Logo DBNL
Memoires 1987-B (2017)

Memoires 1987-B

(2017)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

21 oktober 1987

Amerbos

Ik zie dat mijn vriend, voormalig officier van justitie Jan Abspoel is overleden. Hij is zeventig jaar geworden. Moedig man. Hij hielp me zeer bij het Hofland-Telegraaf schandaal in 1972. Het Kamerlid Henk Knol (PvdA) uit Assen is eindelijk door de mand gevallen. Al jaren probeert hij Bouterse en Suriname in een kwaad daglicht te stellen terwijl hij intussen in de verste verte niet weet waar hij over spreekt. Hij gaf een interview aan kro-radio en kletste volledig in de ruimte. Het was een ‘publiek geheim’ in Paramaribo dat een Nederlandse journaliste (Van Grunsven dus) in de koffer dook met zowel Jules Wijdenbosch als Iwan Graanoogst en had hiermee ‘haar objectiviteit als berichtgeefster verspeeld’. Knol had de klok horen luiden, want het gerucht dat ik hoorde was dat Van Grunsven en sergeant Doedel elkaar beter kenden dan de meeste mensen vermoedden. De nvj dreigde met juridische stappen tegen Knol en het Kamerlid zelf is nu dus afgetreden als Suriname-woordvoerder. Wie volgt?158

Intussen schijnt Annet van Trigt op kro-radio Willibrord Frequin aan de tand te hebben gevoeld over wat er in Suriname was gebeurd. Zij schijnt ook uitgebreid te zijn ingegaan op mijn rol. Ze lullen altijd ‘over’ mij, nooit met mij. Zo werkt Hilversum. Frequin schijnt gezworen te hebben dat ik door de kro niet was betaald, wat dus wel het geval is.

Een brief van Jan Cremer maakt het allemaal nog veel erger. Jan heeft gehoord dat in het vpro-programma Het Gebouw een luisteraar opbelde die het voorstelde alsof ik, als vriend van Bouterse, op de hoogte was geweest van het feit dat het konvooi onder vuur zou komen te liggen en dat ik me tijdig per taxi zou hebben verwijderd. Dus dat ik mijn collega's opzettelijk in een val zou hebben gelokt.159 Aan dit misdadige geklets moet ik dus weer wat gaan doen. Jan schreef dat de presentatrice van de vpro het ermee eens scheen te zijn, toen de beller bovendien opmerkte dat mijn kop eraf geschoten had moeten worden.

Generaal du Toit schreef me eerder al dat ‘de kink uit de kabel’ zou zijn. Filmer Jans Rautenbach heeft me nu inderdaad een brief geschreven.160 Gaan mijn filmplannen nu dan toch door?

22 oktober 1987

Wim Verkade belt en zegt dat ik in De Telegraaf moet kijken. Inderdaad heeft de parlementaire redactie een gesprek met Henk Knol, die vertelt onder druk van Wim Kok (fractievoorzitter PvdA) zijn excuses aan de betrokken journalisten te hebben gemaakt. Tezelfdertijd produceert Knol uit zijn Suriname-archief een document waaruit zou blijken dat ik op de loonlijst van Desi Bouterse zou staan. Kan het nog gekker? Wellicht gaat het om de brief van oud-minister Tjon Kie Sim van Buitenlandse Zaken, die ik nonchalant eens verscheurde en in de prullenmand bij André Haakmat wierp. Is die vervolgens bij de bvd of De Telegraaf opgedoken? Trouwens, op 15 oktober l.l. schreef Henri Cairo in De Courant/Nieuws van de Dag ook al een onzinverhaal over waar ik mee bezig ben.161

Er lag ook een brief van Hans Warren.162

Tijdens mijn reis is tante Juut Mennega-Oltmans de zuster van mijn vader, op hoge leeftijd overleden. Zij vreesde te gaan dementeren, wilde niet meer eten en drinken en ging dood. Ik moet er niet aan denken. Ik was erg op haar gesteld.

Henk de Mari belde. ‘Ik kan alleen nog maar lachen om alles wat er gebeurt. Het heeft niets meer met journalistiek te maken. Het is nu een business, je hebt gelijk.’ Ik vroeg hem zijn mening in een boek weer te geven. ‘Daar was ik met Frits Gongrijp aan bezig. We hadden vier hoofdstukken geschreven. Nu is hij dood.’ Hij vervolgde: ‘Ik heb nog vier jaar bij de krant te gaan. De laatste dag loop ik bij de baas binnen, en ga in de hoek van zijn kamer staan pissen.’

Psychologen in de vs bestuderen voor het eerst schaamte. ‘Feelings of shame,’ schrijft Daniel Goleman, ‘begin to emerge in the second year of life, at the very formation of the infant's sense of Self. As the infant realizes that he is a separate person, he is first able to understand that others are directing emotional messages to him. Pride and shame appear - pride at pleasing others and shame at displeasing them.’

Goleman schrijft dat ‘psychoanalysts trace an extreme sense of shame to an early childhood in which parents did not respond

with empathy and attention to the child's strivings to show his competence. Because the child feels, that his efforts do not matter to the parent, he grows up feeling inferior and unlovable.’ Herinneringen aan De Horst borrelen op. ‘A child's sense of not being affirmed or supported in his strivings, leaves him feeling the world does not respond to him at all,’ aldus psychiater Andrew Morrison van Harvard. ‘To have such an unmet need for support and response is in itself a source of shame.’ Onderzoek toont aan dat ‘feelings of shame are often at the root of what may seem like irrational rage’. Schaamte schijnt ook een sleutelrol te spelen in ‘family violence’. ‘A sense of shame drives some people to build an inflated self-image through the pursuit of fame and excessive amounts of money. They hope to convince themselves of their worth and lovability through their accomplishments.’163

23 oktober 1987

Wim Hazeu vindt dat ik in Het dagboek als Camera Obscura veel te veel laat merken alle in de vs ‘overbekende boeken’ te hebben gelezen. Wat bedoelt hij in godsnaam hiermee? Wat ik heb geschreven, is voor Nederland volgens hem veel te moeilijk, dus in deze vorm kan hij mijn manuscript niet uitgeven. Zijn reactie verbaasde me, maar ik had beter moeten weten.

Ik schreef, na overleg met Daan Dijksman, een artikel in dagboekvorm voor de Haagse Post, waarbij ik de gebeurtenissen van de afgelopen weken op een rij zette.164 De koerier kwam het om 17:00 uur halen: 14 pagina's tekst. Het moet nu toch duidelijk zijn wie de klootzakken zijn.

Bert Dreese belde dat Lurvink en Slager van Den Alerdinck waren geschrokken van zijn dertig pagina's tellende pleitnota. ‘Ze hopen maar dat je zult opgeven of failliet zal gaan. Ze hebben heel ongebruikelijk een pleidooi aangevraagd in de hoop dat je zult ophouden, want dit betekent praktisch dat ze weer negen maanden respijt krijgen. Het wordt een uitputtingsslag Willem,’ aldus Dreese. Dat heet dan ‘rechtspaak’ in dit land. Ik bracht een bezoek van drie uur aan Frans Kellendonk. Ik was verlangend hem te zien en stormde de trap op. Het eerste wat hij opmerkte, was hondenpoep onder mijn schoen. Terug naar de straat en de kwak geloosd.

We moeten altijd eerst weer aan elkaar wennen, acclimatiseren. Hij doceert in Leiden. Hij kreeg de Bordewijkprijs van 5.000 gulden, ook zo Hollands, een fooi. Hij scheen geïnteresseerd

over wat er in Suriname aan de hand was, maar betoonde zich fel over de 15 moorden van 1982. Zijn redenering: ‘een moord is een moord.’ Ik probeerde in perspectief te zetten wat er aan de hand is in Paramaribo. Ik had me voorgenomen ook hem te laten praten, maar ik trok weer ongeremd van leer. Ik wilde hem een indruk geven van mijn leven, en wat dus mijn dagboeken voor betekenis zouden kunnen hebben.

Frans doet nog steeds vertaalwerk. ‘What a waste,’ riep ik uit, ‘hoe is dat mogelijk?’ Hij antwoordde: ‘Ik weet niet hoe ik anders mijn tijd moet doorkomen.’ Ik stond perplex. Wat kon hij bedoelen? ‘Ik heb nog altijd grote twijfels,’ zei hij, ‘en wanneer ik zo 's ochtends opsta, ga ik eerst een aantal uren vertaalwerk doen en pas daarna begin ik aan het eigenlijke schrijven.’ Hemeltje, ik schrijf altijd, zoals vanmorgen achterelkaar het artikel voor Haagse Post, pats boem, klaar.

In januari is Frans bij de viering van het blad De Gids in het Stedelijk Museum aan koningin Beatrix voorgesteld. ‘Je begrijpt niet,’ zei hij, ‘dat ze die man (Claus) nog meeslepen. Hij staat er wezenloos bij, ondergespoten, en kijkt heel droevig. Iedereen is er eigenlijk verlegen mee. Maar ik vond haar eigenlijk wel aardig. Heel gewoon. Ze kletst ook maar door. Dat mens is eigenlijk met groot gemak permanent op theevisite.’

Ik vroeg waar ze het dan over had gehad. ‘Over de Elfstedentocht en of Willem Alexander weer mee zou doen. Daar was ze overigens heel trots op.’

Frans Kellendonk vond het een schandaal dat Wim Hazeu 10.000 gulden subsidie per deel voor het uitgeven van mijn dagboek vroeg. Ik denk dat er inderdaad niets anders op zit dan om na deel vier met Hazeu en Baarn te breken.

Frans vertelde zeven jaar een lover te hebben gehad. Nu heeft hij alleen nog losse contacten. Hij zei doodsbang te zijn om aids op te lopen. Hij verbaast zich dan ook steeds weer hoe er in Amsterdam door homo's op los wordt geleefd. Hij herhaalde dat Hofland in zijn ogen ‘een meester’ is en hij heeft dan ook alles wat Henk schreef gelezen.

24 oktober 1987

Het schijnt dat Wall Street weer aantrekt. Ze zoeken het maar uit.

Ik belde met Dewi Sukarno, die zei het liefst zo snel mogelijk naar Suriname te willen reizen in verband met andere plannen. Ze wilde niet te kort voor de verkiezingen in Suriname komen, zodat haar bezoek niet politiek kon worden gebrandmerkt. Of tussen 4 en 9 of tussen 11 en 16 november. Zij zat

overigens vervelend en lang te kletsen, zoals was te verwachten. Even later belde zij terug en vroeg of het bedrag voor haar vliegbiljet naar haar bank in Djakarta kon worden overgemaakt. Ik maakte duidelijk dat haar reis door de regering in Paramaribo zou worden geregeld. Lange stilte. Zij mompelde: ‘You have not changed.’ Ik dacht: fuck you.

Ik heb Henk Knol in Assen gebeld. ‘U weet,’ zei ik, ‘dat ik steeds van mening ben geweest dat u bazelde over Suriname. Wat de streken van die journaliste betreft, hoorde u de klok luiden, maar u haalde de klepels door elkaar.’ Ik vertrouwde hem toe dat het een publiek geheim was dat Annet en Doedel soms niet van elkaar af konden blijven. Knol scheen verbaasd dat ik hem telefoneerde. ‘Ik besloot u te negeren na uw beruchte uitspraak “ik praat niet met militairen”, terwijl u al jarenlang spreekt met de grootste militaire massamoordenaar uit de Indonesische geschiedenis,’ zei ik hem. Intussen heeft advocaat G.J. Kemper namens de beschuldigde journalisten de rechter om een rectificatie van Knol gevraagd.

Hij kwam vanavond heel laat, maar Bally Berrenstein bracht me 25.000 gulden in contanten zoals ik met Christopher heb afgesproken. Vanuit Amerbos ging hij nog ‘een vrouwtje’ in Amsterdam opzoeken. Hij woont trouwens met vrouw en kinderen in Rotterdam.

Soms krijg je de indruk dat het nieuwe Sovjetregime zich niet door Washington laat ringeloren. Gorbatsjov schijnt ‘het spel’ van Reagan en de zijnen goed door te hebben. Hij wil best naar Amerika reizen maar niet zolang de vs met hun krankzinnige Space Wars plannen doorgaan, want daarmee dwingen de Amerikanen de ussr gigantische fondsen te reserveren voor het vinden van een antwoord op een oorlog in het universum. De Sovjeteconomie kan die lasten, die nu dus voorrang moeten krijgen, eigenlijk niet dragen. Gorbatsjov eist dus van Reagan dat hij het testen en ontwikkelen van ruimtewapens aan banden gaat leggen.165

25 oktober 1987

Tegen het middaguur arriveerde mijn oude vriend, John van Haagen. Hij is te dik in zijn gezicht, maar ziet er uitstekend uit, ondanks hartproblemen. Hij praatte, praatte, praatte en na drie uur viel ik ervan in slaap. Hij vond dat ik in de eerste delen van mijn Memoires te weinig aandacht voor mijn vader had gehad. Hij heeft wellicht gelijk. Jammer.

Ik liep bij Mimi Hofland binnen, die in het winkeltje van de Holiday Inn werkt. Henk was speciaal door Lurvink voor de conferentie in Boedapest uitgenodigd. André Spoor heeft tien dagen geleden een bypassoperatie gehad en ligt nu op intensive care in Utrecht. Verder schijnt een gek die wraak op Henk wilde nemen, een aanslag in de Botticellistraat op Mimi te hebben gepleegd, door met een koevoet de serreruiten in te slaan en vele liters rode verf naar binnen te gooien. Een blik verf trof haar hoofd en pas om 03:00 uur 's nachts had ze kans gezien alle verf uit haar haar te halen. Schade: 18.000 gulden. Henk en hun zonen Henk junior en Edmond kwamen te hulp en voor het eerst in lange tijd waren ze herenigd. Henk bleef zelfs in de Botticellistraat slapen. De man had niet alleen met een mes, maar ook met een revolver gezwaaid. Henk was dermate overstuur van de toestand dat hij met vakantie naar Joegoslavië is vertrokken.

Henri Cairo van het Nieuws van de dag belde dat de redactie toch tot het besluit was gekomen mij niet te interviewen. ‘Ze willen eigenlijk niet zeggen waarom. Het heeft te maken met een oude vete.’ Hier wordt dus de botsing met hoofdredacteur J.J.F. Stokvis in 1956 mee bedoeld, toen ik in Rome president Sukarno ging interviewen tegen diens instructie in. Een instructie die hij van Den Haag en Luns had gekregen. Ik antwoordde Cairo: ‘Jouw bazen zijn belachelijk. Zo'n standpunt heeft toch niets met journalistiek bedrijven te maken? Wat heb ik verkeerd gedaan? Kreeg ik ongelijk met Sukarno, of Nieuw-Guinea? Lullen ze daar in 1987 nog over? Geen interview betekent dat “de rode knop” uit Den Haag gewoon nog altijd tegen me opereert.’

26 oktober 1987

Eindelijk ben ik weer, met twee rode rozen, naar het graf van mijn ouders in Bilthoven geweest. De visite werd een ramp, want eerst werd ik vergast door uitlaatgassen van een vuilniswagen, daarna bleek dat twee jongens bezig waren geweest met het bespuiten van graven, precies in de buurt waar mijn ouders liggen. Er waren beige paddenstoelen rondom opgekomen. Geen rust met pottenkijkers. Ik ben weggegaan.

Ik heb drie kwartier met Lex Poslavsky in zijn huis aan de Sweelincklaan gepraat. Hij werkt aan een leerboek over psychopathologie. We waren in zijn werkkamer. Hij vindt Het dagboek als Camera Obscura de moeite waard en adviseerde me niets aan te trekken van de kletspraatjes van Wim Hazeu.

James Ivory en zijn Indiase vriend Ismail Merchant oogsten

veel succes met hun film Maurice, naar de roman van E.M. Forster. Eind jaren vijftig kwam Ismail meer dan eens naar Kew Gardens en bleef slapen. Hij schijnt in Ivory zijn vaste partner te hebben gevonden. Zij zijn al 26 jaar samen. Hier voor maakten zij A Room with a View waarvoor zij verschillende prijzen kregen. Maurice belooft een nieuw succes te worden. James Wilby en Hugh Grant spelen de mannelijke geliefden.166 Ik ben meteen gaan kijken en een deel van waar jonge homoseksuelen tegenaan lopen, was erg herkenbaar.



illustratie

Bonno Thoden van Velzen - ik denk dat hij zelfs een familielid van me is - publiceerde een groot artikel in Het Parool over de Pokigron-affaire. Hij sprak met iedereen, Frequin etcetera, behalve met mij, maar noemde me natuurlijk wel. Ik heb de trip goddomme in elkaar gezet.

The New York Times meldde dat Thomas Sankara en twaalf van zijn medestanders in een massagraf waren gegooid. In grote haast en met zo weinig zand eroverheen, dat de mensen plassen bloed waarnamen. Nu is de plek een bedevaartsoord aan het worden. Het zou me niet verwonderen wanneer ooit aan het licht zal komen dat de Fransen achter dit bloedbad zaten.167



illustratie

Weekkrant Suriname zweept de gemoederen weer eens op tegen Bouterse en diens ‘barbaren’. De vraag is: wie financiert die krant?

Henri Cairo belde. Na een nieuw gevecht met de redactie mocht hij toch een gesprek met mij maken. Er waren ook problemen tussen Josje Hagers en mij geweest. Wat heet. Puur gelul om ook dat er in 1987 nog bij de haren bij te slepen.

Eindelijk weer piano gespeeld.

Gijs van de Westelaken belde en meldde dat hij mijn Surinaamse dagboek prima vond.

Nadat de Britse pers zich in 1981 op het sprookjeshuwelijk van Charles en Diana had gestort, ruiken de paparazzi nu sensatie-

verhalen over de keet die de echtelieden schijnen te hebben gekregen. The Sun wijst erop ‘dat hare lieftalligheid’ (Diana) louter en alleen aan de schandaalpers heeft te danken, dat zij tot een der beroemdste vrouwen ter wereld werd gemaakt.168 Het is wel jammer, maar Charles (39) is ook eigenlijk een kloot. Ik herinner me hen beiden van het weekend met de Van Eeghens in Cumberland House op Windsor.

27 oktober 1987

Ik begrijp nu dat ik Anne-Jean van Grinsven (vara-radio) en Marie Annet van Grunsven (nos) steeds door elkaar heb gehaald. Het is Van Grinsven, die door Knol werd beschuldigd met Jules Wijdenbosch in de koffer te hebben gelegen. Het blijkt dat Van Grinsven de kro toestemming had gegeven deze overigens nogal oninteressante mededeling uit te zenden. Het Kamerlid ging op eigen houtje, zonder juridische bijstand, de advocaten die namens de journalisten optraden, te lijf. Rechtbankpresident Ben Asscher krijgt een moeilijke klus.

Premier Ruud Lubbers heeft opgeroepen te bidden voor Joop den Uyl, van wie bekend werd dat hij ongeneeslijk ziek is.

Henri Cairo nam me een interview af in het Noord-Zuid Hollandsch Koffiehuis. Hij krabbelde notities: vijf blocnotevellen vol. Ik zag dat het mis ging, dus zette ik mijn eigen taperecorder aan. Hem was tweemaal een visum voor Suriname geweigerd. Wie weet is dat zijn stunt: een interview maken, niet afdrukken, de informatie op de krant laten circuleren en hulp vragen bij het verkrijgen van een inreisvisum voor Paramaribo. Gorbatsjov blijft een zwakke broeder. Nu gaat hij weer wel naar Washington.169

28 oktober 1987

Consul-generaal Kolader van Suriname in Amsterdam is een klassieke oranjedasser, die op het verkeerde paard wedt.

Tijdens het scheren herinnerde ik me gedroomd te hebben dat ik Ernst van Eeghen met mijn grote krantenknipschaar te lijf ging.

Eindelijk aan de piano.

De Telegraaf komt met de kop leger suriname plundert dorp als wraakactie boven een artikel van Burlage.170 Het leger van Suriname treedt op tegen een in het buitenland gefinancierde guerrillabeweging en Burlage c.s. ‘vertaalt’ dit vol-

komen legitieme optreden als ‘wraak’ van Desi. De Telegraaf zal geen woord publiceren over de moeite die Bouterse nam om - via mij als afgezant naar de bosnegers - deze misdadige oorlog stop te zetten.

Schiphol

Gisteren belde Dirk Keijer driemaal, en vandaag vroeg hij mij naar Zwitserland te komen. Ik heb geaarzeld. Want ook nu weer moet ik zelf mijn vliegticket betalen.

Jan Pronk volgt Knol op als woordvoerder voor Suriname voor de PvdA. Misschien net iets beter dan van de regen in de drup.

In Time staat: ‘Journalism is just the first draft of history.’171 Uitstekend. Je moet ergens beginnen. Hetzelfde geldt voor een dagboek.

Henri d'Orléans, graaf van Parijs, noemt zich troonpretendent van Frankrijk en heeft zijn 22-jarige kleinzoon als opvolger benoemd.172 Illusies voeden de geestelijke gezondheid van de graaf.

Klosters, Hotel Chesa Grischuna

Waar ben ik terechtgekomen? Dirk zond een taxi naar het station. Zijn nieuwe huis ligt op een heuvel, mooi, ruim, maar ik zou het nooit hebben gekocht. Clare, de nieuwe mevrouw Keijer, had een salade bereid. Dirk wilde meteen praten. We zaten op het balkon. Er zou straks een partner van hem komen: Theo Cranendonk. Eveneens een vriend van oud-ambassadeur Alexander Romanov. Dit was de partner die had geregeld dat ik een miljoen Zwitserse frank zal ontvangen - wat gelijk staat aan een commissie van 5 procent - als ik het voor elkaar krijg dat Desi Bouterse voor 25 november a.s. een intentieverklaring afgeeft. Er moest dus snel worden gehandeld. Dirk gaat eerst naar Afrika en zal van daaruit naar Paramaribo komen. Bouterse zal eveneens een miljoen op een Zwitserse bankrekening krijgen. ‘De zaak moet netjes worden afgewerkt,’ aldus Keijer, ‘regel maar dat ik met Bouterse kan praten.’ Hij verzekerde dat de dam, gepland voor West-Suriname, er bij een investering van 500 miljoen dollar ook kan komen: ‘Alleen de Sovjets moeten er officieel niets mee te maken hebben.’

‘Ik vertel Bouterse wel, hoe we ze moeten naaien. Hij moet dan wel die letter of intent tekenen zolang hij nog regeringsleider is. We kunnen hem een credit line van zeven à acht jaar geven,

mijn afscheidscadeautje aan Bouterse,’ aldus Dirk Keijer. Hij gaf aan dat de hele zaak verloren is als Bouterse en Herrenberg dit niet tijdig kunnen regelen. ‘Dan gaan we naar een ander land toe,’ zei Keijer.

Theo Cranendonk arriveerde. Hij gaf een sterke hand en ergens had ik het gevoel hem al eens eerder gezien te hebben. Hij bracht een map mee met brochures van oorlogstuig, dat Steyr-Daimler-Puch kan leveren. ‘Wanneer dit wordt getekend,’ aldus Dirk, ‘en we willen klein beginnen, dan komt er vanzelf meer.’ Hij gaf als voorbeeld een contract van 400 miljoen met Nigeria, waar er nu miljardendeals lopen. ‘Ik ben naar Oostenrijk gegaan, want het zijn de enige klootzakken, die geld tegen Suriname aan willen gooien.’

Cranendonk zei dat als ik hem het groene licht geef, hij binnen twee dagen in Paramaribo zal zijn.

Een miljoen Zwitserse frank? Niet te geloven. Ik geloof het dan ook niet. Zeker niet zolang ik niet meer weet.

Ik belde met Henk Herrenberg, die weer heel koel deed en zei: ‘Alles is veranderd na de herrie rond Frequin en de andere Nederlandse journalisten hier.’

In Washington namen we plezierig afscheid, nu is het weer mis. Ik maakte hem duidelijk dat Keijer en Cranendonk een soft loan voor Suriname kunnen versieren van 20 tot 25 miljoen Zwitserse frank. Hij vroeg of ik de betreffende stukken wilde opsturen, opdat ik zelf niet hoefde komen. Er is dus echt iets aan de hand.

29 oktober 1987

Ik nam al om 06:00 uur een trein naar Zürich. Schitterend, het ochtendgloren over de bergen. Ik heb, behalve een concept voor een letter of intent, ook ander materiaal voor Bouterse meegekregen, waaronder geïllustreerde folders van wapens en militaire voertuigen die zij kunnen leveren.173 The New York Times meldt dat zich een ernstig incident heeft voorgedaan tijdens de zitting op 21 oktober van het Centraal Comité van de cpsu in Moskou. Onverwachts hield het hoofd van de machtige Moskouse partij-organisatie een felle rede, waarin hij Gorbatsjov scherp bekritiseerde. Deze Boris Jeltsin zei zelfs bereid te zijn af te treden uit protest.174



illustratie

De Neue Zürcher Zeitung meldt dat de regering in Suriname is afgetreden. Er schijnt een controverse te zijn gerezen met Bouterse over de algemene verkiezingen op 25 november a.s.

Frans Peeters (Het Parool) wipte binnen op Amerbos, net toen ik thuiskwam. Hij zei dat zijn collega Albert de Lange niets meer met me te maken wilde hebben, nadat ik had geweigerd hem aan een visum voor Suriname te helpen.

Henri Cairo van De Courant/Nieuws van de Dag telefoneerde om te zeggen dat zijn hoofdredacteur Van der Kolk had gevraagd het interview met mij te kunnen lezen. ‘Hij gaf het me nooit meer terug.’ Zo werkt de vaderlandse journalistiek.

30 oktober 1987

David Shipler meldt in The New York Times dat Gorbatsjov nu toch Ronald Reagan heeft geschreven dat hij bereid is op 7 december in Washington dc gesprekken te beginnen. ‘To sign a treaty eliminating their countries' medium- and short-range nuclear missiles’.175 Michail Gorbatsjov blijft zigzaggen. Hij heeft de zaken gewoon niet in de hand.

11.50 uur, Centraal Station

Ik denk niet dat er ooit iemand is geweest die me zoveel (ongewilde) pijn heeft gedaan, als Eduard. Hoewel het mijn eigen schuld is. Het komt neer op door mijzelf toegebracht lijden, omdat ik weiger - en dit doe ik al sinds 1981 - zijn standpunt en gevoelens te honoreren dat hij van ons geen liefdesrelatie kan maken. Ik moet mijn gevoelens voor hem in een andere richting leiden.

Ronald Gase heeft de moeite genomen mijn manuscript van Het dagboek als Camera Obscura nauwkeurig te bewerken.

Amsterdam-Atlanta

Henk Hofland schreef een column over het feit dat Michail Gorbatsjovs nieuwe boek in serie in De Telegraaf zal verschijnen. Ik schreef Henk in het vliegtuig dat ik zijn artikel een schot in de roos vind.176

Philip Taubman komt op de kwestie Jeltsin terug, en schrijft dat de schokkende interventie van deze man in het Politbureau niet in de Sovjetpers werd vermeld. Jeltsin schijnt ook de nummer twee in de ussr, Jegor Ligatsjov te hebben aangevallen, die daarop de oortjes van Jeltsin schijnt te hebben gewassen.



illustratie

Ik vergat te melden dat Hans Verploeg blijft zeuren. Deze keer gaat het over de praatjes van collega ouwehoeren dat ik de persconferentie van Bouterse in New York zou hebben gestopt vanwege het ten tonele verschijnen van ‘tweederangs journalisten’. Hansje zal Dam van De Telegraaf bedoelen. Wat moet ik ermee?177

Ik ontving van mijn leraar Nederlands op het Baarns Lyceum,



illustratie
Mijn vriend Frits Pengel, de grote baas van de Surinaamse TV.




illustratie
Op weg naar Apatou.




illustratie
Gendarme controlleert paspoorten bij aankomst.




illustratie
Huisje van Antoine in Saint-Laurent.




illustratie
Mijn vriend Antoine, koerier van Brunswijk.




illustratie
Delegatie naar Apatou.




illustratie
Apatou aan de rivier.




illustratie
Consul-generaal Kenneth Middellijn in Cayenne.




illustratie
De Surinaamse crew in Frans-Guyana.




illustratie
Op weg met Amautan naar Paramaribo.




illustratie
Gesprek met Amautan en de bevelhebber.




illustratie
Bij de landing in Saint-Laurent, behuizingen voor Surinaamse vluchtelingen.




illustratie
Het konvooi naar Pokigron stopte onderweg.




illustratie
Begeleidende Surinamers, Marciano Jesserun tweede van links (voorgrond).




illustratie
Links filmer Kees Colson met Marciano Jesserun en Willebrord Frequin.




illustratie
Met Frequin op weg naar Pokigron.




illustratie
Edwin van Wijk als Baroness Coral von Reefenhausen.


Maarten Schneider een ondersteunende brief dat mijn dagboeken niet van enig belang zijn ontbloot.178

Er is een boek verschenen over Evelyn Waugh, The Early Years 1903-1939 van Martin Stannard.179 Ook Waughs seksualiteit werd onder de loep genomen. ‘Waugh fell in love with two young men at Oxford, but it is far from certain this love was ever physically expressed.’180 Ik ken die nuance maar al te goed. Wicher de Marees van Swinderen (Baarn), Henk Hofland (Nijenrode) en Frederick Heath (Yale) waren liefdesrelaties die dus niet werden geconsummeerd. Dat kwam pas bij de kennismaking met Bertie Hilverdink - na veel tegenstribbelen mijnerzijds.

Sovjetmedia hebben gemeld dat het aids-virus in de vs opzettelijk is vervaardigd als onderdeel van een ‘U.S. biological warfare program’. Duidelijke onzin, althans laten we het hopen. U.S. News & World Report publiceerde onlangs weer een hartverscheurende reportage over hoe aids blijft toeslaan in de vs.181

Atlanta - Miami

Onderzoek heeft uitgewezen dat drie fundamentele aspecten van een persoonlijkheid maar weinig veranderen tijdens een levensduur: ‘A person's anxiety level, friendliness and eagerness for novel experiences.’182 Tienduizend personen tussen 25 en 74 jaar werden onderzocht. Onderzoekers in de vs zijn onmetelijk veel verder dan de rest van de wereld. Bijvoorbeeld het onderzoek van professor Gary Lynch in Californië naar het geheugen.183

Keizer Hirohito (86) van Japan is ernstig ziek.184

Maarschalk Sergei Akhromeyev, chef-staf van het Sovjetleger, heeft in een interview gezegd dat de ussr en de vs hun nucleaire langeafstandsraketten ieder tot 6.000 atoomkoppen moeten terugbrengen. Dat heet niet waanzin-beheersing, maar wapenbeheersing. Hij benadrukte verder dat het Amerikaanse Star Wars programma van Ronald Reagan ‘would radically step up the military threat toward the Soviet Union.’185 Zou de maarschalk door hebben dat sdi eigenlijk is bedoeld om de ussr economisch en financieel te kraken?

Ik lees een artikel over Margaret Mahler, de psychoanalytica op wie Lex Poslavsky me steeds wijst. ‘Het kind zoekt de symbiose met de moeder en in de beleving van het kind is er nog geen onderscheid tussen hemzelf en haar. Het zoekt haar nabijheid en probeert haar aan zich te binden. De moeder dient als hulp-Ik.186 De psychologische geboorte van het kind (interessant) begint na zes maanden: ‘(...) als de baby uit zijn schulp kruipt om de buitenwereld te verkennen.’ Vanaf dat moment leert het kind zichzelf kennen als losstaand individu met een eigen zelfbeleving. Deze periode duurt tot ongeveer drie jaar en heet de fase van separatie en individuatie. Over dit belangrijke proces las ik in 1970 het belangrijke boek van Jolande Jacobi, volgelinge van Jung, The Way of Individuation.187 Het doet me denken aan Jungs uitspraak: ‘Anyone who takes a safe road is as good as dead.’188

31 oktober 1987

Miami, Florida

Ik bracht de nacht door in de Club Bath in Coral Gables. Ik begin een aantal jongens daar te kennen. Een Puerto Ricaan, Armando zat achter me aan en kwam steeds terug naar mijn cabine, maar my inner voice zei me niets met hem te doen. Er waren weer een reeks jongens die in mijn kamer kwamen - na eerst gegluurd te hebben - mijn penis pakten en erop aandrongen dat ik ze zou naaien. Bovendien zonder rubber. Uiteindelijk ben ik toch weer terechtgekomen bij de Cubaan van de vorige keer. Het was heerlijk. Ik verwonder me er altijd weer over hoeveel sperma ik produceer. Ik sliep een paar uurtjes, werd toch in de vroege ochtend wakker van het vele schuifelen van voeten op de gangen en zette mijn deur weer op een kier. Opnieuw kwam een - nu een andere - Cubaan binnen, sloot de deur en lanceerde een kroelnummer dat volstrekt eenmalig is. Zoiets heerlijks kan niet herhaald worden.

Ik heb de Oxford Companion to the Mind gekocht.189 Een absoluut onmisbaar naslagwerk.

Ik maakte in een telefoongesprek met Marciano Jessurun in Paramaribo duidelijk dat ik erin was geslaagd een krediet van

20 tot 25 miljoen Zwitserse frank voor Suriname los te peuteren.

Een heerlijke lummeldag in mijn geliefde Coral Gables. Arjen Schreuder sprak met W.F. Hermans.190 De schrijver beklaagt zich erover dat men zijn leven in Nederland heeft proberen onmogelijk te maken. Daarom woont hij in Parijs. Hij mag dan tot ‘de groten’ worden gerekend, maar wanneer je op de keper beschouwt wat hij allemaal uitkraamt, bijvoorbeeld over ‘de smeerlapperij’ in Amsterdam, dan zet ik er vraagtekens bij. Zelfs Multatuli krijgt ervan langs. ‘Naar mij wordt niet geluisterd. Men denkt: Hermans is gek.’ Die man heeft me nooit aangesproken.

Time wijdde tientallen fotopagina's aan de ussr onder de titel a day in the life of the soviet union.191 Roger Rosenblatt voegt er een essay aan toe. ‘Is not all this individuality at odds with the collective philosophy, and ultimately with state-power? The open mind - that smirking journalistic god - suffers mightily in the ussr. You get (now) the feeling, that there are two great secret bureaucracies in the Soviet Union: the government's and that of the people, who hide from their government out in the open and function in their own puzzling network of covert operations.’ Rosenblatt stelt de vraag: ‘The mystery is how a nation founded on an illusion, as communist doctrine is, can function without illusions?’ Communisme is een illusie omdat het marxistisch-leninistische recept voor de samenleving in strijd is met ‘basic characteristics of the homo sapiens’. Democratie is evenzo een illusie, maar botst niet met, of in mindere mate, met oerinstincten van de kudde.

Wolven worden nu beschermd volgens de Endangered Species Act en komen weer voor in de staten Minnesota, Wisconsin, Michigan en Montana. In die staten kan je dus eigenlijk niet meer in de bossen wandelen zonder een blaffer op zak te hebben.192

1 november 1987

Robert Toth meldt uit Washington dat men zich daar zorgelijk afvraagt waarom Moskou het gedraai rond het tekenen van een wapenverdrag heeft opgevoerd. Eerst kwam er dus een hardelijn verklaring van Gorbatsjov dat de ussr het verdomde, want Amerika moest ophouden met de waanzin van Star Wars. En nog geen week later reisde minister Edoeard Sjevardnadze naar

het Witte Huis - ‘virtually hat in hand’, aldus Toth - om met alles wat de Amerikanen eisen akkoord te gaan. Wapenexpert William Hyland vertelde aan Toth: ‘Gorbachev's behavior last week rejecting the scenario now accepted was reckless almost to the point of irresponsibility.’ Ik heb de waanzin in het gedrag van Gorbatsjov al heel lang geobserveerd en er onder andere met Wim Klinkenberg over in the clinch gelegen.193 Intussen zal Gorbatsjov ter gelegenheid van de zeventigste herdenking van de Revolutie een oratie afsteken.

Terwijl Bill Keller in The New York Times meldt dat Boris Jeltsin vorige week heeft aangeboden zich uit het Politbureau terug te trekken, heeft Anatoly Lukyanov - kandidaat lid van het Politbureau - Jeltsin tegenover dezelfde krant van ‘political mistakes’ beschuldigd. Het rommelt niet alleen in de top van het Kremlin, maar de keet komt tegenwoordig ook naar buiten, wat een slecht voorteken is.

Ik lees een boekje met correspondentie tussen Nietzsche en Wagner.194 Deze vorm van contact had ik met Henk Hofland willen bereiken, maar helaas. De zuster van Nietzsche, die de tekst verzorgde, schreef: ‘A few weeks prior to his mental collapse in 1888, my brother himself wrote: “Here where I am speaking of the vivifying influences of my life, a word is necessary to express my gratitude for that which above all other things, refreshed me most profoundly and most genuinely. This was, unquestionably my intercourse with Richard Wagner”.’ Met Wagner beleefde Nietzsche ‘his deepest moments’. Zelfs op zijn doodsbed bleef Nietzsche zeggen (over Wagner): ‘Den habe ich sehr geliebt.’ Toch zou Nietzsche, die als jonge professor Wagner leerde kennen, de componist uiteindelijk een charlatan vinden. Na verloop der jaren spraken ze ‘verschillende talen’. ‘Wagner's fundamental philosophy was colored by the German Liberalism of his time: he was daring, but always within the limits of accepted concepts. Nietzsche was a pure revolutionary, a magnificent disdainer of both the past and the present - as he himself was fond of saying, an anti-Christ.’ Ik zit aan het zwembad in Club Bath met drommen nichten om me heen, en lees dat Nietzsche de universiteit van Basel zijn ‘hondenkennel’ noemde.

2 november 1987

Henk Herrenberg bevestigde dat Stephen Dendoe opdracht

had om mij op het toestel naar Paramaribo te zetten. ‘Je bent welkom. Je gaat gewoon naar Torarica,’ zei hij. Ik belde vervolgens Dirk Keijer, die begon met: ‘How are you bambino?’ Ambassadeur Herrenberg heeft hem nu ook rechtstreeks een telex gezonden ter voorbereiding van de ontmoeting met Desi Bouterse.

Weer een onvoorstelbare gebeurtenis in Moskou. Negentig minuten nadat tass het bericht uitstuurde dat Jeltsin had aangeboden uit het Politbureau te stappen, ontvingen de media het bericht dat ‘it is categorically recommended not to publish this information’.195 Het toont aan hoe onzeker Gorbatsjov opereert, want aanvankelijk was Boris Jeltsin een vurige aanhanger van het nieuwe beleid. Gorbatsjov zegt: ‘Today we are going through a school of democracy anew. We are learning. We still lack political culture, we lack the culture to conduct debate and respect the viewpoint even of a friend, a comrade. We are an emotional people. We will probably get over all this. We will mature.’ Wat zou de pers in Holland ervan bakken? De Jeltsinaffaire belooft weinig goeds.

Time gaat over de beurskrach op Wall Street. Ik koop een extra exemplaar voor mijn vriend Igor Bubnov.196

Cindy Adams blijft de roddeljournaliste die zij altijd is geweest. In de roddelpers wijdt ze uit over de steeds meer bekend geworden ‘slippertjes’ van John F. Kennedy. Hoe is het toch ooit mogelijk geweest dat Bung Karno haar uitkoos voor het schrijven van zijn biografie?

James McCartney schrijft in de Miami Herald dat Reagans harde lijn tegenover de ussr geen windeieren legt.197 En dat is helaas waar. Shultz is in Moskou frontaal gebotst met Michail Gorbatsjov en het lijkt wel of dit de grootmachten dichter bij elkaar bracht, maar wel ten koste van de ussr. Dit bevestigt Peters dictum: een fikse rel brengt je dichter tot elkaar.

Miami - Paramaribo

Gore Vidal - die ik al jarenlang onsympathiek vind doordat hij een mengelmoes is van arrogantie en geklets in de ruimte - gaf een interview aan Playboy.198 Hij is nu 62 jaar, dus we zijn even oud.

Vidal zei tegen David Sheff: ‘Reagan's is the most corrupt Administration since Warren Harding's (1921-1923),’ wat ik te

extreem vind. ‘Since the Iran/Contra hearings, everybody knows Reagan is a criminal. Everybody knows he has broken at least four of five laws of the land.’ Oké, maar dan zijn jfk, de befaamde vriend van Vidal, of Lyndon B. Johnson even schuldig met hun Vietnamoorlog. Dat waren oorlogsmisdaden van de eerste orde. Om Henry Kissinger niet te vergeten. Waar ik het mee eens ben, is zijn opmerking dat de vs een nieuwe grondwet nodig hebben. Ze draaien nog altijd op het onding uit 1789. Vergeleken met nu is de macht van de man in het Witte Huis helemaal uit de pas met democratische grondbeginselen. Hoe het mogelijk is dat ‘a nation of sheep’ (de titel van een boek van William Lederer) de onzin van twee eeuwen terug blijft slikken. Ook waarschuwt Vidal - zoals senator J. William Fulbright jaren geleden al deed - ‘There is a real fascist strain in the American psyche, which was energized recently by Colonel Ollie North's boyish fascist charm. He appeals to the vigilante, the lonely Gary Cooper type out there trying to defend the honor of womanhood and property against hoodlums. It has always been part of the American myth, yet it's a fascist notion, because it goes against the whole idea of law and order and due process.’



illustratie

Ambassadeur Sinha van India is aan boord, hij is op weg terug naar zijn standplaats Paramaribo.

De Amerikaanse psychotherapeut Erving Polster schreef het boek Every Person's Life is Worth a Novel.199 Wat kan hem tot die titel hebben verleid? Ik denk dat dit allerminst het geval is. Therapeutische gesprekken zouden ‘raw (psychological) pain’ veranderen in interessante gesprekken - en ‘dus’ in een roman? Ik geloof er niets van. Misschien once in a blue moon.

Een onderzoeksteam aan de Trinity University, in San Antonio, Texas is nagegaan hoe ‘people's ability - or inability - functions to suppress “thought”.’ The New York Times schrijft: ‘As a child, Dostoyevsky challenged his brother not to think of

a white bear, and the other child was perplexed for a long time.’ De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat ‘the effort at thought suppression had the paradoxical effect of making people pre-occupied with the very thought they try to erase.’200 Dus ‘what happens when a person is ordered not to think about a white bear? Predictably, psychologists find it becomes difficult to think about anything else.’


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums