Memoires 1987-B

[p. 208]

Amsterdam

4 november 1987

Amerbos

Er wachtte een brief van Antonio de Almeida Santos. Een andere vriend: Stuart Jones, had mij ook geschreven. Hij werkt nu in een hotel aan de Kaap. Ik zal hem gaan terugzien.

Ik belde Cecile van Lennep om te weten hoe het met haar was en om haar mijn wederwaardigheden te vertellen. ‘Je bent de enige die zo trouw is.’ Daarna belde ik Lex Poslavsky, die buitengewoon blij was met het fotoboek over het leven van Freud dat ik hem vanuit New York had gestuurd. ‘Legendarische gezichten hebben plotseling gestalte gekregen,’ zei hij.

‘Hoe vind je het om de shit van Gorbatsjov nu in grote koppen in je lijfblad De Telegraaf te lezen?’ vroeg ik.

‘Dat links Nederland nu haar catechismus in De Telegraaf gedrukt krijgt, is natuurlijk geschift. Maar misschien ligt deze zienswijze aan de slechtheid van mijn ziel.’

De journalisten Noordegraaf, Van Grinsven en Van Grunsven hebben hun kort geding tegen het Kamerlid Henk Knol (PvdA) verloren. De advocaat van de journalisten, Germ Kemper, zegt dat rechtbankpresident Asscher de privacy van de journalisten heeft opgeofferd aan het politieke belang. Dit lijkt me waar.

²⁰³

203 NRC Handelsblad, 4 november 1987.

[p. 209]

Lubbers is toch bepaald een ritselaar. Hij heeft nog nooit één brief van me beantwoord, wat me verder worst zal zijn. Ze werden geschreven. Diens proletengedrag jegens mij rust op zijn schouders.

Het dagboek van Brunswijk is verschenen.²⁰⁴

Edward Teller en Lowell Wood van het Lawrence Livermore Laboratory in Californië blijken nu vijf jaar geleden president Ronald Reagan opzettelijk voorgelogen te hebben over de termijn waarop de röntgenlaser kon worden ontwikkeld. Het was het meest veelbelovende gedeelte van het ruimtedefensie systeem (sdi). Het blad Nature meldt zelfs dat het project op een dood spoor is beland. Dan te bedenken dat het Kremlin het de afgelopen jaren in de broek deed voor dit nieuwe Amerikaanse gevaar en er dus volledig ingetrapt is - net als Reagan zelf - . Moskou had er alles voor over en was bereid concessies te doen als ze maar niet bij een nieuwe wapenwedloop zou worden betrokken.²⁰⁵

Ik ben de polders ingegaan bij volle maan.

204 Frans van der Beek, Ronnie Brunswijk, Dagboek van een verzetsstrijder, Centerboek, Weesp, 1987.

205 NRC Handelsblad, 3 november 1987.

5 november 1987

Wim Offenberg maakt in nrc Handelsblad bekend dat de bemiddeling van Amos Wako (vn-rapporteur) in het Surinaamse conflict schipbreuk heeft geleden.

Ik sprak anderhalf uur met André Haakmat. Opnieuw bepleitte ik dat we samen op een toestel naar Paramaribo zouden moeten stappen en hij, in plaats van de Ghanees Amos, zou moeten bemiddelen tussen Bouterse en Brunswijk. Hij hield een keurig pleidooi dat dit de trein die in beweging was gekomen in de richting van 25 november teveel zou verstoren. ‘New York zou een uitstekende plaats zijn geweest om Bouterse te spreken, maar goed, u bent met Willibrord Frequin gegaan.’ Hij is ervan overtuigd dat de ontwikkelingshulp voor Suriname in februari 1988 zal worden hervat. ‘Die nuchtere Lubbers en nuchtere Van den Broek zijn er allang achter dat dit niet zo kan blijven. Er liggen weer tienduizend aanvragen voor naturalisatie. Na de Surinaamse verkiezingen zullen ze de betrekkingen snel normaliseren, daar ben ik zeker van. Dan komt er een economische opbloei en een nationale verzoening. We kunnen Brunswijk - die jongen is 24 jaar - niet aan zijn lot overlaten. Die moet in het proces worden opgenomen. Maar tegelijkertijd zal Desi natuurlijk de sterke man blijven.’

