Memoires 1988-A

[p. 166]

Amsterdam

8 april 1988

Amerbos

Er lag een lieve brief van Michel Aboikoni, die me dierbaar is.¹⁶⁷ Ik heb met hem te doen, maar kan hem niet helpen. Bouterse en Herrenberg hebben hem schandelijk behandeld. Ik kan er na deze laatste reis ook van meespreken. Misschien noemen ze mij nu ook, net als Michel, een oplichter.

Oud-minister van Buitenlandse Zaken van Indonesië, Pak Ruslan Abdulgani was zo vriendelijk mij een exemplaar van een verslag van 32 pagina's over Bung Karno's leven toe te zenden. Hij noemt me ‘an unrelentless fighter for Bapak’. Zo zullen ze het wel zien en het is waar, maar dat is een kant van het verhaal. Ik heb hem nu eenmaal vrijwel tien jaar meegemaakt en gevolgd. Ik bestrijd de leugens over hem. Dat is mijn plicht als ooggetuige en journalist.

Er was ook een aardige brief van Von der Dunk. Hij zag het als een compliment dat ik me herkende in het beeld wat hij van mij had geschetst.

Theo had 10.000 gulden naar mijn bank overgemaakt. Ik belde hem meteen op om hem te bedanken. Hij noemde het een pekara ketjil.¹⁶⁸ Hij zei dat het met zijn gezondheid uitstekend was.

Eduard was vanmorgen voor niets naar Schiphol gegaan om me af te halen.

Bisschop Zichem van Paramaribo zegt in de Volkskrant dat hij in Langetabbetje is geweest om met Brunswijk te spreken en de bemiddeling van de grond te krijgen. Hij zegt dat de commandant van het Junglecommando ‘erg, erg charmant’ is. Verder lagen er brieven van Mas Diarto, mijn vriend uit Solo, van pianist Eduardus Halim uit New York, oom Hans van Ketwich uit Kaapstad en last but not least een lieve brief van Kelly Hothleuf uit Paramaribo, die een ‘sponsor’ zoekt opdat hij naar Holland kan vertrekken. Hoe kan ik hem op dit moment helpen?

167 Zie bijlage 26.

168 Pekara ketjil: letterlijk kleine zaken, kleinigheid.

[p. 167]

9 april 1988

André Haakmat heeft in Vrij Nederland glashard gezegd dat Desi Bouterse ‘toch terugkomt’. Dat zal ook gebeuren en ik vraag me af of hij dat ook zonder mijn informatie denkt. Waarschijnlijk wel.

De engerd Ischa Meijer heeft nu een eigen televisieprogramma op Hilversum 3 nota bene door de nos aangeboden. Ik werkte rustig aan deel vijf van de Memoires.

10 april 1988

EISEN VAN BRUNSWIJK BEKEND GEMAAKT staat met vette letters boven een reportage in Weekkrant Suriname, alsof die mijnheer die een vanuit Nederland gedirigeerde guerrilla begon iets te eisen zou hebben.¹⁶⁹ Het artikel is verlucht met een portret van bemiddelaar bisschop Zichem. Hoe een opmerking als mopje bedoeld van de Sovjetambassadeur Igor Bubnov, nog bergen lijkt te kunnen verzetten, mits behoorlijke verwerkt.

Ook meldt die krant dat vier journalisten zich kort voor de persconferentie van vicepremier Henck Arron zouden hebben misdragen. Aanstichters van de rel waren de mij bekende mejuffrouw Van Grunsven, die op een visum van sociaal werkster binnenkwam en met een toeristencamera filmde voor de nos en haar collega Wim Noordegraaf. Het gesprek was alleen voor de Surinaamse media bedoeld en hen werd gevraagd weg te gaan wat zij aanvankelijk weigerden.

Hier zijn iedere dag die God geeft de luchten somber en bewolkt. Geen wonder dat mijn voorvaderen vier generaties geleden al naar Java vertrokken.

Gerrit Jan Heijn is vermoord. Waarom komen honderd journalisten op de persconferentie af? De nos-televisie zendt alles integraal uit.

