Memoires 1986-A

[p. 101]

Amsterdam

19 maart 1986

Amerbos

Ik belde mijn broer Theo vanwege zijn verjaardag. Hij was benieuwd hoe het in Paramaribo was gegaan.

De vader van Jan van Wieringen schrijft onder meer: ‘Dat Jan veel vrienden had wisten we, maar hoe diep die vriendschap ging, dat wisten we niet, maar dat blijkt helaas nu pas.’ Jan was een vriend en een waardevolle collega en zo zal ik hem herinneren.

Ik ben heerlijk de polders in gegaan. Ik zag hoe een valk een ei uit een meeuwennest haalde, tot hevig protest van de ouders. Oud-hoogleraar sociologie, G.J. Kruijer is overleden. Hij had me een brief geschreven naar aanleiding van de verschijning van het eerste deel van mijn Memoires.¹¹⁴

Robert van de Roer heeft 15 maart zijn artikel over Den Alerdinck Foundation gepubliceerd.¹¹⁵ In dit artikel laat hij zien dat hij wel de klok heeft horen luiden maar niet weet waar de klepel hangt. Bijna alle personen die hij in de reportage noemt, zijn door mij benaderd ten behoeve van deze denktank voor journalisten, wat bovendien een gedachte van mij is geweest. Er zitten de gebruikelijke subtiele verdraaiingen in, bijvoorbeeld over het incident op Schiphol. Dat werd puur en alleen door de doorgefourneerde, oneerlijke Frans Lurvink veroorzaakt, die dacht dat ik hem vanwege zijn poen nooit ofte nimmer publiekelijk ‘een rund’ zou noemen, een incident dat Van de Roer dus ook aanhaalt. Het is een geruststelling te weten dat ik eens mijn dagboek zal bewerken, waar dan geen speld tussen te krijgen zal zijn ten aan zien van de ware toedracht.

Zoals te verwachten was, is er een brief van Dé Slager gearriveerd waarin hij meedeelt dat Den Alerdinck - na eerst Carel Enkelaar aan de kant te hebben gezet - nu ook de relatie met mij verbreekt.¹¹⁶ Ik zie ons nog met z'n drieën, Lurvink, Enkelaar en ik, de eerste plannen voor het oprichten van deze organisatie uitwerken, waarbij alles pais en vree was. Noch En-

114 Zie Memoires 1985-B, pagina 311.

115 Zie bijlage 26.

116 Zie bijlage 27.

[p. 102]

kelaar, noch ik was voldoende alert om de voormalige lampenverkoper van Philips met gepast wantrouwen tegemoet te treden. Het echec hebben we dus in laatste instantie aan onszelf te danken. Alleen Spoor gepokt en gemazeld in het management van nrc Handelsblad, was voldoende gestaald om de onbetamelijke klippen van een ‘partner’ ten eigen voordele te kunnen omzeilen. Carel Enkelaar, die trouwens zelf meer dan 25 jaar bij de top van nos-televisie met dit bijltje heeft gehakt, werden de slinkse wegen van Lurvink teveel. Hij hield de eer aan zichzelf en vertrok uit eigen beweging. Maar Spoor en Lurvink lijken prima maatjes te blijven.

We worden door absolute idioten geregeerd. Minister Hans van den Broek en staatssecretaris van Justitie, mevrouw Korte van Hemel hebben geweigerd Bhagwan Shree Rajneesh een visum voor een bezoek aan Nederland te verlenen. De reden: het in gevaar brengen van de openbare orde en rust, waarbij werd gewezen op beledigende uitlatingen van de goeroe op televisie van bepaalde personen, groepen en instellingen. Het is nauwelijks te geloven dat we ruim 40 jaar na de oorlog in dit land weer zo ver van huis zijn. Diep treurig. De Bhagwan is een ‘meester’, zoals Foudraine dat noemt, een filosoof, zoals ik hem eens omschreef na een bezoek aan zijn thuisbasis in Poona, India. Waar zijn ze in godsnaam bang voor? Dat hij de rooms-katholieke kerk de grond in praat?

Al Eisenstat stuurt me een artikel uit Atlantic Magazine van Alex Beam over de langzame start van ‘Moscow's ambitious campaign to “computerize” the Soviet economy.’ Volgens deze reportage heeft de ussr ‘100.000 mainframes and minicomputers in place - a fraction of America's 1.3 million. The Soviets possess only a few thousand micro-computers and personal computers, compared with the 25 million that exist in the United States.’ Volgens deskundigen in de vs loopt de ussr op dit gebied ongeveer vijftien jaar achter op de ontwikkelingen in de Verenigde Staten. Evgeny Velikhov wordt opgevoerd als prominente computergebruiker.¹¹⁷

Ik had Ruslan Abdulgani het pleidooi van generaal Dharsono in Elseviers gestuurd en hij schrijft ook belangstelling te hebben voor deel ii, wat ik hem zal sturen. Ook heb ik nu weer het adres van mijn vriend Diarto in Solo.

Ernst van Eeghen is volgens Wim Verkade onlangs met een 41-jarige evangeliste uit Oostenrijk getrouwd.

Ik schreef André Spoor onder meer:

117 Atlantic Magazine, maart 1986.

[p. 103]

Jij hebt het blijkbaar te druk om een telefoontje te beantwoorden of je anderzijds met deze zaak bezig te houden. Je schijnt vergeten te zijn hoe ik je in een eerder stadium bij Den Alerdinck heb betrokken en hoe we aanvankelijk alles samen organiseerden en op een lijn zaten. Je schijnt geen invloed te willen uitoefenen, opdat de met mij gemaakte afspraken, waar je zelf deel van uitmaakte, worden nagekomen. Tegen Van de Roer zei je dat dit moest gebeuren. Maar Lurvink en Slager zijn dit niet van plan. (...) Trouwens, dat het in NRC Handelsblad wordt voorgesteld dat Carel Enkelaar wegging na problemen met mij, en dat ik de oorzaak zou zijn geweest van de slechte publiciteit, slaat nergens op. Ook daar moet ik dus weer tegenin gaan, waardoor steeds meer gegevens naar buiten komen, die niemand naar buiten had willen hebben, zeker ik niet. Maar als Den Alerdinck nu ook haar financiële verplichtingen niet nakomt, word ik opnieuw gedwongen me tegen deze onbehoorlijke behandeling af te zetten.

21 maart 1986

Mijn lieve vriendin Déliane de Ramaix-van Weede is op 11 maart overleden. Zij werd 96 jaar en is met haar chauffeur bij een ongeluk tussen Antwerpen en Brussel om het leven gekomen. Wat een drama. Ik heb haar veertig jaar gekend en zal haar nooit vergeten.

The New York Times drukt zonder blikken of blozen een frauduleus artikel af, waarin het wordt voorgesteld alsof Rukmini Sukarno een dochter van oud-president Sukarno van Indonesië zou zijn. Zij zou 5,6 miljoen dollar hebben gejat van een bedrijf in New York en zit in Houston vast.¹¹⁸ Men schept er nog altijd plezier in de naam van de gehate bevrijder van Nederlands-Indië in diskrediet te brengen, zoals met dit bericht, dat natuurlijk ook in de Volkskrant werd afgedrukt.¹¹⁹

118 The New York Times, 21 maart 1986, zie bijlage 28.

119 Redactie: Sukarno heeft officieel de volgende vrouwen en kinderen: 1 Siti Oetari Tjokroaminoto (1905-?, gehuwd 1921, gescheiden 1953); 2 Inggit Garnasih (1888-1984; gehuwd 1923, gescheiden 1943), 2a Ratna Juami, 2b Kartika; 3 Fatmawati (1923-1980, gehuwd 1943), 3a Guntur Sukarnoputra (1944), 3b Megawati Sukarnoputri (1947), 3c Rachmawati Sukarnoputri (1950), 3d Sukmawati Sukarnoputri (1952), 3e Guruh Sukarnoputra (1953); 4 Hartini (1924-2002, gehuwd 1953), 4a Taufan Sukarnoputra (1951-1981), 4b Bayu Sukarnoputra (1958), 5 Naoko Nemoto (Ratna Sari Dewi) (1940, gehuwd 1962), 5a Kartika Sari Sukarno (1967); 6 Haryati (1944, gehuwd 1963, gescheiden 1966), 6a Ayu Gembirowati; 7 Yurike Sanger (1945-, gehuwd 1964, gescheiden 1968); 8 Kartini Manoppo (1939-1990, gehuwd 1959), 8a Totok Suryawan 1967; 9 Heldy Djafar (1947, gehuwd 1966, gescheiden 1968).
Rukmini (1943) zou een bastaarddochter van Soekarno kunnen zijn bij een onbekende moeder. Hoewel sommige bronnen haar aan Inggit koppelen. Volgens W.O. is zij echter stellig het product van een CIA-operatie om Sukarno in discrediet te brengen. Zie ook Memoires 1978-1979.

[p. 104]

Ik bracht na lange, lange tijd voor het eerst een bezoekje aan Dirk en Inge Keijer in Hilversum. Hij was bezig zijn nieuwe, knalrode Ferrari van vier ton op te poetsen.

Hij had in Moskou van ambassadeur Romanov gehoord wat zich rond Lurvink en Den Alerdinck had afgespeeld. ‘Ik heb je steeds gewaarschuwd dat Ernst van Eeghen en Frans Lurvink het verkeerde gezelschap voor je waren, maar je luisterde niet. Ik houd me verre van die heren.’ Ik voerde aan door Carel Enkelaar met Lurvink in contact te zijn gekomen en bij Van Eeghen ben ik als vanzelfsprekend ervan uitgegaan met een keurige mijnheer te maken te krijgen.

Zoals hij altijd doet wanneer ik hem ontmoet, herhaalde hij dat hij wist dat de bvd mijn bloed kon drinken. Zijn verduidelijking: ‘Want ze vinden het natuurlijk niet leuk zoals jij die conferenties met Sovjets organiseert.’

‘Ze hebben niets te vinden,’ antwoordde ik. ‘Wat is er verkeerd aan om met collega's uit een machtsblok enkele honderden kilometers hier vandaan eens de koppen bij elkaar te steken? Vergeet niet, we zijn op weg naar McLuhans global village! Praten is altijd beter dan schieten of kruisraketten plaatsen, wat de bvd zo graag wil.’

Vervolgens belandden we op het onderwerp Suriname. Keijer is geïnteresseerd zakelijke mogelijkheden te onderzoeken.

22 maart 1986

Pauline Quarles¹²⁰ belde om te vertellen over de frontale botsing van haar moeder, madame De Ramaix. Zij overleed ter plaatse met een gebroken nek. De chauffeur overleed later in het ziekenhuis. Château de Bouillon, in Baulers, haar ouderlijk huis wat ik zo goed ken, wordt verkocht.

Terwijl ik in Paramaribo was, is er weer een artikel van Arnold Burlage verschenen in De Telegraaf, en wel met de volgende gigantische kop:

120 Pauline Quarles van Ufford-de Ramaix, dochter van Deliane de Ramaix-van Weede.

[p. 105]

De boodschap was dat de verzetsbeweging tegen Bouterse op een kans wacht om de militaire dictatuur met geweld omver te werpen. De Raad voor de Bevrijding van Suriname (rbs) heeft een nieuwe voorzitter gekregen, Glenn Tjon A Kiet. Chin A Sen is dus afgetreden. Opgeruimd



staat netjes.¹²¹

Ook Weekkrant Suriname gaat met vette koppen door met het verdacht maken van het Suriname onder Bouterse. Alsof de regering in Paramaribo zich zou inspannen tot het verspreiden van terrorisme in Latijns-Amerika.¹²² Er bestaat geen twijfel over dat de inlichtingendiensten de betrokken journalisten, die zich met deze lastercampagnes tegen Bouterse bezig houden, voorzien van dit soort ‘informatie’. Libië is immers ‘in’, want de machtige Amerikaanse president staat op het punt een oorlog tegen kolonel Khadaffi te beginnen, ditmaal over de heikele vraag of Amerikaanse oorlogsschepen wel of niet door de Golf van Sidra mogen varen.

Elsevier adverteert voor de Winkler Prins Lexicon van de Nederlandse Letterkunde door in bladen advertenties te plaatsen met de tekst ‘Van Vondel tot Gerard Reve’. Je ziet een schaapachtige Reve afgebeeld, starend naar de grootste dichter uit onze literatuur. Ze merken de corruptie niet meer.

Eindelijk is de vleugel weer gestemd.

121 De Telegraaf, 17 maart 1986.

122 Weekkrant Suriname, 15 maart 1986.

24 maart 1986

De geboortedag van mejuffrouw Buringh Boekhoudt.

De dag van gisteren is erg moeilijk te beschrijven. Eduard arriveerde vrij onverwachts. Zijn haar was langer. Hij zag er weer heel erg lekker uit. Hij zei veel verstandige dingen. ‘Als je consultancy met Apple doorgaat, dan zou je de plantageplannen in Suriname zelf kunnen financieren en heb je Van Eeghen niet nodig.’

Carel Enkelaar belde. Hij had een lezing gegeven voor de School voor de Journalistiek in Utrecht. Ook daar moest hij tegenspreken dat hij vanwege een conflict met mij bij Lurvink

[p. 106]

was weggegaan. Zo zie je wat een ‘ongeveer’-artikel van Robert van de Roer aanricht.¹²³

Ik heb de hengsten Lubbers en Van den Broek als volgt geschreven:

24 maart 1986
Z.E. Minister Hans van den Broek
Den Haag
Excellentie,
De afgelopen week heb ik in Suriname doorgebracht en van hoog tot laag met mensen gesproken, ook met ambassadeur Van Houten. Geen Hoekman, maar hij doet zijn best. In het verleden heb ik Uw Suriname beleid scherp bekritiseerd - en vergelijkingen getrokken met de failliete politiek van de heer Luns in Indonesië. Maar uit gesprekken met Desi Bouterse (onder vier ogen) en H. Herrenberg heb ik begrepen, dat er thans werkelijk van een geleidelijke kentering sprake is. Ik ga een artikel schrijven, waarin ik het beleid zoals thans door U en mevrouw Schoo gevoerd, ten volle onderschrijf.
Eén aspect, dat ik niet in de publiciteit wil betrekken, betreft het inzicht van Uw ministerie, dat Bouterse geen gesprekspartner voor premier Lubbers zou kunnen zijn. Bouterse is thans chief executive en een gesprek tussen hem en premier Lubbers is nu noodzakelijker dan ooit. Uw gesprekspartner is thans Henk Herrenberg, als minister van Buitenlandse Zaken, die in een positie verkeert, dat hij wel degelijk beslissingen kan nemen, zonder ruggespraak met het militair gezag.
Ik kreeg op de ambassade in Paramaribo de indruk, dat U de enige zou zijn, die namens Nederland met Bouterse kunt spreken, ‘of er wordt helemaal niet gesproken en we zijn terug bij af geweest’.
Sorry, maar ik meen, dat die opvatting kant noch wal raakt. Ik meende U dit buiten de publiciteit te moeten schrijven.¹²⁴ Ik zend een kopie aan premier Lubbers.¹²⁵
Met vriendelijke groeten, Willem Oltmans.

123 Enkelaar schreef er een brief over aan NRC Handelsblad, zie bijlage 29.

124 In 1996 zou Van den Broek verklaren dat ik alleen maar rotbrieven en beledigingen naar hem schreef.

125 Aan Lubbers schreef ik dat het me niet was ontgaan dat hij nog nooit de hebbelijkheid had gehad één brief van mij te beantwoorden.

[p. 107]

Intussen heeft het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, kantje boord, met 222 tegen 210 stemmen gestemd tegen opnieuw honderd miljoen dollar steun aan de Contra's om de Sandinisten in Nicaragua te helpen verslaan.

