Memoires 1986-A

[p. 63]

Amsterdam

15 februari 1986

Amerbos

Er wachtte een brief van de Zuid-Afrikaanse ambassadeur David Louw, dat hij mijn Memoires 1925-1953 aan het lezen is. Er lag ook een brief van Dé Slager⁷¹ die om een reactie vraagt. André Spoor vond de mededeling van Slager dat ik geen contact meer mocht opnemen met leden van het bestuur van Den Alerdinck onzin. Hij bracht echter meteen naar voren dat ik hem had verraden ten aanzien van Sytze van der Zee, en hem daarmee in een onmogelijke positie had gebracht. De waarheid betekent voor de meeste bureaucraten als Spoor dat ze hun werkelijke mening eigenlijk nooit kunnen openbaren omdat ze vrijwel allemaal verstrikt zitten in mooi weer spelen. Ik breng daar dan met de feiten de klad in, en dat geeft gedonder in de glazen. Ik heb inderdaad weer niet genoeg rekening gehouden met het feit dat André in een netwerk opereert. Ik ben daarentegen ‘vrij’ en kan tegen iedereen zeggen: fuck off.

Koos Rietkerk, minister van Binnenlandse Zaken, heeft het King Kong-dossier vrijgegeven, dat overigens niet volledig is. Premier Lubbers heeft in het parlement gezegd de ontbrekende stukken, die niet in het bvd-dossier zitten, alsnog ter beschikking te zullen stellen. In 1947 verzekerde de toenmalige bnv (voorloper bvd) het Algemeen Handelsblad dat King Kong informatie over Market Garden niet aan de Duitsers had verraden. Wel spiegelden zij de vriend van prins Bernhard af als ‘een agent voor beide partijen en iemand met communistische neigingen.’ Het schijnt dat prins Bernhard zelf de hand heeft gehad in wat toentertijd over de affaire King Kong wel of niet naar buiten kwam.⁷² Het blijft een smerig zaakje omdat niemand in dit land de bvd onder controle heeft. Ze doen en laten wat ze willen, en kunnen er naar hartelust op los liegen.

Wim Kok, die op dit moment nog op de loonlijst van het fnv staat, heeft in Het Vrije Volk gezegd: ‘Ik ben voor alle functies beschikbaar.’ Joop den Uyl heeft hem al op termijn tot zijn opvolger gebombardeerd. ‘In mijn vrije tijd doe ik al een beet-

71 Zie bijlage 15.

72 NRC Handelsblad, 12 februari 1986, zie bijlage 16.

[p. 64]

je PvdA,’ aldus Kok. Hij schijnt voor alle functies, van eenvoudig Kamerlid tot minister-president, beschikbaar te willen zijn.⁷³

In het Parool van vandaag staat een bericht dat twee mannen in het huis van Vierling zijn binnengedrongen en hem en zijn vriend een soort gas in zijn gezicht hebben gespoten.

73 Het Vrije Volk, 13 februari 1986.

16 februari 1986

André Spoor vertelde dat Henk Hofland voor een tijdje naar New York gaat. ‘Hij leeft als een zwerfkat. Hij heeft daarnaast een estafette georganiseerd, zodat hij wat dames betreft nooit alleen zal zijn in New York.’ Ik heb André geschreven over zijn verwijt dat ik naar buiten had gebracht wat hij me vertrouwelijk had gezegd ten aanzien van Sytze van der Zee. Hij had mij gezegd dat hij het gesprek van Van der Zee met mij in het zwembad in Paramaribo, nooit als interview in de krant had mogen zetten. Toen ik later las hoe Spoor de kletsverhalen van Van der Zee uit Suriname citeerde als wel bonafide informatie, ergerde ik me groen en geel en dacht: nu lijkt Van der Zee in de publiciteit door Spoor serieus genomen te worden, terwijl hij heel anders over het gedrag van Van der Zee denkt. Eigenlijk is dit Spoor ten voeten uit. Ons vertelde hij immers Friso Endt een hoogst onbetrouwbare journalist te vinden. Hij was tegen de benoeming van Endt als redacteur van de Alerdinck Tribune. Maar Endt zit er al lang, en Spoor kijkt de andere kant op. Zo nam hij Van der Zee mee naar Elseviers. Hoe haal je dat in je hoofd als je echt over iemand denkt, zoals hij mij vertelde. Pim Lier, die beweert een halfbroer van koningin Juliana te zijn, heeft zich teruggetrokken als lijsttrekker en voorzitter van de Centrumpartij.

