Memoires 1987-B

[p. 24]

Amsterdam

8 juli 1987

Amerbos

Nadat André Haakmat zich had aangesloten dan wel ‘levendige contacten’ onderhield met Brunswijk en consorten, had ik hem laten schieten. Toen ik hem belde onderstreepte ik dat me op het hoogste niveau in Suriname was gevraagd hem een document te laten lezen. Ik ontmoette Haakmat vanmiddag.

Hij las Desi's brief enkele malen met grote aandacht.¹¹ ‘Het tragische van alles is,’ zei hij tenslotte, ‘dat toen ik Brunswijk voor het eerst op Orly afhaalde, het eerste wat hij me zei was: “Ik heb ruzie met onze broeders in Paramaribo. Wil je bemiddelen om me bij Desi te krijgen”.’ Hij wilde erover nadenken. Bij het afscheid verzekerde hij me dat de boodschap van Bouterse geheim zou blijven. ‘Het is wel een zeer verrassende ontwikkeling,’ zei hij.

Ik legde uit dat het plan uitsluitend uit de koker van Bouterse was gekomen. Haakmat vroeg wat Bouterse bedoelde met ‘resettling Brunswijk’. Ik was misschien onvoorzichtig, maar zei: ‘Brunswijk zou een miljoen in zijn zak kunnen steken.’ Dat was weliswaar een uitlating van Desi zelf, maar dat was eveneens onvoorzichtig.

Ik maakte duidelijk dat Haakmat rechtstreeks naar Cayenne zou kunnen vliegen om met Brunswijk te spreken en wanneer ik een seintje kreeg, zou Bouterse een vliegtuig sturen om hem en Brunswijk op te halen voor overleg in Paramaribo.

‘Ik heb u altijd gezegd,’ aldus Haakmat, ‘dat wanneer ik kan helpen vrede te brengen om bloedvergieten te voorkomen, ik dat zal doen.’ Mijn inschatting is dat Haakmat nu eerst een lijstje met voorwaarden gaat opstellen, à la Michel Aboikoni. Ik hoop dat hij verstandiger zal zijn dan Michel, maar Haakmat is een geboren marchandeur. Wat ik me trouwens afvraag, is hoe Desi op dit Haakmat-plan is gekomen.

11 Zie bijlage 3.

9 juli 1987

Ik herinner me dat Desi me eergisteren zei dat Henk Herren-

[p. 25]

berg met de Franchi's gebrouilleerd was omdat zij toen het onlangs kritiek was Suriname waren ontvlucht. Bouterse had de avond bij de Franchi's georganiseerd om Herrenberg weer met hen te verzoenen. Dat is toch maar weer Bouterse in de Sukarno-klasse, als verzoener van alle partijen ter wille van het land. Ik stuurde André Haakmat een telegram: ‘Mijn advies is: het ijzer smeden zolang het heet is.’

Om 22:05 uur telefoon: ‘Bent u mijnheer Oltmans? Hier is de bevelhebber voor u.’

Ik begon hem te vertellen dat Haakmat nog geen definitief besluit had genomen. Maar daar belde hij niet voor. ‘Ik heb twee nieuwsitems voor je Willem,’ zei hij. ‘Ik speel ze naar jou toe. We zijn op het ogenblik bezig in Oost-Suriname met militaire operaties tegen de terroristen. Er zijn slachtoffers, en er zijn eveneens twee blanke huurlingen gewond. Zij liggen nu in Paramaribo in het hospitaal. Het is 99,9 procent zeker dat het Fransen zijn. Het andere nieuws is dat een helikopter van ons, na operaties rond Stoelmanseiland tegen de terroristen, technische problemen heeft gekregen op de terugweg en is neergestort. Hierbij is de Amerikaanse piloot om het leven gekomen. Je begrijpt, er wordt steeds gezegd dat Libiërs voor ons vechten. Het moet toch duidelijk zijn dat Amerikanen en Libiërs niet zij aan zij aan onze kant meedoen.’ Hij gaf aan dat ik dit in de publiciteit zou kunnen benadrukken. Ik zei hem uitstekend te begrijpen.

10 juli 1987

Expresbrief van André Haakmat.¹² Hij doet dus niet mee aan het plannetje van de bevelhebber. Jammer. In ieder geval heeft Desi de gok gewaagd in het belang van een snelle oplossing voor de problemen. Bovendien fantaseert in de expresbrief Haakmat dat ik hem in ons gesprek - namens Bouterse nota bene - een ‘hoge politieke functie’ in het vooruitzicht zou hebben gesteld. Met Haakmat is geen land te bezeilen en dat maakte ik hem in een antwoord dan ook duidelijk.¹³

Ik belde Cecile van Lennep, wat ze duidelijk prettig vond. Ik hield haar op de hoogte van waar ik mee bezig was. ‘Jouw leven is precies een roman, niet om bij te houden,’ zei ze.

Intussen hangt de terrorist Klaas de Jonge nog steeds de held op sokken uit in Zuid-Afrika. Hij vierde nu twee jaar te zijn opgesloten in het voormalige ambassadegebouw met een foto in de Volkskrant, waarop hij (natuurlijk) met zijn vuist in de lucht

12 Zie bijlage 4.

13 Zie bijlage 5.

[p. 26]

stond afgebeeld, en een anc-poster zichtbaar in de achtergrond.¹⁴ De man die met openlijke steun van Den Haag en Hans van den Broek terrorisme bedreef in Zuid-Afrika, blijft men in de media als nationale held presenteren. Zalig zijn de eenvoudigen van geest.

14 De Volkskrant, 6 juli 1987.

11 juli 1987

Theo belde uit Zwitserland en was in een uitstekende stemming. Wim Hazeu had hem om 10.000 gulden gevraagd om deel drie van mijn Memoires uit te kunnen brengen. Theo maakte er een grapje over, en vond het verder geen enkel probleem dit grote bedrag over te maken aan Bosch & Keuning. Ik vertelde hem dat mijn betrekkingen met Hendrik in Kaapstad nu weer op de rails gezet zijn, na een hiaat van veertig jaar. ‘Dat heb ik altijd gehoopt en proberen te bevorderen,’ zei Theo. Lex Poslavsky schreef dat mijn ontwerp voor een manuscript over Michail Gorbatsjov ‘uitstekend’ was. Hij stuurde me vier pagina's met positieve suggesties toe.

Weekkrant Suriname¹⁵ komt weer met een gigantische kop die nergens op slaat.

Onbegrijpelijk dat mensen nog één woord van Chin A Sen geloven, nadat deze man jaar in jaar uit onzin van de daken schreeuwt, waar nul komma nul van uitkomt of van waar blijkt te zijn. Intussen circuleert dit geklets in de ruimte onder de Surinaamse gemeenschap, waarin velen nog steeds de hoop op Chin A Sen hebben gevestigd.

Catherine de Villefort du Toit, de dochter van generaal Hein, uit Pretoria arriveerde in Amsterdam. Zij kwam mee naar Amerbos. We spraken veel over haar land. Zij studeert rechten en geeft ook ergens les aan zwarte jongeren.

15 Weekkrant Suriname, 11 juli 1987.

12 juli 1987

Peter arriveerde uit Tilburg. Hij zag er als altijd prima uit, maar schijnt tegen Hans Lonis te hebben gezegd dat ik zo druk was

[p. 27]

dat hij zich overbodig voelde. Dit moet ik ogenblikkelijk corrigeren.

Prinses Diana vierde haar 26ste verjaardag in een restaurant in Londen met prins Charles, Fergie en prins Andrew. Maar de roddelbladen in Engeland komen met koppen: what happens if charles and di divorce? Diana zou een vriendje hebben, Philip Dunne, een officier bij de Queen's Household Cavalry. Waarschijnlijk is de werkelijke reden dat ze seksueel op elkaar zijn uitgekeken. Ik ken dat maar al te goed.

Chin A Sen is plotseling opgedoken in St. Laurent in Frans-Guyana. Zou Haakmat hem hebben ingeseind en wil hij nu de missie van Haakmat gaan uitvoeren?

Berrenstein van de Surinaamse ambassade belde en zei: ‘De bevelhebber vraagt me u mee te delen dat hij amnestie gaat verlenen aan het Junglecommando.’

‘Dat wist ik, maar heeft hij dit nu ook publiekelijk verklaard?’ Berrenstein zou Paramaribo raadplegen. Inderdaad heeft Bouterse dit gisteren in Suriname bekend gemaakt.

Intussen zou je vergeten wat er zich voor een onvoorstelbaar drama in Washington afspeelt rond Iran-gate, leugen en bedrog tot en met president Ronald Reagan toe, waar op dit moment zijn loopjongen, kolonel Oliver North voornamelijk voor opdraait. The New York Times publiceerde pagina's vol over de hoorzittingen van de onderzoekscommissie van het Congres met North, McFarlane en anderen, in een poging Reagan zelf zoveel mogelijk onbeschadigd te laten. Dat het een stelletje hufters is - onze bondgenoot - staat vast.

Toegegeven moet worden dat er in Washington in ieder geval nog gezaghebbend onderzoek naar schoftenstreken van de top wordt verricht. In Den Haag is dit uitgesloten. Toen de Ka-

[p. 28]

mercommissie met 11 tegen 7 stemmen zich uitsprak vóór een onderzoek naar het gelieg en bedrieg van Joseph Luns, ging ook die heldendaad van de parlementariërs natuurlijk niet door. En dan vindt Ronald Gase vijftien jaar later een briefje van oud-premier Drees aan oud-minister Eelco van Kleffens van Buitenlandse Zaken, dat hij bevreesd is voor de uitkomst van het onderzoek ‘want anders zou Oltmans toch nog gelijk krijgen.’

Ik belde Anwar Lall Mohamed van het kabinet van Desi Bouterse thuis op. De bevelhebber sliep al, zei hij. Er was tijdens een toespraak vanuit het publiek aan Desi gevraagd of hij amnestie wilde verlenen, maar de Surinaamse regering had dit besluit nog niet formeel genomen of aangekondigd. Intussen begreep ik dat Berrenstein via een tussenpersoon in Paramaribo opereert en dat is luitenant Christopher van de inlichtingendienst. Heb niet eerder van hem gehoord.

Die vreselijke Netty Rosenfeld interviewde Rinus Ferdinandusse op televisie. Je moet toch werkelijk blind zijn om niet te constateren dat deze man een lul is. Mijn vriendin Bibeb ziet hem - of doet althans alsof - als een soort godheid.

13 juli 1987

Het verbaast me steeds weer dat mijn vader in 1958 De Instituten van Gaius in vertaling uit het Latijn uitgaf bij Tjeenk Willink (1958) en dat er nu weer 1.093 gulden honorarium bij onze notaris is binnengekomen voor de ramsj van 1.093 exemplaren.

Amsterdam - Paramaribo

Mijn visum werd me door het consulaat-generaal in de vertrekhal op Schiphol in mijn paspoort gegeven. Ik heb een tas met spullen bij me voor Marciano Jessurun.

Rilke huwde met de beeldhouwster Clara Westhoff. De verbintenis hield niet lang stand, maar er werd een dochter geboren. Dat zou ik hem niet nagedaan hebben. Waarom de punt gezet wanneer je niet zeker bent ‘de ware’ onder handen te hebben? Toch schijnt Rilke steeds weer nieuwe affaires met dames begonnen te zijn. Er verscheen een biografie van hem, waarin duidelijk schijnt te worden dat diens leven in het teken heeft gestaan van eenzaamheid en van de totale overgave aan de kunst (dus niet één bepaalde heer of dame).¹⁶ Een andere constante in zijn leven schijnt armoede te zijn geweest. In 1910

16 Vrij Nederland, 17 januari 1987.

[p. 29]

werden zijn boeken nauwelijks meer verkocht. Hij reisde veel, zat in de beste hotels, maar was in zijn dagelijkse doen ‘uiterst sober’. Waar heb ik dat eerder gehoord? Hij schreef zijn leven lang vele brieven, zoals ik aan Peter.¹⁷

17 Sinds ik in 1992 uit Zuid-Afrika werd gezet, schrijf ik Peter letterlijk iedere dag.