Opvallend vind ik een artikel van twee pagina's van Strobe Talbott in Time, waarin hij er voor pleit dat de vs de cia-huurlingen juist wel moeten steunen.¹²⁶ Tijdens ons gesprek in Washington leek hij oké.

Mijn goede vriend Henri Faas, oud-parlementair redacteur van de Volkskrant in de jaren van de Nieuw-Guinea-crisis, heeft in nrc Handelsblad een artikel van bijna een pagina: waarom was de pers toch zo serviel?¹²⁷ Hij behandelt de King Kong-affaire. En geeft weer hoe bijvoorbeeld premier Beel en prins Bernhard kans zagen het nrc Handelsblad te gebruiken voor wat zij wilden. Vooral hoe ze informatie wisten te verdonkeremanen.

Ten aanzien van het koningshuis gedragen journalisten zich volgens Faas ‘bang als schapen, die zich laten misleiden, geen gedonder aan hun hoofd willen hebben en onthullingen aan de buitenlandse pers overlaten.’ Ook speelt de vrees mee dat ‘een krant die het koningshuis aanpakt, kan rekenen op een scherpe daling van de oplage. Vorstelijke personen worden vereerd en minstens zielig gevonden.’ Dat is het nationale ziektebeeld dat ik bijvoorbeeld in 1981 in Made in Soestdijk probeerde te analyseren.

Faas spreekt ook over Haagse kongsi's - en gebruikt met opzet het Chinese woord voor maffiabenden - van journalisten, die tegen heug en meug samenwerken om de gesloten circuits van politiek en het hof te doorbreken. Ik heb die groepjes altijd omschreven als ‘de bruikbaren’, waar mijns inziens Faas zelf, Hansen, Tromp, Van de Roer, Van den Boogaard, Nieuwenhuis en vele anderen toe behoorden. Ze zijn het beste te om-

126 Time, 24 maart 1986.

127 NRC Handelsblad, 22 maart 1986.

[p. 108]

schrijven als journalisten die desnoods bereid zijn enigszins op het scherp van de snede te wandelen, maar als puntje bij paaltje komt, water bij de wijn doen ter wille van hun positie, het handhaven van contacten binnen de overheid en het behoud van goede naam en faam. Ik ben daar niet toe bereid en nooit bereid geweest.

Tamara Sachnazarova van apn Novosti was in Den Haag. We aten poffertjes op het Malieveld. René de Bok had haar in Moskou beloofd contact op te zullen nemen over het congres van de cpsu, waarover zij hem van materiaal zou voorzien. Ze probeerde hem herhaaldelijk te bellen, maar kreeg hem pas na vele pogingen aan de lijn. ‘Do you remember me?’ vroeg ze. ‘No, I don't remember,’ antwoordde hij, waarna ze uitlegde wie zij was. Het verbaasde haar, vervolgens zei hij: ‘Actually, I am not De Bok but a colleague of his, I will give your message and he will call you.’ Ze werd natuurlijk nooit meer door De Bok gebeld. Wat moet je met dergelijke collega's?

Ik vond het heel naar om mezelf tegen Tamara te horen zeggen dat ik Vladimir Lomeiko en Volodja Molchanov nooit meer zal vertrouwen, en niet meer als vrienden kan beschouwen, omdat zij kennelijk met Lurvink en Den Alerdinck doorgaan, nadat Enkelaar en ik eruit werden gesmeten. Ik kan wel begrijpen dat ze een betaalde vakantie in New York niet willen laten ontglippen in mei, dan wordt daar de volgende de conferentie van Den Alerdinck gehouden. Volodja Molchanov is zelfs nog nooit in de vs geweest.

Jermen Gvishiani gaat het International Institute for Applied System Analysis in Slot Laxenburg, waar hij zo lang voorzitter van is geweest, verlaten. Hij gaat in Moskou voor Gosplan werken. Hij blijft voorzitter van het bestuur van de International Research Institute for Management Sciences (irims) in Moskou, en wordt er ook directeur van het All-Union Research Institute for Systems Studies (vniisi).

[p. 109]

25 maart 1986

De Amerikaanse helden zijn met een fantastische overmacht van oorlogsschepen en gevechtsvliegtuigen tegen Libië begonnen. The New York Times opende paginabreed met dit heldenfeit. Het gaat om pure koloniale piraterij tegen een klein Arabisch land.

Libië vuurde zes raketten op Amerikaanse oorlogsvliegtuigen af, waarop de Amerikaanse lafaards - die in de Golf van Sidra geen ene moer te maken hebben, anders dan om kolonel Khadaffi te treiteren die het verdomt naar hun pijpen te dansen - twee Libische oorlogsschepen tot zinken brachten en een raketlanceerbasis op Libisch grondgebied bombardeerden. De Amerikaanse smeerlappen hebben net zolang geprovoceerd tot Khadaffi wel iets moest doen. Prompt kwam een vloot van dertig schepen plus drie met jachtbommenwerpers volgepakte vliegdekschepen tegen Libië in actie. Libië is een iets forsere tegenstander dan het mini-eilandje Grenada, maar eigenlijk is de Amerikaanse actie van hetzelfde laken een pak.¹²⁸ In Washington juichte een overgrote meerderheid van leden van het Congres, tot en met speaker of the House Thomas O'Neill, de acties van Reagan en de Amerikaanse strijdkrachten toe. Alleen de voorzitter van de commissie buitenland van het Huis van Afgevaardigden, Dante Fascell, verklaarde dat de president zijn bevoegdheden om tot

128 The New York Times, 24 maart 1986, Bernard Weinraub.

[p. 110]

militaire actie over te gaan, had overschreden en in strijd had gehandeld met de War Powers Resolution, die in 1973 door het Congres was aangenomen.

Ik ben ontsteld over de wijze waarop de affaire Libië en het nieuws eromheen op de televisie worden gepresenteerd. Eerst laten ze de aanvallen op El Al-kantoren in Rome en Wenen zien en vervolgens hoe de Amerikaanse vloot Libië en Khadaffi een kopje kleiner maken.

Commandant Etienne Boerenveen is in Miami door geheim agenten van de drugsbestrijdingsdienst (dea) gearresteerd toen hij op een boot in gesprek was om drugs via Suriname naar de vs te laten vervoeren. Er werden beelden van het geheime gesprek op televisie getoond. Het ging mij door merg en been. Ten eerste omdat ik hem ken, deze Surinaamse reus, die als enige Surinaamse officier de kma in Breda doorlopen heeft en een paradepaard was van het jonge Surinaamse leger. Ten tweede omdat het haast ondenkbaar is dat Desi Bouterse niet op de hoogte is geweest van de reis van Boerenveen naar Miami. Ten derde denk ik dat er sprake is van een valstrik. Ze hebben nu Boerenveen te pakken, maar het is eigenlijk een aanval op Bouterse. Minister Herrenberg gaf onmiddellijk een persconferentie en zei: ‘In droevige dagen zijn we altijd één.’ Henk is nooit bang om moeilijke klussen te klaren.

Arnold Burlage is er natuurlijk weer als de kippen bij om met

[p. 111]

een opzienbarende kop op de voorpagina van De Telegraaf, onze voormalige kolonie onder leiding van Bouterse als cocaïnewespennest aan het publiek te verkopen. Boerenveen kan een gevangenisstraf van twintig jaar krijgen, wat een gevoelige klap voor Bouterse, maar ook voor de Surinaamse strijdkrachten zou betekenen.

26 maart 1986

Over marionetten gesproken. Lubbers en Van den Broek hebben namens de Nederlandse regering - die namens ons spreekt - een verklaring uitgegeven, dat wordt betreurd dat Libië geweld tegen de vs heeft gebruikt. Het is bij de wilde spinnen af. Ze nemen de Amerikaanse lezing van de gebeurtenissen klakkeloos over. Den Haag stelt zich, als Washington, op het standpunt dat de Golf van Sidra internationaal water is. Een genante, legalistische redenering die slechts demonstreert hoe weinig de vs en haar bondgenoten begrijpen van de gevoelens die bij de opkomende landen van Afrika en Azië leven.