Alfred Vierling belde op en vertelde over de terreuraanslag op hem. Hij lag in bed met zijn Filippijnse vriendje en zag twee kerels met zaklantaarns in de kamer. Vierling en zijn vriend werden met poison spray belaagd, en moesten in het ziekenhuis behandeld worden. Huib Goudriaan van Trouw had Alfred zojuist gebeld. Vierling heeft tegen hem gezegd dat hij het land wil verlaten. Ook zijn Filippijnse vriend had met Goudriaan gesproken en had een parallel getrokken met wat er in Manilla zoal gebeurt. Janmaat had verklaard dat de daders door de PvdA betaalde fascisten zijn.

[p. 65]

17 februari 1986

Bij Elseviers komt er in de redactie een stroming op gang tegen het pro-Suharto geluid van het blad. Een deel van de redactie wilde echter het kritische artikel van Gase gebaseerd op het door mij aangeleverde Dharsono-dossier flink inkorten en snapte niet dat het een omslagverhaal moest worden. Omdat André Spoor en René de Bok er niet waren, is het artikel tegengehouden. Ik ben blij dat ik de brief naar de ambassadeur van Indonesië niet heb verstuurd.

Het is al drie uur geweest. Ik ben van binnen woedend omdat Ed zo laat komt. Hij moet om 20:00 uur weer op Schipol zijn. Zo hoeft het van mij niet meer. Het was bijna half vier toen hij kwam. Ik was mijn woede direct weer vergeten. Als ik aan Ed denk, ben ik eigenlijk blij dat ik niet echt verantwoordelijk ben voor zijn leven.

18 februari 1986

De Arbeiderspers heeft 417 brieven van I.S. Toergenjev uitgebracht. Daarin staan dan eerst weer de verschillende ruzies met een hartsvriend of met andere schrijvers. Hij is eens op een getrouwde dame smoorverliefd geworden en is om haar vrijgezel gebleven. Of dit de waarheid is weet men niet, en een brief die er iets over zou hebben kunnen meedelen, vraagt Toergenjev om te vernietigen.⁷⁴ Als je begint met iets te vernietigen, al is het maar één brief, heb je een begin gemaakt met een permanente vervalsing.

Rudy Kousbroek wordt in dit land als ‘een der groten’ beschouwd. Bij een bij Meulenhoff verschenen uitgave staat een interview met hem waarin hij over Mient Jan Faber zegt: ‘Dat wij met zo'n volslagen oneerlijke en domme man als Mient Jan Faber zo'n figuur slaan in de wereld, dat is om onder je bed te kruipen van ellende.’ Een ander die ervan langs krijgt is Dick Hillenius: ‘Het is niet Hillenius voor zover hij wetenschap beoefent, die ik op de vingers tik, het zijn zijn onwetenschappelijke uitspraken waar ik kritiek op heb. De onzin die hij van tijd tot tijd uitkraamt, heeft niets met wetenschap te maken.’ Kousbroek zegt de meeste mensen verachtelijk te vinden. Op enkele uitzonderingen na zijn ze geestelijk lui, dom, laf en wreed. ‘Dat slaat natuurlijk op de eerste plaats op mijzelf,’ voegt hij eraan toe. Als hij ook nog een interviewer ‘een corrupte buikspreker’ noemt, denk ik: dat is voor de komende tien jaar weer genoeg Kousbroek.⁷⁵