[p. 210]

Haakmat noemde Josefzoon ‘slightly’ getikt en Chin A Sen was al bezig zijn biezen te pakken. ‘Zijn vrouw is al in Amerika. Ik heb voldoende geduld de ontwikkelingen af te wachten.’ Hij noemde het absurd dat zoveel Surinaamse toppers naar het bos waren gegaan om het hoofd van Brunswijk op hol te brengen. Het was al even mesjogge om Brunswijk als een alternatief voor Bouterse te zien. ‘Desi's positie in het leger is onaantastbaar.’

R. Adipi, strijder van Brunswijk, die door het leger werd gevangen genomen en wiens achterste werd weggeschoten, is aan zijn verwondingen overleden. Frequin heeft hem nog op film gezet.

Christopher belde vanavond dat het aanbod van Keijer en Cranendonk door Bouterse is geaccepteerd, dus ik kan de boel in gang zetten. Ik kon mijn oren niet geloven, want met dit project zal ik met een klap uit de ellende zijn.

Ik belde meteen naar Theo in Neuheim. Hij had al eerder gezegd het Keijer-plan ‘excellent’ te vinden. ‘Ik sta niet vaak met mijn mond vol tanden,’ zei hij, ‘maar ik drink op dit bericht een portje met Nel.’ Ik schreef ook naar Hendrik in Kaapstad.

6 november 1987

Om 12:00 uur ging de voordeur van Amerbos open en wandelde Eduard binnen. Ik zat achter mijn bureau aan de telefoon en beëindigde het gesprek, maar bleef als aan mijn stoel genageld zitten. Op een hele bepaalde manier zei hij: ‘Krijg ik niets meer?’ Ik aarzelde, stond op en gaf hem een zoen. Hij bleef tot 15:00 uur en daarna gingen we de stad in. Ik vertelde van de 20 miljoen voor Suriname. ‘Zorg maar dat je jouw deel op de bank krijgt,’ zei hij toen ik aanbood de resterende 6.000 gulden van zijn autolening te verrekenen. Hij heeft besloten examen Frans te gaan doen.

In de kranten van de Brabantpers schijnt een verhaal van Rob Ruggenberg te hebben gestaan, een collega die het bekende klokje hoorde luiden en vervolgens maar raak heeft geschre-

[p. 211]

ven. Amerbos is blijkbaar te ver vanuit Den Bosch om mijn kant van het verhaal eens te horen.²⁰⁶

Hans van den Broek heeft een brief aan mijn Baarns Lyceum collega, nu voorzitter van de nvj, Herman van den Akker geschreven met een klacht over mijn grap met Cecile van der Stelt, welke nu dus in Het Parool werd herhaald. Hij eindigt, kenmerkend voor deze zak met: ‘Indien het vorenstaande u aanleiding mocht geven tot opmerkingen of stappen uwerzijds, dan zal ik dit gaarne vernemen.’

Een dag later, 28 oktober, haastte Hans Verploeg zich mij een briefje als ‘Geachte heer’, te zenden, waar ik ‘de boer’ naast schreef.²⁰⁷ Verploeg stelt onomwonden dat de minister de nvj nu heeft aangesproken op mijn lidmaatschap. ‘Zoals u weet is één der belangrijkste doelstellingen van de vereniging: het bevorderen van een hoogstaande beoefening van de journalistiek.’ Moet je nagaan, dit komt uit de mond van oud-kunstenbondfunctionaris Verploeg, die van journalistiek bedrijven toeten noch blazen weet. Eigenlijk stuurt Verploeg me een verkapt ultimatum aan de hand van mededelingen van Hans van den Broek en diens samenzweerders. Ik heb Herman geantwoord in een tekst die voor zichzelf spreekt.²⁰⁸

John van Haagen zond me zijn overpeinzingen.

De Leidse Studentenvereniging voor Internationale Betrekkingen had me uitgenodigd voor een debat over Zuid-Afrika, waar ook de heer Janse van Rensburg van de ambassade aan zou deelnemen. ‘Pleiters waren niet van zins om in debat te treden met deze diplomaat (uit Pretoria.) Zodoende werd het voor ons helaas onmogelijk om dit veelbelovende twistgesprek op verantwoorde wijze van de grond te krijgen.’ Veelbetekenende weergave van de stand der beschaving in het koninkrijk anno 1987.

206 Zie bijlage 42.

207 Zie bijlage 43.

208 Zie bijlage 44.

7 november 1987

Cecile van Lennep had nu mijn reportage in Haagse Post reportage gelezen over Pokigron en aanverwante zaken. Er was wel een en ander op aan te merken ‘maar wat haalt het uit als je zoiets schrijft.’ vroeg zij terecht. Niets inderdaad. Toch moet het gebeuren.

Prachtig stralend weer.

[p. 212]

Vliegtuig naar Zürich

De tros heeft een programma uitgezonden ten behoeve van het Wereld Natuur Fonds, waar Bernhard en André van Duin samen in optraden. In twee weken steeg het aantal donateurs met 78.000 naar 203.000.²⁰⁹

209 De Telegraaf, 7 november 1987.

Trein naar Klosters

Prachtige bergen. Je moet zielsdankbaar zijn voor iedere dag dat je ongeschonden leeft.

Willebrord Nieuwenhuis vat in nrc Handelsblad samen wat Haakmat ook al zei, dat men zich in Den Haag voorbereidt op een dialoog met Suriname. De Tweede Kamer zou zich neerleggen bij het feit dat na de verkiezingen op 25 november met Desi Bouterse onderhandeld zal moeten worden. Hij wijst erop dat de PvdA en VVD nog in het voorjaar van 1987 riepen dat de vs een helikopter moesten sturen om Bouterse weg te voeren. Dit volgens het zogenaamde Haïti-scenario, waar hij zich dan permanent zou kunnen vestigen. Onzin. Desi gaat niet weg, ook niet als hij de verkiezingen verliest.²¹⁰

210 NRC Handelsblad, 7 november 1987.

Klosters

Theo Cranendonk en ik spraken 45 minuten in Hotel Alpina. Hij blijkt een ex-commando te zijn, die in zaken ging en zich een financieel expert noemt. ‘Er ligt honderd miljoen voor Suriname gereed,’ zei hij. Ik vroeg - en kreeg meteen - een statement van hem over de afgesproken vijf procent inzake de twintig miljoen Zwitserse frank uit Oostenrijk, bestemd voor Suriname.²¹¹ Die zaak is nu dus echt rond.

Ik nam een treintje naar Pfäffikon, waar Theo en Nellie me afhaalden. We reden naar Zug voor het diner. Theo, de zakenman bij uitstek in de familie, constateerde weliswaar fouten in de tekst van Cranendonk, maar concludeerde: ‘Die zaak is rond. Dat heb je. Ik heb het altijd geweten. Nu zit je in die club. Het moeilijkste is om er in te komen, want het is maar een klein select gezelschap. Het zou me niet verbazen wanneer er over zes maanden nog eens 20 miljoen vrijkomt. Je gaat nog een paar van deze commissies vangen.’

Ik stond perplex, vooral omdat dit Theo's mening was die voor mij veel betekent, want het is zijn vak. Ik vertelde hem hoe Cranendonk had uiteengezet dat de Oostenrijkse wapenindustrie met te weinig orders zat en ontwikkelingshulpgelden van

211 Zie bijlage 45.

[p. 213]

dat land nu naar Daimler-Puch gaan om te voorkomen dat de werkeloosheid in die branche zou toenemen. En hoe op die manier Oostenrijkse ontwikkelingsgelden via de wapenindustrie in Paramaribo terecht kunnen komen, ook om Bouterse te helpen de binnenlandse opstand de baas te worden.

8 november 1987

Zug, Hotel Ochsen

Cranendonk vertelde dat Steyr-Daimler-Puch voor 51 procent in handen van de staat is en voor 49 procent in handen van de Kredit Anstalt. De Oostenrijkse Kontrol Bank garandeert het komende krediet aan Suriname. Een reden temeer voor Theo om van mening te zijn dat de affaire beklonken is. Cranendonk zei er ook nog 3.500 machinepistolen, n69, van negen millimeter als cadeautje voor Bouterse bij te willen doen.

Ik vertelde Theo de stunt met Cecile van der Stelt en Hans van den Broek. Hij vond het ‘an excellent joke. Ik heb in tijden niet zo gelachen.’

‘Ja, maar de minister heeft de grap aangewend om mijn lidmaatschap bij de nvj aan de orde te stellen.’

We liepen gisteren samen naar dit hotel. Theo zei altijd geweten te hebben dat ik eens in mijn vele ondernemingen zou slagen en nu was het dan zo ver. ‘Ik had het bijna niet meer meegemaakt,’ voegde hij eraan toe, als zinspeling op zijn ernstige ziekte eerder dit jaar waar hij niet meer over spreekt. Die uitspraak gaf me koude rillingen.

9 november 1987

Amerbos

Ik heb Hans van den Broek geschreven naar aanleiding van zijn laatste interventie bij de nvj en duidelijk gemaakt dat me straks geen ander middel dan de gerechtelijke weg rest.²¹²

Ik maakte ook een brief van zeven punten voor Desi Bouterse, om hem verslag te doen van het succesvolle bezoek aan Cranendonk.²¹³

212 Zie bijlage 46.

213 Zie bijlage 47.

Amsterdam - Paramaribo

Ik kreeg stoel 1-a. Aan de andere kant, op 1-k zit Carlo Spier, die een pocket leest met de titel: Real Bosses Don't Say, ‘Thank You’.²¹⁴

Het Algemeen Dagblad plaatst de vette kop paramaribo krijgt

214 Ellen Nevins, Real Bosses Don't Say, ‘Thank You’, Kogan Page Ltd, New York, 1987.

[p. 214]

kans! Eigenlijk te gek om los te lopen. Die kans zou immers vanzelfsprekend moeten zijn, maar Van den Broek presenteert dit als een Haagse supergunst tegenover de voormalige kolonie. Hoe werkt dat toch in de bovenkamer van dit soort mensen? Alleen Jan Pronk schijnt te hebben gezegd dat Nederland te weinig heeft gedaan om een staakt-het-vuren te helpen bevorderen in Suriname. Prima, maar daar ben ik binnen mijn mogelijkheden samen met Bouterse enige tijd aan bezig geweest.

Nu is Kees van Kooten de populairste schrijver van Nederland. Nummer twee: Yvonne Keuls en derde Maarten 't Hart. In het land der blinden is eenoog koning.

De Amerikaanse minister van Defensie, Caspar Weinberger is afgetreden. Hij wil meer bij zijn gezin zijn. Maak dat de kat wijs. Zijn nalatenschap bij Defensie wordt in een grafiek weergegeven in de The New York Times.²¹⁵ Hij wordt opgevolgd door veiligheidsadviseur van het Witte Huis Frank Carlucci met zijn onbetrouwbare smoelwerk. Dan weet je wel hoe laat het is.

J.D. Salinger schreef vier boeken, die hem sedertdien 100.000 dollar per jaar opleverden. Dat is ook een manier.

Brunswijk heeft piloot Daniel Rogers laten gaan maar het laatste gekaapte toestel, een Cesna, vastgehouden.

Kees Colson was met Frequin inmiddels in Ethiopië en is kwaad, want ze gaven hem geen vermelding voor de door hem gedraaide film bij de kro. Het moet daar onder Ton Verlind geen pretje zijn. Kees vroeg Verlind waarom zijn naam niet was vermeld. ‘Je hebt de laatste tijd al teveel exposure gehad,’ waarmee hij op de Pokigron-affaire moet hebben gedoeld. Intussen was bij de kro een verslaggever van Vrij Nederland verschenen om over de Pokigron-rel te praten, waarop Verlind

215 The New York Times, 6 november 1987, Joel Brinkley.

[p. 215]

naar Frequin schreeuwde: ‘Ik verbied je iets te zeggen voor ik er bij ben.’ Daarna deden ze het bij de kro in hun broek dat die opmerking in Vrij Nederland zou worden meegenomen. Maar dat gebeurde overigens niet.

