Memoires 1987-B

[p. 30]

Paramaribo

14 juli 1987

Hotel Torarica

Ik probeerde gisteren bij aankomst Henk Herrenberg te bereiken, maar hoorde dat hij in gesprek was met Michel Aboikoni, die hier dus terug is. Desi zei me Michel vrijdag te zullen ontvangen, maar het ziet ernaar uit dat Herrenberg weer zijn eigen spelletjes zit te spelen. Ik zal de belangen van Michel in de gaten houden, want hij werd schandelijk behandeld. Ik ben trouwens vastbesloten deze keer bij Bouterse ook mijn vergoeding te bespreken, want ik ben niet van plan heen en weer over de oceaan te dansen zonder minimaal gecompenseerd te worden. In bed lag ik te repeteren hoe ik de geldzaken bij Desi zou aansnijden.

Nico Frijda somt zeven basisemoties op: blijdschap, vrees, droefheid, kwaadheid, afkeer, verbazing en minachting.¹⁸ Max Pam besteedt in Vrij Nederland aandacht aan Frijda's pas uitgekomen boek The Emotions.¹⁹ Frijda is hoogleraar in de psychologische functieleer aan de Universiteit van Amsterdam. Hij vermoedt dat emoties niet gecontroleerd worden door het verstand. Het verstand stelt zich eerder in dienst van de emotie. Op de vraag waar emoties in de hersenen zijn gesitueerd, antwoordt hij: ‘Het proces van snel handelen zonder nadenken speelt zich vooral af in de hersenstam. Dat is evolutionair gezien ook het oudste gedeelte van onze hersenen. Daarin zijn de oerfuncties verankerd. Het basispatroon van de mens verschilt in aanleg niet zoveel van dat van het konijntje.’

Volgens Frijda zijn de twee belangrijkste emotionele uitingen, lachen en huilen, nooit echt bevredigend verklaard. Waarom huilen gepaard gaat met tranen blijft een raadsel. Volgens de professor zijn de enige andere dieren die huilen, krokodillen (dus vandaar krokodillentranen). Frijda noemt God ‘de grote ingenieur’. ‘Je kunt je afvragen waarom hij voor het leggen van contact tussen man en vrouw (verliefdheid) zo'n complex gevoel heeft ontwikkeld.’

18 Vrij Nederland, 22 november 1986, Max Pam.

19 Nico Frijda, The Emotions, Cambridge University Press, Cambridge, 1986.

[p. 31]

Bouterse wilde me gisteravond meteen al laten ophalen, maar Henk Herrenberg schijnt gezegd te hebben mij eerst te laten slapen. Henk speelt altijd zijn eigen spelletjes. Ik begrijp niet dat Bouterse zich in dit opzicht laat ringeloren. Ik werd om 14:30 uur opgehaald voor een gesprek met Herrenberg. Ik adviseerde opnieuw geen boos en snel boek te schrijven over de huidige toestanden met Nederland, maar meer een boek van historische waarde over bijvoorbeeld zijn ambassadeurschap in Den Haag. Met dit als hoofdthema, was er genoeg ruimte over om in de marge ‘de Hollandse makrelen’ te naaien.

Terwijl ik met Henk thuis zat te praten, belde Ingrid Bouterse, met wie ik ook een gesprekje voerde. We spraken ook over het heengaan van Henri Nahar en het was haar opgevallen, dat De Telegraaf plotseling scheen te zwijgen over Suriname.

Ik repte met geen woord tegen Herrenberg waarvoor ik naar Amsterdam heen en weer was gereisd. Ik vertelde hem over Zuid-Afrika, Solly Rataemane, en we discussieerden over het avontuur van de jonge vlieger Mathias Rust.

Ik kwam Henk Venoks tegen. We spraken op straat. ‘Als ze Desi doodschieten, dan komt hier een bloedbad, dan gaan er honderden anderen,’ zei hij tussen neus en lippen.