169 Weekkrant Suriname, 9 april 1988.

11 april 1988

Eduard stond om 09:00 uur voor de deur. Ik bakte flensjes, bij wijze van ontbijt - zoals ik dat ooit op De Horst van onze Ma-

[p. 168]

rie leerde - maar het bleek dat Eduard zin had in seks. We eindigden toch weer in bed en deden er langer over dan ooit te voren. Hoe is het mogelijk dat het toch weer gebeurde, ondanks de uitingen in zijn brief uit Indonesië dat hij seks echt niet meer wilde? Zijn auto was bij de garage dus zette ik hem om 14:00 uur op de bus. ‘Dit doe ik nooit op maandagmorgen,’ zei ik. Hij antwoordde: ‘De was zeker wel.’ Maar wat er tussen ons deze jaren heeft plaatsgehad, is eigenlijk niet echt te beschrijven. We waren weer zo dicht bij elkaar. Het is allemaal niet te verklaren.

Het spel van Nederland en Frankrijk - zeer zeker in overleg met Washington - is weer zo duidelijk zichtbaar in deze kop in Weekkrant Suriname van 2 april 1988.

In 1986 werd Henk Chin A Sen nog gebruik om via Frans-Guyana samen met die fijne mijnheer Josefzoon op Stoelmanseiland Brunswijk te gaan opjutten, dood en verderf te zaaien in het land van Bouterse zoals dit heette. Toen kreeg hij natuurlijk wel een visum. Nu is bisschop Zichem met de klus bezig met het demonteren van de door de helden in Washington, Parijs en Den Haag erop uitgestuurde guerrillaleider. Intussen schijnt het huwelijk van de man ook een grap te zijn geweest, dus wat deed Kenneth Middellijn daar?

Eindelijk heeft het Hoge Gerechtshof in Washington een schadevergoeding van meer dan drie miljoen dollar toegekend aan een van de makers van Viceroy sigaretten, te betalen door cbs. Het televisienetwerk had gezegd dat de reclame voor Viceroy jongeren aanmoedigde tot het gebruik van ‘pot, wine, beer and sex’.¹⁷⁰ Mijn advocaten in Dallas zeiden steeds dat ik tien jaar te vroeg was met een proces tegen Time voor laster, want eens zou de tijd aanbreken dat de Amerikaanse rechtspraak mediagiganten zou veroordelen, zoals nu dus cbs.

170 The New York Times, 4 april 1988, Stuart Taylor.

[p. 169]

12 april 1988

Dirk Keijer belde op vanuit Zuid-Spanje. Ik zou met Manfred Korlath van Steyr-Daimler-Puch mee naar Paramaribo moeten. Maar nadat ik een onkostenvergoeding van 5.000 gulden had genoemd, kwam dit niet meer ter sprake.

Het patroon is steeds weer duidelijk. De rijke landen zullen alleen zaken doen met staten die regeringen hebben die ten eigen voordele zijn te manipuleren. In het verleden lagen Sovjetregimes dwars en waren niet manipuleerbaar, daarom werd voorkomen - met bijvoorbeeld de bereidwillige medewerking van Den Haag en minister Max van der Stoel - joint ventures met het Kremlin te beginnen in de olie- of gasindustrie. Maar nu de alom geliefde Gorby de scepter zwaait, meldt Washington dat zal worden toegestaan dat de handel, die altijd onder de vier miljard dollar bleef, tot vijf of misschien zelfs tien miljard wordt opgevoerd.¹⁷¹

Het hele justitiële en politionele apparaat van het koninkrijk zoekt al jaren naar wie de mensen achter rara zijn. Warempel, in Almere werd een 36-jarige man opgepakt die een telefoontje pleegde naar het politiebureau dat hij vernielingen aan een pompstation had aangebracht. Het anp (His Masters Voice) heeft op het net gezet dat het rara-raadsel nu wellicht kan worden opgelost omdat de kerel met rara sympathiseert.

Hubert Smeets schreef in NRC Handelsblad een beschouwing over het totale gebrek aan belangstelling in het parlement voor wat de veiligheidsdiensten en in het bijzonder de bvd uitvreten. Hein Roethof wordt erin een uitzondering genoemd. Ik heb echter al in 1956 in Djakarta kunnen ervaren wat een lul die kerel is, in die dagen redacteur Indonesië van de Nieuwe Rotterdamsche Courant, die weigerde mijn berichten te plaatsen die ‘de hoogsten in den lande’ niet welgevallig zouden zijn. De Raad van State schijnt te hebben bepaald dat de Wet Openbaarheid van Bestuur ook van toepassing is op de bvd. Maar waarom niet op alle inlichtingendiensten, zoals de Inlichtingendienst Buitenland die op Algemene Zaken onder Lubbers valt? De toenmalige bvd-baas Pieter de Haan protesteerde tegen openbaarheid op grond van de ‘nationale veiligheid’. Ook de zogenaamde Nationale Ombudsman probeerde men

171 The New York Times, 6 april 1988.

[p. 170]

buiten de bvd-archieven te houden. Hoe er in Den Haag over inlichtingdiensten wordt gesproken, inbegrepen door Hubert Smeets in NRC Handelsblad, is echter van een grenzeloze naïviteit. Het is duidelijk dat de Haags Gestapo niet wordt gecontroleerd. Wat wordt er wel gecontroleerd? Kamerleden gedragen zich tegenwoordig alsof ze er voor Jan Lul bij zitten.

Newsweek schrijft dat het Pentagon zich zorgen maakt over een nieuwe Sovjet tank, de fst-1.¹⁷² Het zal wel waar zijn, maar dit is de gebruikelijke me- thode. Congresleden de stuipen op het lijf te jagen opdat er meer geld zal worden uitgetrokken voor de Amerikaanse oorlogsindustrie.

Eerst werd gemeld, tot consternatie van Washington, dat China css-2 raketten aan Iran had geleverd. Nu schrijft Newsweek dat China dezelfde raketten aan Saoedi-Arabië heeft gezonden, die vrijwel het hele Nabije Oosten kunnen bestrijken, inbegrepen Israël. Ook een uitstekend bericht voor de Amerikaanse wapenindustrie, want dan is er reden meer raketten naar Israël te sturen.

172 Newsweek, 11 april 1988.

13 april 1988

Ik sprak gisteren lang met Mimi Hofland. Ik neem dit hier verder niet op. Ik wil niet dat het lijkt dat ik informatie over wat Henk uitspookt van haar probeer te krijgen. Ik vind wat er daar zich afspeelt vooral rot voor Mimi. Over Henks memoires, herhaalde zij: ‘Henk kan helemaal geen memoires schrijven. Daar is eerlijkheid voor nodig, en die man heeft zoveel in zijn leven gelogen.’ Daar kan ik ruimschoots van meepraten.

Chirac is natuurlijk een idioot. Hij is een kort geding begonnen tegen president Mitterand omdat het staatshoofd te grote affiches voor zijn verkiezingscampagne heeft laten maken, bovendien in de kleuren van de Franse vlag, wat bij de wet zou zijn verboden.

De uitreiking van de Oscars is weer de gebruikelijke geveinsde Hollywoodshow. De zwarte komiek Eddy Murphy heeft zich aan het eind beklaagd dat er in de 60 jaar dat er Oscars zijn uitgereikt, er misschien drie aan zwarten is toegekend.

In één razzia op één avond zijn in Los Angeles maar liefst 634

[p. 171]

bendeleden door een legertje van speciale politiemensen gearresteerd. Dat gebeurt noch in Zuid-Afrika, noch in de ussr, al hebben de Amerikanen hun mond vol met kritiek op die samenlevingen. De Amerikaanse bejubelde vrijheid betekent feitelijk ook het recht om lid van een rotzooimakersbende te zijn en links en rechts leden van andere bendes overhoop te schieten.

De Nieuwe Revu kwam een interviewtje maken voor de rubriek Genieten. De fotograaf stond erop dat hij een plaatje van me fietsend in de polders kon maken.¹⁷³

Een brief van Peter. Ik wil te allen tijden, dat hij weet dat hij op me kan rekenen.

Er lag ook een briefje van Hans Beynon. Hij schonk me in 1948 het Logboek der Nieuwe Compagnie van Verre met een foto en opdracht. Hij is al die jaren bij de Volkskrant me niet een keer te hulp gekomen in mijn gevechten met Luns en Den Haag. Nooit. Geen letter.¹⁷⁴

Nauwelijks is Bouterse zogenaamd vertrokken of de Wereldbank stuurt een missie naar Paramaribo om te zien hoe ze kunnen helpen. Ze zijn goed gemeen bezig, de rijke heren in de rijke landen.

173 Zie fotokatern, gefotografeerd door Gerard Wessel.

174 Zie bijlage 27.

14 april 1988

Ik ontmoette Frank Wiering, die mij indertijd voor Het Gat van Nederland (vpro) filmde.¹⁷⁵ Hij zegt dat alle afleveringen van dat programma naar het Filmmuseum zijn gegaan. Een film over Zuid-Afrika, die andere dan de betreden paden zou bewandelen, vond ook hij zeer noodzakelijk.

175 Uitgezonden op 8 februari 1973. Zie Memoires 1972-1973, en 1973. Zie ook: http://in.beeldengeluid.nl/collectie/details/expressie/184535/false/true.

[p. 172]

Er zijn acht vermeende leden van rara in arrest. Hun advocaten zijn nog niet bij de verdachten toegelaten. Wat is hier aan de hand?¹⁷⁶

Hans Hoffmann was op Amerbos om een interview voor de Nederlandse Playboy te maken. Hij stelde dat een journalist die naar Zuid-Afrika reist en niet pro-zwart is, zichzelf geen journalist zou kunnen noemen, en meer van die onzin.

Het dagboek als Camera Obscura - mijn antwoord in eerste aanzet op Het dagboek als kunstvorm van Hans Warren - ben ik bij Wim Hazeu in Baarn gaan ophalen. Behalve dat mijn boekje 16 pagina's dikker is, is een belangrijker verschil dat de brave Hans in mijn verhandeling niet voorkomt, terwijl hij in zijn werkje schrijft mij op leugens te hebben betrapt in mijn dagboek.

De Amerikaan Armand Hammer gaat twee plasticfabrieken in Oekraïne neerzetten.¹⁷⁷ Ik herinner me hoe de zaakgelastigde in Den Haag, Vladimir Kuznetsov mij adviseerde zakenrelaties aan te boren die de plasticindustrie in de ussr zouden helpen uitbreiden. Maar in de jaren zeventig was het niemand in het Westen toegestaan de Sovjet Unie in die zin te helpen bij de opbouw van industriële infrastructuur.

176 NRC Handelsblad. 12 april 1988.

177 NRC Handelsblad, 14 april 1988.

15 april 1988

Gisteravond heb ik pas ontdekt dat de laatste pagina's van deel vier van de Memoires gewoon zijn weggevallen. Ik was woedend toen ik het ontdekte. Zou het te laat zijn om ze terug te plaatsen, want het boek is in productie?

Generaal Du Toit had me gezegd graag een uitnodiging vanuit Pretoria te willen regelen voor mijn vriend generaal Cor Knulst, ooit commandant van het Van Heutsz bataljon in de Koreaanse oorlog. Cor zei dat hij met zijn ‘bazen’ wilde overleggen. Anti-Pretoriaregels schijnen ook te gelden voor gepensioneerde hoge officieren.

Vanavond gaf ik een etentje voor sommige van mijn beste vrienden, Casper van den Wall Bake, Tage Domela Nieuwenhuis en Frank Heckman. Ook had ik Jan Jacob Dólleman uitgenodigd, evenals Frans Kellendonk, die echter de hele avond een vreemde eend in de bijt bleef. Frans gaf me een boekje van de Zuid-Afrikaanse dissidente schrijver André Brink cadeau en schreef er iets in om mij een goede reis naar Johannesburg te wensen.

[p. 173]

16 april 1988

Ik ben in Zaandam mijn voormalige hoofdredacteur bij De Typhoon, Cees Meijer en zijn vrouw Carla gaan bezoeken. Zijn toestand is niet veel verbeterd. Ik kon hem aan het lachen krijgen, wat niet meer zo vaak gebeurt. Opvallend dat ook andere vrienden, als oud-burgemeester Wim Thomassen van Zaandam en Ageeth Scherphuis, hem nog blijven bezoeken. Ik ben dankbaar er geweest te zijn. Ik heb een foto van hem kunnen uitzoeken, die ik in deel zes van de Memoires zal plaatsen.

Eduard is met zijn moeder een reisje naar Groot-Brittannië gaan maken, zoals hij dit ook met zijn grootvader deed.

Ik schreef een brief aan de directeur van het Prins Bernhard Fonds, J.H.L. Meerdink, met de vraag of er een mogelijkheid was subsidie voor de uitgave van mijn dagboeken te krijgen.

17 april 1988

Oud-ambassadeur Piet Schaepman belde. Hij had het artikel van Hermann von der Dunk gelezen en zei: ‘De publiciteit is een stuk beter, maar het is het nog niet helemaal.’ Waarmee hij op de lijn van Cila van Lennep zit. Hij wijdde uit over Luns en besloot: ‘Het wordt de hoogste tijd, dat eindelijk eens bekend wordt wat die mijnheer allemaal op zijn kerfstok heeft gehad.’

Hans Hoffmann van Playboy kwam nog eens twee uur naar Amerbos. Ik ben blij dat het voorbij is.

Ik bracht een ‘vredesbezoekje’ aan de buren Lokhoff, die in tegenstelling tot de vorige bewoners er altijd een bende van maken. Ze zijn eigenlijk wel aardig. De heer des huizes merkte op: ‘U hebt zoveel vijanden langzamerhand. U fietst altijd dezelfde route in de polders. We hebben wel eens tegen elkaar gezegd dat u op een goede dag met een kogel in uw hoofd wordt gevonden.’

Pakistan, Afghanistan, de ussr en de vs hebben in Genève een akkoord getekend, wat de verdere terugtrekking van Sovjettroepen uit Afghanistan regelt. Er wordt gemikt op een toekomstig neutraal Afghanistan. Wolfgang Saxon gaf in The New York Times een overzicht van wat er in Kaboel de afgelopen tien jaar is gebeurd.¹⁷⁸

178 The New York Times, 15 april 1988.

18 april 1988

De Volkskrant bericht vanmorgen dat van de bemiddelingspoging van bisschop Zichem nog altijd geen mieter terecht is ge-

[p. 174]

komen. Dat maakt het mislukken van mijn missie vorige zomer een wat minder ernstige blamage.

Premier Henck Arron, de nieuwe lieveling van Den Haag en Hans van den Broek, heeft op een persconferentie tegengesproken dat Suriname een voorname rol zou spelen bij de handel in verdovende middelen of dat men in Paramaribo met een fors heroïneprobleem zou kampen, zoals vanuit de vs wordt beweerd. Ik heb eigenlijk niet meegekregen dat Etienne Boerenveen in de VS tot twaalf jaar is veroordeeld.

De Sovjetpianist, Youri Egorov (33) is in Amsterdam overleden.

Amsterdam - Groningen

De faculteitvereniging Bedrijfskunde van de Groningse Universiteit gaat een studiereis organiseren naar Indonesië. Ik ben gevraagd of ik over de situatie aldaar een lezing wil komen geven.

Ik lees een afschuwelijke reportage over een miljoen ‘runaway kids’ in de steden van de vs. Op de nationale begroting van een triljoen dollar werd vorig jaar 26 miljoen dollar uitgetrokken voor steun aan deze ‘lost tribe of teenagers, prostitutes male and female, thieves petty and grand.’ Er worden jaarlijks 5.000 van deze kinderen begraven als gevolg van onderlinge moordpartijen. Het zijn vijf afschuwelijke pagina's. Dergelijke toestanden zijn ondenkbaar in de USSR.¹⁷⁹ Hollywood koos dit onderwerp voor een nieuwe film: Colors.