In Washington noemen ze wat er rond Libië gebeurt eufemistisch ‘een antwoord op vijandige bedoelingen van Libië en geen militaire aanval op dat land’.¹²⁹ Ronald Reagan verklaarde in Washington geen andere keuze te hebben dan om Libië met militair geweld tot de orde te roepen, want hij had informatie van de inlichtingendiensten gekregen dat Libië reeds bezig was Amerikaanse diplomaten in het buitenland te selecteren, die in aanmerking kwamen als doelwit voor terroristische acties.¹³⁰

En alsof één misdadige streek niet voldoende is, heeft diezelfde Reagan 20 miljoen dollar aan Honduras gegeven, omdat de inlichtingendiensten hem hadden gemeld dat 1.500 soldaten van de Sandinistische regering Honduras waren binnengetrokken.¹³¹

129 The New York Times, 25 maart 1986, Bernard Weinraub.

130 The New York Times, 25 maart 1986, Gerald Boyd.

131 The New York Times, 25 maart 1986, Joel Brinkley.

[p. 112]

Michail Gorbatsjov heeft voorgesteld dat de vloten van de vs en de Sovjet Unie het Middellandse Zeegebied zullen verlaten. Hij zei dat de Sovjet Unie haar schepen daar alleen maar gestationeerd houdt vanwege de aanwezigheid van de met kernwapens uitgeruste Amerikaanse Zesde vloot. Wanneer beide grootmachten nu hun schepen terugtrekken, is het probleem vanzelf opgelost. Daar denken de Amerikanen dus niet over. De Zesde vloot dient om politionele patrouilles uit te voeren in geval er ‘onraad’ is in zuidelijk Europa, Noord-Afrika of rond Israël en het Nabije Oosten.¹³²

De Volkskrant meldde dat mijn lunchvriend Hans Teengs Gerritsen ook bij de King Kong-affaire betrokken is geweest. De boezemvriend van prins Bernhard was door Willem Sanders, zijn baas en chef van de inlichtingendienst, naar de strafgevangenis in Scheveningen gestuurd toen bekend werd dat King Kong er overleden zou zijn. Teengs Gerritsen was er zo snel dat hij de doodsstrijd van de man nog meemaakte. In het vrijgegeven bvd-dossier waarop dit artikel is gebaseerd, wordt eveneens gesteld dat Sanders zou hebben aangezet tot het vermoorden van King Kong. Sanders, die nu 75 jaar is, noemt het verhaal ‘complete onzin’. Een misselijkmakend verhaal waar we, net als bij de moord op Kennedy, waarschijnlijk nooit het fijne van zullen weten. Ik begin er bij Teengs Gerritsen niet over, agenten van inlichtingendiensten liegen zonder uitzondering allemaal.¹³³

Jan Foudraine (alias Swami Deva Amrito) belde dat de Bhagwan in Uruguay is aangekomen. Hij noemt wat de goeroe is overkomen ‘een Watergate’, wat het heel goed kan zijn met die ongecontroleerde bende inlichtingendiensten in Washington dc. Er schijnt zelfs een poging te zijn ondernomen om de Bhagwan te liquideren. ‘Er is een fascistische overval op hem gepleegd in de vs,’ aldus Foudraine. ‘Heathrow is voor hem gesloten net als West-Duitsland en ook van den Broek wil de affaire eerst laten betijen.’

Waarom werden Werner Verrips (1964), zes generaals en een luitenant in Djakarta (1965), George de Mohrenschildt (1967), Donald Donaldson (1967), vijftien Surinamers in Paramaribo (1982) en, waarover nu eindelijk meer bekend is geworden, King Kong vermoord? Waarom werd de Bhagwan, die geen kip kwaad deed uit de vs gesmeten? Wist de cia teveel? Voor wie waren de sannyasins een gevaar?

132 The New York Times, 26 maart, Serge Schmemann.

133 De Volkskrant, 25 maart 1986.

[p. 113]

Jerome Heldring reageerde in nrc Handelsblad op het artikel van Henri Faas. Ook hij zegt zich te hebben afgevraagd waarom journalisten zich zo ‘serviel’ jegens het koningshuis opstellen. Hij denkt dat de zaak Greet Hofmans in 1956 een beslissende invloed heeft gehad op het proces van journalistieke emancipatie, ‘op de ontwikkeling naar grotere onafhankelijkheid ten opzichte van de machten in ons land.’¹³⁴ Heldring zegt in 1950 van een staatssecretaris te hebben gehoord dat ‘hoe gauwer zij onder de tram komt, hoe beter het is.’ Maar niemand deed iets. Niemand schreef één letter. Iedereen was bang. Pas na de onthullingen in Der Spiegel (naar verluidt geïnformeerd door prins Bernhard) brak de hel los. Heldring meent - ook al kan hij het niet bewijzen - dat vanaf dat moment in 1956 de emancipatie van de pers is begonnen vanuit de redenering ‘dat gebeurt ons geen tweede keer’. Heldring klets in de ruimte.

Geachte heer Heldring,
(...) Als er iemand is geweest, die over de jaren in de zakken van het ‘establishment’ en van de politieke en privé belangen heeft gezeten, dan bent u het wel. U schrijft over een vroegere ‘serviliteit’ wat zo misleidend en onwaar is. Het demonstreert alleen maar hoe uw bovenkamer functioneert en altijd gefunctioneerd heeft. De belachelijke stelling dat de affaire Greet Hofmans de onderdanigheid jegens Oranje doorbroken zou hebben takes the cake.
U bent zeker de zaak Claus in 1983 en diens vermeende homoseksualiteit vergeten? Het is een herhaling van de serviliteit van 1956 bij Greet Hofmans, met alle smerige streken van hoofdredacteuren en journalisten in kopie herhaald. U zult mijn boekje over Prins Claus wel niet hebben gelezen. Ook weet u waarschijnlijk niet dat ik die dagen in Nieuwspoort met zestig journalisten heb gesproken om te voorkomen dat de prins, die toch al ziek was, ook dat nog op zijn dak kreeg. De stunt zou prima lukken. Serviliteit? Bang? Ja u, maar niet ik.¹³⁵

134 NRC Handelsblad, 25 maart 1986.

135 In 1996 zou Heldring deze brief, die ik als reactie op zijn geklets schreef, in het NRC Handelsblad weer ophalen in een poging me belachelijk te maken.

27 maart 1986

Journalisten zijn niet alleen ‘serviel’, ze voeren in hun kranten privé-oorlogjes zoals tegen Suriname en Bouterse. De Telegraaf lijkt vanmorgen opgelucht dat kapitein Boerenveen de pineut is.

[p. 114]

Albert de Lange, die in Het Parool een vendetta voert, vraagt zich in een levensgrote reportage af of de bewijzen voor de Surinaamse cocaïneconnectie toch nog op tafel zullen komen. Een borgsom is geweigerd. Hoera, in Amsterdam gaat de vlag uit. Het anp en de Associated Press gaan in de Volkskrant een stap verder.

En in Het Parool nog een tweede reportage:

De pret kan niet op bij de ‘serviele’ paparazzi. Suriname is het Nederlandse Grenada, met dit verschil dat we te schijterig zijn om opnieuw de vloot en mariniers uit te zenden sinds we door Sukarno op onze bek hebben gekregen. Dat zou overigens ook te belachelijk voor woorden zijn. Hoewel, een boel politici en commentatoren hebben de regering juist herhaaldelijk het advies gegeven om erop los te timmeren en Desi Bouterse een lesje te leren. Maar tot dusverre hielden Lubbers en Van den Broek het hoofd koel.

Intussen gaan de militaire operaties tegen Libië gewoon door. In Washington is bekend gemaakt dat tal van nieuwe elektronische tactieken tegen Libië werden ingezet om Amerikaanse piloten extra te beschermen. The New York Times spreekt van

[p. 115]

‘standoff tactics’, waarbij piloten ver van hun doelen verwijderd blijven en slechts ‘guided missiles’ afschieten.¹³⁶ Dit is niet de eerste keer dat Washington een oorlogje ensceneert om nieuw ontwikkelde wapensystemen in de werkelijkheid op hun bruikbaarheid te toetsen.

Het cda-Kamerlid Hans Gualthérie van Weezel - die ik al kende toen hij nog op Buitenlandse Zaken werkte - heeft geopperd dat Den Haag contact moet opnemen met Washington ‘om acties te beramen’ tegen Bouterse.

Beste Hans,
Wanneer ik in De Telegraaf lees dat je hebt voorgesteld om samen met de VS acties tegen het militaire bewind in Suriname te gaan ondernemen, dan wil ik je niet onthouden dat ik me afvraag of je wel goed bij je hoofd bent. Vorige week was ik nog in Suriname en heb enkele uren met Bouterse onder vier ogen gesproken. Je zit volkomen op de verkeerde lijn, want je weet kennelijk niets over wat zich daar afspeelt.
Ik heb je al eerder geschreven dat ik met je wilde spreken. Laten we dat nu in godsnaam doen. Oud-ambassadeur Hoekman en nu ambassadeur Van Houten in Paramaribo zitten op de juiste lijn. Het huidige beleid van Hans van den Broek en Eegje Schoo is het enige juiste.¹³⁷

136 The New York Times, 27 maart 1986, Richard Halloran.

137 Ik heb natuurlijk taal noch teken van Hans van Weezel vernomen.

28 maart 1986

[p. 116]

Terwijl de voorpagina's van de wereldpers zich met Libië bezighouden, komt De Telegraaf met een nieuwe canard, ditmaal van Edo Brandt. Het heeft maar een haar gescheeld of Desi Bouterse zou op dit moment in de petoet in Miami zitten, omdat hij zelf naar Florida wilde gaan, volgens de Amerikaanse anti-narcotica brigade (dea). Wat zullen ze er bij De Telegraaf de schurft in hebben.

Uit Indonesië wordt gemeld dat de verdediger van generaal Dharsono, Adnan Buyung Nasution, is meegedeeld dat zijn vergunning om als advocaat op te treden is ingetrokken.¹³⁸ De in 1948 naar Indonesië overgelopen militair, Poncke Princen, nu lid van het Instituut voor Rechtshulp Djakarta (lbh), heeft erop gewezen dat Suharto's doodseskaders actief blijven. In 1985 zouden 600 ‘criminelen’ door geheime commando's zijn gedood. Eegje Schoo vertrekt juist naar Djakarta als voorzitster van de iggi-groep van rijke landen, die miljarden in het doorgefourneerde, corrupte regime van Suharto blijven pompen, wat Nederland betreft guldentjes, netjes door de belastingbetalers afgedragen.

Ik kreeg een aardige brief van jonkheer Marc van Weede vanuit Hotel Lausanne Palace.¹³⁹ Dertig jaar geleden, toen ik in Rome woonde, bezocht ik hem van tijd tot tijd in zijn functie als gezant bij het Vaticaan.

Joseph Luns was vanavond te zien in een tv-programma van een super slijmerige Mies Bouwman.¹⁴⁰ Deze dame weet natuurlijk ook van toeten noch blazen over wat die mijnheer zoal op zijn kerfstok heeft. Luns verkocht zich weer als wereldstaatsman. Henry Kissinger mocht ook een lofzang op Luns te berde brengen en zei het volgende: ‘You may call Luns naïf, or even a little old fashioned, but in foreign policy he had character and staying power: as a statesman he deserves great gratitude of this country and the world.’ En om het nog erger te maken, besloot Kissinger: ‘I remember him with deep affection.’ Geen wonder dat Henry hem zoveel lof toezwaait: Luns is een van de braafste loopjongens die Washington ooit op het navo hoofdkwartier heeft gehad. In de kwestie Indonesië loog hij erop los, tegen Drees, De Quay, het kabinet en het parlement, om zijn echec zolang mogelijk uit te stellen. En mij deelde hij de ‘rode kaart’ uit, want ik wist veel te precies wat hij in zijn schild voerde, omdat ik ook naar de tegenpartij luisterde.

138 NRC Handelsblad, 28 maart 1986, Peter Schumacher.

139 Zie bijlage 30.

140 Het gaat om de talkshow In de hoofdrol van Mies Bouwman.

[p. 117]

29 maart 1986

The Washington Post meldt



dat de commandant van de Zesde Vloot, admiraal Frank Kelso, heeft gezegd dat Libië voor het eerst door de Sovjet Unie geleverde sam-5 raketten heeft afgevuurd. Het effect ervan kenden de Amerikanen nog niet. ‘It is a very fast and capable missile for what it was designed to do,’ aldus de admiraal.¹⁴¹

Jerome Heldring beantwoordde mijn brief.¹⁴² Wat laat die man zich kennen. Wat hem het meeste had gegriefd, was dat ik hem ‘kwasi-bekakt’ had genoemd. ‘Overigens behoeft men geen goed psycholoog te zijn om de oorzaken van uw haat en woede jegens mij te kunnen onderkennen,’ schreef hij tot overmaat van ramp ook nog. Het post scriptum lezende maakt de cirkel rond. Ik schreef keihard terug.

Geachte heer Heldring,
Dank voor uw amusante briefje, voer voor psychologen. Gaat het niet aldus in het parlement, wanneer Edje Nijpels iemand van ‘links’ aanspreekt met ‘de geachte afgevaardigde’, dat hij in zijn hart de man kan minachten. Dat u hierover viel ‘mijn geachte’ heer Heldring en uw ‘mijnheer’, lijken me tekenend voor uw niveau.
Bovendien minacht ik u niet in uw totaliteit, maar dat gedeelte waarmee u als serviele journalist en commentator moet worden omschreven. Inderdaad schreef ik u uit woede en ergernis vanwege de schijnheilige teneur van uw commentaar op het artikel van Henri Faas over de algemeen heersende serviliteit jegens Oranje en de regering.
Geen haat, mijnheer Heldring, maar minachting als misschien wel een der meest ‘bruikbare journalisten’ in Den Haag, wat u overigens zelf zo aardig illustreerde met te schrijven dat u met enig gezag in 1950 al had kunnen melden dat mevrouw Hofmans moest oplazeren uit Soestdijk. Maar u deed het niet.

141 The Washington Post, 29 maart 1986.

142 Zie bijlage 31.

[p. 118]

André Gide schreef eens in zijn dagboek: Je préfère l'estime et l'admiration d'un honête homme à celle de cent (bruikbare) journalisten als u. Met een groet, Willem Oltmans.

Het is zo tekenend voor de Hollandse inborst dat tien jaar later, dezelfde Jerome Heldring - toen ik mij in gevecht op leven en dood met de staat bevond - deze correspondentie verdraaid en geamputeerd opnam in een column in nrc Handelsblad, waarmee hij slechts mijn stelling andermaal bevestigde dat de grote Jerome Heldring in wezen een lafaard is. Het wemelt van dit soort types aan de top van de vaderlandse journalistiek. Ik zal dat geleidelijk aan aantonen, waarmee ik in de voetsporen van Henri Faas treedt.¹⁴³

Er is een aparte wet nodig als de staat het pensioen van de weduwe Florrie Rost van Tonningen-Heubel in wil trekken. Zij ontvangt dit pensioen omdat haar man, Meinoud Rost van Tonningen vanaf 1937 voor de nsb lid was van de Tweede Kamer.¹⁴⁴ Weer een illustratie van hoe de bovenkamers in Den Haag werken. Die dame heeft op het verkeerde paard gewed. Haar man overleed op even mysterieuze wijze als King Kong in de Scheveningse strafgevangenis. Laat haar toch met rust. Hollanders haten nog tot in hun graf.

Ik ben vanwege Pasen naar Vught gegaan om bij mijn jeugdvriend Toon Quarles en zijn vrouw Marlene te logeren. nrc Handelsblad had vanavond mijn brief over het artikel van Robert van de Roer en Den Alerdinck gepubliceerd.¹⁴⁵ ‘Mensen als Lurvink,’ aldus Toon, nu in pensioen, maar werkzaam geweest bij de Economische Dienst van Philips, ‘kunnen niet anders dan chicaneren.’ Toon vond dat ik het recht had Sergio Orlandini een ultimatum te stellen. ‘U betaalt of ik loop naar de rechter.’ Over mijn Nijenrode-collega Gerrit Jeelof, die de kluit ook zwaar belazerd heeft, zei Toon: ‘Hij heeft de strijd om het presidentschap van Philips aan een andere straatvechter, Van der Klugt, verloren. Hij heeft er heel veel voor moeten opgeven. Zijn dochter en zoon zijn in Brazilië blijven wonen.’ Hij vertelde dat zijn neef Herman Quarles, directeur is van het kabinet van koningin Beatrix. In koor zeiden zij: ‘Ze vindt het absoluut zalig om koningin te zijn.’

143 Henri Faas deed trouwens zijn mond pas echt open toen hij al jaren met pensioen was.

144 De Telegraaf, 28 maart 1986.

145 Zie bijlage 32.

[p. 119]

30 maart 1986

Tony Dake zit bij Willem Brugsma in Het Capitool: het onderonsje der ‘bruikbaren’. Brugsma, die ooit gezegd had dat ik met Sukarno naar bed was geweest.¹⁴⁶ Dake publiceerde in 1973 In the Spirit of the Red Banteng waarin hij het voorstelde alsof de coup van 1965 in Djakarta alleen een machtsstrijd was tussen de Partai Kommunis Indonesia en de reddende engel Suharto, die Indonesië sindsdien in Amerikaans vaarwater bracht.¹⁴⁷ In werkelijkheid ging het erom of Indonesië een vrij en onafhankelijk land zou worden en uit de zak van de vs of de ussr zou blijven, of door middel van een militaire fascistische dictatuur onder leiding van Suharto beschikbaar zou komen voor de totale exploitatie van de archipel door de vs. Mijn twee ‘grote’ collega's zaten het volk via televisie weer ‘voor te lichten’. Het is nu eenmaal niet anders.

The Observer publiceerde een voortreffelijk hoofdartikel over het gedrag van Ronald Reagan versus Libië en Khadaffi.¹⁴⁸

Ik heb minister Hans van den Broek geschreven in verband met het feit dat hij en minister Schoo verband leggen tussen het zenden van medische hulp aan Suriname en de arrestatie van commandant Boerenveen. Ik geef toe, het is een krasse brief geworden.

Deze regering schendt een met een andere staat gesloten verdrag op absoluut niet ter zake doende ondeugdelijke gronden. In plaats van er met een minimum aan gezichtsverlies een punt achter te zetten wordt iedere gelegenheid aangegrepen om het smerige spelletje tegen Suriname voort te zetten.
Niemand spreekt over het waarom Etienne B. in Miami was. Hoe kan Suriname zich anders bedruipen waar ze de dupe zijn van de chantage, die Nederland met toegezegde CONS-gelden pleegt? Hebt u er wel eens over gedacht, dat Suriname de kwestie van deze CONS-gelden voor het Internationale Hof van Justitie zou kunnen brengen?¹⁴⁹ Of gaat Den Haag het dan op een loopje zetten, zoals de frisse Ronald Reagan deed in het geval van Nicaragua en wordt het Hof plotsklaps niet erkend?
Just imagine how history will judge Nederland, en u in het

146 Zie Memoires 1971-1972.

147 Antonie C.A. Dake, In the Spirit of the Red Banteng, Mouton, Den Haag/Parijs, 1973; Zie ook Memoires 1973.

148 The Observer, 30 maart 1986, zie bijlage 33.

149 Dat heb ik in die jaren herhaaldelijk met Bouterse, Herrenberg en Naarendorp besproken.

[p. 120]

Surinaamse dekolonisatieproces? Kierkegaard zei het al: ‘We leven vooruit, maar we denken achterwaarts.’
U moet toch zien hoe belachelijk en achterbaks uw beleid ten aanzien van Suriname is.
Best wishes, Willem Oltmans.¹⁵⁰

150 Ik geef toe dat dit een gekuiste versie van mijn brief is, want ik noemde hem een ‘amateur, een wankele broeder van Eegje Schoo, ook zo'n licht’.

31 maart 1986

Een heerlijke, heerlijke dag met Eduard met alles erop en eraan.

Time wijdt de omslag aan Daniel Ortega van Nicaragua. Het blad heeft een hamer en sikkel op zijn brillenglazen getekend. Er zijn twee interviews bijgevoegd. Een met Reagan, die tegen Hugh Sidey sprak terwijl hij bij de kapper van het Witte Huis zijn haar liet knippen. Hij noemde Nicaragua een kankergezwel dat moet worden verwijderd. Hij spreekt over ‘het recht’ dat hij zou hebben het volk van Nicaragua ‘te helpen’. De Sandinisten zijn communisten die uitgeroeid moeten worden. Het is weer de herhaling van wat in het verleden met veel leiders van Afro-Aziatische landen is gebeurd, die bij de overgang van kolonialisme en imperialisme naar nationale onafhankelijkheid naar een andere oplossing zochten dan ‘Westminster democratie’. Wie niet klakkeloos het systeem van one man, one vote overnam, kreeg binnen de kortste keren vanuit Washington het merkteken hamer en sikkel opgebrand, met alle gevolgen van dien. Leiders die met geen mogelijkheid voor communist konden worden uitgemaakt omdat ze fervente islamieten waren, kregen de tjap¹⁵¹ terrorist. De vs verdeelden de wereld na 1945 in rood en niet rood.¹⁵²

151 Indonesich voor stempel.

152 Time, 31 maart 1986.

1 april 1986

Tijd om te lezen. In The New York Times stelt Diane Ackerman vragen over hersenen. ‘How can a neuron feel compassion? What is the self other than an intricate matrix of speech centers, motor pathways, and minute electrical circuits? Can a three-pound organ the texture of warm porridge, acount for consciousness?’ Vragen waar ook de neurowetenschap zich mee bezig houdt. The three-pound universe gaat in op de stand van zaken in de neurowetenschappen waar de vragen gesteld worden die voorheen vooral werden gesteld door de filosofie, religie en kunst.¹⁵³

153 The New York Times, 23 maart 1986, Diane Ackerman, DO NEURONS CRY?

[p. 121]

In Kedichem is een hotel in vlammen op gegaan waar de Centrumpartij vergaderde. Antifascisten hebben de Centrum Democraten de oorlog verklaard. nrc Handelsblad besteedt er bijna een halve pagina aan, geschreven door Frans van Klaveren. Ik kan alleen maar zeggen Alfred Vierling al jaren te kennen en hij is noch een racist noch een fascist.

Jerome Heldring zond mijn tweede brief ongeopend terug. Ook zo keurig.

Ik heb zowel Gerrit Jeelof als Sergio Orlandini geschreven dat ik, als ze hun verplichtingen niet nakomen, het er niet bij zal laten zitten. Ik ga een boekje schrijven over wat me is overkomen.

2 april 1986

Er is een bom ontploft aan boord van een twa-toestel tijdens een vlucht van Rome naar Athene. Vier passagiers werden gedood. Arab Revolutionary Cells heeft gezegd verantwoordelijk te zijn. De Boeing 727 is verder normaal geland. Zo zitten we met z'n allen in de vicieuze cirkel van terrorisme, van Reagan tegen Libië en van Arabieren die terugslaan.

In Washington heeft de regering een verklaring uitgegeven. Men hoopt daar dat de gebeurtenissen rond Libië het afzetten van kolonel Muammar Khadaffi tot gevolg zal hebben. Ze begrijpen er geen moer van en hebben ook nooit moeite gedaan om te begrijpen wat de Libiërs beweegt.

Alfred Vierling belde. Hij was in alle staten. Een medewerkster van de Centrum Democraten werd als gevolg van de brand in Kedichem een been afgezet. ‘Ik wil geen offerdier zijn,’ zei hij. ‘Mijn been is me liever dan mijn land.’ Hij had als fractiemedewerker van de Centrum Democraten een aanzienlijk aantal Kamerleden in het parlement aangesproken, en was met stomheid geslagen over de reacties die hij kreeg. ‘Een dame van de cpn begon te lachen over het afgezette been. Ik moet hier weg.’ Maar dat heb ik vaker van hem gehoord.

Om 17:00 uur belde Gnevashev van de Sovjetambassade drie keer, en de lijn werd alle drie de keren verbroken. Na een uur belde hij weer. Dan zijn de bvd-mannetjes naar huis. Ik ga morgen naar hem toe.

Malcolm Browne publiceerde in The New York Times een voorbeeld van nieuwe technologie voor oorlogvoering.¹⁵⁴ Ze bedenken de meest krankzinnige stunts om bijvoorbeeld een onderzeeër die onder het poolijs verscholen is, te kunnen opsporen.

154 The New York Times, 1 april 1986.

[p. 122]

3 april 1986

De persbureaus melden dat Khadaffi zeker vijfmaal heeft geprobeerd tot een gesprek met de vs te komen. De Amerikanen hebben deze ouvertures keer op keer afgewezen.¹⁵⁵ Vroeger werden kruistochten georganiseerd. In dienst van Jezus mochten de kelen van ‘ongelovigen’ worden doorgesneden, halleluja! Reagan voert een soortgelijke ‘godsdienstoorlog’ uit, alleen nu moet iedereen koste wat kost voor de bijl in de naam van one man one vote-kapitalisme en vrijheid van waanzin. Dat loopt op een dag verkeerd af.

Vandaag bezocht ik burgemeester Bram Peper op het gemeentehuis te Rotterdam. Heerlijk ruime burgemeesterskamer, met een kitscherige aardbol met een lamp erin. Hij lurkte aan een pijp. Ik probeerde hem te polsen over zijn bemoeienissen met Suriname. Hij gaf aan dat hij op twee manieren zou worden geblokkeerd als hij een uitnodiging van president Ramdat Misier zou aannemen naar Paramaribo te komen: ‘Door Den

155 NRC Handelsblad, 3 april 1986.

[p. 123]

Haag en door mijn eigen gemeenteraad.’ Tegelijkertijd zei hij zonder obstakels naar China of de ussr te kunnen gaan ‘maar Suriname is nu off limits.’

‘En Indonesië?’ vroeg ik, denkend aan het militaire regime aldaar. Nee, Djakarta was geen probleem. ‘Ik moet er binnenkort weer naar toe. Ik heb steeds een neutrale houding jegens het Suharto-regime ingenomen.’ Toen hij ook nog zei college bij professor Wim Wertheim te hebben gelopen, kon ik me nog net inhouden om te zeggen dat hij daar dan kennelijk heeft zitten slapen. Peper begreep zelf niet hoe onzinnig zijn verhaal - althans in mijn oren - klonk. Bouterse off limits. Suharto met zijn hoogverraad jegens Sukarno, de slachting van minstens 500.000 Indonesiërs en vliegende doodseskaders en jegens hem was Peper neutraal?

Hij was in 1973 samen met Hanny van Leeuwen (toen arp) naar Paramaribo gereisd om over ontwikkelingshulp te praten, vooral met het oog op de onafhankelijkheid in 1975. Zij spraken toen over bedragen van 40 en 70 miljoen gulden. Peper: ‘Twee jaar later spraken Den Uyl en Pronk 2,8 miljard af. Zij dachten toen immers voor een nette afwikkeling te hebben gezorgd. Wat er nu gebeurt, is dat Den Haag met de erfenis van die regeling zit. Het is voor de hele Partij van de Arbeid voornamelijk een psychologische kwestie. De moorden van 1982 worden als een afleidingsmanoeuvre gebruikt. De aandacht moet worden afgeleid,’ zei hij ook nog tot overmaat van ramp. Ik heb altijd geweten dat Den Haag naar wegen zocht die 2,8 miljard achteraf niet te hoeven betalen, maar om een PvdA-er het zo te horen uitleggen, vond ik alsnog schokkend.

4 april 1986

Telefoneerde Evgeny Velikhov. Hij ging akkoord om op 14 april met ons boek te beginnen. Ik ben blij dat hij zijn woord hield. Hij vroeg waar Al Eisenstat mee bezig was. ‘He is running around Washington to get support for our plans with Apple.’

Uit Washington wordt gemeld dat de vs een klein grensincident tussen Nicaragua en Honduras opzettelijk hebben opgeblazen tot een Sandinistische invasie van het buurland. Het zijn regelrechte gangsterpraktijken die het Witte Huis en de betrokken ministeries in Washington toepassen. Over terrorisme gesproken. Amerika brult zo luid en hard over het terrorisme van anderen, dat als je niet oplet, je het perspectief op de werkelijkheid verliest.

Casper van den Wall Bake kwam eten. Hij heeft zowel enkele

[p. 124]

jaren in Suriname als in Nigeria gewerkt en kent Zuid-Afrika. Hij vergeleek de zwarten in beiden landen met elkaar en zei: ‘Wat ze zeer goed kunnen is feest maken en ze willen zich als blanken voelen. Maar ze weten absoluut niet wat werken is.’ Ik ken natuurlijk alleen Amerikaanse zwarten, waar deze stelling langzamerhand minder voor geldt. Ik moet naar Zuid-Afrika.

Seger van Voorst tot Voorst, die mij in de jaren vijftig op verzoek van Luns in de vs voortdurend te grazen probeerde te nemen, is benoemd tot ambassadeur in Vaticaanstad.¹⁵⁶ In 1956 heette die post nog ‘gezant’, die werd bekleed door Marc van Weede met wie ik bevriend was, waarschijnlijk alleen omdat zijn zus De Ramaix van Weede, hem vertelde dat ik niet de schoft was waar Den Haag mij altijd voor heeft uitgemaakt. Van Voorst tot Voorst volgt in Rome Johan Anthony Beelaerts van Blokland op.

fnv Magazine (oplage 870.000) heeft de sociale psychologe Anneke Vrugt onderzoek laten doen naar de reactie van Beatrix op passages in de Troonrede, vooral wanneer zij het er niet mee eens is. Dit naar het dictum van Freud: ‘Wie met zijn lippen zwijgt, babbelt met zijn vingertoppen.’ Tijdens de laatste Troonrede bijvoorbeeld, traden meer dan de helft van de foutjes die de koningin maakte, in een periode van vier minuten op waarin Beatrix slecht nieuws voor de minima moest voorlezen. Bij de passage over het plaatsen van kruisraketten had zij geen enkele moeite met de tekst. Dit soort onderzoek zou veel vaker moeten gebeuren om het betrouwbaarder te maken.

156 Zie ook Memoires 1957-1959.

5 april 1986

De Weekkrant Suriname slaat uiteraard de spijker op de kop. Het feit dat er een bescheiden Libische ambassade in Paramaribo is, en het feit dat Desi Bouterse meer dan eens op zijn reizen bij kolonel Khadaffi is afgestapt, moedigt de cia-mafia aan om Bouterse van tijd tot tijd een veeg uit de pan te geven. Als de nieuwe opkomende landen in de wereld zich tegen

[p. 125]

de bemoeienissen van de vs verzetten zijn ze plotseling ‘terroristen’. Amerika kan bovendien veel beter deze kleine economiën overschreeuwen door hun gigantische media-apparaat. Eindelijk is een behoorlijke man afgetreden. Edy Korthals Altes treedt terug als ambassadeur in Madrid. Officieel is hij ‘om persoonlijke redenen’ opgestapt, maar iedereen weet dat voor deze 62-jarige diplomaat zijn standpunt over de wapenwedloop tussen Oost en West de werkelijke reden is.¹⁵⁷ Gebrek aan persoonlijke daadkracht heb ik Van Roijen in Washington altijd bijzonder kwalijk genomen. Hij was het oneens met de waanzin van Luns inzake Sukarno en Indonesië, maar deze ambassadeur bleef rustig tot het bittere einde zitten. Op één keer na, toen hij bij koningin Juliana ging klikken dat Luns de zaak belazerde.

157 De Telegraaf, 5 april 1986.

7 april 1986

Ook door de aanmoediging van Casper, ben ik vol gas aan het boekje over mijn ervaringen met Jeelof, Van Eeghen, Orlandini en Lurvink begonnen. Vijftig pagina's zijn geschreven.

Aart van der Want introduceerde me bij een vriendje, Albert Dreese van advocatenkantoor Loeff & van der Ploeg in Rotterdam. Dat ik nu toch weer via advocaten Lurvink zijn verplichtingen moet laten nakomen.

In het weekblad van de Sovjetambassade staat een gesprek met Vladimir Kudryavtsev, directeur van het Instituut voor Staat en Wet van de Academie van Wetenschappen van de ussr.¹⁵⁸ De essentie van zijn boodschap is (terecht) dat ‘economische en sociale rechten van de mens eveneens tot fundamentele mensenrechten behoren.’ De Oktoberrevolutie van 1917 beloofde ‘de afschaffing van iedere uitbuiting van mens door de mens en een totale opheffing van de klassenmaatschappij.’ Voor een groot deel werd dit doel bereikt in de ussr. Nu het rommelt in deze grootmacht is de vraag of dit nobele ideaal ooit zal worden bereikt.

John Kullberg, voorzitter van de American Society for the Prevention of Cruelty against Animals, de Amerikaanse dierenrechtenclub, meldt dat er meer dan 61 miljoen honden en 107 miljoen katten in het land rondlopen. In tien jaar een stijging van respectievelijk 50 en 75 procent. In 1985 werden 130.000 huisdieren naar asiels gebracht, waarvan er 80.000 moesten worden afgemaakt.¹⁵⁹

158 Het bulletin van 5 april 1986.

159 The New York Times, 5 april 1986.

[p. 126]

8 april 1986

Leslie Gelb (ooit ambtenaar van het Pentagon) schreef dat de aanwijzingen toenemen, dat Libië betrokken is geweest bij tenminste één terroristische aanslag. Dan te bedenken dat de cia voldoende gewetenloos is om zelf terroristische aanslagen in elkaar te zetten. Gelb geeft een overzicht van terrorisme in 1985 en tot dusverre in 1986.¹⁶⁰

Volodja Molchanov belde op uit Moskou. Gerd Ruge was op bezoek geweest, maar had niets gezegd over dat Den Alerdinck mij de bons had gegeven. Hij wilde weten of ik de komende bijeenkomst in New York zou bijwonen. Dus niet.

Mijn collega uit Djakarta in 1957 Bernard Kalb, toen voor The New York Times nu woordvoerder van George Shultz, verklaart op televisie dat de aanslag die in West-Berlijn is gepleegd op een club waarin zich veel Amerikanen bevonden, het werk van Libië is geweest. De Duitse autoriteiten zeggen dat daar geen bewijzen voor zijn. Morgen komt het kabinet Kohl over de zaak bijeen.

Newsweek helpt Reagan ook. Ze komen met een omslagverhaal waar een Libische strijder zegt: ‘America is our target’.¹⁶¹

Zo wordt de Westerse publieke opinie verder bewerkt en waarschijnlijk overtuigd dat de Libiërs inderdaad the bad guys zijn en de Yankees de redders van de vrije wereld. De oplichterij kent geen grenzen.

160 The New York Times, 8 april 1986, zie bijlage 34.

161 Newsweek, 7 april 1986.

9 april 1986

Bernard Weinraub meldt dat Ronald Reagan op een persconferentie heeft gezegd dat de vs gereed zijn ‘to strike at the source of terror’. Hem werd gevraagd of er een staat van oorlog bestond tussen Libië en de vs. En wat antwoordde de idioot: ‘He has declared it. We just haven't recognized the declaration yet, nor will we. We are going to defend ourselves. We are certainly going to take action against specific terrorist acts.’¹⁶² De hele heibel begon omdat Washington per se de Golf van Sidra wilde binnenvaren om Khadaffi te pesten. Het is

162 The New York Times, 9 april 1986.

[p. 127]

nog mooi dat bij alle schermutselingen tot dusverre niet meer dan 56 Libiërs om het leven kwamen. Puur terrorisme tegen tegenstanders die nauwelijks weerstand kunnen bieden tegen Amerika. Het zijn nog godvergeten lafbekken op de koop toe. Slot Loevestein is gerestaureerd en door minister Eelco Brinkman van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur geopend.

10 april 1986

André Spoor belde en zei dat hij, Gerd Ruge en zelfs Frans Lurvink bezorgd waren over de groeiende keet met mij. Er was slechts door het bestuur afgesproken dat advocaat Slager mijn oortjes zou wassen. Ruge en hij hadden weinig invloed kunnen uitoefenen om me te helpen. ‘Slager heeft je toen, typisch de advocaat, de hardst mogelijke brief geschreven,’ aldus André.

‘Nogal stom, want ik ben nog niet eens met een tegenactie begonnen,’ zei ik. Er zou binnenkort een bestuursvergadering zijn. Hij zou zien wat hij kon doen. Ik vertelde Spoor dat ik Lurvink schriftelijk had aangeboden tot 1 januari 1988 in het geheel niet over Den Alerdinck te spreken, mits hij zijn financiële verplichtingen nakwam. Ik zei ook dat ik Loeff & van der Ploeg in de arm had genomen. Spoor was nog steeds van mening dat Lurvink me moest betalen wat was afgesproken. Hij gaf me gelijk dat ik voor mijn rechten knokte, maar hij en Ruge waren er ongelukkig over.

Vervolgens spraken we over Suriname en Bouterse en zijn opzienbarende artikel, nadat ik hem in New York bij de bevelhebber had binnengebracht. ‘Er dachten meer mensen op Buitenlandse Zaken, onder wie Peter van Walsum, in de richting die ik toen schreef dan je je misschien realiseert,’ aldus Spoor. Ik zei nog dat ik vond dat Henk Hofland op dreef scheen in New York, waarop hij antwoordde: ‘Nou, ik weet het niet. Het artikel over George Shultz was gewoon uit kranten overgeschreven en was niet veel.’¹⁶³

Ronald Reagan heeft Khadaffi nu ‘een dolle hond’ genoemd, waar nrc Handelsblad vanavond mee opent. De president heeft dus besloten een nieuwe militaire actie tegen Libië te beginnen. Wie is nu werkelijk gek?

163 NRC Handelsblad, 8 april 1986.

11 april 1986

Opnieuw stomen achttien Amerikaanse oorlogsbodems richting Libië.

[p. 128]

Marcel van Dam schrijft dat hij niet kan ingaan op mijn voorstel de kwestie van betaling door de vara con amore te regelen. ‘Ik heb me over deze kwestie laten voorlichten door de raadsman van de vara.’ Zo werkt dit in Nederland. Ik ken Van Dam. Stel je voor dat zijn advocaat hem de argumenten die ik heb, zou doorgeven.

The Sydney Morning Herald heeft geschreven dat de familie Suharto, en hun meelopers, zichzelf met miljarden dollars hebben verrijkt. Pas wanneer het ergens anders heeft gestaan, komt nrc Handelsblad er vanavond mee, onder vermelding van de Australische krant.

De brief die Jerome Heldring ongeopend terug zond, zal ik in Moskou op de bus doen. Afzender: Professor V.M. Latrozki, Department of Political Science, Moscow University, Leninsky Prospekt 125, Moscow-V-71, ussr. Hij moet gewoon teruggenaaid worden. Wat zal hij nieuwsgierig zijn naar de inhoud.

12 april 1986

Schiphol

Ik heb zin in deze reis, omdat ik een belangrijk project met Evgeny Velikhov begin.