Hermans uiteindelijk niet past in Camus' kleine teen.

Bas Heijne, ook een ‘genie van nrc Handelsblad. Kellendonk

schreef volgens hem een sprankelende nieuwe vertaling van Emily Brönte's Wuthering Heights.80 Geloof het volgaarne, maar hoe haal je het in je hoofd je tijd te besteden aan de zoveelste vertaling van andermans geschriften?

J. William Fulbright schreef een nieuw boek, The Price of Empire.81 Van 1945 tot 1974 diende deze senator uit Arkansas als voorzitter van het Foreign Relations Committee in de Amerikaanse Senaat. Het boek behandelt het Amerikaanse gedrag in de wereld. Fulbright onderzoekt ‘the arrogance of believing that the American way is best for all.’ Hij spreekt over ‘the dangers of a militarized economy and culture, the inordinate power of the Israeli lobby over United States policy in the Middle East.’

Gaddis Smith van Yale onderstreept in The New York Times de historische betekenis van wat Fulbright schrijft, welke te vinden is ‘in the evolution of his thinking’. Ook Fulbright hamert op het onderwerp dat Arnold Hutschnecker, de voormalige psychiater van Richard Nixon, me zo dikwijls voorhield, dat het Amerikaanse politieke systeem ‘yields Presidential candidates and Presidents without appropriate experience and of dubious quality. And Presidents once elected cannot be removed without the disrupting the nation's political life.’ Fulbright bepleit een diepgaande verandering in de Amerikaanse Grondwet, die uit 1776 dateert. Hij adviseert dat de vs in de richting van een Europees parlementair systeem zouden moeten evolueren. ‘Under a parliamentary system there would be no popular vote for President (or Prime Minister). The nation's national leader would be selected by the political party in power from among veteran members of parliament.’

Waar haalt Fulbright de moed vandaan om te blijven ijveren voor diepgaande veranderingen, die inderdaad dringend noodzakelijk zijn, maar waar niemand naar luistert? Ik ga hem in ieder geval schrijven, want zijn constatering dat de mannetjes in Washington steeds meer overtuigd lijken te raken dat de wereld er het beste aan zou doen om de vs na te apen, is ook wat mij betreft de meest onheilspellende dreiging die ‘de wereld’ boven het hoofd hangt bij het naderen van de 21ste eeuw.82

10 oktober 1989

Paus Johannes Paulus ii is in Djakarta gearriveerd om de schurk

Suharto met een bezoek te vereren en diens regime ‘legitimacy’ te verlenen. Hij gaat ook naar Oost-Timor. Zijne heiligheid begrijpt dus niet de essentie van wat er in Indonesië aan de hand is. Het gaat om een fascistische dictatuur, waarvan het zogenaamde vraagstuk van Timor een minuscuul probleem uitmaakt. Dat die andere 180 miljoen Indonesiërs aan een militaire terreur bloot staan, daar wordt door de kwestie Timor, als afleidingsmanoeuvre, nauwelijks over gerept.

Bertie wilde dat ik de laatste brief van Marie-Antoinette aan de zuster van Louis xvi zou lezen.83 De Fransen belandden honderd jaar geleden bij het punt waar de Ethiopiërs onlangs arriveerden, toen zij hun bejaarde keizer Haile Selassie naar de andere wereld hielpen. In Japan werd keizer Hirohito in de grondwet van 1928 nog als godheid omschreven. Generaal Douglas MacArthur bracht na de capitulatie in 1945 bij dictaat de klad in dat concept. Keizer Akihito (60) is inmiddels op aarde teruggekeerd.84 In Japan draait het koninklijk theater vooralsnog gewoon door, ondanks dat de Japanse wetenschap, techniek en industrie het technocratisch tijdperk zijn binnengetreden.



illustratie

Claudio Abbado is Herbert von Karajan opgevolgd als dirigent van het Berlijns Philharmonisch Orkest. Uitstekende keus.

Paul Newman maakte een amusante opmerking over Ronald Reagan op het Witte Huis. Wat hem het meeste zorgen baart in de moderne politiek is niet zozeer dat politici het bij het verkeerde eind hebben, maar dat er in de politiek steeds vaker frauduleus optreden en frauduleus denken meespeelt. ‘What is appalling about Reagan,’ aldus Newman tegen Robert Scheer in Esquire, ‘is that Reagan bought that false self - that is appalling. I have tried to do Shakespeare, and I could get away with doing Shakespeare, but I do not, because I would not satisfy what I feel are the requirements of that exercise. I know Ronald Reagan clearly knew that if someone ran a complicated economic or strategie concept by him, he would not understand it. Why a person would have the arrogance to think that he could cover up for the lack of cognitive skills and run for office bewilders me. I know, that when I act, I am playing a part.’85 Als voor-

malig B-acteur in Hollywood zal Reagan ook wel weten dat hij slechts een rol opvoert, waarvan hij dat gedeelte dat geen kennis of intelligentie vereist, prima doet. Wat dat betreft speelt Beatrix haar spel eveneens uitstekend en beschikt zij bovendien daarnaast over kennis en intelligentie. Alleen niemand kent of ziet ooit de echte Beatrix, waar Buringh Boekhoudt me dikwijls op heeft gewezen.

Ik belde met Anja Feltsman, die over de situatie in Moskou gedecideerd zei: ‘It is all bullshit, the ussr is falling apart.’ Haar man Volodja heeft een opname van het derde pianoconcert van Rachmaninoff gemaakt. Ik ga proberen deze ergens te kopen. Televisienieuws ‘goes Hollywood’, aldus Richard Zoglin.86 abc tv World News Tonight liet op het nieuws een gedramatiseerde overhandiging van een aktetas door de spion Felix Bloch aan een kgb-man zien. Mam zei altijd al: ‘Truth is stranger than fiction.’ Wanneer televisienieuws nu fictie gaat vermengen met actualiteit, is het hek van de dam. Het ging al te ver toen Mike Hoover voor cbs ontdekte dat Mujahidin-rebellen in Afghanistan een elektriciteitscentrale hadden opgeblazen, en hij hen vroeg voor voor de camera's van abc het drama nog eens te herhalen. Als het die kant op gaat, waar blijf je dan? Wat nog te geloven, zelfs van televisiebeelden?

Tussen 1863 en 1880 hebben Ivan Toergenjev en Gustave Flaubert met elkaar gecorrespondeerd. Hun brieven, 140 van Flaubert en 95 van Toergenjev, zijn nu gepubliceerd.87 Iets dergelijks heb ik me vanaf Nijenrode met Hofland voorgesteld, maar die droom is in het water gevallen. Er is bovendien het zoveelste boek over Flaubert verschenen. Schrijven kwam voor hem zodanig op de eerste plaats dat hij slechts eens in iedere een of twee maanden tijd had voor zijn vrouw Louise Colet. Hij bracht veel van zijn leven in afzondering door.

Bertie Hilverdink nam me mee uit eten. Hij vertelde momenteel met gezichtsverzorging ruim 10.000 dollar per maand te verdienen. Petje af. Hij zit altijd vol moppen. Een chimpansee ging in een bar aan een tafeltje zitten. Iets verder op zat iemand die een glaasje teveel op had. De man gaf opdracht de chimpansee een glaasje aan te bieden, wat deze weigerde. ‘Ik neem nooit iets van vreemde heren aan.’ De beschonken heer: ‘If you give a woman a furcoat, she thinks she is the queen of the ball.’

11 oktober 1989

Nancy Reagan schreef haar memoires en kreeg van Random House een voorschot van twee miljoen dollar. Newsweek betaalde nog eens 125.000 dollar er bovenop om als eerste een uittreksel te kunnen publiceren.

The Rolling Stones halen met hun huidige tournee 70 miljoen dollar op. ‘Dat haalt Vladimir Horowitz niet,’ zei Bertie.

Naar aanleiding van de berichtgeving over de Japanse keizer, schreef ik prins Claus een brief die voor zichzelf spreekt.88

Steven Erlanger beschrijft in The New York Times hoe er in Indonesië ‘een stille economische revolutie’ plaats heeft. In dit verband noemt hij het leger met minister van Defensie Benny Moerdani, de belangrijkste factor. Moerdani zou Suharto reeds signalen hebben gegeven dat het tijd is voor de president om af te treden. Arifin Siregar, die ik als student in New York in de jaren zestig heb leren kennen (samen met Harisanto, Pudjas, Hashram, Pratomo en vele anderen) is nu minister van Handel. Er worden de komende jaren 11,9 miljoen jonge mensen op de Indonesische arbeidsmarkt verwacht. Het wordt voorgesteld alsof het zou lukken hen aan werk te helpen. Wat me opnieuw opvalt, is het gemak waarmee ook deze journalist spreekt over hoe 24 jaar geleden ‘the near-extermination of one of the world's largest communist parties’ door Suharto werd geëffectueerd. Er spreekt een stilzwijgende toestemming uit dit artikel voor de massamoord van Suharto op ‘links’, in scherpe tegenstelling tot artikelen over Pol Pot in Cambodja en diens kopje kleiner maken van ‘rechts’. Zelfs een krant als The New York Times merkt zulke zaken niet meer op.

In 1939 publiceerde John Steinbeck The Grapes of Wrath. Hij schreef het boek (180 pagina's), tussen mei en oktober 1938 door dagelijks 2.000 woorden met een pen op papier te zetten. Thans is bovendien Working Days verschenen, een dagboek dat vertelt hoe het boek tot stand kwam. Strak gaat Frans Kellendonk de hele bubs vertalen. Ik zal hem het maar niet vertellen.

In Boston University zijn 48 intellectuelen bijeen gekomen om een metafoor te vinden voor de eeuw waar we in leven. Francis Fukuyama kondigde vorig jaar ‘the end of history’ aan, met als voorspelde uitkomst de wereldwijde overwinning voor Westerse liberale democratie. Ik vind dit geklets in de ruimte. Die quasi-overwinning is zeer tijdelijk en zal overvleugeld worden door een nog te ontwerpen variant op het marxisme-

leninisme, als we met de beperkte beschikbare middelen van spaceship earth ooit willen overleven.

De Britse historicus baron Thomas of Swynnerton noemde de huidige wereld ‘a tessellated pavement without cement’. Volgens de baron is de huidige eeuw ‘a mosaic of small pieces of marble, glass or tiler, a mosaic of fragments with nothing to hold them together. An age of brilliant incoherence? Yes. It is also an age of brilliant stupidity.’89

New York-Amsterdam, PIA 053

Onrustige laatste dag in Manhattan. Ik heb gezocht naar Horowitz' uitvoering van een bewerking door Liszt van Schubert. Heb Bertie een etude van Chopin aangewezen welke hij zou moeten studeren.

Kocht Chopin's Letters.90 Wanneer hij in 1818 zijn vader vanwege diens verjaardag schrijft, herinnert hij eraan zijn gevoelens gemakkelijker in noten te kunnen samenvatten ‘but the very best concert would not cover my affection for you, dear Daddy. I must use simple words of my heart, to lay before you my utmost gratitude and filial affection.’ Wanneer Chopin in 1825 aan zijn vriend Jan Bialoblocki schrijft, wisselt hij voortdurend van Frans naar Engels en terug. Ik ken dit exact, hoewel men daar in de Hollandse polder kritiek op heeft. ‘Ecoutez, here I begin the end of my letter,’ aldus Frédéric.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums