Memoires 1986-B

[p. 183]

Moskou

15 oktober 1986

Hotel Akademicheskaya

Wat biedt Moskou toch een troosteloos aanzicht van loden jassen, rechtlijnig denken, intense burgerlijkheid van één grote, grauwe middenklasse, gerobotiseerd om te doen en te geloven wat Big Brother hen voorkauwt.

Ik heb deze keer suite 611-612 gekregen en ben gast van Evgeny Velikhov, die geïnteresseerd blijft om zaken te doen met Apple. Ik werd gisteren keurig afgehaald van het vliegveld en was om 20:30 uur al in mijn hotel.

Gorbatsjov en Reagan hebben elf uur met elkaar gesproken, terwijl hun medewerkers de nachten doorvergaderden. Star Wars was inderdaad de onoverkomelijke hindernis geworden. Gorbatsjov heeft gezegd dat ‘only a madman would accept the American insistence that research and development of a space-based missile defense system be allowed to proceed beyond laboratory work under a broad agreement to reduce nuclear weapons’.²¹³

In The New York Times van vandaag een uitgebreide samenvatting van de toespraak van Gorbatsjov.

A Clear Conscience
But our conscience is clear. One cannot reproach us for anything. We did all we could. Our partners did not have enough breadth of approach, broad-mindedness, and understanding of the historic moment, the courage and determination. These are all things that are necessary in solving issues that concern the future of the world. They remain on the old positions which have already been undermined by time and which have lost touch with actual realities of the world today.
It seems to me that in their assessment of the situation, the Americans are making two serious mistakes. One is a tactical one. They think that the Soviet Union sooner or later will reconcile itself to the rebirth, or the attempt of the rebirth, of American military dictatorship, but here we are talking only about Soviet, in other words, they are trying to create a situation where only the ussr will reduce its weapons and they are betting that sooner or later the ussr will go along with it, but this is completely in error. And the sooner the Americans will be able to forget this idea and the sooner they realize that

213 The New York Times, 13 oktober 1986.

[p. 184]

it's erroneous, and I have said this a hundred times if I've said it once, the sooner they do it the better it will be for everybody.
The second mistake is a strategic one. The United States wants to economically tire the Soviet Union, to exhaust the Soviet Union economically, by encouraging the arms race. They want to create all kinds of difficulties for the Soviet leadership. They want to undermine its plans, including those in the sphere of social life, of improving the quality of life of our people and that creates dissatisfaction among the people with their leadership, and thus to limit the possibilities of the Soviet Union in establishing and maintaining its ties with developing countries where they will then be obliged to go to the United States.

Ik belde met mijn vriendin Olga Chechotkina.²¹⁴ Zij stelde weer de gebruikelijke directe, vragen. ‘Alright, but who will replace Suharto when he finally goes? Do they know,’ wilde zij weten. Dat is inderdaad de essentie van het Indonesische vraagstuk. Wie gaat die smeerlap vervangen? Zij vertelde dat het Indonesische meisje dat haar in Djakarta had geholpen, tientallen jaren gevangen was gezet. Olga was geïnteresseerd in het aftreden van Bernard Kalb, die zij net als ik in de jaren vijftig in Indonesië had leren kennen. ‘Hij schreef toen trouwens dat Bung Karno een communist was.’

‘Ach,’ antwoorde Olga, ‘hij was immers bezig zijn journalistieke carrière op te bouwen.’ We werden trouwens afgeluisterd, net als eerder met Romanov, want haar stem was soms niet te verstaan. Terwijl ik met haar sprak, heb ik een kakkerlak op het behang met een klap om zeep geholpen. In de badkamer wemelt het er van. Om 10:30 uur vanmorgen was er geen warm water meer om te kunnen scheren.

Volodja en Consuelo Molchanov benader ik niet meer. Ik haat verraad. Ze hebben me met Den Alerdinck gewoon laten barsten en voor de poen van Lurvink en de reis naar Amerika gekozen. Ik denk ook dikwijls aan mijn oude vriend Ahram Khatchaturian wanneer ik in Moskou ben.

Er zijn meer lanterfanters dan ooit te voren op straat. Twee jongens spraken me aan om mijn walkman te kopen of te ruilen voor een bontmuts of kaviaar. Een andere aantrekkelijke jongen vroeg gewoon: ‘Anything to sell?’ Ik had willen zeggen: yes, me!

Als kleine kinderen hebben de Amerikanen 25 Sovjetburgers verbonden aan de vn uitgewezen. De laatste vijf Sovjetdiplomaten die op de zwarte lijst kwamen, vertrekken morgen uit New York.²¹⁵ Het is natuurlijk absurd dat de vs de ‘volkerenorganisatie’ huizen terwijl daar niet de voorwaarde aan werd verbonden dat New York tot neutraal gebied werd verklaard,

214 Ik ken haar sinds 1957.

215 The New York Times, 14 oktober 1986, Elaine Sciolino.

[p. 185]

waar niet Washington maar de vn het laatste woord hebben over wie daar wel of niet werkt. Op die manier kunnen de Amerikanen met hun koudeoorlogscomplex ook decreteren wie in de vn acceptabel is en wie niet.

Eindelijk begrijp ik wat er binnen de familie van admiraal Elmo Zumwalt is gebeurd. Zijn 23-jarige zoon zat op de patrouilleboot op de rivieren in Vietnam. Elmo Zumwalt junior, nu 40 jaar, heeft er twee vormen van kanker aan overgehouden. Zijn vader gaf in 1968 het bevel om Agent Orange over de oerwouden van Vietnam uit te strooien, met het doel de bladeren en het groen van de bomen te verwijderen zodat de mannen in de patrouilleboten ‘de vijand’ beter zouden kunnen zien. Agent Orange was kankerverwekkend en zelfs het zoontje van Elmo, de kleinzoon van de admiraal, heeft een hersenafwijking. Het is een hartverscheurend verhaal. Omdat het om de familie van een admiraal gaat, staan er tien pagina's over in The New York Times. Er moeten duizenden Amerikaanse militairen in Vietnam aan die kankerverwekkende chemicaliën blootgesteld zijn geweest. En wat is er met de Vietnamese bevolking gebeurd die aan dit Amerikaanse terrorisme was overgeleverd?²¹⁶

REAGAN SAYS SOVIET BARRED ACCORD ON ARMS REDUCTION, BUT OFFERS TO RENEW TALKS

Je kunt er zeker van zijn dat Reagan liegt over wat er in Reykjavik is gebeurd, maar de lezers van The New York Times worden op deze lezing van de werkelijkheid getrakteerd, zoals de lezers van De Telegraaf de dupe zijn van het geschrijf van Arnold Burlage - die alleen maar de loopjongen is van de Haagse Bouterse-haters. De top in IJsland schijnt in een incident te zijn geëindigd. Ze namen bij de auto met ernstige gezichten afscheid en de idioot Reagan zei tegen Gorbatsjov: ‘I think you didn't want a summit.’

‘Well, there is still time,’ antwoordde de verbouwereerde Rus.

‘No, there isn't,’ zei Reagan bits en stapte in zijn auto. De chef-staf van het Witte Huis zei zelfs dat Reagan er bij keek zoals hij hem nooit eerder had gezien.²¹⁷ De ramp van deze tijd is dat een complete nincompoop als Reagan op het Witte Huis zit,

216 The New York Times (Magazine), 24 augustus 1986.

217 The New York Times, 13 oktober 1986, Bernard Weinraub.

[p. 186]

die zich heeft omringd met kwaadwillige communistenhaters. Als speelbal van deze losgeslagen troep had Reagan de sleutel in handen, nu er eindelijk een hoopgevende combinatie van Sovjetleiders is, om een voor alle partijen redelijk compromis te treffen. Opnieuw een gemiste kans waarvan ik vrees dat de Sovjet Unie er het meeste onder zal lijden.

Intussen liegt Washington gewoon verder over de rol die de cia in Nicaragua speelt. Elliott Abrams, onderminister voor Inter-Amerikaanse Zaken heeft glashard herhaald dat het toestel dat werd neergehaald door de Sandinisten niets met de regering of de cia te maken zou hebben gehad.²¹⁸

218 The New York Times, 15 oktober 1986, David Shipler.

16 oktober 1986

Er waren tien mensen voor me in de coffeeshop op de vijfde verdieping van dit hotel, zodat het twintig minuten duurde voor ik een kopje smerig drab kreeg, dat voor koffie moest doorgaan.

Wandelde over de brug naar het Intourist Hotel. Steeds als ik terug kom van de Academie van Wetenschappen, zie ik het Kremlin weer als een indrukwekkend complex. Niets in de vs is er mee te vergelijken. Ik stuurde Desi Bouterse een telegram: ‘The more I think about it, the more I am convinced you have to visit the Soviet Union, with greetings from Moscow, Willem Oltmans.’

Ik lunchte drie en een half uur met Romanov. Hij was gevallen bij het tennissen. Hij verloor dicht bij het net zijn evenwicht. Een maand later begonnen hoofdpijnen. Bij onderzoek werd een bloeduitstorting gevonden, waaraan hij werd geopereerd. Het werd een gezellig samenzijn, maar hij eet nog altijd als een proletariër en spoelt bij het kauwen zijn mond met mineraalwater. Hij nam ook geweldige klonten boter, wat ik hem afraadde en ook vanavond tegen mevrouw Romanov heb gezegd.

We haalden veel herinneringen op, zoals over het bezoek van Beatrix en Claus aan de toenmalige minister van Cultuur Yekaterina Furtseva. Zij had zelfmoord gepleegd, iets wat Romanov absoluut niet kon verklaren of begrijpen. Hij kende Furtseva uitstekend en bewonderde haar. Ik zei altijd van Khatchaturian en anderen begrepen te hebben, dat zij een ‘heks’ was die uitzonderlijk veel stommiteiten had uitgehaald. Romanov zei dat Leonid Brezhnev juist veel stomme streken had uitgehaald en dat Gorbatsjov dag en nacht bezig was met

[p. 187]

het herstellen van de toegebrachte schade. Ik gaf hem een exemplaar van het laatste nummer van Newsweek, waar hij blij mee was. Hij legde het onmiddellijk met de achterkant boven op tafel, zodat niemand de omslag van Reagan met Gorbatsjov zou zien.

Hij moedigde me aan alles op alles te zetten om het boek met Velikhov te kunnen maken: ‘Because he is without doubt an upcoming man in de Soviet Union.’ Terwijl we zaten te praten, begon een kind van een Afrikaans echtpaar hard te blèren. ‘That is the liberation of Africa,’ aldus de voormalige Sovjetambassadeur in Nigeria.

Om 18:00 uur kwam er een telefoontje of ik direct naar de Academie van Wetenschappen kon komen om met Evgeny Velikhov te spreken, het eigenlijke doel van deze reis. Ik kreeg een hartelijk welkom. Ik volgde het advies van Romanov op en begon over ons boek. Hij ging onmiddellijk akkoord in om januari en februari eraan te werken. Hij opende een pakket en haalde er een nieuw boek uit dat hij met Roald Sagdeev en Andrei Kokoshin had geschreven. Hij pende er een opdracht in en gaf me het exemplaar.

Ik vertelde dat Jack Matlock van de staf van Reagan op het Witte Huis aan Al Eisenstat groen licht had gegeven om namens Apple met Velikhov in zee te gaan. ‘Okay, we agreed already that Eisenstat should come here with his people,’ zei Velikhov. Ik onderstreepte dat Eisenstat geruime tijd geleden om een lijst had gevraagd van wat Moskou nodig had en van hem verwachtte. Velikhov pakte de telefoon en begon allerlei medewerkers te bellen. Uiteindelijk stelde ik voor, omdat alle nummers bezet bleken, dat Velikhov zijn assistent Yuri de nummers liet draaien zodat wij verder konden spreken. ‘You seem so busy, Mr. Velikhov, I volunteer to become your assistant and if necessary I would even join the cpsu to be able to do the job,’ zei ik.

Ik vond Velikhov trouwens zo gespannen dat ik mijn ogen niet kon geloven en hem nauwelijks herkende. Eindelijk had Yuri de man te pakken gekregen die Velikhov zocht en hij gaf opdracht twee ontwerpen van computers die hij wilde hebben gereed te maken om mee naar Cupertino te nemen. We spraken nog even over de top in IJsland. Hij was erg geïnteresseerd in de reacties uit het Westen. De ontmoeting werd even gehaast beëindigd als ze bijeengeroepen was. Velikhov en Yuri verdwenen snel in verschillende auto's en bekommerden zich verder niet om mij. Dus liep ik maar van de Academie terug naar het hotel.

[p. 188]

17 oktober 1986

Volodja Molchanov wist me te vinden en belde. Ik heb hem ongeveer een uurtje gesproken. Hij omhelsde me, terwijl ik juist afstand had willen bewaren. Hij heeft zich als vertegenwoordiger van Den Alerdinck in Moskou teruggetrokken, maar blijft wel consultant bij de Lurvink-club. Hij is opgevolgd door Muljutenko. Vreemd. Ik vond hem onbetrouwbaar als nooit te voren.

Vliegveld Sjeremetjevo

Dit land is verloren. Overorganisatie betekent uiteindelijk geen organisatie. De buffetten in de vertrekhal lijken nergens op. Niet alleen zijn de vitrines bijna leeg, maar één juffrouw moet alles doen, dus ze doet niets. De tax-free winkel was voor 80% gesloten. Marx moest eens weten.

Ik vlieg met Lufthansa via Frankfurt naar Amsterdam.