Tijdens mijn bezoeken aan de USSR probeerden mijn tolk Genia Makarova en vele anderen mij ervan te doordringen dat het marxisme-leninisme oneindig veel beter was dan het rijkeluiskapitalisme van de vs, omdat in de Sovjet Unie geen ruimte was voor bende-oorlogen tussen jongeren.

179 Newsweek, 25 april 1988.

19:30 uur Groningen - Amsterdam

Ik werd op het station in Groningen afgehaald door Jan Hofstede en Peter Dieleman. We reden naar een collegezaal waar de 28 dames en heren studenten die naar Indonesië gaan, op

[p. 175]

me wachtten. Ik heb twee uur voor de vuist weg gesproken. Later hebben we een uur op een terras in de stad gezeten.

Op de terugweg liep ik in de coupé aan tegen Martin Hooiveld (20), die doofstom was en op weg terug naar de bakkersschool in Almelo. Ik zei iets aardigs tegen hem, maar hij gaf te kennen niet te kunnen spreken. Ik ging dus eerst met mijn rug naar hem toe zitten en begon in mijn dagboek te schrijven. Ik voelde (of verbeeldde mij) dat zijn ogen en brein op mij waren gericht en hij contact zocht. Ik scheurde een blad uit mijn dagboek en begon aan hem te schrijven. Ik vroeg bijvoorbeeld of hij ook niet kon liplezen. En verder: ‘Misschien klinkt dit vreemd voor je, maar toen ik je zag en je glimlachte, wilde ik met je praten. Woon je alleen? Heb je hulp? Sta je er alleen voor?’ Hij vertelde op schrift op de bakkeropleiding te zitten, dat hij altijd werkte en al drie jaar niet uit was geweest. Ik nodigde hem uit in zijn vakantie in augustus op Amerbos te komen logeren. Hij was bij zijn ouders in Groningen geweest en hij vroeg wat ik in Groningen had gedaan.

19 april 1988

Het nazigedrag van de Amerikanen viert weer eens hoogtij in de Perzische Golf met bombardementen op Iran en het tot zinken brengen van Iraanse marineschepen.

[p. 176]

Cecile van Lennep belde. Zij heeft Het dagboek als Camera Obscura in een ruk uitgelezen. ‘Ik heb er de grootst bewondering voor,’ zei ze. ‘Wat heb jij veel gelezen en nagedacht. Hoe heb je er allemaal de tijd voor gehad?’ Dit vond ik nu bijzonder prettig om juist van haar te horen. Het was haar opgevallen dat ik over Zuid-Afrika ‘zeer voorzichtig’ was geweest.

John van Haagen vertelde dat het lezen van Memoires 1959-1961 ‘een redelijke schokervaring’ was geweest. In dit deel was zijn eigen situatie uit die tijd scherp teruggekomen. Hij besloot toen om uit de marine te gaan en bij de Graan & Elevator Maatschappij in de Rotterdamse haven machinist te worden om zijn huwelijk te redden. Hij was ook van mening dat er spanning in mijn eigen verhaal begon te komen, omdat ik betrokken raak bij de internationale ontwikkelingen.

Klaas Wilting van de Amsterdamse politie houdt vol - ook al zitten nog maar drie van de acht gearresteerde rara-leden vast - dat de actiegroep hiermee is opgerold. Ik geloof er absoluut niets van.¹⁸⁰

Het pad van Gorby loopt niet over rozen. The New York Times meldt bittere gevechten tussen Michail Gorbatsjov en de nummer twee in Moskou, de conservatieve communist Jegor Ligatsjov. Voorlopig schijnt een meerderheid in het Politbureau achter Gorbatsjov te staan. De Pravda heeft een hele pagina nodig om een breuk in de gelederen van de CPSU te helpen voorkomen. Dat wijst op onstuimige tijden binnen de Sovjetleiding.¹⁸¹

