Memoires 1987-B

[p. 150]

New York

1 oktober 1987

Barbizon Golden Tulip

Na aankomst op luchthaven jfk, belde ik meteen ambassadeur Henk Herrenberg die als altijd begon met: ‘Welkom.’ Ik nam de helikopter naar Manhattan, gevolgd door Frequin en Colson, en haastte me naar de Permanente Vertegenwoordiging van Suriname waar een groot gezelschap aan de dis zat met de zaakgelastigde bij de vn, Werner Vreedzaam als gastheer. Hij sprak veel en luid, maar legde geen overmatige intelligentie aan de dag.

Met Herrenberg en sergeant Doedel, de voorlichtingsman uit Paramaribo, besprak ik hoe het kro-team gelegenheid zou krijgen om Desi te filmen. Janny Groen (de Volkskrant) en andere collega's zaten ook achter de bevelhebber aan. ‘We laten ons niet verder door de Nederlandse pers provoceren. De bevelhebber is hier niet om in te gaan op allerlei kwaadsprekerij in Nederlandse media,’ aldus Herrenberg.

Reagan zond een rapport naar het Congres, waarin gesteld wordt dat de tegen Zuid-Afrika ingestelde sancties om tot een verandering van de apartheidspolitiek te komen hun doel hebben gemist.¹¹⁹ Het is nog maar de vraag of dat waar is. Wanneer de blokkade van Zuid-Afrika langer doorgaat, zullen de gevolgen niet uit kunnen blijven. Maar Afrikaners zijn langzamerhand ook vindingrijk geworden in het omzeilen van sancties. Er zijn 195.099 stemgerechtigden in Suriname. Er is gisteren voor het eerst in de geschiedenis van het land bij referendum gestemd over de nieuwe grondwet. Voor een militaire dictatuur is het geen geringe prestatie dat het al zeven jaar na het overnemen van de macht door militairen zover is gekomen. In het tijdschrift The Sciences schrijft Melvin Konner over de controverse over het beroemde boek Coming of Age in Samoa van Margaret Mead.¹²⁰ ‘Aggression and competition were virtually non-existent,’ schreef Mead over de mensen op Samoa. Er zou ook geen ‘stifling repression of sex and romance’ op

119 The New York Times, 30 september 1987, Neal Lewis.

120 The Sciences, september/oktober 1987. Margaret Mead, Coming of Age in Samoa, William Morrow, New York, 1928.

[p. 151]

Somoa zijn. ‘Free love was the norm.’ Men dient te bedenken dat dit het resultaat was van haar allereerste antropologische praktijkstudie, nadat ze als jonge vrouwelijke antropologe in 1925 vanuit New York naar de Stille Zuidzee was vertrokken. Ik denk dat Margaret als Amerikaanse uit Manhattan tussen de bewoners van Somoa een cultuurshock heeft ervaren. Het was haar eerste verkenning van een andere wereld. Een halve eeuw later komen de bewoners van Somoa bij Derek Freeman totaal anders over. Hij schreef The Making and Unmaking of an Antropological Myth, als antwoord op de bevindingen van Mead.¹²¹ Het is waarschijnlijk waar dat deze mensen nu veel meer leven zoals in de rest van de wereld gedaan wordt. Voor Indonesië geldt immers hetzelfde. Zelfs in 1956, toen ik voor het eerst in Djakarta opdook, werd ik gegrepen door het contrast op vrijwel alle niveaus tussen onze Westerse wereld en Azië.

Ik belde Christopher in Paramaribo, die zei ‘het geen overbodige luxe te vinden’ als ik opnieuw naar Cayenne zou gaan. De toegezegde delegatie van zeven bosnegers naar Suriname was nog steeds niet gearriveerd. Hij verwacht dat ik uit New York ‘met de baas’ meevlieg ‘en dan zie ik je maandag’.

Eduardus Halim kwam naar het hotel waar we samen hebben gegeten. Hij zou graag eens een recital geven in Amsterdam.

121 Derek Freeman, Margaret Mead and Samoa: The Making and Unmaking of an Anthropological Myth, Harvard University Press. Cambridge, 1983.

2 oktober 1987

The New York Times meldt dat 93,8 procent van de stemgerechtigden in Suriname akkoord gaat met de nieuwe grondwet. Drie procent stemde tegen. Nu zullen 25 november de algemene verkiezingen volgen.

Desi Bouterse is inmiddels in New York gearriveerd en logeert als altijd in het Hyatt. Ik kreeg van de Surinaamse missie een ticket voor een stoel, geserveerd voor diplomaten, om in de Algemene Vergadering naar Bouta's rede te kunnen luisteren. Na afloop ben ik hem even gaan groeten.

Terug in het hotel hoorde ik van Frequin dat hij al kans had gezien de bevelhebber op de valreep vijf vragen te stellen die vanavond nog in Brandpunt werden vertoond. Typisch Frequin. Hij had eveneens gevraagd of hij mee mocht naar Suriname, in plaats van dit aan mij over te laten, zoals afgesproken. Desi had geantwoord dat hij dit niet wist en dat anderen hierover beslisten. Slim. Het gevolg is nervositeit bij Frequin of hij wel mee kan. Hij wilde naar een Surinaamse receptie gaan om verder te

[p. 152]

lobbyen. Ik raadde hem dit af, en zei: ‘In dit soort zaken is het de kunst rustig te wachten en ze naar jou toe te laten komen. Ik heb het al afgesproken, dus houd je rustig.’

3 oktober 1987

Willibrord Frequin is in paniek. De hele Nederlandse pers hier schijnt te zijn uitgenodigd voor een gesprek met Bouterse. Dit is tegen de afspraak van exclusiviteit voor de kro, maar er zijn een aantal Surinamers rond Bouterse, als gebruikelijk, tegen. Net zoals deze personen er tegen zijn dat de bevelhebber en ik soms de koppen bij elkaar steken, en plannen maken. ‘Ik wil weten,’ aldus Frequin, ‘of we exclusief meegaan naar Suriname, want anders ga ik nu terug naar Hilversum.’ Ik adviseerde hem rustig te blijven en met sergeant Doedel te onderhandelen. Maar ik denk er overigens zelf ook over te vertrekken, want ze doen gewoon niet wat is overeengekomen. Desi's voornaamste probleem, is dat hij geen kans ziet de mensen om hem heen te disciplineren. In dit opzicht doet Suharto het anders. Maar hij is dan ook een echte dictator. Ik belde Herrenberg die, toen hij hoorde en constateerde dat er inderdaad afspraken waren geschonden, zei: ‘Dan ga ik nu naar Algerije.’ ‘Henk, je bent meer nodig dan ooit onder deze idioten,’ reageerde ik.

Ik besloot naar Doedel te gaan, waar Frequin al was gearriveerd. Een pr-bureau had inderdaad alle in de vs gestationeerde Nederlandse journalisten uitgenodigd om Bouterse te ontmoeten. Het lag dus iets anders. De omgeving van Bouterse wist niet dat dit bureau was ingeschakeld. Intussen had de nos-televisie bedongen dat minister Henk Heidweiller morgen nog naar Hilversum zou vliegen om in Het Capitool op te treden. Correctie: dit was het moment dat Herrenberg dreigde met afreizen naar Algerije. In het Hyatt was iedereen bijeen, Bouterse, Doedel, Atta Mungra, Halfhide, Venoks, Herrenberg, Vreedzaam en de ingehuurde Amerikaanse pr-man. Sergeant Doedel kwam me halen.

Desi legde uit dat er een probleem was gerezen omdat ambassadeur Halfhide een pr-bureau in de arm had genomen, terwijl hij zelf afspraken met ons had.

Ik antwoordde: ‘Zeven dagen geleden hebt u in Paramaribo Nederlandse journalisten “ellendelingen” genoemd en dan zou u nu met diezelfde mensen zoete broodjes zitten te bakken? Ik denk niet dat dit zinvol is, ook niet in uw belang. En bovendien maakten wij andere plannen met u voor een exclusief interview met de kro.’ Tot tweemaal toe mengde minister

[p. 153]

Heidweiller zich in het gesprek, met de suggestie dat de kro de exclusiviteit voor televisie kon behouden, terwijl tegelijkertijd de schrijvende pers met de bevelhebber zou kunnen spreken. Opnieuw reageerde ik (ik had Heidweiller al ingefluisterd dat dit onacceptabel was) dat het ‘nieuws’ dan via de kranten eerder in Nederland zou zijn dan via de film van Frequin.

Ambassadeur Halfhide ging heel ver. Hij zei Nederlandse journalisten toezeggingen te hebben gedaan. Wanneer die niet zouden worden nagekomen, zou zijn geloofwaardigheid op straat liggen. Tegen Bouterse zei de ambassadeur: ‘U laat mij nu vallen omdat u een afspraak met Oltmans maakte waar ik niets van wist.’ Herrenberg was inmiddels binnengekomen en intervenieerde heel plezierig door tegen Halfhide te zeggen: ‘U hebt uw toezeggingen anders niet aan het kabinet van de bevelhebber kenbaar gemaakt.’ Halfhide antwoordde dat hem was opgedragen het bezoek van Bouterse aan de vs te coördineren. Waarop de Amerikaan, door Halfhide ingehuurd, een tirade begon over hoe hard hij aan de zaak had gewerkt en, namens Suriname, toezeggingen had gedaan aan plaatselijke persvertegenwoordigers in New York, zoals aan een zekere Henk Dam.¹²²

‘I am now 35 years in this business - I know how the Dutch press deals with Surinam. Nobody ever heard of a journalist Dam in New York. I have brought in this same hotel editor in chiefs (Spoor) and top interviewers (Jouke Mulder) from Amsterdam to speak to the commander. It is not right to expose him at this point to members, who supposedly work for the Dutch press and to gamble on what they will do with their information,’ antwoordde ik de Amerikaan. Hij werd hierdoor aggressief. ‘I am not fighting you,’ begon hij, ‘but I protest your use of the word “second raters”.’

‘Sorry, but I know this profession, I know what kind of people try to infiltrate the profession and cooperate in secret with intelligence services, for which the United States is notorious. The same happens in Holland. Screening is necessary, because why let infiltrators have a field-day because you, as a public relations specialist, know nothing of Surinam where a guerrilla war is going on, engineered in Holland - and may be the United States - and commander Bouterse will be once more portrayed as a monster as the result of amateurism.’ Iedereen zweeg, want zo wordt er nooit in de omgeving van Bouterse in het bijzijn van iedereen gesproken. De bevelhebber zou beslissen.

122 Zie bijlage 28.

[p. 154]

Desi won tijd door ambassadeur Halfhide het hele verhaal, wat hij dus uitstekend had verstaan, eerst te laten ‘vertalen’. Daarop zei hij dankbaar te zijn voor wat het pr-bureau allemaal had gedaan. Zij moesten zeker met hun werk doorgaan. ‘Maar,’ aldus Desi, ‘nu we de persconferentie hebben laten vallen, vervallen ook de gemaakte afspraken met individuele journalisten. Om politieke redenen is het op dit moment niet opportuun dat ik Nederlandse journalisten ontmoet. Die gesprekken laat ik aan minister Henk Heidweiller over.’

Ik weet dat ik honderd procent juist handelde, ook al toonde ik me emotioneel over de zaak. Ik wees erop dat in Suriname een revolutie aan de gang was, waar de Amerikaan begrijpelijkerwijs niets van wist, dat de kro-televisie me ook geen moer kon schelen, maar dat op dit moment het enige wat me aanging de vraag was hoe Bouterse het beste beschermd kon worden tegen journalisten die alleen de klok hadden horen luiden en mooie sier wensten te maken door met modder te gooien en smerige verhalen schrijven. ‘He needs to be protected against scum that parades as “journalists”. They only come here to slander the man even more.’ Daar zaten alle toppers uit Suriname bij, van minister Heidweiller, een hoop ambassadeurs, tot en met de lagere goden toe. Ik dacht: misschien is het wel eens goed dat zijn protective shield ook eens hoort hoe je zo'n varkentje wast. Maar hierna zweeg ik om te voorkomen dat het zijn effect zou missen. Het gevecht was al gewonnen.

Hierop volgde een discussie of het wel raadzaam was minister Heidweiller naar Hilversum te laten reizen: ‘op het matje geroepen door nos-televisie.’ Herrenberg maakte een gebaar met zijn hand alsof hij naar zijn lul greep. Heidje wilde zelfs weglopen, maar Herrenberg hield voet bij stuk en vroeg sergeant Doedel (de voorlichter) meteen een besluit te nemen. Tezelfdertijd liep de discussie zodanig hoog op tussen de heren onder elkaar, dat Herrenberg me naar buiten nam om te voorkomen dat ik hier verder getuige van zou zijn. Ik had zelf moeten weggaan. Jammer dat ik dit niet deed, maar het was zeker spannend om een kijkje in de Paramaribose keuken te krijgen. Desi is degene die bij dergelijke discussies gewoon het minste zegt. Wat hij werkelijk denkt, houdt hij voor zich.

Ik nam een hapje met Willibrord Frequin, die weer helemaal gerustgesteld was. Hij had het bijzonder pijnlijk gevonden als Het Journaal had kunnen filmen en hij met lege handen zat. Later sprak ik nog even met Werner Vreedzaam, de zaakgelastigde bij de vn, die opmerkte: ‘U had in die discussie in de suite van Bouterse volkomen gelijk.’

[p. 155]

Een Amerikaanse senator kwam Bouterse een Amerikaanse vlag aanbieden. Waarom? Ook een delegatie van zes man uit Colombia zat te wachten om te worden binnen gelaten. Henk Herrenberg stelde me aan hen voor.

Alex Kagan, de zwager van de pianist Volodja Feltsman, vertelde dat toen Volodja en Anja eindelijk de ussr mochten verlaten door directe druk van minister George Shultz, de Amerikaanse ambassadeur in Wenen hen een persoonlijke brief van Ronald Reagan overhandigde met een uitnodiging om een recital op het Witte Huis te komen geven. Dit concert vond 27 september plaats. Anja zat naast Nancy. ‘Am I dreaming,’ had zij tegen zichzelf gezegd. Er was jammer genoeg geen video-opname van gemaakt.

4 oktober 1987

Helen Suzman, lid van het parlement voor de Progressive Federal Party (fdp) in Zuid-Afrika, geeft vanmorgen een absoluut correcte analyse inzake dat land: ‘Sanctions Won't End Apartheid.’¹²³ Zij constateert dat in het uit uitsluitend blanken bestaande Huis van Vergadering, bij de verkiezingen in mei de macht sterk naar rechts verschoven is, doordat er veel nadruk is gelegd op de bescherming van de veiligheid van de blanke minderheid. De sancties hebben volgens haar niet alleen voor Zuid-Afrika, maar ook voor de landen daaromheen een grotere werkloosheid tot gevolg. De voorstanders van de sancties verwachten dat die werkloosheid zal leiden tot een revolutie die de apartheid zal beeindigen. Suzman verwacht daar juist meer onderdrukking en een versterking van de apartheid van. Volgens haar is de oplossing juist om de binnenlandse economie van het land te versterken. Alle positieve ontwikkelingen de afgelopen tien jaar, komen volgens haar voort uit de economische vooruitgang. Landen die van het apartheidssyteem afwillen, moeten daarom juist de economie stimuleren, want daar profiteren ook de zwarten van, meent Suzman.

Ik sprak vanmorgen met Henk Herrenberg in het Hyatt. Nadat ik was vertrokken, had Bouterse tegen alle aanwezigen gezegd: ‘Het is goed om een beetje een felle discussie te hebben en tegenovergestelde meningen. Dat wil ik graag.’ Ze hebben met vereende krachten voorkomen dat Heidje de nos-televisie op haar wenken zou bedienen door naar Amsterdam te vliegen. Ik had Desi een kopie van de brief van Hartini Sukarno over een bezoek aan Suriname gegeven, die hij aan Herrenberg had

123 The New York Times, 4 oktober 1987.

[p. 156]

laten lezen. Kees Colson moet om 10:00 uur met de camera's en alle bagage in de lobby van het Hyatt zijn, want die zaken vertrekken eerst naar het speciale toestel van Bouterse. Frequin en ik zijn gevraagd om 12:30 uur te komen voor de rit in de stoet auto's naar het vliegveld. Ik liet Frequin dit weten. Hij was gigantisch opgelucht dat het nu toch echt ging gebeuren, alleen wij, zoals ik had toegezegd.

Aart van der Want vertelde dat Harry van Wijnen een artikel over Anton Constandse in nrc Handelsblad had geschreven en ook aan diens bekend geworden oud-leerlingen had gerefereerd. Hij had iedereen genoemd, behalve mij.¹²⁴ Terwijl ik juist tot het einde van zijn leven bevriend bleef met Constandse, zoals ook uit mijn dagboek is gebleken. Bovendien gaf hij me voor zijn dood als laatste opdracht mee, Luns te ontmaskeren als bedrieger.¹²⁵ Ook zou op het nos-Journaal gisteren bekend zijn gemaakt, dat ik een persconferentie van Desi Bouterse zou hebben gestopt. Gelul.

Om 13:00 uur was ik in de flat van Volodja en Anja Feltsman. Hij speelde de Variations symphoniques van Franck, toen ik uit de lift kwam. Hij zat in bloot bovenlijf te spelen. We omhelsden elkaar en zijn in een restaurant gaan eten. Het was onze goede vriend Willem baron Bentinck van Schoonheten, die hem op de Nederlandse ambassade in Moskou zijn visum voor Israël overhandigde. Hij had nog speciaal een verzoek ingediend om op een Sovjetpaspoort het land te kunnen verlaten. Na een week kwam het antwoord: geen sprake van. Zoveel is er dus nog niet veranderd sinds Gorbatsjov.

Volodja bevestigde dat zijn redding was bewerkstelligd door minister Shultz in naam van Reagan. Ambassadeur Hartman had stijl, maar diens opvolger Matlock was een proletariër, die eruitzag als een Russische apparatsjik. ‘I rather like Mikhail Gorbachev,’ zei hij, ‘but we will have to wait two or three years more and see what happens.’ Dirigent Zubin Mehta had hem gebeld dat hij zou worden uitgenodigd in Israël te komen spelen. Hij zal zelfs in april 1988 ook weer in Moskou optreden. Gennadi Gerasimov had gelogen op een persconferentie dat hij de ussr niet mocht verlaten, omdat iemand in Feltsmans familie daar bezwaar tegen had gemaakt. Volodja had de verklaring van Gerasimov publiekelijk een leugen genoemd en er volgde een correctie. Hij vertelde dat Volodja Molchanov nu zijn eigen televisieprogramma heeft en dat hij uitstekende dingen deed. Toen Volodja en Anja naar het buitenland ver-

124 nrc Handelsblad, 26 september 1987.

125 Dit zou pas in 1997 lukken.

[p. 157]

trokken, nam Molchanov geen afscheid omdat hij het zich onder de omstandigheden niet kon permitteren met Feltsman gezien te worden. Ook onder het Gorbatsjov wordt een verzoek om het land te verlaten nog steeds gezien als landverraad.

Arbatov had hem eens tijdens een recital in Spaso House (de Amerikaanse ambassade in Moskou) aangemoedigd vol te houden en hem verzekerd dat het moment zou komen dat hij weg kon. ‘Arbatov,’ aldus Volodja, ‘is het type man wiens gedrag zich aanpast aan de gewijzigde politieke verhoudingen.’¹²⁶ Feltsman was van mening dat Gorbatsjov aan de jonge Duitse vlieger een paar miljoen dollar had moeten geven, want het was Rust die hem de gelegenheid geboden had grote schoonmaak te houden in de Sovjetstrijdkrachten en zich te ontdoen van een aantal militaire tegenstanders.

Volodja Feltsman ontvangt 80.000 dollar per jaar om een dag in de week pianolessen te geven in een College upstate New York. Ze hebben een auto gekocht. Hij heeft een kindermeisje om zijn zoontje te verzorgen. Ze wonen in een heerlijk appartement met twee badkamers aan de East Side. Ik herinner me de twee kamertjes in Moskou nog maar al te goed, tegenover de Molchanovs.

Reform heet de eerste stap in Zuid-Afrika om tot verdeling van de macht met de zwarte meerderheid te komen. President Botha en het kabinet schijnen hiertoe besloten te hebben. Mangosuthu Buthelezi heeft in een reactie gezegd: ‘History moves in great strides, then pauses to consolidate, and moves on again. The white man is now on the threshold of being taught by history to cease relying on force.’ Er hangen veranderingen in de lucht in Zuid-Afrika. Het wordt tijd terug te gaan.¹²⁷

Scientific American schrijft dat de gevlekte bosuil, die in het westen van de Verenigde Staten voorkomt, bezig is uit te sterven. Naar schatting zouden er nog tweeduizend van deze dieren zijn. Door het kappen van bossen worden de leefgebieden voor deze vogels steeds kleiner. ‘Each breeding pair needs between 1.000 and 4.000 acres of undisturbed old-growth forest,’ aldus het blad.¹²⁸

126 Daar ben ik het niet mee eens.

127 Newsweek, 5 oktober 1987.

128 Scientific American, oktober 1987.

5 oktober 1987

Ik sprak met Frans Peeters van Het Parool. Hij vertelde dat Henk Heidweiller in Trouw had gezegd, dat ik als adviseur van Desi Bouterse optrad. Het lijkt een beetje op wraak dat hij niet

[p. 158]

naar Hilversum mocht om in Het Capitool op te treden. Ik belde Trouw en vroeg waarom de schrijver van het stukje, die zich in New York schijnt te bevinden, niet met mij heeft gesproken voordat hij het artikel instuurde. Men zou het hem doorgeven.

Frans Peeters, die ik een kopie had gestuurd van mijn stunt om Hans van den Broek de quasi ontslagbrief van Cecile van der Stelt in Cayenne te doen toekomen, had het ministerie van Buitenlandse Zaken gevraagd of zij inderdaad ontslag had genomen. Dit werd ontkend. Daarop heeft hij mijn nepbrief voorgelezen. Men zei die niet te kennen. Frans wilde weten of ik haar handtekening via een trucje had overgenomen, evenals haar postpapier. Ik vertelde nogmaals dit papier in de lade van mijn hotelkamer te hebben gevonden. Ik verhaalde wat er was gebeurd aan Willibrord Frequin. ‘Eerste klas stunt,’ was zijn reactie. Ik adviseerde Frequin het nieuwe boek van Bob Woodward mee te nemen als cadeautje voor Marciano Jessurun, met wie we in Suriname zullen samenwerken.

Luchthaven JFK, aan boord van het vliegtuig van Bouterse

Terwijl de televisiecrew in de Economy Section zit, ben ik ingedeeld in het eerste klasse compartiment en zit naast minister Henk Heidweiller, direct achter bevelhebber Bouterse. Ik fluisterde Desi meteen in zijn oor dat ik met Dewi Sukarno al contact had gehad over een mogelijk bezoek aan Suriname. Eerst zat Atta Mungra naast hem, maar later vroeg Atta of ik bij Bouterse wilde gaan zitten.

‘Waar ik van onder de indruk ben,’ zei hij, ‘is dat we een mijlpaal in de Surinaamse geschiedenis hebben bereikt. Lang niet iedereen is hiervan doordrongen, ook in Suriname zelf niet. We hoeven onszelf niet op de borst te slaan dat we dit met Arron en de anderen hebben bereikt. Maar dan staat toch in De Telegraaf van 2 oktober een artikel van mijnheer Burlage dat er door een topper van de mps aan dat blad is gezegd dat er met onze verkiezingen is geknoeid. Terwijl we dus een geweldig succes boekten en er een enorme opkomst was, worden in deze krant de meest venijnige dingen geschreven. Ze gooien een splijtzwam tussen de mps en ons. Dat vind ik nu intens gemeen.’ Ik vertelde hem wat voor smerige krant De Telegraaf feitelijk is, terwijl vrijwel geen hond in Nederland in de smiezen heeft hoe dit soort zaken in elkaar zit.

Sergeant Doedel vertelde Frequin, Colson en mij dat de Amerikaanse pr-adviseur zich na mijn vertrek uit de kamer van Bouterse had uitgesloofd, en dat dit het directe gevolg was van

[p. 159]

mijn uitval dat hij zich bezighield met zaken waar hij niets van wist of begreep.

Tijdens het oponthoud in Miami stuurde ik Eduard een kaart. Frequin hield een dermate lullig praatje tegen Hashrat, de Hindoestaanse lijfarts van de bevelhebber, en Henk Venoks dat ik ostentatief ben doorgelopen. Frequin kwam ook al naar het voorste gedeelte van het toestel tijdens de vlucht met de vraag of Colson een foto van Bouterse en mij mocht maken. We zeiden gelijktijdig nee. Dat doe je niet op zo'n moment, als je te gast bent en mee mag vliegen. Hashrat had me geadviseerd met het kro-team naar Pokigron te gaan, waar het leger zogenaamd zou hebben huisgehouden onder de burgerbevolking. Later vroeg ik Desi in het bijzijn van Hashrat of hij hiermee akkoord ging. ‘Ik zou best mee willen,’ was zijn eerste reactie. Na een discussie zegde hij toe zelf mee te zullen gaan. ‘Dan laten we de heren meteen onze marijuanavelden zien, die we hebben aangelegd,’ aldus Bouterse.

Ik zag hoe een Surinaamse lijfwacht (Javaan) afscheid van de bevelhebber nam in Miami, waar hij achter bleef. Ik lette op ieder detail. ‘Past u op het veld,’ zei de op en top militair tegen zijn baas.

Tijdens deze vlucht vertelde minister Heidweiller opnieuw de annekdote hoe hij na onacceptabel gedrag van André Haakmat (als minister in Paramaribo) had geroepen: ‘Get that monkey of my back.’ Ik kon het niet over mijn hart verkrijgen hem te adviseren dit verhaal uit zijn repertoire te verwijderen. Daar vind ik hem ook niet aardig genoeg voor. Henk Heidweiller dicteerde aan de jurist van zijn ministerie van Buitenlandse Zaken, Van Bokhoven, een verslag van de zojuist gemaakte reis met Bouterse. Ik zat in het vliegtuig ook enige tijd met Venoks te praten, die last krijgt met slikken als hij zich teveel opwindt. Bij zo'n reis van de regeringsleider ligt er misschien teveel verantwoordelijkheid op zijn schouders. Hij is de ultieme regelaar. We arriveerden om 02:00 a.m. op Zanderij, waar de hele ‘leiding’ van Suriname naar rang ter verwelkoming stond opgesteld, te beginnen met Iwan Graanoogst en Jules Wijdenbosch. Ook ambassadeur Igor Bubnov van de ussr was er namens het Corps Diplomatique. Voor hem had ik Time en Newsweek meegebracht. Ook Marie-Annet van Grunsven was er met cameraman. Men vertelde dat Hugo van Rhijn, die hier niet meer mag komen, haar beelden gebruikt met zijn stem eroverheen. Bally Berrenstein was er eveneens en vertelde dat ‘de hele Nederlandse pers’ op zijn kop stond over mijn rol in New York, waarbij ik slechts de exclusiviteit voor de kro als een

[p. 160]

leeuw had verdedigd. Marciano Jessurun stelde me gerust en zei dat Bally schromelijk overdreef. Berrenstein zal nooit een vriend zijn, want ik opereer op een terrein (richting de bevelhebber) wat hij als het zijne beschouwt. Ik reed trouwens van het vliegveld naar Hotel Torarica met Does van de slm mee, die aan de hand van voorbeelden illustreerde hoe onbetrouwbaar Desi's vriend, Atta Mungra - president-directeur van de slm was. ‘Hij doet of hij bij de ndp van Bouterse hoort, maar iedereen weet dat hij vhp is.’ Ik zag Bouterse en deze Mungra op reis dikwijls smoezen en vraag me nu bezorgd af of de bevelhebber de man voldoende wantrouwt. Het veld rond Bung Karno was precies zo bezaait met verraderlijke figuren.