Logo DBNL
Memoires 1987-B (2017)

Memoires 1987-B

(2017)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Paramaribo

6 oktober 1987

Hotel Torarica

Desi had in New York eindelijk een interview gegeven aan Joseph Treaster van The New York Times.129 Dit had ik hem al jarenlang geadviseerd.

Time citeert de natuurkundige Roald Sagdeev die bij een bezoek aan de vs zei dat in Moskou nog steeds geen kopieermachines in vrijheid kunnen worden gebruikt, omdat ze als ‘class enemies’ worden beschouwd. In werkelijkheid is het Kremlin doodsbang voor de mogelijkhed dat deze apparaten worden aangewend voor het produceren van anticommunistische propaganda. Als ik in het in het Instituut voor de usa en Canada van Arbatov iets gekopieerd wilde hebben, waren er eerst drie handtekeningen nodig. Sagdeev koestert een droom over een gezamenlijk Sovjet-Amerikaanse reis naar Mars. Ik heb hem meer dan vijftien jaar geleden in Moskou voor mijn interviewboek Grenzen aan de groei ontmoet, en toen vond ik hem al bijzonder, een schril contrast met de meeste Sovjetgeleerden.



illustratie

Amerikaanse wetenschappers zijn met geluidsbeheersing bezig, ‘dissecting it, uncovering its secrets and defeating it with ingenious new devices. Using powerful new computers and delicate sensors, scientists can now discern the distinctive signatures of faulty parts deep inside nuclear reactors or the buzz of aggressive “killer-bees”. More dramatically, they have learned to single out and neutralize unwanted sounds, fighting noise with “anti noise, sound whose wavelenghts are exactly the opposite of the unwanted noise”.’130

Mijn vriend Roel Martens kwam langs. ‘Wanneer Bouta de macht achter de schermen blijft houden, ook als hij zogenaamd

weg is, krijgt Suriname toch geen geld,’ zei de econoom. Mevrouw Shirley in de koffieshop zei voor het leven van Henk Herrenberg te vrezen: ‘Want hij is zeer gehaat hier.’

Ik lunchte bij ambassadeur Bubnov in zijn residentie aan de rivier. Erg plezierig. Over Gorbatsjov zei hij: ‘He is very courageous, but remember, he is now in the stage of shaking off the people that refuse to realize things are basically wrong in our country. He is already talking about a revolution, which will be needed of a similar scoop as 1917.’ Hij vond mijn artikel in De Ware Tijd ‘a bold piece of writing’. Hij doelde op het artikel over de smerige rol die de Fransen spelen in de intriges tegen Suriname en Bouterse vanuit Den Haag en Parijs. Hij heeft overigens gisteren tegen Desi gezegd dat hij waar mogelijk zou helpen met de komst van Dirk Keijer.

Wat ik meer dan vreemd vind, is dat noch Christopher, noch Jessurun vandaag contact met me opnam, terwijl ze toch weten dat ik gisteren ben teruggekomen. Intussen arriveerde Michel Aboikoni vanavond in het hotel. Hij is absoluut schandelijk behandeld door de overheid (Bouterse en Herrenberg). Hij is hier nu vier maanden. Hij vond het een raadsel waarom Paramaribo hem verzocht had opnieuw naar Suriname te komen. Later vroeg ik Herrenberg hierover, die deed alsof hij verbaasd was dat Michel nog in het land was. Michel was driemaal bij minister Jules Wijdenbosch geroepen en kwam driemaal voor niets. Wijdenbosch liet meedelen bij nader inzien geen tijd te hebben, en dat hij Michel niet had genodigd terug te komen. Pas om 22:30 uur telefoneerde Marciano dat we morgen tussen 07:30 en 08:00 uur naar Pokigron vertrekken, waar we zullen overnachten: ‘dus spullen meenemen’. Eigenlijk heb ik geen zin om mee te gaan. Roel zei dat het een gevaarlijk gebied was, waar de contra's bomen omkappen en over de weg leggen, zodat het konvooi moet stoppen en dan openen twaalf guerrilla's het vuur vanuit hun hinderlaag. Het is niet zozeer dat ik voor een dergelijke val bang ben, maar wat kan ik bijdragen? Laat Frequin en Colson de klus maar klaren. Ook dat overnachten in het oerwoud lijkt me nauwelijks een pretje. Ik blijf liever kalm hier en lees en schrijf. Ik zou me waarschijnlijk toch continu aan mijn gezelschap ergeren.

7 oktober 1987

De Surinaamse bladen melden dat elf politieke partijen mee zullen doen aan de algemene verkiezingen. Het kan niet Hollandser. Elf partijen op 350.000 mensen. Groot Haarlem ter stembus.

Er zat een briefje van Frequin op de deur, dat we om 07:30 uur zouden vertrekken. Er is iets aan de gang, maar ik weet niet wat. Sergeant Doedel vroeg gisteren in het vliegtuig al of de plaatselijke Nederlandse correspondenten, als Van Grunsven, ook mee zouden gaan. Ik antwoordde: ‘Geen sprake van. We hebben een afspraak gemaakt voor de kro met Frequin, en dat is exclusief. Die kwamen ervoor uit Nederland.’ Wat me verder verbaasde, was dat Colson gistermiddag al wist hoe het zou gaan. Eigenlijk had ik vandaag naar Cayenne moeten vertrekken. Ik ben hier tenslotte niet gekomen om mee naar Pokigron te gaan. Ik heb het alleen voor Frequin geregeld.

Ik liet dus om 07:30 uur verstek gaan en Frequin en Colson vertrokken zonder mij naar de plek waar het konvooi zou afreizen. Om 08:00 uur belde Marciano. ‘Ben je klaar?’

‘Nee, want ik ga niet mee. Ik moet immers naar Cayenne? Wanneer zie ik Chris?’

Even later belde Christopher eindelijk. ‘De bevelhebber wil dat je mee gaat naar Pokigron.’ Ik beargumenteerde dat ik thuis wilde blijven. ‘Ik wil nog wat werken en wacht om naar Guyana te gaan.’ Maar er werd doorgedramd dat ik per se mee moest gaan, en Marciano kwam me zelf ophalen.

13:15 uur, Torarica

Er is het nodige gebeurd. Ik ben razend.

De stoet voor Pokigron stond bij de Vereniging Officiers Sociëteit. Dat alleen al was een schending van de afspraken, want we zouden met Bouterse en het kro-team naar Pokigron gaan en niet met een hele kermisstoet inbegrepen een groep Surinaamse Patriotten uit Nederland. De pers kreeg een busje met airconditioning en voorin, automatisch geweer in de aanslag, zat mijn Javaanse lievelingsmilitair, de lijfwacht van Christopher. Christopher vertelde dat Desi de stoet was komen begroeten, zelf (tegen de afspraak) niet mee zou gaan en onmiddellijk naar mij had gevraagd.

We vertrokken dus met enorme vertraging naar Pokigron. Marciano Jesserun zat naast me. Ik was het bijna met alles eens tot op het moment dat hij het volgende zei: ‘Wanneer bosnegers op onze militairen schieten, is er geen ontkomen aan dat ze worden gedood, ook niet wanneer hun kinderen daarbij worden gedood, want ze zullen later net zo denken als hun ouders.’ Op een ander moment zei hij: ‘Wanneer Haakmat denkt dat hij hier rond kan lopen,’ en hij haalde een handtasje te voorschijn waar een revolver uit te voorschijn kwam, ‘dan schiet ik hem zelf dood. En dat mag je opschrijven.’ Hier

schrok ik van, maar verder lig ik over de hele linie met hem op een lijn.