Vanmorgen woonde ik een zitting van de Raad voor de Journalistiek bij. Voorzitter Verburgh wees erop dat uit de stem van de vpro-interviewster duidelijk viel op te maken dat zij de uitlating van de opbeller Sihilo (dat ik voor mijn kop moest worden geschoten) afkeurde. Verburgh: ‘Maar wanneer er een uitzending zou zijn gewijd aan ouderdomsuitkeringen en iemand zegt dat premier Lubbers een kopje kleiner zou moeten worden gemaakt...’ Ik viel hem in de rede en zei: ‘Ik zou niet mezelf of mijn situatie met die van Lubbers willen vergelijken. Lubbers of mijn werkster, ze zijn allebei kinderen Gods en hebben gelijke rechten van bescherming van de Staat. Daarom vind ik uw vergelijking met Lubbers absurd. Ik ben al eens door commando's van Ronnie Brunswijk in Frans-Guyana gemolesteerd. Ik vind een dergelijke uitspraak van Sihilo op de radio hier, met bovendien zo veel gaga mensen op straat die met een been in de jungle van Suriname zijn blijven staan, minder prettig en onacceptabel.’

180 Het Parool, 20 april 1988.

181 The New York Times, 14 april 1988, Philip Taubman.

[p. 177]

20 april 1988

Broer Theo logeert hier. Hij ging vanmorgen de aandeelhoudersvergadering van de acf bijwonen. Hij lijkt het goed te maken, al neemt hij een berg pillen in. Ik zal meteen Hendrik in Kaapstad schrijven.

Hij kwam om 12:30 uur terug van de vergadering. We gingen vervolgens samen naar de Zuid-Afrikaanse ambassade in Den Haag voor een gesprek met ambassadeur Quint. De ambassadeur sprak veel en lang in het Afrikaans, wat ik niet allemaal begreep, maar Theo was laaiend enthousiast over het bezoek dat een uur duurde. Quint noemde Hans van den Broek ‘de ayatollah van Buitenlandse Zaken’.

Bij het overhandigen van zijn geloofsbrieven aan koningin Beatrix had hij vijftig minuten onder vier ogen met de majesteit gesproken. ‘De Turkse ambassadeur voor mij bleef maar tien minuten,’ zei hij trots. Ik adviseerde om eens met prins Claus alleen te lunchen, een ontmoeting die hij via eigen kanalen, Hans Teengs Gerritsen of De Gaay Fortman zou moeten zien te regelen.

21 april 1988

Eduard kwam om 10:00 uur en was zo moe van al zijn gevlieg met Transavia, dat hij in mijn stoel in mijn werkkamer lief lag te slapen. Het was gewoon heel fijn samen. We belandden boven in bed en hij vertrok pas om 23:45 uur naar de Westerkade. Zo'n dag met Eduard is in de verste verte niet te beschrijven omdat hij de enige in mijn leven is geweest - ik ben tenslotte nu 63 jaar - met wie ik al zeven jaar werkelijk van seksueel contact tot in mijn kleine teen geniet of heb genoten.

22 april 1988

Amsterdam - Johannesburg

De enige gedachte die me bezighield toen we van Schiphol opstegen, was geconcentreerd op Eduard en de komende tijd dat ik niet met hem samen kan zijn, en hem niet zal zien. Na die totaal heerlijke dag van gisteren zal ik hem erg missen. We waren bij Jan en Babette Cremer en maakten polaroid foto's.¹⁸² We zijn bij Djanoko bij het Concertgebouw gaan dineren. Jan kankerde weer op Oliver Stone en noemde hem een cocaïneverslaafde.

Theo vindt Het dagboek als Camera Obscura uitstekend en zei in Bonneville op zijn datsja bij Kaapstad een vertaling in het Afri-

182 Zie het fotokatern.

[p. 178]

kaans te willen maken. Ik moest ‘accoustisch’ voortaan wel met één c schrijven.

Cor Knulst had in Den Haag navraag gedaan, maar werd geadviseerd ‘liever niet’ een uitnodiging uit Zuid-Afrika te accepteren of naar dat land te reizen. Ik zal het generaal Du Toit meedelen.