15 juli 1987

Gisterenavond kwam Derrick Sosasi op mijn kamer langs. Hij zit bij militaire politie en is van Indonesische origine. Ik ontmoette hem op Zanderij en had hem uitgenodig naar mijn hotel te komen. Hij zag eruit om op te eten in zijn uniform. Hij is net als zijn broer, die bij de Surinaamse marine zat, uit actieve militaire dienst gegaan omdat hij geen zin had in een gevecht met het Junglecommando het leven te laten. ‘Ik was bang hoor,’ zei hij. ‘De jongens die bang zijn, blijven langer leven dan de braniefiguren.’ Hij probeert nu bij Telesur te komen en sprak herhaaldelijk over zijn vrouwtje. Ik stak van wal over pitjit.²⁰ Ik nam hem bij de hand en vroeg hem op zijn buik te gaan liggen, wat hij deed. Hij liet heel passief alles gebeuren wat ik wilde. Ik trok eerst zijn shirt uit, later zijn slacks en uiteindelijk ook zijn rode slip. Ik had olie meegenomen naar Suriname. Ik begon een massage. Hij deed een kussen over zijn hoofd. Hij heeft trouwens sexy ogen en een super lekker lijf, wat ik steeds geweten heb. Op een gegeven moment liet hij zich de zin ontvallen: ‘Als mijn vader dit wist.’

20 Pitjit is een Indonesische massage.

[p. 32]

Om 22:45 uur kwam Herrenberg me halen. We reden naar de villa van de Franchi's, waar een feest aan de gang was. We glipten naar boven. Even later arriveerde Desi met premier Jules Wijdenbosch. Ik vertelde dat de voormalig Cubaanse ambassadeur Osvaldo Cardenas een boek had geschreven over zijn tijd in Suriname, en dat ik had kunnen regelen dat het door het Studiecentrum voor Vredesvraagstukken verbonden aan de Universiteit van Nijmegen in Nederlandse vertaling zou worden uitgegeven. Ook zei ik dat ik had voorgesteld dat oud-minister Harvey Naarendorp een voorwoord zou schrijven. Herrenberg hing meteen in de gordijnen, waarmee de oude rivaliteit tussen beide heren (niet van de kant van Naarendorp overigens) weer boven kwam drijven. Opnieuw vroeg ik me af of Herrenberg eigenlijk niet de judas was in het centrum van de Surinaamse machtsverhoudingen. Ik repte met geen woord over mijn missie naar Amsterdam en liet de leiding van het gesprek geheel aan Desi over. Hij vertelde dat er niet alleen twintig nieuwe blanke huurlingen in Frans-Guyana waren gearriveerd, maar ook tien voormalige Nederlandse officieren. Het was een ernstige situatie geworden. Hij zag er trouwens erg vermoeid uit.

Desi stelde voor ergens anders te gaan zitten. Samen verlieten we de premier en Herrenberg om ons af te zonderen. Voor Wijdenbosch was dit verder geen probleem, maar Herrenberg ergerde zich groen en geel, en verbeet zijn wrevel zichtbaar. Ik zal er echter rekening mee moeten houden, want Herrenberg accepteert niet dat er iets buiten hem om gebeurt.

Ik gaf Desi de brief van Haakmat, die hij zorgvuldig las. Hij stopte bij de een na laatste alinea waar over een gebrek aan oprechtheid werd gerept. Hij verwees ernaar en zei: ‘Dat is dus een probleem.’ Hij las ook mijn telegram aan Haakmat en gaf mij keurig de rode plastic map waar de stukken inzaten terug. Hij wilde ze dus niet houden. Ik vertelde van het telefoongesprek met Haakmat op zondag, die opnieuw had verklaard geroerd te zijn en bereid was te helpen waar hij kon als Desi hem zou opbellen. Maar ik kreeg de indruk dat Bouterse, na het lezen van Haakmats brief, verder niets meer met Haakmat zal ondernemen. ‘Er moet nu erg veel denkwerk worden verzet,’ zei Desi met enige nadruk.

We keerden terug naar Wijdenbosch en Herrenberg. Er ontspon zich een gesprek over de ernst van de situatie met het Junglecommando. Ik gaf met nadruk te kennen dat alleen internationale druk effect zou kunnen hebben, bijvoorbeeld door de klacht bij het Internationale Hof met verve te bepleiten.

[p. 33]

‘Immers,’ zei ik, ‘Den Haag chanteert jullie gewoon met dat geld, terwijl ze voor de wereld zo graag de keurige mijnheren willen uithangen.’ Desi en Jules begrijpen dit precies maar Herrenberg blijft tegen, voornamelijk omdat hij het niet heeft bedacht. Henk beschikt niet over flexibiliteit in zijn bovenkamer. Van de Hernhutters geleerd: zwart-wit denken. Hij is dan misschien duizend procent loyaal, maar mijns inzien zou Desi duizendmaal beter af zijn met het verstand van Harvey Naarendorp in zijn onmiddellijke nabijheid. Is het Ingrid die Harvey uit de groep vertrouwelingen heeft verdreven? Of toch Herrenberg? Een ander aspect is wel, en dat heb ik hem ook gezegd, dat de zachtere kanten van Bouterse zijn karakter duidelijk door het ‘bulldozereffect’ van Herrenbergs denken en handelen worden gecompenseerd.

Toen het ging over de contra's en hun huurlingen, wierp ik op tafel: ‘Waarom vraagt u dan Brazilië niet om enkele bataljons para's?’ Hier volgde een absolute stilte op. Ik ging verder tegen Bouterse: ‘U hebt indertijd tegen de Braziliaanse generaal Venturini gezegd geen buitenlandse hulp te willen inroepen. Maar wat doen uw opponenten? Nu is het moment gekomen persoonlijk naar Brazilië te gaan en de situatie daar te bespreken en desnoods een helpende hand te aanvaarden, want dan is het met mijnheer Brunswijk supersnel afgelopen. Vorig jaar, toen we het over helikopters hadden, is commandant Graanoogst met de Amerikaanse militaire attaché gaan spreken, maar ik denk dat u dit zelf had moeten afhandelen. Brazilië zou de Surinaamse legereenheden kunnen helpen de grensrivier in het oosten tegen Brunswijk en zijn mannetjes te beschermen. Stel je voor dat er een Braziliaan bij die patrouilles zou omkomen, dan heb je de poppen aan het dansen. Desnoods wordt er van deze zijde een doodgeschoten, maar dan wel een met een kromme neus.’ Ze lachten zich kapot.

Desi werd van dit gesprek heel ernstig. Hij zei tenslotte slechts: ‘We zijn bezig.’ Herrenberg herhaalde hem en zei: ‘We zijn al bezig.’ Dat was gisteravond.

Vanmorgen sprak ik twee uur met de zaakgelastigde van de ussr en een diplomaat verbonden aan diens ambassade. Ambassadeur Igor Bubnov stond op het punt naar Paramaribo terug te keren. Zij vertelden dat Bubnov zowel Bouterse als Wijdenbosch had aangeraden de zaak er bij het Internationale Hof door te drukken. Ze gaven me de nieuwste editie van Gorbatsjovs redevoeringen.

De Amerikaanse helikopterpiloot die aan de zijde van het Surinaamse leger sneuvelde, William Pearson, is met militaire eer

[p. 34]

naar een vliegtuig gebracht om naar de vs teruggevlogen te worden.²¹

Michel Aboikoni wacht al acht dagen op een gesprek met Bouterse. Dat is toch schandalig, terwijl hij al zoveel geleden heeft. Bouterse en Herrenberg vegen op die manier met hun eigen mensen de vloer aan. Dat is niet alleen indicatief van het niveau van beschaving, het is misdadig.

Ik ontmoette Cliff, de schilder, maar Raoul Emanuels is in geen velden of wegen te bekennen.

21 Redactie: William Pearson was een 59-jarige huurling die, met een kleine groep andere Amerikanen, door het Surinaamse leger geronseld was om helikopters te vliegen die ingezet werden bij de bestrijding van de Brunswijk-guerrilla in Oost-Suriname. Bron: UPI archives.

16 juli 1987

Hotel Torarica

Het persbureau sna meldde dat het opruimen van terroristennesten bij Langatabbetje en Stoelmanseiland door het leger voortgang vindt. Er zijn hierbij dertig doden gevallen onder wie drie blanke huurlingen. Het Nationale Leger zou een dode en enkele lichtgewonden tellen. Als het maar waar is. Er is Franse munitie gevonden, aldus De West, en ook geweren met dumdumkogels.

Op televisie zag ik gisteravond een documentaire over de oprichtingsvergadering van de ndp, die uitstekend was gemaakt. Wat me dan weer opvalt, is dat Desi op film heel anders overkomt dan zoals ik hem in werkelijkheid ken. Daarna werd een vraaggesprek getoond met de Franse zaakgelastigde in Paramaribo, Le Paudert. Wat een uitzonderlijke droogkloot is dat. Waar halen ze zo iemand vandaan? Heb de man een brief geschreven.²²

Henk Herrenberg doet me steeds vaker denken aan Subandrio, de minister van Buitenlandse Zaken onder president Sukarno. Weinigen in Bung Karno's omgeving hebben de Indonesische president zoveel schade berokkend als deze meneer. Herrenberg is ook zo'n type. Ook hij heeft de gewoonte op zijn ponteneurtje te staan en zijn eigen spelletjes te spelen. Hij is - als Subandrio - in staat de mensen die hem niet welgevallig zijn van de leider van het land weg te houden. Subandrio en Herrenberg zijn het type bemiddelaars die de belangen van het land van de president die zij dienen en eigen belang constant verhaspelen. Van Subandrio wist ik dit zeker. Ik heb Bung Karno er meer dan eens voor gewaarschuwd en op geattendeerd. Bij

22 Zie bijlage 6.

[p. 35]

Bouterse gebeurt iets dergelijks, wat hij niet in de smiezen schijnt te hebben.

Thomas Sancton beweert in Time: ‘Democracy's fragile flower spreads its roots.’²³ Ik geloof er geen moer van. Het lijkt maar zo. De Westerse cultuur heeft de afgelopen 150 jaar dit politieke systeem van de grond gebracht en probeert het nu mondiaal te verspreiden. Dat werkt niet, want breinen die uit andere culturen voortkomen, volgen andere modus operandi om oplossingen voor hun problemen te vinden. Om die reden is het marxisme-leninisme evenmin wereldlijk geslaagd. De voorwaarden voor democratie, zoals die in het ‘rijke’ deel van de wereld worden gepraktiseerd, zijn in Afro-Aziatische landen van een hele andere orde. Het begrip democratie bestaat wel op mondiaal niveau, maar de invulling in Washington, Moskou of New Delhi van hoe met elkaar om te gaan binnen een natie, is een geheel andere. Wanneer zal het Westen dit ontdekken en begrijpen?

Suriname heeft volgens het blad De West Den Haag om opheldering gevraagd, waarom haar diplomaten op Schiphol door de rijkspolitie worden geprovoceerd en niet behoorlijk worden behandeld, zogenaamd op verdenking dat het allemaal drugshandelaren zouden zijn. Waar zijn ze in de regering Lubbers-Van den Broek in godsnaam mee bezig?²⁴

In de vs bestudeert psycholoog Toni Falbo de ontwikkeling van kinderen uit ‘one child families’, kinderen die geen broers of zusters hebben. ‘They grow up to be self-centered individualists. They tend to do whatever they like - or whatever serves their own interests. They do not voluntarily share their toys.’ Aangenomen dat generalisaties terecht zouden zijn, moet ik denken aan de relatie van Peter met Edwin; Peter één van elf kinderen en Edwin enig kind.²⁵

Ik had een lang gesprek met Roman Bhagwandin. Als iemand weet hoe Paramaribo in elkaar zit, is hij het. Hij kent bijvoorbeeld vakbondsleider Fred Derby sinds vroeger. ‘Die man is vlees noch vis. Hij draait met alle winden mee. Hij wil niet dat Desi Bouterse kan zeggen: dat heb ik gedaan. Het is allemaal ik, ik, ik. Hij lijdt aan machtswellust.’ Roman vindt de politicus Jagernath Lachmon ‘een notoire schurk, die zwemt in de dollars.’ Een zekere Azimullah²⁶ heeft een biografie over Lach-

23 Time, 13 juli 1987.

24 De West, 16 juli 1987.

25 Psychology Today, juli 1987.

26 Redactie: Dit is Evert Guillaume Azimullah, ook bekend onder de naam Evert Guillaume Gonesh. In 1988 ambassaderaad in Brussel.

[p. 36]

mon geschreven. Lachmon had in 1959 terwijl de Braziliaanse handelaar Carlos Thomas bezig was een rijstdeal in Caracas af te sluiten, de toenmalige minister van Justitie Hemradj Shriemisier gedwongen Venezuela een telegram te sturen, dat Thomas wegens een misdrijf in Paramaribo werd gezocht. Thomas werd onder politiebegeleiding naar Suriname gebracht, onderwijl gingen twee andere heren namens Lachmon snel naar Caracas om de rijstovereenkomst voor de Surinaamsche Producten Handel aan te gaan, een bedrijf waar Lachmon een belang in had. Het leugenachtige telegram had gewerkt, maar Thomas begon een proces tegen Suriname en wilde schadevergoeding. Rechter Van der Geld kreeg bezoek van procureur-generaal Hugo Pos (‘hij stak de straat over, want hij woonde er tegenover’) en eiste van de rechter dat hij Carlos Thomas zou laten verliezen. In plaats daarvan verkocht rechter Van der Geld de procureur-generaal een muilpeer.

‘Wie was de advocaat van Thomas,’ vroeg ik.

‘Dat was Gerhard van der Schroef. Thomas won, maar overleed. Zijn weduwe werd 175.000 gulden uitbetaald.’

‘Het zijn allemaal rijstbandieten,’ vervolgde Roman. ‘Zij verdienen miljoenen met gesjoemel met rijstexport. Er was eens een mijnheer Alibux, die 53 miljoen dollar in de vs had ondergebracht.²⁷ Hij werd laatst vermoord. Wie beheert zijn geld? Lachmon. Radhakishun is ook een rijstbandiet.²⁸ Deze heren zijn nu uitgeschakeld, daar is Badrissein Sital mee bezig. Maar je begrijpt, Willem, ze willen met alle geweld hun bandieterij voortzetten. Bij de aanschaf van twee patrouilleboten deelden Henck Arron, De Roos, De Jong, Eddy Hoost en kolonel Yngwe Elstak tien miljoen commissie. Een andere vriend van Lachmon, Harry Tewari, liet eens een fornuis uit de vs overvliegen dat gevuld was met gouden munten.’ Ook Franchi, waar ik onlangs Bouterse ontmoette, schijnt een ordinaire Libanese gangster te zijn. ‘Ze houden zich allemaal bezig met transacties die het daglicht niet kunnen verdragen.’ Roman zou het terecht vinden als Nederlandse journalisten daar nu eens over moesten schrijven. Maar ik kan Marie-Annet van Grunsven niet aan Roman voorstellen, want dan zou hij niet zeker meer zijn van zijn leven, als verstrekker van dergelijke informatie. Waar ze bovendien in Den Haag niet aan denken, is dat Bouterse in dit klimaat van schurken moet zien te opereren.

27 Redactie: Hier wordt Al Hadji A.I. Alibux, rijstverbouwer en handelaar, in de jaren 70 betrokken bij rijstzwendel in Suriname, bedoeld. Groot geldschieter van de hoofdmoskee van Paramaribo.

28 Redactie: Pretaap Radhakishun, premier Suriname in 1986, daarvoor zakenman.

[p. 37]

Roman vertelde dat ambassadefunctionaris Paul Sijstermans, die eruit gegooid is, aanvankelijk nog veel brieven naar Prim, een medewerker op de plantage van Roman, had geschreven. Maar op dit moment had Prim een relatie met de opvolger van Sijstermans op de Nederlandse ambassade.

Samen met Roel Martens ben ik Raoul Emanuels gaan zoeken. We vonden een huis waar hij mogelijk kon zijn, maar waar hij niet was. Juist toen we wilden vertrekken, kwam hij aangelopen, samen met John. Ik vertelde dat ik nog naar de bevelhebber moest maar in Torarica op ze zou wachten.

Om 21:15 uur arriveerde Henk Herrenberg in het hotel. ‘Willem, jij bent nog even in de wachtkamer.’ Hij vertrok met Michel Aboikoni naar Bouterse. Om 23:30 uur kwam Michel terug, die zei inderdaad een half uurtje met Desi te hebben gesproken. Hij had de bevelhebber eraan herinnerd al in 1985 erop gewezen te hebben het binnenland niet te verwaarlozen. Er waren twee methoden om hier verandering in te brengen. Enerzijds via radio-uitzendingen naar het binnenland, zoals Michel vroeger samen met de commissaris voor de bosnegers Libretto had verzorgd, anderzijds via een massale vergadering van bosnegers in Paramaribo. ‘En daar moet dan niemand anders het woord voeren dan u. We moeten proberen de huidige angstpsychose jegens Paramaribo bij de bosnegers weg te nemen.’

Desi zou gezegd hebben het binnenland in te willen gaan, wat Michel krachtig had afgewezen: ‘want u wordt gelyncht.’ Tegen mij zei Michel: ‘Bovendien krijgt hij niemand mee, want wie wil daar nu naar toe?’ Bouterse had gezegd niet bang te zijn. Hij wilde ook opnieuw naar granman Gazon van de Aukaners in Langatabbetje gaan. Michel legde uit: ‘Op de vliegstrips in het binnenland zijn draden gespannen en ze zijn bezaaid met boomstronken.’ Dit scheen Bouterse onbekend te zijn. De afspraak werd gemaakt dat Michel een scenario zou schrijven voor Bouterse hoe hij het binnenland aan kan pakken, wat klaar moet zijn als hij van zijn buitenlandse reis terugkomt.

Michel had het vervelend gevonden dat Herrenberg erbij was, want hij kon zo Desi op diens vraag wat hem precies in het binnenland was overkomen, niet volledig antwoorden. Zo had Michel niet kunnen vertellen dat Herrenberg voor hem plotseling niet meer bereikbaar was geweest. En dat Michel wekenlang driemaal per dag via de Palmentuin naar het ministerie van Buitenlandse Zaken was gewandeld, maar niet meer werd ontvangen. Michel kon ook niet overbrengen hoe Henk Heid-

[p. 38]

weiller en Anwar Lall Mohamed hem steeds van Desi hadden weggehouden. Met deze stupide machtsspelletjes rond Bouterse hadden de heren niet alleen Desi en het land nodeloos beschadigd, maar ook Michel persoonlijk en lichamelijk. Hij werd als gijzelaar gevangen genomen, in elkaar geramd, verloor zijn baan in Holland en zit in alle opzichten met vrouw en kinderen aan de grond.

Michel Aboikoni zei dat het rond de bevelhebber erg druk was. Hij had Wijdenbosch, Graanoogst, Neede alle toppers gezien. Ik vroeg: ‘Waar?’

‘Hier tegenover in het kantoor van Wijdenbosch,’ antwoordde Michel.

Even later belde Herrenberg dat het te laat was voor een ontmoeting van Bouterse met mij en dat het beste was dat ik morgenochtend om 05:00 uur bij diens vertrek op Zanderij zou zijn, om hem nog te ontmoeten. Ik dacht: ik wil de man best helpen, maar hem om 05:00 uur naar een vliegveld achterna lopen, nee. Ik antwoordde Herrenberg: ‘Dat is niet acceptabel. Ik heb een afspraak met hem dat ik hem rechtstreeks kan contacten. Hij zegde me persoonlijk toe me nog te zullen laten halen en nu gaat hij morgen zo maar weg en laat me zitten. Dat kan niet. Op die manier kan ik beter duizend dollar per dag vragen, dan word ik misschien serieus genomen. Nu zitten er weer anderen tussen. Ik accepteer dit niet.’ Herrenberg zei er verder niets mee te maken te hebben en de enige mogelijkheid bleef 05:00 uur op Zanderij. Michel, die het gesprek bijwoonde, keek onthutst.

Even later bracht ik Michel naar de lobby van het hotel om hem uitgeleide te doen. Raoul en John waren er om mij te ontmoeten, maar ik vond het nu belangrijker eerst te proberen toch Desi te ontmoeten. Michel wees me de weg. Toen ik arriveerde, herkende een hoofdman van de bodyguards mij direct en liet me binnen. Desi kwam vrij spoedig naar beneden. Hij zag er totaal uitgeput en slecht uit.

Ik nam hem bij de arm en we liepen samen op, terwijl ik zei: ‘Ik kan zo niet verder zonder met u te hebben gesproken.’

‘Ik ga Haakmat niet opbellen,’ zei hij. ‘Wat je eerst moet doen, is een brief schrijven, want leugens moeten worden tegengesproken. Straks wordt zijn brief tegen ons gebruikt.’ Hij bedoelde de brief van Haakmat aan mij. Ik antwoordde: ‘Nee,...’ maar maakte mijn zin niet af, want Desi - in een loshangend hemd met een koffertje - keek me aan met een gezicht van: zie je Haakmat daar soms niet voor aan. Hij moest,

[p. 39]

en wilde, kennelijk weg dus vroeg ik: ‘Blijft deze zaak nog steeds een project tussen u en mij?’

Hij antwoordde: ‘Denk er maar aan, zelfs mijn schaduw.’ En weg was hij.

17 juli 1987

Hotel Torarica

Om 03:15 uur belde Henk Herrenberg dat hij me over 45 minuten kwam halen voor de ontmoeting met Bouterse op Zanderij. Ik was eigenlijk teleurgesteld, want ik had gehoopt dat Raoul alsnog zou bellen om bij me te slapen. Ik vertelde Herrenberg dat ik Desi al had gesproken, wat hem kennelijk verbaasde, en dat het dus niet nodig was naar het vliegveld te gaan, waar ik overigens ook geen zin meer in had.

Trouwens, bijna iedereen die je spreekt zegt hetzelfde: ‘Bouterse is een zachtmoedige man, het zijn de mensen om hem heen.’ De kaffers in Den Haag begrijpen dit niet, zijn er niet van op de hoogte, zoals ze evenmin vroeger op de hoogte waren van het feit dat juist Bung Karno de enige was die bereid was om de positie van Nederlanders in het voormalige Indië overeind te houden. Ze projecteerden hun eigen rottigheid in Djakarta, zoals ze nu in Paramaribo doen, en eigenlijk geldt voor Zuid-Afrika hetzelfde.

Ik ging mijn ticket regelen bij slm en Atta Mungra was weer te druk om me te ontvangen. Ik zei tegen zijn rechterhand Deira: ‘Mungra moet me niet in de maling nemen. Ik wil weten wat hij nu ten aanzien van Theo's voorstel tot herfinanciering van de slm-toestellen gaat besluiten.’ Deira zei dat aan Theo's voorstellen steengoede voorwaarden waren verbonden, want er waren drie of vier opties van terugbetaling voorgesteld. Ook had Theo een ‘zeer aantrekkelijk rentevoet’ weten te bedingen. Maar wat mijn broer uiteraard niet had ingebouwd, waren douceurtjes voor de corrupte Atta Mungra en diens trawanten bij de slm.

Zanderij, 21:05 uur

Ik luister naar Horowitz. Het contact met zijn spel is totaal. Na mijn dood is het ergste wat ik zal missen: muziek.