Een miljoen mensen in de vs zijn dus dakloos. Minstens een derde van hen lijdt aan ernstige mentale problemen. Het aantal psychiatrische patiënten in de vs is sinds 1957 gedaald van een half miljoen tot 150.000.²¹⁶ Laat niemand denken dat de cijfers kloppen. Het Congres wilde slechts 32 miljoen uittrekken voor psychisch gestoorde ontheemden, dus de rest loopt gewoon rond op straat. Je ziet in de vs dan ook meer idioten op pad dan ooit tevoren.

Een Amerikaanse jongen van vijftien jaar blijkt al in 1969 aan aids te zijn overleden. Omdat niemand begreep wat hij mankeerde, hebben microbiologen bloed- en weefselmonsters ingevroren om nader te bestuderen wanneer die ziekteverschijnselen zich weer zouden voordoen. Nu is vastgesteld dat de jongen toen aids had.²¹⁷

Gerontoloog James Birren onderstreepte in het artikel the best of all stories,²¹⁸ dat een autobiografie betekenis geeft aan onze levens omdat een terugblik ons in de gelegenheid stelt het verleden beter te begrijpen. ‘Writing an autobiography puts the contradictions, paradoxes and ambivalence of life into perspective. It restores our sense of self-sufficiency and personal identity that has been shaped by the crosscurrents and tides of life.’ Professor Birren geeft colleges Psychological development through guided autobiography. Deze gerontoloog danst wel erg gemakkelijk over het vraagstuk van het geheugen heen, en schijnt er vanuit te gaan dat mensen zich zeventig of tachtig jaar later naar waarheid en werkelijkheid zouden kunnen herinneren wat er zich in hun jeugd of schooljaren afspeelde. De betekenis van een dagboek - het woord komt in zijn artikel niet eens voor - slaat hij geheel over. Alleen herinneringen die waar zijn, kunnen een betekenis hebben voor je leven op latere leeftijd.

Kinderpsycholoog Jean Piaget beweerde namelijk: ‘I have the greatest mistrust of childhood memories used by psychoanalysts, because I believe they are largely reconstituted,’ en dan vertelde hij een verhaal uit zijn eigen leven. Hoe hij door zijn verzorgster in een kinderwagen naar het Rond-point des Champs-Élysées werd gereden. Daar zou een poging tot kid-

216 The Economist, 7 november 1987.

217 Newsweek, 9 november 1987.

218 Psychology Today, mei 1987.

[p. 216]

napping hebben plaatsgehad, maar dankzij het stoutmoedig optreden van het kindermeisje en een aanstormende politieman, werd dit voorkomen. Jarenlang deed dit verhaal de ronde, tot de ouders van Piaget - de jongen was toen vijftien jaar geworden - een brief ontvingen van de betreffende verzorgster, die opbiechtte het verhaal van de ontvoering verzonnen te hebben om van de ouders een beloning in de wacht te slepen.²¹⁹ ‘In other words,’ zei Piaget in 1980, ‘there was not an iota of truth in the memory.’

John Eccles wijst weer op de ‘high speed chemical substances’ in ons hoofd, de hersenen, als bron van de informatie waar we over beschikken.²²⁰ Wanneer ik daarover nadenk, neig ik het voor mogelijk te houden dat de dood of de eeuwigheid, dat we feitelijk functioneren aan de hand van de elektriciteit en chemische substanties in ons brein, en dat de hele zaak eens zal worden opgenomen in het eeuwige licht. Als ik in Kaapstad ben, wil ik daar met Hendrik over praten.

219 Jean-Claude Bringuier, Conversations with Jean Piaget, University of Chicago Press, Chicago, 1980.

220 John Eccles, The Understanding of the Brain, McGrwa-Hill Books, New York, 1973.