We stopten soms onderweg. Ik nam foto's. Later reden drie snelle auto's ons achterop met onder anderen chef-staf Iwan Graanoogst. Ik dacht dat Desi erbij zou zijn, maar Chris liep op me toe en zei: ‘For political reasons he had to stay behind and go and see the Prim’ (premier). Misschien zou hij later toch nog komen.

Bij een latere stop aan de voet van een heuvel waarop een eenzaam stenen huis stond (commandopost van het leger?) kwam een groene Mercedes taxi in een stofwolk aanrijden. Er stapten twee Nederlandse vrouwelijke verslaggeefsters uit. De sociaal werkster van de Volkskrant kwam vragen of er nog plaats was in ons airco-busje. Ik zei: ‘Zeker, want ik ga met deze taxi terug naar Paramaribo. Jullie aanwezigheid is in strijd met de afspraken. Ik pas ervoor.’ Marciano vond dat ik mijn beklag bij Doedel, die op de heuvel stond, moest gaan doen. Maar wat te beginnen met dit onbetrouwbare zooitje? Mijn besluit stond vast. Ik pakte mijn spullen, tot consternatie van Willibrord Frequin, maar vooral ook van Kees Colson, die eerst zei: ‘Dan gaan wij ook mee terug.’ Maar ik adviseerde hen in de buurt van Jessurun te blijven en de rit uit te zitten. Ze boden nog aan dat het mejuffrouw Van Grunsven zou worden verboden te filmen, maar ik wil niet in zo'n combinatie terecht komen. Wanneer ze de beide dames hadden teruggezonden naar de stad, zou ik misschien zijn gebleven. Afspraken schenden tot zover en niet verder. Ik was bovendien al vertrokken voor iemand nog pap kon zeggen. Ik ruik een rat op een kilometer afstand. Ik wilde toch al niet mee. Er zat een luchtje aan. Ik wil hier weg. Ik ben alleen nog bereid Dewi hier te brengen - en de zakenman Dirk Keijer - wanneer ze vooraf betalen.

Ik lees een interessante analyse van de buitengewoon misdadige activiteiten van Ronald Reagan & co. in Grenada, de moord op premier Maurice Bishop en de afschuwelijke gebeurtenissen die volgden met het zoveelste militaire ingrijpen in Latijns-Amerika door de Yankees uit het noorden.131

De West zegt dat niet elf maar tien partijen deelnemen aan de verkiezingen voor de Nationale Assemblee.

Ik las een interview van dertien pagina's met Daniel Ortega van Nicaragua.132 Hij doet me in een aantal opzichten aan Bouterse denken. Ook Ortega ambieert allerminst tegen iedere prijs president te zijn. Ik ben geraakt door zijn gezond verstand. Sym-

pathiek man. Maar in Washington wordt hij natuurlijk gehaat omdat hij de smeerlappen daar uitstekend doorheeft.

Time waarschuwt dat Indonesië met Suharto in gevaarlijk vaarwater terechtkomt, omdat de roep om van de militaire dictatuur af te komen sterker schijnt te worden.133

De West meldt vanavond dat Bouterse nog altijd de Surinaamse gulden niet wil devalueren, iets wat ook broer Theo al enige tijd geleden adviseerde dat Suriname juist wel zou moeten doen.134

8 oktober 1987

Henk Herrenberg is vandaag jarig. Hij maakt een cruise met Carmen en de kinderen.

Christopher had verzekerd dat de stoet in de avond terug in Paramaribo zouden zijn. Er is echter niemand. Ze zijn nog in Pokigron. In 1983, toen ik hier met een televisieteam van de vpro kwam, hield Bouterse zich niet aan de afspraken, waardoor er niet werd gefilmd en ik gelazer met de vpro kreeg. Nu gebeurt er iets dergelijks.

Michel Aboikoni noemt mij ‘de granman van Amerbos’.

Frits Pengel, de grote baas van stvs-televisie, haalde me om 10:00 uur af. We hebben een rit van een uur gemaakt om rustig te kunnen praten. ‘Doedel zal niet begrijpen waarom jij terug naar de stad bent gegaan. Maar reken maar dat Bouterse je protestactie precies zal aanvoelen,’ zei hij. Frits heeft zelf veel met regeringsvoorlichter Doedel te maken. ‘Die man kan nauwelijks lezen of schrijven.’ Frits vond wel dat ik het televisieteam eveneens mee terug naar Paramaribo had moeten nemen.

Frits hoopt (‘maar vertel het aan niemand’) dat de ndp van Bouterse een derde van de stemmen zal krijgen, opdat er concensuspolitiek zal kunnen worden gevolgd. Hij is bevreesd dat men weer in de confrontatiepolitiek terecht zal komen, vooral wanneer de ndp een verpletterende nederlaag zou lijden. Toch herhaalde Frits enkele malen: ‘Laat Desi niet schieten. Het blijft hier je beste contact. Natuurlijk is hij oké, maar hij selecteert onvoldoende. Hij gaat eerst in zee met wie zich aan hem opdringt.’

We bezochten ook het granietbedrijf van Theo van Dijk, een partner van Frits. Hij heeft nu vier gigantische zagen met zes bladen uit Italië geïmporteerd. Theo wordt een zenuwpees van de angst dat er een tandwiel zal sneuvelen, waardoor het bedrijf stil zou komen te liggen vanwege importproblemen van on-

derdelen. Bovendien heeft het verzet een aantal bruggen opgeblazen in het binnenland, waardoor de communicatie per vliegtuig geschiedt.

18:30 uur

De kro-radio belt me vanuit Nederland dat het konvooi naar Pokigron vrijwel onmiddellijk nadat ik per taxi was teruggegaan naar Paramaribo, door de contra's van Brunswijk is aangevallen en beschoten. Er zijn gewonden gevallen. Ik belde meteen John de Mees van het persbureau sna, die bevestigde dat vier burgers en twee militairen in het konvooi gewond zijn geraakt. De journalisten waren veilig. Iwan Graanoogst en de begeleidende militairen hadden de achtervolging ingezet. Ze komen allemaal pas morgen terug. Zowel Gerard de Lange als een meisje van Brandpunt belde. Ik kon ze gerust stellen. John de Mees voegde me toe: ‘Jij hebt het goede karma.’ Ik wist inderdaad op dat moment in de jungle ineens zeker dat ik weg moest. ‘Een huurling die jou herkent,’ aldus de Mees, ‘of hij uit Nederland komt of niet, schiet als eerste op jou.’ John voegde eraan toe dat Bouterse zelf ook in Paramaribo was gebleven terwijl hij had gezegd mee te zullen gaan.

Michel Aboikoni kwam naar het hotel. Het voorstel om samen met granman Lafanti naar granman Forster in Apatou te gaan, deed hem trappelen van blijdschap bij het vooruitzicht. Ik had dit eerder moeten bedenken. Michel overtuigt me iedere keer weer over hoe innerlijk beschaafd hij is als zoon van een granman uit het Surinaamse bos.

In De West staat een reportage dat Bouterse het presidentschap van Suriname gewoon niet ambieert.135 Ik denk dat dit waar is. vpro-radio belt. Er is veel opschudding in Nederland over de beschieting van het konvooi met Willibrord Frequin als de held. Dan te bedenken dat deze expeditie voortkwam uit een gesprek tussen de arts van Desi en mij op de terugweg uit New York in het vliegtuig van Bouterse. Er gaan sterke geruchten dat ook journalisten gewond zijn geraakt, waar ik niets van geloof. Hoe wisten de mannen van Brunswijk van dit konvooi? Hier zullen de nodige lekken in Paramaribo voor hebben gezorgd. Wat ik me nu alleen vrij ongerust afvraag, is waarom er zo op werd aangedrongen dat ik per se mee zou gaan?

De vrouw van Jessurun vertelde dat het konvooi tien kilometer buiten Pokigron werd aangevallen. De contra's waren getipt dat Bouta mee zou gaan. Vlak voor vertrek werd echter besloten

dat Graanoogst de honneurs zou waarnemen. Er zijn inmiddels versterkingen en voedsel naar het gebied gezonden omdat men maar voor een dag eten had meegenomen. Er zijn onder de terroristen doden gevallen. Het konvooi kan niet terug voordat de weg naar Paramaribo door het leger is gezuiverd.

9 oktober 1987

Om 03:10 uur belde vpro-radio voor een interview. Ook Het Parool en later Gerda Ottevanger van Brandpunt belden.

Loes, de secretaresse van Dirk Keijer, meldde dat van 16 tot 21 november werd vrijgehouden voor een gesprek met Bouterse in Paramaribo. Dit is positief nieuws.

Ik heb besloten het vliegtuig naar Cayenne te nemen en eerst verder te gaan met het samenstellen van een delegatie van bosnegers naar Paramaribo, zoals Christopher ook had gezegd dat nodig was.

Cayenne

Ik werd door Wensley en Clyde afgehaald en checkte in bij Novotel.

Ik belde Theo in Zwitserland, die bevestigde dat het goed was met zijn gezondheid. Ik hoop het maar. Ik vertelde hem van het konvooi en hoe ik precies op tijd was weggegaan. ‘Dat is buitenzintuiglijke waarneming,’ zei hij.

De Surinamers hier vertelden me dat Johannes Amautan door mannen van het Junglecommando ontvoerd is geweest. Als dit zo is, dan zal ik in Apatou nog weinig kunnen bereiken. Kenneth Middellijn schijnt via een autochtone Guyanese senator in het Franse parlement een Franse bemiddeling in de Brunswijkaffaire te hebben geïnitieerd.

Om 20:15 uur belde de receptie dat meneer Serge van de dst beneden op me wachtte. Ik zei met keelpijn naar bed te zijn gegaan. Hij komt nu morgen om 09:00 uur. Ken is vanavond nog even binnengewipt. Het konvooi is feestelijk binnengehaald in Paramaribo. Ingrid Bouterse bood de dames bloemen aan. Middellijn is er overigens voor dat granman Lafanti en Michel Aboikoni naar granman Forster in Apatou gaan. Hij wees me enkele leden van de dst aan die in het hotel ons heen cirkelden.

10 oktober 1987

Het schijnt dat de dame die de nos-televisie met een handcamera vertegenwoordigt in Suriname, erin is geslaagd het toestel dat Frequin en Colson hadden willen gebruiken om hun

professioneel gefilmd materiaal vanuit Cayenne naar Hilversum te stralen, te jatten en is hierdoor als eerste van de omroepmensen in Frans-Guyana. Dit betekent dat het nos Journaal met de primeur, wel met krakkemikkege beelden, van het beschoten konvooi zal komen, want Brandpunt kan nu op zijn vroegst pas morgen de film van Frequin laten zien. Die zullen door vara Achter het Nieuws worden gebruikt. De nos scoort dus op alle punten, omdat zij een dame die een visum aanvroeg als ‘sociaal werkster’, een handbediende camera meegaven, zoals toeristen die dikwijls gebruiken. Men schijnt zelfs Kees Colson hier aanvankelijk te hebben verhinderd het materiaal op tijd te kunnen monteren. Kees logeert straks ook in Novotel. Eindelijk kreeg ik Frequin zelf aan de lijn. Hij voelt zich gigantisch genaaid door de concurrentie, van deze dame ‘die de hele avond met sergeant Doedel zat te flikflooien in de sociëteit. Daar kan ik niet tegenop.’

Frequin vertelde ook dat de Nederlandse kolonel Van Tussenbroek het brein achter de actie tegen het Brandpunt-team naar Pokigron was geweest. Dat had een gewonde terrorist die in handen van het leger was gevallen, toegegeven. Ook had Van Tussenbroek bedacht om de brug op te blazen opdat de groep niet kon terugkeren. Wat ik aan Beatrix schreef enkele maanden geleden, was precies in de roos.

Kees Colson vertelde later: ‘Marciano durft jou niet meer onder ogen te komen “want Willem denkt nu dat de aanval op het konvooi mijn werk is geweest”.’ Dat denk ik helemaal niet. Benoemde Bouterse deze Jessurun maar tot directeur van de rvd in plaats van Doedel. Het schijnt dat de Surinaamse televisie beelden heeft getoond van de gevechten en het sneuvelen van enkele terroristen.

Kees zei ook dat in de bus van de journalisten kogelgaten zaten. Hij had een militair van Bouterse gefilmd, van wie een gedeelte van een hand was afgeschoten. Een andere soldaat miste een oor. Een vrouw uit het konvooi kreeg scherven in haar rug. Hij beaamde dat het gewonde lid van het Junglecommando zo bang was geweest dat hij alles over de rol van kolonel Van Tussenbroek had verteld. Ook Kees zei nu: ‘Ik wilde met jou mee, had ik het maar gedaan.’

Kees zegt dat Frequin zich achteraf heeft afgevraagd of ik hem zou hebben genaaid. Met andere woorden dat ik van de aanval geweten zou hebben of misschien wel deze had georganiseerd. Ik begrijp zijn twijfels wel. Hij is in het nauw gedreven en zoekt een zondebok. Hij schijnt van Ton Verlind ongelooflijk op zijn lazer te hebben gekregen. Hij verwijt zichzelf nu in

New York naar Kees en mij geluisterd te hebben en een exclusief interview met Bouterse niet in Amerika te hebben gemaakt. Wij hadden gezegd: ‘Doe het nu niet. Hij is druk rond het vn-gebeuren, wacht rustig tot we in Suriname zijn.’ Ik had er bovendien aan toegevoegd: ‘Als het lukt Bouterse en Brunswijk aan een tafel te krijgen, heb je helemaal gouden materiaal in je vingers.’ Ik besloot naar Frequin in Paramaribo te bellen.

Wetende dat ons gesprek in Suriname waarschijnlijk werd afgeluisterd, heb ik duidelijke en krasse taal gebruikt. Ook dat het een raadsel voor me was dat Desi me niet direct gevraagd heeft bij hem te komen nadat ik eerder en ostentatief naar Paramaribo was teruggekeerd. Op het moment dat Frequin antwoordde op mijn vraag of hij net als ik het konvooi had willen verlaten en begon met: ‘Ik wilde ook weggaan...’, werd de lijn verbroken.

Ik heb jegens Desi Bouterse een ernstige fout gemaakt. Ik heb de illusie gehad dat we vrienden waren, waarschijnlijk omdat ik zo functioneer. Maar hij treedt mij natuurlijk net zo tegemoet als Heidweiller, Doedel, Atta Mungra en de rest, met uitzondering misschien van Herrenberg. Het woord vriendschap is in dit verband volkomen kletspraat. Desi is nooit een vriend geweest en zal dit ook nooit zijn. Dit was dus mijn fout. Bouterse heeft geen vrienden. Ik herinner me dat hij zich eens liet ontvallen ‘Ach Herrenberg...’ waarop ik Henk nog bij hem verdedigde ook.

Ik dineerde met Ken, Clyde en Wensley. Ik stelde voor de chauffeur van hun auto mee aan tafel te vragen, maar dat wilden zij niet. Ken is ervan overtuigd dat de gevangen genomen terrorist - wiens derrière schijnt te zijn afgeschoten - nu grondig onder handen werd genomen om er verder achter te komen wat zich in het Junglecommando afspeelt.

Ik werd opgebeld dat de Volkskrant in de persoon van Wim Noordegraaf een aanval op mij had gelanceerd.136 Ze gaan hun gang maar, als ik maar weet hoe het zit.

11 oktober 1987

Ik heb de majesteit opnieuw geschreven over de deserteur Van Tussenbroek, een ordinaire variant op De Jonge en Brunswijk.137 Ik verdiep me in Quantum Reality van Dick Herbert.138 Hij begint al met de Nobelprijswinnaar Richard Feynman te citeren:

‘I think it is safe to say that no-one understands quantum mechanics.’ Kant verdeelde kennis in ‘appearance, reality and theory’. Realiteit omschreef hij als ‘the think-in-itself’.

Aart van der Want vertelde dat kolonel Van Tussenbroek andermaal in Met het oog op morgen levendig had ontkend ook maar iets met het Junglecommando van Brunswijk te maken te hebben. Hij en zijn vrouw waren liefhebbers van de jungle en om die reden trokken ze dikwijls samen het bos in.

12 oktober 1987

Consul-generaal Middellijn belde dat hij al om 06:45 uur in de haven bezig was geweest, samen met Clyde, om de container bestemd voor het Junglecommando te lokaliseren, welke de Fransen gewoon vanuit Marseilles blijken te hebben doorgelaten. Achter audiovisuele apparatuur waren 46 ak geweren (Kalashnikovs) verborgen, die 46 kogels per seconde afvuren. De wapens schijnen toch in Saint-Laurent in de winkel van de Chinees Etienne terecht te zijn gekomen.

Ik vloog met Kees Colson naar Zanderij bij Paramaribo. We werden vastgehouden, want niemand wist dat we kwamen. Marciano Jessurun moest eraan te pas komen.

Paramaribo, Hotel Torarica

De heer Burgzorg (alias Christopher) belde om te zeggen dat ik morgen weer naar Cayenne zou moeten.

‘Maar ik wil helemaal niet meer naar Guyana,’ antwoordde ik. Dan was dus vanavond een gesprek nodig.

Willibrord Frequin vertelde intussen prima gesprekken met zowel Desi Bouterse als Iwan Graanoogst te hebben gefilmd. Hij beseft dat de pers thuis zich massaal tegen hem keerde, omdat ze kenbaar zouden hebben gemaakt uit de gevarenzone van Pokigron weg te hebben gewild. Zelfs Graanoogst had hem erom bekritiseerd.

13 oktober 1987

Gisteren bij het zwembad zat Frequin te oefenen wat hij bij terugkeer ter verdediging zou kunnen zeggen. Hij wilde bijvoorbeeld vertellen dat hij zelf had geregeld met Desi Bouterse uit New York mee te kunnen vliegen. ‘Maar wat gaat Herrenberg dan zeggen,’ vroeg hij mij bezorgd. Ik begrijp wel dat hij mij er verder buiten wilde laten en doen of hem dit zonder mij was gelukt, maar ik dacht er het mijne van. Ik zei alleen: ‘Je moet gewoon de waarheid zeggen, dan hoef je je ook niet af te vragen wat anderen zeggen.’

Michel Aboikoni kwam met me ontbijten. Opnieuw stelde ik vast hoe meer dan schandalig hij door zijn eigen mensen, Bouterse, Wijdenbosch en Herrenberg voorop, wordt behandeld. ‘Jij hebt me laatst gered,’ zei hij.

‘Hoe dan?’

‘Toen je mij dat biljet van duizend frank gaf.’ Geld dat ik uit Cayenne had overgehouden.

Ik sprak met Christopher. Eerst wilde hij over de Pokigronepisode heen praten, maar ik maakte duidelijk dat ik teleurgesteld was. ‘Ik ben een vriend van Desi Bouterse geweest, maar hij niet van mij.’ Dit moest ik nader uitleggen, wat ik ook heb gedaan. Hij herhaalde dat de bevelhebber geïnteresseerd was precies te weten wat er met afgezant Johannes Amautan van de bosnegers was gebeurd. Hij drong erop aan dat ik naar granman Forster in Apatou terug zou gaan en ook Ratling opnieuw mee moest nemen. Ik herhaalde enkele malen dat ik niet meer naar Cayenne wilde. Bovendien wees hij de suggestie om granman Lanfanti met Michel Aboikoni naar Apatou te laten gaan af. Ik pleitte voor een betere behandeling voor Michel. ‘Is hij dan nog hier,’ vroeg Christopher.

‘Ja, hij is hier, zit zonder geld, en wordt eigenlijk schandalig behandeld,’ heb ik geantwoord.

‘Om jou een plezier te doen, zal ik in die zaak ingrijpen, ook al heb ik hem niet laten komen en is Michel voor mij niet van nut,’ aldus Chris. Hij voegde eraan toe: ‘Je kunt het in zijn ogen zien. Die man is onbetrouwbaar.’

Hij gaf me een cheque voor 25.000 gulden, die ik later met een enveloppe per ongeluk verscheurde. Ik meldde dit en Chris belde terug: ‘Stoute jongen, om een cheque te verscheuren.’ Hij zei dat de Fransen een visum voor Ratling hadden geweigerd, waar ik nauwelijks rauwig om ben, ook al betekent dit opnieuw een smerige Franse streek jegens Suriname. Chris zei me zijn Javaanse lijfwacht te zullen sturen ‘maar je houdt je handen thuis.’

‘Ik zal het proberen,’ heb ik gezegd.

Morpurgo van De Ware Tijd kwam langs en stelde een aantal wijzigingen voor in mijn artikel over het Pokigron-incident. Ik heb het maar helemaal herschreven. Het komt pas donderdag de zestiende in de krant ‘want ik moet eerst naar de oogarts,’ wat hij daar dan ook mee mag bedoelen.

Frits Pengel haalde me op voor onze gebruikelijke rit van een uur. Ik las hem mijn stuk over Frequin voor. ‘Ik kan er nog een primeur aan toevoegen,’ zei hij.

‘Je bedoelt dat sergeant Doedel staatsapparatuur met de dame

van de nos naar Cayenne meestuurde om haar ter wille te zijn, terwijl dat helemaal niet is toegestaan?’

‘Hoe weet je dat,’ vroeg Frits.

‘Van mijn kro-team.’

Hij vond de handelswijze van Doedel schandelijk. Het was zijns inziens noodzakelijk dat mijn artikel in Paramaribo verscheen. ‘Begrijp je nu waarom ik me altijd zo ver mogelijk van dit typisch Surinaamse gekonkel verwijderd houd?’ Doedel had hem wel gebeld of de dame van de nos het materiaal van de stvs mee naar Cayenne mocht nemen. ‘Nee, heb ik gezegd. Waarom wil de nos van ons apparatuur lenen? Dat is nooit eerder gebeurd.’ Later belde Doedel terug en uiteindelijk heeft Frits eraan toegegeven om de lieve vrede te bewaren. Later vroeg ik Frank Robles, directeur van Torarica om mijn Frequin-artikel te lezen. ‘Wat Doedel deed gaat niet. Je hebt dynamiet in zijn achterste gestopt.’ Robles noemde het moedig, maar ik antwoordde dat waarheid en moed voor mij los van elkaar staan.

