Memoires 1986-B

[p. 177]

Amsterdam

8 oktober 1986

Amerbos

Ik nam van Schiphol een taxi naar huis en het eerste wat ik vond was een bandopname uit Kaapstad van mijn oudste broer Henk. Ik heb er meteen naar geluisterd. Hij was als gewoonlijk erg grappig.

Peters visum voor Zuid-Afrika is er nog steeds niet. Geen tijding, goede tijding. Het komt.

Theo stuurde me een citaat van professor W. Agor uit Texas: ‘At the present moment, we know more about the moon than we know about the brain.’ Misschien is dat wel waar, maar toch interesseert me het brein oneindig veel meer dan de maan.

Er lag ook een brief van Wout Woltz, dat hij moe wordt van mijn klachten.²⁰¹ ‘Ik ben niet in een stemming voor grapjes,’ heb ik geantwoord. Ik somde op dat hij eerst met een stuk van Schumacher kwam die deel twee van mijn Memoires de grond in schreef en daarna met een groot opgemaakt artikel over Westerling en mij. En dan krijg ik geen gelegenheid tot een behoorlijk weerwoord. Volgens Woltz zou de redactie redelijk en fair bekorten. Help het je geloven. Het oude liedje: ze zullen nooit via een weerwoord iemand de gelegenheid geven de krant in haar hemd te zetten.

Het anp dito. Die kunnen gewoon een bericht gemakshalve niet vinden.²⁰² Ook advocaat Den Hertog trok namens Hans van den Broek weer aan de bel over wat ik zogenaamd de staat nog verschuldigd zou zijn. De man voert een vendetta uit. Ik heb navenant geantwoord.²⁰³

Pieter Baaij stuurde me een kopie van de brief die hij aan ambassadeur Diaz van Cuba schreef over onderdelen die hij kan leveren.²⁰⁴

Vanavond heb ik in Theater Taveerne in de Lange Houtsraat 25 in Den Haag op uitnodiging van het Algemeen Bestuur van

201 Zie bijlage 38.

202 Zie bijlage 39.

203 Zie bijlage 40 en bijlage 40a.

204 Zie bijlage 41.

[p. 178]

de Stichting jason een praatje gehouden over de buitenlandse politiek van Michail Gorbatsjov.

9 oktober 1986

Indonesië heeft weer eens vier voormalige leden van de pki geëxecuteerd. Walgelijk.

Bernard Kalb, de woordvoerder van George Shultz, is afgetreden uit protest over de leugens van zijn regering inzake Libië en Khadaffi. ‘Faith in the word of America is the pulsebeat of our democracy,’ aldus Kalb. Dat valt me van hem mee. Het is natuurlijk ook een schandaal. Goed dat dit gelieg is uitgekomen. Wat gebeurt er nog meer waar verder geen haan naar kraait?²⁰⁵

De Surinaamse Patriotten



doen met hun Nieuwsbrief goed hun best.²⁰⁶ Maar dan komt Frits Behrendt weer met een stinkende tekening in Het Parool van vandaag, hij tekent Bouterse als monster, en de klok is weer effectief teruggedraaid. Wat weet deze brave Behrendt in godsnaam van wat erin Suriname speelt? Of wie de hoofdspelers werkelijk zijn?

Vladimir Horowitz heeft een recital gegeven in het Witte Huis.²⁰⁷ Hij speelde een curieus programma: Mozart, Liszt, twee mazurka's van Chopin, twee preludes van Rachmaninoff, twee etudes van Scriabin en toegiften van Schumann (Träumerei) en Moszkowski (Etincelles).

Een atoomduikboot van de Sovjet Unie met zestien raketten (ieder met twee atoomkoppen) is na drie dagen stuurloos ronddobberen op tweeduizend kilometer ten oosten van New York in de Atlantische Oceaan gezonken. Hoe kan zoiets? De 120 man bemanning schijnt tijdig te zijn geëvacueerd. Washington zegt dat de twintig jaar oude boot van 9.400 ton verder geen gevaar oplevert. Maar wat gebeurt er in godsnaam met al die atoomkoppen op den duur?²⁰⁸

Het gemeentebestuur van Amsterdam wil de fototentoonstel-

205 The New York Times, 8 oktober 1986, David Shipler.

206 Zie bijlage 42.

207 The New York Times, 5 oktober 1986, Harold Schonberg.

208 The New York Times, 6 oktober 1986, Bernard Gwertzman.

[p. 179]

ling van schrijver W.F. Hermans in het Stedelijk Museum sluiten en heeft de schrijver tot persona non grata verklaard, omdat hij ‘enkele jaren geleden’ een bezoek aan Zuid-Afrika heeft gebracht. Ze zijn getikt. Wat zijn dat voor mensen daar? Theodor Holman lucht zijn hart in Het Parool en heeft er kennelijk een probleem mee. De reacties zijn tekenend voor deze tijd. Hermans zelf was verbijsterd. ‘Gezellige stad Amsterdam. Ik vraag me af of dit niet in strijd is met de grondwet, een dergelijke manier van pressie uitoefenen op mensen. Zo wordt Nederland toch een soort dictatuur. Het is een soort terrorisme, je voelt je bedreigd. Ik heb toch niemand kwaad gedaan met mijn reis naar Zuid-Afrika?’ Dit belachelijke incident kwam aan het rollen door vragen van twee PvdA-raadsleden die als gewoonlijk kletsten over iets waar ze eigenlijk geen mening over konden hebben, namelijk de realiteit van Zuid Afrika in 1986. Hermans: ‘Ik heb nog nooit een woord ten gunste van apartheid gezegd.’ En nu de voor- en tegenstanders. Harry Mulisch staat achter de culturele boycot tegen Hermans, en is voorstander van sluiting van de tentoonstelling, want volgens hem steunt Hermans apartheid. Ik heb Mulisch nooit hoog aangeslagen, ik ken hem tenslotte. Hij kletst als gewoonlijk uit zijn nek. A.F.Th. van der Heijden vindt het een schande als een Nederlands schrijver naar Zuid-Afrika gaat. Frans Kellendonk zei: ‘Ik vind dat iedereen het recht heeft zijn mening over Zuid-Afrika - waar je het eens of oneens over kun zijn - te berde te brengen.’ Frans vindt dat wat de gemeente tegen Hermans onderneemt ‘in strijd is met de vrijheid van meningsuiting’. Oek de Jong: ‘Belachelijk dat een schrijver niet mag besluiten naar Zuid-Afrika te gaan.’ K. Schippers: ‘Absurd. Gelukkig dat we in Amsterdam geen gemeenteboekhandels hebben anders zou er geen boek van Hermans meer in de verkoop zijn.’ Simon Carmiggelt vindt het besluit van de gemeente ‘bespottelijk’. ‘Dat Hermans lezingen gaf in Zuid-Afrika maakt hem geen handlanger van het systeem van onderdrukking. Jérôme Heldring van nrc Handelsblad, een man die ik zeer hoog acht, is er ook geweest om lezingen te geven,’ aldus Carmiggelt.

Henk de Mari van De Telegraaf belde. Hij had mijn reportage in de Haagse Post over Suriname en Bouterse gelezen en zei: ‘Niets dan lof.’ Hij zou in 1987 drie maanden voor De Telegraaf naar Paramaribo willen gaan. Dat gebeurt nooit, want het zijn de Arnold Burlages bij die krant die met hun misdadig geschrijf de toon mogen zetten.

[p. 180]

10 oktober 1986

De Sandinisten in Nicaragua hebben een bevoorradingsvliegtuigje van de cia neergeschoten. De piloot Eugene Hasenfus is gevangen genomen. Minister Shultz heeft natuurlijk eerst weer hevig gelogen en gezegd dat het toestel het bezit was van een privé-organisatie, maar Hasenfus heeft zelf nu gewoon toegegeven dat het een cia-vlucht was.²⁰⁹ De idioot Reagan heeft ook van de daken geschreeuwd dat het om een privé-organisatie ging die het toestel naar Nicaragua had gezonden. Hij vergeleek Amerikanen als Hasenfus met de Amerikanen die met de Lincoln Brigade meevochten tegen Franco in de Spaanse Burgeroorlog. De fbi kreeg opdracht die particuliere organisaties te onderzoeken, om de schijn op te houden dat de cia niet betrokken was. Puur theater.²¹⁰

Peter was blij met het Jean d'Eve horloge, dat ik in het vliegtuig voor hem had gekocht, met twee uurwerken, één voor Nederlandse tijd en één voor Zuid-Afrikaanse tijd.

209 The New York Times, 9 oktober 1986, James LeMoyne.

210 The New York Times, 8 oktober 1986, Richard Halloran.

11 oktober 1986

Arnold Burlage meldt vandaag in De Telegraaf, dat de vs en Frankrijk hun waakzaamheid tegenover Suriname hebben opgevoerd, want er zou een invasie van Libiërs hebben plaatsgehad. Er zouden al 150 Libiërs in Paramaribo zijn aangekomen om het leger van Bouterse tegen Brunswijk te versterken. Zestig Libiërs zouden met een toestel van de alm zijn gearriveerd. Sprookjes van Moeder de Gans. Maar intussen zal een nieuwe golf van bezorgdheid door de Surinaamse gemeenschap in Nederland trekken, terwijl het een volkomen verzinsel is van - ik denk eigenlijk niet eens van Burlage - maar van Westerse inlichtingendiensten en waarschijnlijk de cia. De vraag is: hoe kan het gebeuren dat het meest populaire ochtendblad in het koninkrijk steeds weer voor doeleinden van geheime diensten wordt ingezet? Drie jaar geleden heette het dat er een paar honderd Castro-Cubanen in Suriname waren gearriveerd om Bouterse te versterken. Het Libië-verzinsel is een variant op een geliefd thema: het Suriname van Bouterse zwart maken onder de banier van de vrije, democratische pers, welke de lezers immers de waarheid voorlegt.

Ik heb Louw van Zuid-Afrika een brief geschreven en hem gevraagd of het mogelijk is dat ik tijdens mijn komende reis een paar lezingen geef. Ik heb gewezen op mijn ervaring met lezingen in de vs voor W. Colston Leigh en andere bureaus. Als

[p. 181]

Hermans en Heldring dit hebben gedaan, kan ik dit dus ook. De top tussen Reagan en Gorbatsjov is in Reykjavik begonnen. Newsweek laat Henry Kissinger aan het woord over de gevaren die de gesprekken omringen. Ontwapening is een van de hoofdschotels van de onderhandelingen.²¹¹

211 Newsweek, 13 oktober 1986.

12 oktober 1986

Op de Belgische televisie zag ik dat er in Reykjavik een rel rond Georgii Arbatov is ontstaan, die had laten uitlekken dat Michail Gorbatsjov spectaculaire voorstellen voor ontwapening had gedaan. De Amerikanen zitten erover in de gordijnen, zoals altijd wanneer ze te maken krijgen met mensen die hun smerige trucjes goed door hebben. Arbatov en Evgeny Velikhov hadden samen een persconferentie gegeven, en hierbij Reagans voorstel ‘for a phased reduction in nuclear testing a trick and maneuver’ genoemd om de aandacht af te leiden van een totale uitbanning van nucleaire testen. Velikhov maakte verder bekend dat de ussr bereid was akkoord te gaan ‘with all necessary methods of verification’.²¹²

Toch schijnt er een kink in de kabel te zijn gekomen door het willen vasthouden van de Amerikanen aan het sdi-project. Ik maak uit televisiereportages op dat de top in IJsland als mislukt kan worden beschouwd. George Shultz zegt dat Reagan ondanks druk van de Sovjetdelegatie ‘zijn rug recht heeft gehouden.’ Paul Warnke zegt dat Gorbatsjov in de war is geraakt van alle tegengestelde meningen in het Reagan-kamp, waar eigenlijk geen touw aan vast was te knopen. Warnke: ‘Het was een gevecht van haviken tegen struisvogels.’ Vladimir Lomeiko blaast op de West-Duitse televisie zijn partijtje mee en berijdt het stokpaardje van de noodzaak van ‘nieuw politiek denken’. Premier Lubbers wil niets zeggen tot na het navo-beraad over deze top.

212 The New York Times, 12 oktober 1986, Philip Taubman.

13 oktober 1986

Schiphol

Ik maak een tussenstop van een nacht in Neuheim om met Theo over Suriname bij te praten.

En al is de kop van het bericht minder spectaculair dan in De Telegraaf, nrc Handelsblad wil niet achter blijven bij de leugens van Arnold Burlage en co. Onder de kop bouterse met libische steun in het offensief tegen groep-brunswijk bericht de krant dat ‘het aantal Libische militaire adviseurs, dat

[p. 182]

Bouterse bijstaat drastisch is toegenomen’. Er zouden met twee toestellen 45 en 60 Libiërs op Zanderij zijn geland. Er is geen woord van waar, maar ook de nrc Handelsblad doet lustig mee.

14 oktober 1986

Zug, Hotel Ochsen

Theo stond al op me te wachten toen ik gisteren aankwam. Hij was benieuwd hoe het met de zaken met Suriname stond. Hij had wel interesse om machines te leveren voor de graniethandel. Ik belde Bart in 't Hout over Arbatov. ‘We hebben besloten het niet te doen,’ zei hij.

Daarop belde ik Willibrord Frequin. Hij had wel interesse in Arbatov en Velikhov.

Vliegveld Zürich

Ik belde naar Wim Hazeu, maar ik kreeg Verhulst aan de lijn. Hazeu had gezegd dat het boek vertraagd was tot 3 november. Hoe denken zij dat ik publiciteit kan krijgen zonder boeken? Ik ben er steeds meer van overtuigd dat ik afscheid moet nemen van Hazeu.

Ik vraag me af of ik Volodja zal zien. Ook al is dat het geval, het zal nooit meer hetzelfde zijn tussen ons.

Moskou, Hotel Akademicheskaya

In de lobby stond een televisie aan die niet het nieuws van 21:00 uitzond, maar een toespraak van Gorbatsjov. Ik zit als enige te kijken, verder luistert er niemand naar. Het personeel zat te roddelen op de banken bij de liften. Ik ging naar boven om wat te eten. Op die etage stond de televisie niet eens aan. Gorbatsjov is inmiddels 40 minuten aan het praten, het interesseert geen hond.

Ik sprak nog laat met Romanov. Hij is zes dagen thuis sinds een verblijf van tweeënhalve maand in het ziekenhuis. Heb er maar niet naar gevraagd, maar het moet een oudemannenkwaal zijn geweest. Hij was verheugd toen ik hem vertelde dat er een kans was dat Beatrix zou komen. Hij heeft lang niets meer van Dirk Keijer gehoord, die een aanzienlijk minder exclusieve positie zal innemen nu Moskou voor iedereen open is gegaan.

Hij vertelde dat er een rondetafelgesprek van drie kwartier op televisie was geweest. Lurvink en Ruge zaten er voor Den Alerdinck. Romanov vond het een ‘total waste of time and utterly stupid’.

Hij zei dat ik beloofd had briefkaarten van mijn reizen te sturen, maar ik was die belofte niet nagekomen.