74 De Tijd, 14 februari 1986, Cees van Hoore.

75 NRC Handelsblad, 14 februari 1986.

[p. 66]

Ik werd gebeld door een Molukker, Joop X⁷⁶, 35 jaar. Hij had twaalf jaar cel gekregen voor vrijheidsberoving van de Indonesische consul-generaal in Amsterdam. Hij zat er zes van uit. Hij stelde voor dat Suriname de twee Heineken-ontvoerders op humanitaire gronden opneemt voor twee miljoen per stuk. In ruil zouden ze dan een paspoort en naturalisatie moeten krijgen. Graanoogst en Herrenberg zouden al op de hoogte zijn. Of ik misschien contacten kon leggen was de vraag.

Mijn eerste reactie was: dat doen ze nooit. Maar een tijdelijk verblijf uit overweging van de mensenrechten zou misschien wel kunnen. Ik wil er in ieder geval geen cent voor hebben. ‘Jammer dat ik je niet eerder kende,’ zei de vent.

Frans Kellendonk stuurde me een kaartje om vanavond in de Balie aanwezig te zijn wanneer hij zijn Brandende Kwestie behandelt. Hij zou het leuk vinden als ik kwam. Ik ben tegen heug en meug gegaan. ‘Een van onze grootste nog levende schrijvers,’ aldus de voorzitter van de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam.

Kellendonks kwestie is: Idolen. Wat volgt is een preek, maar dat is blijkbaar nodig, waarin hij het heeft over de Tien geboden: Gij zult U geen godenbeelden maken, noch op aarde noch in de hemel. Hij gebruikt veel te lange zinnen. Niet om aan te horen, en hij leest van een papier natuurlijk. God en werkelijkheid. Werkelijkheid wordt als een absolute toetssteen gehanteerd. We weten waar we het over hebben. Als je het dan zo gloeiend eens bent, waarom zou je dan nog communiceren. Werkelijkheid is een leeg woord voor mij. We delen slechts een plak van de werkelijkheid. Idolaterie is onwil om op de uitdaging van het mysterie in te gaan. De realist vleit zich met de illusie dat hij zandtaarten bakt als hij bezig is met vormpjes op het strand. Frans sprak een half uur. Ik stond op springen na alle onzin te hebben aangehoord en ben onmiddellijk vetrokken.

Jan van Wieringen is veel in mijn gedachten.

Henk Hofland schrijft dat hij een halfjaar naar New York gaat voor nrc Handelsblad en in het voormalige appartement van Jan van Wieringen gaat wonen. Hij neemt aan dat de oorlog tussen ons voorbij is. Ik ben die ellende niet begonnen, maar ik kan het niet zomaar wegdenken.⁷⁷

76 Redactie: Willem Oltmans schrijft in zijn dagboek Joop X. Hij is mogelijk onzeker over de achternaam van de man. Het delict en de strafmaat kloppen ook niet. Het gaat echter om Joop (Janus) Ririmasse, een van de treinkapers bij De Punt in 1977. Ririmasse had via Nieuwe Revu-journalist Peter Post de Heinekenontvoerders aangeboden - tegen een fiks bedrag voor de Zuid-Molukse zaak - om zijn Surinaamse contacten te bewegen deze criminelen asiel te verlenen.

77 Zie bijlage 17.

[p. 67]

In De Journalist wordt ervoor gepleit dat de Wet Openbaarheid van Bestuur ook op de bvd van toepassing is. Dit uitgangspunt schijnt de Raad van State ook te willen afdwingen.⁷⁸ Er blijven natuurlijk weer uitzonderingsbepalingen van kracht, verdeeld tussen absolute en relatieve bepalingen. Dan krijg je stukken waar je recht op hebt dus niet. Bij relatieve uitzonderingsbepalingen weegt men de betrekkingen met andere landen af. In de affaire King Kong laat minister Rietkerk deze zwaar wegen, maar de Raad van State heeft hiervan weinig overeind gelaten. Ook de zogenaamde veiligheid van de staat wordt door Binnenlandse Zaken voortdurend gehanteerd om vooral niets te hoeven geven. Het marxisme-leninisme is hoofdzakelijk mislukt omdat zij die het beleid moesten uitvoeren geleidelijk aan vergaten dat zij vertegenwoordigers (en niets anders) waren van de arbeiders, het volk. Ook in ons zogenaamd democratisch stelsel vergeten ministers van Binnenlandse Zaken en directeuren van de bvd dat zij daar voor ons en namens ons zitten. Ambtenaren moeten beseffen in dienst te zijn van de kiezers. Maar na verloop van tijd spelen ze vooral eigen machtsspelletjes, en zijn ze glad vergeten hoe ze op die plaats terechtkwamen. Het overheidsapparaat moet in dienst van de belastingbetaler opereren. Overheidsdienaren in de Sovjet Unie, in de vs of hier bij ons, staan echter maar een ding voor ogen: de eigen carrière en de partijbelangen.

De laatste keer dat ik Jan van Wieringen sprak, was in het Hyatt in New York. Hij wist toen kennelijk niet wat hem boven het hoofd hing. Vreemd dat we nooit stil staan bij het laatste afscheid van hen die we het meeste liefhebben. Ik kan me niet voorstellen hoe het zou zijn wanneer het laatste afscheid met Peter of Eduard aangebroken is.

78 De Journalist, 10 februari 1986, zie bijlage 18.

19 februari 1986

De ontvoerders van Heineken willen dat Bouterse hen veilig in Suriname asiel zal verlenen tegen een bedrag van vier miljoen gulden. De betreffende heren zouden daarover met advocaat Haakmat hebben gecommuniceerd. Ik zei tegen Haakmat: ‘Zoiets kan Bouterse toch niet doen.’

‘Indien het zou gebeuren, zou het natuurlijk niet naar buiten moeten komen,’ antwoordde hij. ‘Help je het geloven. Dat komt vroeg of laat uit. Bouterse zou de vier miljoen naar Heineken moeten terugsturen,’ was mijn voorstel.

Joop X. blijkt al enige tijd met Haakmat hierover bezig te zijn.

[p. 68]

Hij belde me. Hij wilde via mij het verhaal naar buiten brengen. Hij suggereerde zelfs dat ik rechtstreek met Bouterse zou bellen om het hem voor te leggen. Maar dat telefoontje wil ik absoluut zelf niet plegen. Ik nam contact op met Henk de Mari van De Telegraaf. Die vertelde de komende zomer alleen van Moskou naar Odessa te willen fietsen en met de Sovjetambassade daarover te onderhandelen. Ik verklaarde hem voor gek. Intussen wil ik proberen contact te leggen tussen de Heineken-ontvoerders en Henk de Mari, want ik wil hier zelf absoluut buiten blijven. Haakmat wilde de zaak overdoen aan Hans Buddingh van nrc Handelsblad.

Volodja Feltsman zou ter gelegenheid van een feestje pianospelen op de Amerikaanse ambassade in Moskou op verzoek van ambassadeur Arthur Hartman. Toen hij de eerste noten aansloeg bleek dat enkele snaren van het instrument waren doorgesneden en verbogen. En na het feestje beschuldigt tass mijn vriend Volodja nu van antisovjet gedrag.⁷⁹ Het ‘nieuw denken’ van Gorbatsjov heeft nog maar weinig verandering gebracht, ook als het gaat om Joden die het land willen verlaten. Vannacht belde Henk Herrenberg. Ik legde hem uit wat de Heineken-ontvoerders wilden, maar hij wist er alles al van. ‘Hoe heten ze eigenlijk?’ vroeg hij.

‘Daar heb ik me maar niet in verdiept,’ zei ik. Hij begreep dat Suriname ze zou kunnen opnemen onder het mom Frankrijk om humanitaire redenen tegemoet te komen. ‘Je kunt op het nieuws gooien,’ aldus Henk, ‘dat de advocaten van de ontvoerders (Max Moskowicz en Ipo de Vos) de regering van Suriname dit verzoek reeds hebben gedaan.’

‘Aan wie sturen ze telegrammen,’ vroeg ik, ‘want anders ontvangt mevrouw Elina Cummings in de coffeeshop van Torarica de boodschap.’ Henk vond dit een prima grap. ‘Vanmiddag hebben de bevelhebber en ik ons nog kapot gelachen om die gorilla, Koko, in Stanford University, waar je over sprak in je interview met Het Vrije Volk. Wat wilde dat beest?’

‘Geneukt worden,’ antwoordde ik.

Ik belde Joop X. uit zijn bed en maakte duidelijk dat hij via Haakmat een telegram moest sturen. Hij was ook door de nrc Handelsblad gebeld, en vroeg hoe ze aan zijn nummer kwamen. ‘Via Haakmat, in ieder geval niet via mij.’

79 NRC Handelsblad, 19 februari 1986.

20 februari 1986

Peter R. de Vries schrijft reeds in Het Nieuws van de Dag dat

[p. 69]

Desi Bouterse bereid zou zijn de Heineken-ontvoerders op te nemen.

Joop X. belde al om 06:30 uur dat Moskowicz tegen Suriname was als toevluchtsoord voor de Heineken-ontvoerders. ‘Die advocaat is alleen geïnteresseerd of de kassa rinkelt en niet in onze jongens.’ Haakmat had gehoord dat Paramaribo nu een verklaring zou uitgeven dat Suriname geen dumping ground voor criminelen wilde worden. Intussen zijn de twee verdachte ontvoerders weer uit Guadeloupe in Parijs teruggekeerd. De kans van hun leven werd gemist. Ze hadden naar Paramaribo moeten gaan.

21 februari 1986

Mijn vriend John van Haagen heeft zijn herinneringen op papier gezet.⁸⁰ Hij put uit zijn ervaringen bij de Onderzeedienst en als machinist van turbines bij de Graan Elevator Maatschappij in de Rotterdamse haven. Hij beklaagde zich erover dat niemand in de PvdA-top meer contact heeft met ‘de mens’ in dit land. Terwijl juist de PvdA-top ‘socialist zou moeten zijn om iets van een rechtvaardige sociale orde tot stand te helpen brengen, waar arbeidend Nederland in gelooft of vertrouwen in heeft.’ Ik heb wel deze contacten maar ik kan er niets mee, tenzij misschien iemand als Marcel van Dam zou willen luisteren en er iets aan wil doen.

Minister Koos Rietkerk van Binnenlandse Zaken is doodgevallen. Hij is de man die de King Kong-documenten voor een belangrijk deel heeft vrijgegeven. Ook Elseviers besteedt er deze week opnieuw aandacht aan.⁸¹

René de Bok is zijn Moskouse serie begonnen met een gesprek met de commentator van Izvestia, Valentin Falin.

80 Zie bijlage 19.

81 Elseviers, 22 februari 1986.

[p. 70]

Henk Kool van nrc Handelsblad belt ook al een paar dagen op, en roert in het Suriname-Heineken potje. Ik maak hem maar niet te wijs. Nederland zal Frankrijk om uitlevering van het duo vragen.

Er zal in New York een boek verschijnen van Letty Cottin Pogrebin over de vraag hoe mannen onder elkaar over gevoelens praten.⁸² Mannen spreken een andere (psychische) taal dan vrouwen. Hier ben ik al heel lang van overtuigd. Ik wist zeker dat mijn brein voor Frieda onbereikbaar was. Zij opereerde met een totaal anders geprogrammeerde set neurotransmitters. Mijn moeder vertelde eens, na een lang en gelukkig leven met mijn vader, dat hij vrijwel dagelijks iets deed of zei waarbij zij dacht: waarom doet hij dat nu?

Hoeveel belang hecht je aan intimacy?⁸³ Totaal in elkaar opgaan, heb ik tegen wil en dank eindelijk leren inzien, is onmogelijk. Man-vrouw of man-man blijven altijd gescheiden entiteiten. De apartheid tussen zielen (en mensen) staat à priori vast. Ik kies voor de psyche, als bij Peter en uiteindelijk ook bij Eduard. Seksuele versmelting is teveel onderhevig aan fysieke aftakeling. Intimiteit is voor mij verbinding in de geest. Ik ben niet toe aan Jan Foudraine's advies dat bij mystici het ik-en-jij verdwijnt en zou opgaan in ‘verlichting’.

82 The New York Times, 3 februari 1986.

83 Intimacy: the principle that Gestalts are interdependent wholes, none of whose parts may be changed without changing the whole - J.P. Chaplin, Dictionary of Psychology, Dell Publishing, New York, 1985.

22 februari 1986

Han Hansen bericht in de Volkskrant dat de Raad voor de Bevrijding van Suriname naar een volksopstand streeft. Hansen kent de realiteiten van Suriname niet. Ik heb hem geschreven, dat dit nieuwe kletsverhaal me alleen maar herinnert aan de onzin die hij vroeger over Indonesië, Sukarno en de kwestie Nieuw-Guinea verkocht. ‘Inzake Suriname sla je de plank ook weer totaal mis, wat me zou moeten amuseren als het niet zo triest was. Hoe kijk je eigenlijk straks terug op je arbeid als journalist? Het doet er bij jullie niet toe wat je schrijft als je de krant maar vol kladdert. Succes! met een groet, Willem Oltmans.’ Niet te vergeten: Hansen behoort tot ‘de groten’ in Den Haag.

23 februari 1986

De doden. Wat herinneren we ons van hen? Ze gaan weg in het totale niets, en verdwijnen zelfs uit je geheugen. Tenzij je

[p. 71]

een specifiek parcours aflegt en iets bijzonders presteert, hoef je niet de illusie te hebben te worden herinnerd. Iedereen die je hebt gekend, je ouders en familie, vrienden, alles vervaagt mee in het niets. We herinneren ons zelfs niet de intensiteit van bepaalde gevoelens die we eens koesterden en toen als een kwestie van leven en dood beschouwden. En dan zijn er altijd weer de nieuwkomers en de effecten van het steeds wijzigende, dagelijkse schouwtoneel om ons heen. Waarom vasthouden aan hen die er eerst waren? Zelfs de herinneringen die we van hen hebben vastgehouden, blijken niet betrouwbaar. Wie van mijn vrienden van vroeger, bijvoorbeeld, heeft mijn Memoires gekocht? Sommigen zijn beledigd omdat ze erin staan.

Het was koud en zonnig, maar goddelijk in de polders. Ik gloei aan alle kanten.

Er wordt weer een flink robbertje geknokt in de vs over wie het nieuwste onding van de Amerikaanse luchtmacht zal gaan bouwen. Een hele rij bedrijven uit de oorlogsindustrie is een oorlogje begonnen om een deel van de 50 miljard dollar die op het spel staan, in de wacht te slepen. En dan te bedenken dat het Kremlin voor het Westen geen enkele bedreiging vormt en dat er helemaal geen gevechtsvliegtuigen nodig zijn.

Er is weer een idioot briefje van Dé Slager gekomen namens Den Alerdinck. André Spoor adviseerde me dit niet onbeantwoord te laten: ‘Want dan denkt Slager: zo, Oltmans legt zich bij de zaak neer’. Hij adviseerde het zodanig op te stellen dat de deur voor onderhandelen open kan blijven. Spoor blijft een gediplomeerd klippen-omzeiler.

24 februari 1986

Ik had op de Sovjetambassade een gesprek met diplomaat Gnevashev. Later kwam er een andere diplomaat bij. Ze wilden informatie hebben over het regeringsstandpunt inzake de kruisraketten, waar ik niets over weet. Ik voorspelde dat Lubbers weer

[p. 72]

zou winnen en dat Den Uyl er beter aan had gedaan niet opnieuw als lijsttrekker uit te komen. Lubbers en Van den Broek schijnen nu toch naar Moskou te gaan.

Overigens was Ganavishev het met me eens dat de communicatiebaas van de Academie van Wetenschappen van de ussr zijn werk slecht deed. ‘They should shoot him, because sometimes professors phone us from Schiphol that they have arrived, and we know nothing about it in the embassy.’

25 februari 1986

Desi Bouterse heeft de noodtoestand, die sinds 1980 van kracht was, opgeheven. Hij deed dit ter gelegenheid van de zesde verjaardag van de militaire staatsgreep.

26 februari 1986

Elseviers is uitgekomen met het artikel van Ronald Gase gebaseerd op het Dharsono-dossier. Suharto komt al te lang weg met moord. Ik belde Spoor waarom het geen omslagverhaal was geworden. De strook op de linkerbovenhoek was een concessie van degenen op de redactie die tegen de publicatie waren.⁸⁴ Volgende week komt het vervolg.

Omdat ik Den Alerdinck een memo had gezonden, aan de hand van de recente gesprekken in Moskou, zei Spoor het met me eens te zijn dat het evenwicht in de leiding zoek was, er zitten te weinig journalisten in, maar dat het moeilijk zou zijn hier Nederlandse gegadigden voor te vinden. ‘Je moet zorgen dat als Gerd Ruge naar Moskou gaat, dat Lomeiko en Molchanov hetzelfde bepleiten als in jouw memo staat,’ adviseerde hij.⁸⁵ Er schijnt in mei een bijeenkomst van Den Alerdinck in New York te zijn gepland.

Ik belde Henk Hofland op de krant, vanwege zijn vertrek naar

84 Elseviers, 1 maart 1986, zie bijlage 20.

85 Zie bijlage 21.

[p. 73]

de vs. Hij vond dat ik altijd in de verdediging was, en dat vond hij niet slim. Opeens gooide hij eruit: ‘Ik houd van je, vriend.’ Zoiets kan ik niet thuis brengen. ‘Waarom vind je dan mijn dagboek zo slecht?’ vroeg ik.

‘Jij bent expert in het verkeerd interpreteren van wat anderen zeggen.’

Hij is zeker vergeten wat hij erover gezegd heeft, en waarom hij er zelfs niet over wilde schrijven. Of waarom hij zijn brieven, zij het in gedeelten, er niet in opgenomen wilde zien. Laat staan zijn dreiging bij Wim Hazeu met rechtsmaatregelen.

Ik hoor Reve op televisie zeggen dat hij Louis-Ferdinand Céline heeft proberen te imiteren, dus te schrijven als Céline. Hoe kom je erop? Ik heb me verdiept in het dagboek van André Gide in het bijzonder, maar toen draaiden mijn eigen notities al jaren op volle toeren.

John van Haagen schreef over Hier is... Adriaan van Dis met Marcel van Dam en komt vervolgens terug op de vaderlandse politiek.⁸⁶

86 Zie bijlage 22.

27 februari 1986

Willem-Alexander heeft de Elfstedentocht uitgereden.

Ik heb nu het Dharsono-dossier in Elseviers gelezen en Spoor en De Bok een memo geschreven: ‘Jullie publicatie wemelt van feitelijke onjuistheden. Dat komt ervan als je amateurs zoiets laat doen. Jullie spreken nog altijd over een pki-coup in 1965, die er nooit is geweest. Er waren geen vijfhonderd ondertekenaars van de petitie tegen Suharto maar vijftig.’ Ik zei niet te begrijpen dat ze niet op de lucide gedachte waren gekomen mij de tekst eerst eens te laten lezen.

Hans van den Broek wil het kabinet voorstellen om een beperkte hervatting van de hulpverlening aan Suriname te beginnen. Dat valt me mee.

Amsterdam - New Delhi

Ik heb eindelijk gelegenheid om te lezen. De Tijd wijdde een omslag aan Spitting Image, de Britse satire op de koninklijke familie van John Lloyd en zijn groepje. Het succes in Groot-Brittannië was overweldigend. Omdat het Huis van Windsor op zo'n hoog voetstuk zou staan, zouden brutale, anarchistische grappen geen kwaad kunnen. Ik vraag me dit af. De populariteit van het Engelse koningshuis is aanzienlijk lager dan in Nederland, waar dit niet gebeurt. Het is wel overwogen,

[p. 74]

maar veel verder dan Koot en Bie komt men in Hilversum niet. Bij de vpro heeft men Cherry Duyns onderzoek laten doen of het mogelijk was. Daar noem je dan ook iemand.⁸⁷

Gore Vidal heeft Reagan als ‘gaga’ omschreven. Op 6 februari werd Reagan 75 jaar en zei zich een man van 39 te voelen. Toen een journalist daarop tegen hem zei: ‘You look like 39 Mr. President,’ antwoordde hij: ‘You are my favorite fellow. Thank you. You have made my day.’ In zijn State of the Union in januari verklaarde hij blij te zijn dat het iedere dag beter ging met de vs. Volgens een opiniepeiling van abc televisie denken de meeste Amerikanen daar anders over. Slechts 45 procent van de mensen vindt dat het goed gaat, 47 procent vindt dat het niet goed gaat.

Ik zit in een non-stop vlucht via Riga, Moskou, en Tasjkent naar New Delhi.

Newsweek wijdt een omslag aan Paul Volcker voorzitter van het Federal Reserve System. Dit financieel instituut bepaalt hoeveel geld er in de economie gepompt zal worden. ‘It must judge the amount that will permit adequate growth without inflating prices.’ Eigenlijk is het onvoorstelbaar dat in een democratie een man met zoveel macht naast de president kan opereren. Amerika draait eigenlijk op ‘the Volcker Standard’. Een topbankier zei: ‘Reagan and Volcker have been a kind of good cop/bad cop team. Reaganomics might never have worked without Paul Volcker at the controls. Now the price of oil is finally returning to earth, perhaps the ultimate confirmation of his victory over inflation.’ Newsweek schrijft zelfs dat deze man, met zoveel macht, voor buitenstaanders een mysterie is. Volcker is de dollar-tsaar van Amerika en de wereld. Hij

87 De Tijd, 14 februari 1986.

[p. 75]

wordt niet democratisch gekozen maar door de president benoemd.

Ik vlieg naar dat andere land van mysterie waar Krishnamurti op 17 februari is overleden. Hij was de geestelijk leider van de Orde van de Ster in het Oosten.

The narrowness of custom, habit, feeling and thought,
The narrowness of religion, worship and adoration,
The narrowness of nation,
The narrowness of family and possession,
The narrowness of love,
The narrowness of friendship,
The narrowness of thy God and thy form of approach to Him,
The narrowness of thy conception of beauty,
The narrowness of thy work and of thy duty,
The narrowness of thin achievements and glories,
The narrowness of rewards and chastisements,
The narrowness of thy desires, ambitions and purpose,
The narrowness of discontentments and contentments,
The narrowness of struggle and victories,
The narrowness of their ignorance and knowledge,
The narrowness of thy teachings and law,
The narrowness of their ideas and views,
Thou must be free from ah these.

- J. KRISHNAMURTHY

(May 11, 1895-Feb. 17, 1986)