14 oktober 1987

Chris liet me vanmorgen bellen. Hij kwam aan de lijn en zei: ‘Ambassadeur Oltmans, u wordt iets later opgehaald, om 09:15 uur.’

Ik zit alweer in een Twin Otter (als enige passagier) op weg naar Cayenne. De Javaanse militair haalde me op en bracht me naar Zanderij. Hij begreep uitstekend waarom ik het konvooi op weg naar Pokigron had verlaten. Ik heb een enveloppe met 3.575 gulden bij me, bestemd voor consul-generaal Middellijn.

13:30 uur, Cayenne

Ben samen met Clyde van het consulaat-generaal van Suriname in Cayenne, per helikopter op weg naar Apatou. Na aankomst vanmorgen heb ik samen met Ken Middellijn en Clyde in Le Perigord geluncht. Deze vlucht van een uur over de jungle is weer even schitterend als altijd.

Bij aankomst vroegen we waar Johannes Amautan was. Hij was verderop bezig met ontbossen. Hij zou met een speedboot worden gehaald. Kosten: 40 dollar. De bosneger die het geld in ontvangst nam, hield de biljetten geruime tijd tegen het zonlicht om ze op echtheid te controleren.

Terwijl we in afwachting van Amautan stonden te praten, zag ik een jongen van ongeveer negentien jaar de heuvel afkomen. Ik wist meteen dat we met elkaar te maken zouden krijgen. Later stond hij ineens vlak bij me. ‘Ja, ik ben Surinamer,’ zei hij.

‘Ik ben hier al een jaar en heb sedertdien mijn moeder, die in Paramaribo is, niet meer gezien.’

‘Schrijf haar een brief en ik neem die voor je mee,’ zei ik. Later zag ik hem nog eens en zei: ‘Pak je rommeltje in. Je kunt nu met de helikopter mee en ik breng je terug naar Paramaribo.’ Hij heette André en was stomverbaasd. Ik probeerde hem te overtuigen mee te gaan, maar ik heb hem niet teruggezien. Daarop arriveerde niet Amautan zelf, maar diens vader, die begon te vloeken en tieren en riep dat zijn zoon niets met ons te maken mocht hebben. Er was geen oorlog in Apatou. Wie over vrede wilde praten, moest naar Langatabbetje gaan en niet naar hier. Bakra dit en bakra dat.139 Ik kon het natuurlijk niet verstaan maar Clyde vertelde: ‘Het is niet best.’ Intussen arriveerde de lokale dorpsgek, een man met Hulk-ogen (waarschijnlijk van de drugs) in een zwarte lange jas. Een Franse gendarme zei dat hij soms 's nachts om 03:00 uur begon te zingen, maar verder ongevaarlijk was. Het spook kwam soms vlak voor me staan, schreeuwde en zwaaide en ging tekeer.

Uiteindelijk arriveerde Johannes Amautan uit het bos in een gescheurde zwarte broek en op laarzen. Hij was heel anders dan toen ik hem de eerste keer ontmoette en hij meereisde naar Bouterse. Nu was hij rustig en aarzelend. Ik vroeg wat er allemaal was gebeurd. Er onstond een toeloop van mensen, welke leek op een kleine kroetoe.140 Twee Franse militairen, in groene korte broeken, met machinegeweren, stonden op de achtergrond.

‘De hele affaire heeft me bijna het leven gekost,’ begon Johannes Amautan. Nee, hij was niet geslagen, maar... Stilte. Daarna begon hij onmiddellijk over de kosten die hij had gehad. Hij had Ken Middellijn hierover geschreven en kreeg geen antwoord. Het ging om 3.500 frank. Clyde kwam tussenbeide en zei dat het bedrag meteen zou worden betaald, wat hij ook ter plekke heeft gedaan.

‘Ik heb niets verkeerds gedaan,’ aldus Amautan, ‘ook niet door met Bouterse te gaan praten. Hier circuleerden na mijn reis verhalen dat ik miljoenen van de bevelhebber zou hebben gekregen. In het bos wil men zijn naam niet horen. De hele rivier was van mening dat ik naar Paramaribo was gegaan om af te knikkeren.’ Hij ging naar binnen en kwam terug met een handtas en zette de bril op die hij in Paramaribo had gekocht. Hij haalde een papier te voorschijn en begon een verslag te lezen van wat hij tegen Bouterse had gezegd. ‘Ik zit hier namens

de granman Forster, de basja en het volk.141 Ik ben een proefkonijn. Daarom hoop ik dat ik mijn werk naar eer en geweten zal doen. Laat ons bidden. De granman gelooft niet dat u deze bakra naar Apatou hebt gestuurd [wo: ik dus], omdat u zoveel stamnegers hebt vermoord. Ik ben al een jaar uit Suriname weg. Suriname is groot en weinig bewoond. Toch zit ik hier, want er zijn teveel doden gevallen. Ik ben het eens met u [wo: Bouterse] dat we er een einde aan moeten maken. Ik heb hoop op onderhandelingen.’ Inmiddels was de scheldende vader weer dichterbij gekomen.

‘Ik ben de enige zoon,’ aldus Amautan, met een blik naar zijn pa. ‘Ik heb behalve een vader en moeder slechts zusters. Ik geef toe dat ik niet bang ben voor Bouterse, maar toch wil niemand nog dat ik mij met deze zaak bemoei. De oorlog wordt niet hier gevoerd. [wo: tegen mij] Wilt u onderhandelen, dan moet u naar Langatabbetje gaan.’ Het was duidelijk dat Johannes Amautan voor de galerij zat te spreken. Hij werd met de nodige bedreigingen onder druk gezet en dat geeft de terreur weer zoals deze momenteel in het Surinaamse bos heerst. De vader gaf op de valreep nog de goede raad niet meer naar Apatou te komen. In de ogen van Amautan zag ik de smeekbede: ‘Vraag me verder liever niets meer.’ Granman Forster kon ons niet ontvangen. Het smoesje: hij was ziek. Ik keek Amautan nog eens goed aan en dacht: nooit weer.

Teruggekeerd op Rochambeau moesten we ons bij de gendarmerie melden. De piloot vertelde dat dit nog nooit was gebeurd en het ergerde hem dan ook behoorlijk. ‘Dat zijn de infantiele pesterijen van de dst,’ antwoordde ik hem. Ken en Rudie wachtten ons op. Ken: ‘Nu weet de bevelhebber exact waar hij aan toe is. Zijn vredesmissie is dus afgewezen, het militaire offensief kan van start gaan.’

15 oktober 1987

Ik logeerde bij Ken Middellijn. In zijn woning was geen airconditioning, het was er veel te warm, en heb dus slecht geslapen. Hij vertelde hoe de notoire kolonel Van Tussenbroek samen met de Franse dst de door Brunswijk gegijzelde slm-piloten, Guno Illes, Orlando van Amson en kapitein John Adel had proberen te bewerken om naar Nederland uit te wijken: ‘Want in Suriname neemt Bouterse jullie gevangen, want jullie hebben strafbare feiten begaan.’ Van Tussenbroek zou voor visa voor Nederland zorgen samen met zijn compagnon in

duistere zaken consul-generaal Cecile van der Stelt. Serge van de dst bracht de drie onder in Hotel Montjoly. Maar de drie Surinamers kregen steeds meer argwaan. Van Tussenbroek belde dat een zekere Van Dijk (Brunswijk zelf) hen zou opbellen om te overleggen hoe zij samen het gekaapte toestel weer zouden kunnen opstarten. Vervolgens zijn de drie in een onbewaakt ogenblik in een taxi gesprongen en naar het consulaatgeneraal van Suriname gereden, waar ze verbleven tot hun papieren in orde waren. ‘En hup, ze waren terug in Suriname,’ aldus Ken. Niet alleen is die Van Tussenbroek een reuze smeerlap, de heren in Den Haag, die van zijn misdadige activiteiten jegens Suriname op de hoogte zijn, kan men minsten even schuldig beschouwen. Parlementariërs, vooral de types die Suriname in hun portefeuille hebben als Aarts, Knol en Weisglas, zou je uit de politiek moeten verwijderen omdat ze medeplichtig zijn aan deze misdaden.

Op weg naar Suriname

Michel Aboikoni vertelde dat zijn vader aan Bouterse een terrein had gevraagd om een cultuurcentrum te bouwen. De bevelhebber vroeg de toenmalige minister Koole en Henk Herrenberg om aan het verzoek te voldoen. Zij deden niets. Het gevraagde terrein ging naar een ander. Michels vader, de granman, voelde zich voor de gek gehouden.

Ik belde hoofdredacteur Morpurgo thuis. Mijn artikel was nog niet geplaatst: ‘Want de staf heeft nog tegen enkele passages bezwaar.’ Morpurgo moet voor mij op zijn tellen passen, want ik ga met het verhaal naar de Wereldomroep.

Kenneth Middellijn zou me mijn gemaakte kosten vergoeden, wat niet gebeurd is. Ik verloor opnieuw zeven dagen met deze ‘dringende missie’ naar Cayenne, omdat Bouterse wilde weten - uit de eerste hand - hoe Johannes Amautan was gevaren. Prima, maar ik heb alles weer zelf moeten betalen. Ken zond Clyde mee terug naar Paramaribo, want er zijn de nodige geldproblemen op het consulaat-generaal. In de auto merkte ik tegen Rudie Olivieira, die naast me zat, op: ‘Kijk, daar loopt een blanke huurling.’

Hij antwoordde: ‘U bent toch ook een huurling?’

‘Welnee, ik ben een gesjeesde dominee.’

16 oktober 1987

Paramaribo, Hotel Torarica

Om 05:30 uur opgestaan, want ik werd opgehaald om naar Amsterdam te vertrekken. Om 06:00 uur belde iemand van de

Sovjetambassade namens Bubnov, dat het toestel 24 uur vertraagd was.

Eindelijk is mijn Frequin-reportage verschenen.142 Marciano was er bezorgd over. ‘Heb je het met de bevelhebber afgestemd?’



illustratie

‘Nee, waarom zou ik? Nog nooit heb ik iets wat ik wilde schrijven, vooral omdat het hoog nodig was, met wie dan ook afgestemd. Bovendien heeft jouw bevelhebber zich na het Pokigron-incident, niet meer laten zien.’143

Wat nu ook, met een foto, in alle kranten staat, is dat Suriname een opsporingsbevel heeft uitgevaardigd om de beruchte kolonel Van Tussenbroek in zijn kraag te pakken. Diens rovertje en reizigertje-spel als adviseur van Brunswijk is nu dus definitief door contra's bevestigd.144

Morpurgo wilde eruit hebben dat ik vermeldde dat mejuffrouw Van Grunsven het land niet op een journalistenvisum, maar als sociaal-werkster was binnengekomen. Ook had hij aangedrongen om sergeant Doedel te wijzigen in de nvd.

Ik bezocht Igor Bubnov. Gisteren zat de Amerikaanse ambassadeur in de stoel waar ik in plaats nam. Bubnov is actief. Hij voorzag problemen met Suralco omdat de salarisschaal in Suriname te hoog is. Bubnov dacht dat Dirk Keijer de Surinaamse aluminiumindustrie zou kunnen overnemen: ‘If he has the guts to do it.’ Ook legde de ambassadeur zijn oor te luisteren over de mogelijkheid internationale financiering tot stand te brengen bij de aanleg van een nieuwe dam in Oost-Suriname. Het jaarlijkse diner van het corps diplomatique in Hotel Torarica kostte 140 dollar per person: ‘Because my Indian collegue said that we needed both white and red wines.’ Ik geloof dat Bubnov mij in diplomatieke kringen dikwijls ter sprake brengt, meer dan ik me bewust ben, en dan vertelt waar ik mee bezig

ben. De ambassadeur zat bij de installatie van nieuwe officieren van het leger naast Carlo Spier, dus vroeg hij: ‘Is het waar dat Oltmans in New York een persconferentie van Bouterse torpedeerde?’ Spier zou heel ernstig ja hebben geknikt.

Marciano Jessurun kwam naar het hotel. We hebben lang en indringend gesproken. Paramaribo is verdeeld tussen ‘radicalen’ (Bouterse, Herrenberg, Christopher, Jessurun) en de zogenaamde ‘oranjedassers’, die volgens Desi waarschijnlijk ook oranje onderbroeken dragen.145 De oranjedassers worden aangevoerd door Heidweiller, met Spier en Doedel in zijn kielzog. De radicalen willen selectief journalisten binnenlaten, de oranjedassers willen iedereen binnenlaten. ‘Wat Doedel heeft gedaan,’ zei Marciano, ‘is de publiciteit naar de nos en Van Grunsven toespelen, ten koste van het beleid van de bevelhebber. Ook Graanoogst is tijdens de trip naar Pokigron door Doedel genaaid. Met jouw artikel heb je ze allemaal klem gezet.’ Ik verduidelijkte: ‘Gecensureerd artikel.’

‘Als Graanoogst of wie dan ook met een brief aan De Ware Tijd komt,’ vervolgde Marciano, ‘dan zal ik antwoorden als een burger die ook in het konvooi zat. Ik zal schrijven beide stukken te hebben gelezen en dan weet je het verder wel.’

‘Ik weet niet wat anderen onder journalistiek bedrijven verstaan, maar voor mij betekent het gebeurtenissen zonder aanzien des persoons op een rij te zetten, en liefst zoveel mogelijk naar waarheid,’ zei ik.

Marciano was er zeker van dat Bouterse precies begreep wat er heeft gespeeld. De vraag is (en dat heb ik Bouterse ook gevraagd) wat hij eraan doet om herhaling te voorkomen.

Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik het het idee krijg dat commandant Graanoogst ook in het kamp der oranjedassers zit. Intussen werd op televisie de plechtigheid getoond waarbij sergeant Doedel tot luitenant werd beëdigd.

De Anton de Kom Universiteit heeft een boekje van 141 pagina's uitgegeven, geschreven door mijn vriendje Ben Scholtens, dat handelt over de eerste belangrijke vakbondsleider in Suriname, Louis Doedel. Omdat Louis zeer actief was, en dus een doorn in het oog van de koloniale autoriteiten, werd hij door Den Haag in 1937 opgesloten in de psychiatrische inrichting Wolffenbuttel, alwaar hij overleed.

17 oktober 1987

Soms hoor je belangwekkende details van de dames in de koffieshop. Mevrouw Shirley is bevriend met de Herrenbergs en gaat soms met hen vissen. Zij vertelde Herrenberg eens gevraagd te hebben waar de wrijving tussen hem en Harvey Naarendorp vandaan kwam. Henk had geantwoord: ‘Omdat Harvey als minister van Buitenlandse Zaken mij in 1983 als ambassadeur in Den Haag niet informeerde over de dood van vijftien personen in Paramaribo.’ Het gevolg was dat Henk, Carmen en hun kinderen in Den Haag ongeveer werden gemolesteerd. ‘Bouterse heeft geen vrienden,’ zei ze. ‘Kijk maar wat hij met Roy Horb heeft gedaan. Horb had zijn wapens al afgegeven. Hij liep in burger, maar hij was populair. Hij is gewoon vermoord omdat men muiterij in het leger verwachtte.’ Ik werd vroeg door de Javaanse lijfwacht van Chris opgehaald, maar omdat hij aan de late kant was, reed hij als een duivel met 140-150 kilometer per uur naar Zanderij. Ik heb nog even geknokt voor een behoorlijke plaats, want de vlucht naar Miami (van slm) zal weer een gebed zonder einde worden met een stop in Port-au-Prince.

Igor Bubnov is aan boord. Hij is op weg naar Washington. Hij had gehoord dat men ‘in literary circles’ mijn artikel over Frequin veroordeelde, omdat het werd uitgelegd als een aanval op ‘een zoon van Suriname, sergeant Doedel’. Bubnov noemde het ‘an outburst of anger’. Ik was mijn boekje te buiten gegaan ‘by lecturing Surinamers’. Bovendien zou ik alleen maar uit zijn op geld. Dit laatste was nogal belachelijk. Ik heb de afgelopen vier en een half jaar nagenoeg voor noppes gewerkt. Voor tien dagen op reis met het kro-team heb ik van Hilversum 2.500 gulden gekregen. Bubnov weet niet waar hij over praat en kletst de roddels na. En daar kunnen ze wat van in Paramaribo.

U.S. News & World Report vroeg zich af of Michail Gorbatsjov het falende Sovjetsysteem zal kunnen redden. ‘His objective is to make the Soviet economy more efficient and productive, not to repudiate Communism. How to decentralize economic power and provide enough freedom for creativity and innovation without undermining the monopoly of power held by the party and the ruling elite.’146

De Nederlandse pers heeft in dikke letters bekend gemaakt dat Suriname kolonel Van Tussenbroek zoekt. ‘Men’ gaat er blijkbaar vanuit in het vaderland dat de zaak een ‘verzinsel’

van Bouterse is en dat Nederland iets dergelijks niet doet. Hoe is het mogelijk? Het parlement is door de affaires Klaas de Jonge en Ronnie Brunswijk eveneens grotendeels heen geslapen. Bovendien wordt in Nederland uiteraard niets gepubliceerd over wat Van Tussenbroek werkelijk op zijn kerfstok heeft.



illustratie

18 oktober 1987

Miami, Florida

Ik slaap in het Airport Hotel. Halfhide ambassadeur van Suriname in Washington logeert hier ook. Henk Venoks zat eveneens in het toestel naar Miami. Hij zei mijn Frequin-artikel ‘niet leuk’ te vinden. Ik heb hem uitgelegd wat er wel was gebeurd en er ging hem kennelijk een licht op. ‘Ik ben meer macho dan jullie allemaal bij elkaar,’ zei ik, ‘want ik verstop me na dergelijke gebeurtenissen niet zoals Bouterse heeft gedaan, die met een mond vol tanden zat. I face the music met open vizier. Wanneer je vrienden bent of met elkaar samenwerkt, dan verstop je je niet als partner, zoals Bouterse deed, maar dan spreek je de zaken uit.’

Halfhide is er heilig van overtuigd dat de ndp bij de verkiezingen zeventien zetels zal veroveren. Om die reden heeft Bouterse misschien laten doorschemeren dat Jules Wijdenbosch dan president zou worden. Ik heb ten aanzien van deze optimistische voorspellingen ernstige twijfels. De stamneger in het vliegtuig, op weg naar zijn 81-jarige moeder in Miami, zei tegen me: ‘Alle ellende in ons land is te wijten aan één man.’ Dat is dus beslist niet waar. Dankzij Bouterse is er nog altijd geen bloedbad of burgeroorlog in dit land, dat als onafhankelijke staat nu leert lopen.

Ik heb trouwens tot middernacht doorgebracht in Club Bath in Coral Gables, mijn vaste stop in Miami.

Ik ben diep geschokt dat er in Burkina Faso weer eens een staatsgreep heeft plaats gehad en de president van het land, kapitein der parachutisten Thomas Sankara, met andere autoriteiten werd geëxecuteerd. Zijn eigen adviseur, kapitein Blaise Compaoré voerde de nieuwe staatsgreep uit. Sankara was de regeringsleider, die in camouflage-uniform en een pistool op

de heup, een bezoek bracht aan president François Mitterrand in het Elysée. Ik heb deze nogal aantrekkelijke kerel enige tijd gevolgd. Hij was een 38-jarige para en gaf bijvoorbeeld alle ministers opdracht voortaan economy class te vliegen. Hij deed de dure regeringsauto's van zijn voorgangers van de hand en benoemde drie vrouwen tot minister. Hij bestreed prostitutie, sloot nachtclubs en haalde bedelaars van de straten. Afschuwelijk dat hij op die wijze eindigde.



illustratie

Opvallend is dat de vriend van Bouterse, president Jerry Rawlings van Ghana, zijn vriend Sankara postuum de hoogste onderscheiding van zijn land heeft verleend. Rawlings zond een delegatie van de nieuwe bewindhebber onverrichter zake naar huis.

Ik ontmoette Stephanus Dendoe, de contactman van Bouterse en Christopher in Florida. Aardige kerel, zwart, sportief. Hij gaf me als afgesproken de duizend dollar, die Chris me hier zou laten overhandigen.

Miami - Washington DC

Er is een document boven water gekomen dat Freud in 1915 heeft geschreven en waarin hij stelde ‘that anxiety, paranoia and other mental disorders each embody modes of behavior that were once adaptive for the human species in the stages of evolution before and during the Ice Age.’ In een brief in 1919 aan Lou Andreas-Salomé schreef Freud de analyse nooit geschreven te hebben. Nu is deze boven water gekomen. Freuds breuk met Carl Jung en Alfred Adler vervulde hem met de angst dat de inzichten van zijn voormalige vrienden de overhand zouden hebben op die van hem ‘in a way thus murdering his vision of psycho-analysis.’147 Kans op keet tussen vrienden is een gegeven, waar je gedurende je levensparcours niet onderuit komt, want vooral de vrienden die je in je jonge jaren leerde kennen, meanderen maar al te dikwijls via andere routes naar hoge leeftijden. Je herkent ze niet meer. Toch blijft het voor me onbegrijpelijk dat intelligente wetenschappers even gemakkelijk met elkaar over straat rollen als andere minder snuggere leden van ‘de kudde’.



illustratie

Mijn vriend Randy Shilts heeft een pil van meer dan zeshonderd pagina's over de aids-epidemie geschreven onder de titel: And the Band Played On.148 Vele jaren geleden, toen hij in San Francisco het allereerste radio programma voor gays maakte, nam ik contact met hem op en schreef een interview met hem voor de Nieuwe Revu. Nu publiceerde Randy waarschijnlijk een bestseller.149

Washington DC

Ambassadeur Herrenberg haalde ons op met een auto van de ambassade en een chauffeur van National Airport. Hij en ambassadeur Arnold Halfhide gingen achterin zitten; ik zat voor. We reden naar de residentie in Maryland. Het was een prachtig huis. Ik ging meteen in conclaaf met Herrenberg en zette exact uiteen wat er allemaal was gebeurd, inbegrepen de intriges van Doedel en om die reden mijn artikel in De Ware Tijd.

Vervolgens planden we de bezoeken van Dirk Keijer en Dewi Sukarno aan Suriname. Ik belde Kartika Sukarno in Boston, waar zij studeert. Herrenberg wilde ook met haar spreken, wat ik probeerde in te leiden. Wellicht komt zij met haar moeder mee. Ik dineerde met mijn voormalige lezingenmanager Barbara Applegate in het Empress Restaurant, vlak bij het Washington Hilton. Zij is nu 72 jaar, haar moeder in Florida 95. Zij vertelde dat onze gezamenlijke kennis, de voormalige journalist van The New York Times Arnold Brackman met kerstmis was overleden. Hij werd een Indonesië-specialist genoemd omdat hij indertijd tijdens de politionele acties in Indonesië was. Hij haatte Sukarno en vooral de pki en was een fervent verdediger van het fascistische Suharto-regime. Het is altijd buitengewoon plezierig Barbara terug te zien, die sedert 1958 mijn lezingen heeft verzorgd.

19 oktober 1987

‘A mind is a terrible thing to waste,’ aldus een advertentie op televisie waarbij donaties worden gevraagd voor het Negro Educational Fund.

In Club Bath circuleren nu folders over aids met aanwijzingen wat vooral niet te doen.150

Het vermaledijde Kremlin heeft besloten de achterstallige 197 miljoen dollar aan de vn onmiddellijk over te maken. De vs is niet minder dan 414,2 miljoen schuldig en laat dit bedrag rustig verder bungelen, terwijl ze intussen de grootste bek opzetten in New York.151

In de Miami Herald wordt een aanval van vicepresident Carlos Rafael Rodriguez van Cuba op het Sovjetblad New Times vermeld.152 De Sovjetjournalist V. Chirkov had scherpe kritiek geuit op het economische beleid van Fidel, kritiek die Rodriguez aan de hand van een berg statistieken pareerde. Eigenlijk wordt onderbelicht hoe de Amerikaanse politiek al die jaren de Sovjets, en ook de Cubanen, dwong om een belangrijk deel van het nationale inkomen te besteden aan de verdediging, omdat beide landen al decennia lang moeten leven onder dreiging van het Amerikaanse militarisme. Cuba heeft immers in de Varkensbaai al een Amerikaanse quasi-invasie moeten afslaan.

Washington - Boston

Henk Herrenberg vond mijn Frequin-artikel ‘very honest and straightforward, precies zoals je bent’. Hij zal onderzoeken wat er allemaal is gebeurd. Hij reisde vanmorgen al vroeg af naar Miami.

Ook Time publiceerde een reportage over Thomas Sankara van Burkina Faso, het voormalige Opper Volta, dat hij deze Afrikaanse naam gaf. Hij liet er zich op voorstaan met 450 dollar per maand de laagst betaalde regeringsleider in de wereld te zijn. Zonde van die man.

Boston

Ik kocht Harvard-hemdjes voor Peter en een paar dingen voor mezelf in de Harvard-winkel. Wat hier aan beautiful guys rondloopt, houd je niet voor mogelijk.

Ik had een ontmoeting van enkele uren met Kartika Sukarno, met Boston cream pie en thee. Zij is een ernstige jonge dame, die me in een aantal opzichten aan haar moeder herinnert. Ze vroeg direct naar Peter en herinnerde zich hem uitstekend, zowel uit ontmoetingen met hem in Parijs als uit Gland aan het meer van Genève. Eigenlijk doet ze mij in geen enkel opzicht

denken aan Bung Karno. Ze heeft veel zin om mee naar Suriname te gaan. ‘Are there nice boys,’ vroeg ze.

‘Not as nice as here in Boston,’ heb ik gezegd. Ze zei nog nooit met een Indonesiër naar bed te zijn geweest. We spraken heel open over seks. Drie van haar Franse vrienden zijn aan aids overleden.

Zij vertelde over de tijd dat ze met Dewi in Djakarta woonde. Men scheen te twijfelen aan haar belangstelling voor Indonesië. ‘Do you still have my drawing of Bapak's Palace, I made for you in Switzerland when I was young? I want to prove that am genuinely interested in the past of my father.’ Toen Suharto zijn voorganger Bung Karno tot Held van de Revolutie had verklaard, werden Dewi en zij niet naar het paleis uitgenodigd om de plechtigheid bij te wonen, wat haar erg had gekwetst. ‘My mother is still very beautiful. She does not use eye-lashes anymore.’

Kartika is nu twintig jaar en hangt aan mijn lippen wanneer ik over haar vader vertel. Ik biechtte op dat ik het een emotionele ervaring vond een vliegtuig naar Boston te nemen om de dochter van een man te ontmoeten, die ik redelijk goed heb gekend, terwijl zij hem zelfs nooit in levende lijve had ontmoet.

20 oktober 1987

New York

Wall Street is ingestort. Heel wat mensen ‘go bananas’ zeggen de media. Het zat er dik in dat dit vroeg of laat zou gebeuren. Het is misschien gunstig voor de prijs van mijn goud. Ik belde Kartika in Boston. Ze zei: ‘Can you imagine, while we were having tea the stock market crashed?’

De celliste Jacqueline du Pré is overleden. Zij speelde prachtig. Edward Witten van Princeton wordt beschouwd als een van de meest prominente fysici van vandaag. Hij bedacht een unificatietheorie voor de verschillende snaartheorieën: ‘Which does away with the familiar image of the universe composed of billiard-ball-like particles pushed and pulled by familiar forces like gravity and electricity. They have learned how nuclear, gravitational and electromagnetic forces mold these particles into molecules and galaxies.’ En dan komt het: ‘Nobody knows why, among other things, there should be electronics at all, or why particles are a “weak” force that accounts for radio activity, the spontaneous disintegration of the nucleus that results in the emission of energy.’153

The Wall Street Journal verwacht niet dat de val van de beurs, als in 1929, een nieuwe ‘grote economische depressie’ zal veroorzaken. Gisteren daalden de koersen met 22,62 procent.154 De New York Post meldt dat het huwelijk van prins Charles en Diana - na zes jaar - op de klippen is gelopen.

Ik nam de helikopter aan de East Side naar jfk voor de vlucht met twa naar Amsterdam.

Felicity Barringer schrijft dat in Moskou de politieke dissident Vladimir Titov, uit de psychiatrische kliniek waar hij werd verpleegd, is vrijgelaten. Hij vertelde haar zijn verhaal. Hij zei - als vijand van de staat - te zijn platgespoten. In die sector heeft Gorbatsjov nog geen tijd gehad veranderingen door te voeren.155

Verder lees ik een opmerkelijk artikel van de oud-ministers Cyrus Vance (Buitenlandse Zaken) en Elliot Richardson (Defensie), die bepleiten dat de vs niet alleen en op eigen houtje in het Nabije Oosten moeten optreden, maar dat de taken om de vrede te bewaken bij de Verenigde Naties rusten en ook door die organisatie behoren te worden gehandhaafd. Washington als ‘wereld-politieman’ is een onding. Bovendien, de ussr mag problemen hebben, de militaire kracht van de Sovjet Unie is intact.156



illustratie

OMNI publiceerde een gesprek met de beroemde arts Robert Gale, die ruggenmerg transplanteert en die de Sovjets in Tsjernobyl onmiddellijk te hulp is gekomen na de noodlottige atoomexplosie in 1986.157

Een hartverscheurend verhaal. De jonge brandweerlieden die te hulp snelden, wisten meestal niet dat het om dodelijke atoomstraling ging. En al hadden zij het geweten, men moest de reactorbrand proberen te stuiten, want drie andere reactoren liepen gevaar eveneens te ontploffen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums