Logo DBNL
Memoires 1986-A (2016)

Memoires 1986-A

(2016)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

13 januari 1986

Amerbos



illustratie

Time laat zien hoeveel slachtoffers er in 1985 in Zuid-Afrika door apartheid zijn gevallen.25

Eduard haalde me vanmorgen af en raakte me even aan, waarna we koffie dronken in het Hilton hotel op Schiphol. Hij zag er slecht uit met zware kringen onder zijn ogen. Hij liet foto's zien van een reis naar Israël. Toen het toestel uit Curaçao landde, bleek een koffer van mij met knipsels en paperassen niet te zijn meegekomen.

Later had ik samen met Aart van der Want, Alexander King, Bertrand Schneider en Anton Pannenborg van Philips een ontmoeting in de bar van het Hilton aan de Apollolaan. Ook Erik Jurgens was erbij als aspirant-lid van de Club van Rome. We lunchten in het café van het hotel waarna Aart me terugbracht naar Amerbos.

Daar lag een misselijke brief van Henk Hofland op me te wachten.26 Bovendien lag er een schrijven van Daan Dijksman. Daan legde uit dat de Haagse Post mijn antwoord op Hoflands misselijke beschouwing over het eerste deel van de Memoires niet kon opnemen. Hofland had namelijk gedreigd zijn medewerkerschap op te zeggen, iets wat het blad zich ‘begrijpelijkerwijs’ niet kon permitteren.

Ambassadeur Louw van Zuid-Afrika staat een schrobbering van Hans van den Broek te wachten, want hij heeft in een brief

aan een aantal kerkelijke organisaties gezegd dat zij zich schuldig zouden maken een ‘fascistische activiteiten’.27

15 januari 1986

Ik heb ambassadeur Louw geschreven dat ik naar Zuid-Afrika zou willen reizen.28

Gisteravond belde Al Eisenstat van Apple dat hij me al dagenlang probeerde te bereiken. Hij had Moskou geseind op 15 en 16 januari met vijf mensen naar de ussr te willen komen, maar kreeg absoluut geen antwoord. Ik zei direct contact te zullen opnemen met onze vriend Evgeny Velikhov.

Eegje Schoo heeft in Djakarta een memorandum ondertekend over rechtswetenschappelijke samenwerking tussen de fascistische politiestaat van de verrader Suharto en het koninkrijk der Oranjes, voorvechters voor mensenrechten en andere ‘menselijke waarden’. Generaal Hartono Dharsono is intussen maar eventjes tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Zou Eegje echt niet beter weten? En Lubbers?

Er is een uitnodiging gekomen om te spreken op een conferentie in New Delhi.29 Ik heb een telegram gestuurd de uitnodiging graag aan te nemen.

Caspar Schmidt van het Psychohistorisch Instituut in New York stuurde me zijn artikel: The Group-Fantasy Origins of aids.30

Ik wilde in de Kerkstraat een kopie maken toen mijn oog op een blonde jongen viel van een jaar of 23, bruin verbrand en niet van deze wereld. Ik houd van Eduard, maar deze kerel was sensationeel. Hij heette Ben Wesseling, was professioneel surfer en kwam net terug uit Zuid-Afrika. ‘Eerst vond ik Suriname het mooiste land ter wereld,’ zei hij. ‘Desi Bouterse wilde me in het Surinaamse team hebben, maar mijn ouders waren hier tegen. Nu vind ik Zuid-Afrika het mooiste land ter wereld.’ Hij had zelfs mijn boekje over Desi Bouterse gelezen.

Ik trakteerde Dirk van Schouwenburg op een Thermos, omdat hij met me wilde praten. Herman, die altijd achter de balie stond, is ook al overleden.

Jan Cremer belde terug en begon: ‘Heb ik je al verteld dat mijn zoon is verongelukt?’ Ik schrok me kapot en dacht eerst aan de kleine Iwan. Het ging om zijn zoon, die marinier is en

vanavond terugkomt uit de Antillen na een ongeluk met een motorfiets. Hij wordt nota bene 21 jaar vannacht in het vliegtuig en wordt begeleid door mijn vriend Rob Portier. ‘Er is een voet van die mooie jongen afgezet,’ zei Jan.

Beatrix en Claus zijn op bezoek in India.

Ik lees een reportage van Erik Eckholm in The New York Times over misleiding in de natuur.31 In de regenwouden van Peru is ontdekt dat sommige soorten vogels, die eigenlijk moeten waarschuwen dat er gevaar dreigt ‘sound false alarms to divert their competitors as the sentinels swoop toward a tasty bug’. Het gaat ook in het dierenrijk om ‘deceptive behavior’, dat nu onder de loep wordt genomen, evenals ‘mental processes of animals’.

‘It is humans, of course,’ schreef Erik, ‘that display the most varied, complex and premeditated deceptions in the animal kingdom.’ Eckholm verwijst naar het boek van Robert Mitchell, Deception: Perspectives on Human and Nonhuman Deceit. ‘In it, scientists describe a wide spectrum of devious behaviors in animals, ranging from the male fireflies, to the uses of deception of humans in sports and military battles.’ Was het maar zo dat het alleen maar in genoemde voorbeelden gebeurde, de ‘oorlog’ heeft zich in intermenselijke relaties uitgebreid op alle niveaus en naar alle activiteiten in de samenleving. De human jungle is permanent met elkaar in ‘oorlog’.

Newsweek schreef the search for a silicon soul. Silicon Valley in Californië zit in ‘a slump’. Ze zullen idealen en overtuigingen moeten opofferen om te overleven. Het toekomstige computerbedrijf zal lijken op een kruising tussen ibm en Lockheed. In 1984 besteedde het Pentagon nog voor 4,8 miljard dollar in de computerindustrie. In 1985 werkten 500 kleinere computerbedrijven voor het beruchte militair-industriële complex.

illustratie

Silicon Valley zoekt naar een nieuwe identiteit door een aantal idealen en dromen van voorheen op een lager pitje te laten draaien en mee te heulen met de trend des tijds.32

Er is aanzienlijk irritatie in Washington over het feit dat de meeste West-Europese landen niet met het pijpen van Ronald Reagan mee willen dansen bij het opleggen van economische sancties tegen Libië. In 1984 importeerden eeg-landen nog voor 6,4 miljard dollar olie en gas uit Libië. Er werken 40.000 Euro-

peanen in Libië, die bovendien vitale posities innemen in de economie van het land.33

Intussen werkt admiraal James Watkins, Chief of Naval Operations, aan een strijdplan voor de meest effectieve bestrijding van aanvallende atoomduikboten van de Sovjet Unie. Het uitgangspunt: ‘The us is inevitably a maritime nation. America and its Navy have inescapable global responsibilities.’ Geleidelijk aan is in Washington de verontrustende misvatting ontstaan, dat God, Reagan en Rambo geroepen zijn om op wereldschaal de vrede en orde te verzekeren. Het begrip policeman of the world is langzamerhand in de Amerikaanse breinen gebeiteld als iets volkomen logisch, wat een beangstigende ontwikkeling is.34 In dit verband zijn de tien geboden voor onderhandelen met de ussr van generaal Edward Rowny, ontwapeningsadviseur van Ronald Reagan, opzienbarend, omdat vrijwel alles wat hij over de Sovjet Unie debiteert niets te maken heeft met de werkelijkheid van 1985.35

16 januari 1986

Ik belde de Volkskrant om te weten hoe het met de gezondheid van Jan van Wieringen is. De secretaresse van de hoofdredactie zei dat aids nu echt bij hem doorbrak. Afschuwelijk.

Ik overlegde met Lex Poslavsky over het gedoe met de erven van mejuffrouw Buringh Boekhoudt. Hij zei dat Mörzer Bruyns hem kan telefoneren. Lex zal hem van repliek dienen over deze zaak. Tenslotte voerde hij zelf een gesprek van vijf uur met mejuffrouw Boekhoudt over haar relatie met mij, niet lang voor haar dood en op haar verzoek. Er was in december weer een nieuwe zeurbrief gekomen van deze mijnheer.36

Raoul Emanuels belde. Hij is in Nederland. En Jurriaan Brink doet fytopathologie in Baarn. Twee nieuwe Surinaamse ‘aanwinsten’.

Ik kreeg een telefoontje van de ambassade van Zuid-Afrika. Ik zal op 20 januari door ambassadeur Louw worden ontvangen. Newsweek besteedde vier pagina's aan de problemen die homoseksuelen hebben om hun geaardheid aan hun ouders bekend te maken.37 Als ik terugdenk hoe moeilijk het in de jaren vijftig in Amsterdam was om op een gehuurde kamer homoseksuele vriendjes te ontvangen, dan is de wereld in dit opzicht wel enorm veranderd.

Vanavond arriveerde Ben Wesseling in een auto met zijn naam en veel reclame voor surfplanken erop. Een van die bedrijven fabriceert 22.000 surfplanken per jaar. Ben zag er weer even lekker uit, jeans, groene sweater - die een tijdje uitging - met wit-blauwe loafers. Wat die jongen allemaal zei, hield je niet voor mogelijk. Uitermate opwindend bezoekje. Ik zou hem ter plekke grondig te pakken hebben willen nemen. Het is niet eenvoudig om het joie de vivre van die jongen te beschrijven. Zijn vader werkt bij Shell, zijn moeder heeft nu ‘een prima nieuwe vriend’. Toen we het even over André Spoor hadden: ‘Als jongetje van twaalfjaar heb ik André Spoor de deur uitgezet toen hij op mijn moeder tippelde.’ Hij was geboren in Benghazi, was overal in de wereld geweest, en heeft zelfs met zijn ouders in Vietnam gewoond. Hij is aan zijn vierde vriendin bezig.

Ben vertelde: ‘Op mijn negentiende jaar had ik al een ton bij elkaar gesurft. Ik heb bijvoorbeeld vier keer op Hawaï geoefend. Kaapstad is ideaal om te oefenen. Je staat op, je kijkt uit je raam uit welke kant de wind komt... Ik heb op Gibraltar een zv-tje opgezet. Ik wilde in Suriname een rijstproject beginnen, maar mijn vader trok zich terug.’

Toen ik zei niet te begrijpen dat ik ineens zestig jaar was, zei hij ad rem: ‘Dat is toch prima, dat bewijst dat je prima bezig bent geweest.’ Ik gaf hem deel i van mijn Memoires en schreef erin: Keep in touch.38 Ik kon lastig schrijven: Want to sleep with you.

Erik Jurgens is met andere oud-ppr-politici overgestapt naar de PvdA.

Amsterdam - Zürich

De Sovjetdiplomaat Valerian Zorin, die ik heel wat jaartjes in de vn in actie zag, is overleden.

Neuheim, Zwitserland

Broer Theo had de brief van minister Tjon Kie Sim al ontvangen. We zaten samen aan de computer om een antwoord op te stellen. De stemming was prima. Theo en zijn vrouw gaan met Pasen naar Zuid-Afrika.

18 januari 1986

Theo had geen zin te wandelen omdat het sneeuwde. Ik heb een heerlijke lange tocht met Nellie gemaakt.

De journalist Joe Kraft is

illustratie

overleden.39 Ik leerde hem in de vs kennen, vooral ten tijde van de Algerijnse bevrijdingsoorlog tegen Frankrijk. We waren beiden uitstekende vrienden van de Algerijnse ambassadeur Abdelkadir Chanderli.

Washington debatteert openlijk over de wenselijkheid dat de vs ‘terroristen’ die Amerikanen waar ook ter wereld aanvallen, met militaire middelen zullen kunnen arresteren of kidnappen om voor Amerikaanse rechtbanken terecht te staan. Deze denktrant is levensgevaarlijk omdat er wordt uitgegaan van de gedachte dat de Amerikanen het bij het rechte eind hebben en de wereld zich moet aanpassen aan de Amerikaanse waarden. Wie dit niet doet, moet er rekening mee houden dat de vloot voor de rede verschijnt of dat de Tomcat gevechtsvliegtuigen opstijgen.

Science publiceerde een artikel over de werking van hersenen bij vogels.40 Professor Fernando Nottebohm van de Rockefeller University, ontdekte ‘that there is a constant birth and death of neurons in the brains of birds’. Neurobiologen hebben voorheen steeds aangenomen dat dit niet zo was. Nottebohm spreekt over ‘throw-away neurons’. Omdat in de hersenen van vogels maar beperkte plaats is, zou ‘the death of neurons create room to accommodate new learning at the expense of older knowledge’. Dit is althans zijn hypothese.

Nottebohm: ‘What exactly is mind? The key as I see it is to understand the mind as matter. What does it mean to be conscious?

illustratie

I want to find a way to ambush the mind. If we work our way into the mind, we may come to grips with consciousness.’

De onderzoekers namen proeven met de zangorganen van vogels. Bij boekvinken bleek dat wanneer aan de linkerzijde een

stemband werd doorgeknipt, het beestje onherkenbaar begon te tjilpen. Toen professor Nottebohm daarop per ongeluk (zegt hij) ook een stemband aan de rechterzijde doorknipte, zong de boekvink weer perfect. ‘It was the greatest “Aha” of my scientific carreer.’ Beide zijden van de hersenen zagen er hetzelfde uit, maar functioneerden verschillend. Nottebohms conclusie: ‘The finding of lateralization in songbird brains was a window on consciousness. The birds must be able to pay selective attention to different tasks, just as humans can.’

De ontdekking overtuigde Nottebohm dat een driedimensionale kaart van de hersens de volgende stap behoorde te zijn. Hij concentreerde zich op de anatomie van de breinen van kanaries. Hij ontdekte dat zangvogels ‘a very specific pathway for song production’ hebben, ‘that is anatomically distinct from the rest of the brain. When canaries are about one month old, baby males begin producing a veritable jumble of song. When the males are eight or nine months of age, their songs are fully mature.’ Bij verder onderzoek ontdekte Nottebohm ‘that as many as 20.000 new neurons appear each day in canaries' forebrains, the area thought to be involved in complex learning’. Een kanarie zou zeven miljoen neuronen hebben.

Ik luister naar János Starker in Dvoraks celloconcert op televisie. Soms zou ik weer cello willen spelen.

Zürich - Amsterdam

Mijn broers Hendrik en Theo vertrokken in 1948 naar Zuid-Afrika en zijn nooit meer teruggekomen. Mam zei wel eens van Hendrik dat ze hem ‘verwilderd’ vond in Afrika, waarmee zij bedoelde dat hij veel van hier algemeen aanvaardde normen en omgangsvormen had verloren. Hij beantwoordde bijvoorbeeld nooit ofte nimmer een brief van haar. Theo die in 1967 naar Europa terugkeerde, was minder beschadigd door een lang verblijf in Zuid-Afrika, maar kon ook een loopje nemen met de fundamentele egards die men toch algemeen hier in acht neemt.

Hij zou me vanmorgen naar het vliegveld brengen, maar werd door een kennis opgebeld. Nellie en ik stonden te popelen om te vertrekken. Toen ik hem na twintig minuten hoorde zeggen: ‘Eddy, I have to bring some people to the airport and they are getting nervous,’ ontplofte ik. Er ontstond een botsing en uiteindelijk reed Nellie me naar Kloten terwijl Theo thuisbleef. Ik kreeg een lange toelichting van zijn vrouw op hun relatie, die er op neerkwam dat hij zich tegen haar altijd zo gedroeg. Ik zei me af te vragen of ik op die basis wel met hem verder

zou kunnen in het project in Suriname. Maar goed ik, ben nu nog woedend.

‘For love I make characters and plays,’ schreef Tennessee Williams. ‘To the world I gave suspicion and resentment, mostly. But after my morning's work, I have little to give but indifference to people. Sometimes I crack through the emotional block. I touch, I embrace, I hold tight to a necessary companion. But the breakthrough is not lasting. Morning returns, and only work matters again.’41

Amerbos

Na de match tussen Ivan Lendl en Boris Becker, die de Duitser verloor, ben ik de polders ingegaan. Die frisse lucht en wind had ik nodig. Soms moest ik lopen, want de storm was te krachtig.

Michail Gorbatsjov heeft nieuwe ontwapeningsvoorstellen gedaan.42



illustratie
De dag voor zijn executie.


Terry Roach, zoon van een vrachtwagenchauffeur uit South Carolina, is de tweede Amerikaan in 22 jaar, die geëxecuteerd is voor een misdrijf dat hij pleegde toen hij zeventien was. Secretaris-generaal van de vn Pérez de Cuéllar, Moeder Theresa, Jimmy Carter, uit de hele wereld waren verzoeken om clementie binnengekomen, maar het vonnis is voltrokken. ‘Nine minutes after his body absorbed shocks between 1.500 en 2.300 volts, the short brutish life of Terry Roach was history,’ schrijft Time.43

Een veertienjarig meisje verkrachten en met drie kogels vermoorden is natuurlijk een onvergeeflijke misdaad. Ik probeer me voor te stellen hoe het brein van de gouverneur van South Carolina, Richard Riley heeft gewerkt toen hij zijn handtekening zette om het vonnis te voltrekken.

20 januari 1986

Ernst van Eeghen heeft me een prachtige, met kleurenfoto's

geïllustreerde uitgave van het Nieuwe Testament gezonden. Ik belde hem op om hem er voor te bedanken. ‘Ik deed alleen maar wat Erika wilde dat ik deed.’ Hij gaat zaterdag naar Washington en vroeg of ik kwam lunchen. Misschien. Ik denk echter aan de befaamde ezel en de steen. Ik wil niet weer met de man verwikkeld raken.

Gaf een interview aan Joost van den Hooff van Het Vrije Volk, die me betrouwbaar leek.

Ik bezocht ambassadeur David Louw van Zuid-Afrika, geassisteerd door de diplomaat Heath. Hij was vriendelijk, droeg een blauw streepjespak en sprak graag. Hij bleek een levendige verdediger van apartheid. Tegenstanders van dit systeem zijn voor hem terroristen. Ik vroeg hem bijvoorbeeld of hij een interview aan nrc Handelsblad wilde geven. ‘If I am asked,’ zei hij. Het leek niet waarschijnlijk dat Jouke Mulder een interview met staatspresident Botha zou krijgen, want behalve dat de man te druk was, reserveerde men interviews voor kranten als The New York Times of The Washington Post. Toen de heren de anc'ers op een lijn plaatsten met de plo'ers, zei ik dat ik problemen had om anc'ers als terroristen te categoriseren, want Yasser Arafat streed voor de onafhankelijkheid van het Palestijnse volk.

Ik kreeg de tekst van het politieke manifest van staatspresident Botha mee.44

Leo Heessels, de vicepresident van Philips die ik met Frans Lurvink in Varna ontmoette, heeft tijdens een bezoek aan China meegedeeld dat zijn bedrijf ‘graag wil meedoen’ aan het Star Wars programma van Ronald Reagan ‘als geweldige drijfkracht voor nieuwe technologie’.45 Idioten.

Twintig jaar nadat de academische wereld in de vs de cia grotendeels buiten de poorten van colleges en universiteiten ging houden, begint de spionagedienst daar weer geleidelijk door te dringen om Amerikaanse jongeren te rekruteren in de toekomst spionagewerk te gaan doen. Nieuwe woorden bij een oud verhaal.46

Het dagboek van Stephen Spender is bij Random House in New York verschenen onder de titel Journals 1939-1983.47 De bespreking door R.Z. Sheppard is nauwelijks an invitation to the dance. Het wordt althans voorgesteld als een ‘long and tedious’ verhaal van lunches en babbelen met beroemdheden.

21 januari 1986

Baarn - Amsterdam

Ik bezocht Wim Hazeu in het kantoor van Bosch & Keuning aan de prinses Marielaan 8. Johan Vermulst had zijn kamer af moeten staan aan Robert Ammerlaan, die nog steeds de laatste hand legt aan de autobiografie van prins Bernhard. Ik vroeg hem of kamerheer mr. dr. I.G. van Maasdijk erin voor komt? Robert antwoordde: ‘Ja.’ Daarop vroeg ik en of ook H.A.M. Roelants erin staat. ‘Nee, wie is dat?’ was zijn antwoord. Dat was dus een minder goed teken.48

Laat ik hier aantekenen dat, om buitengewoon onduidelijke redenen, enige jaren later door Ammerlaan, de rvd en iedereen die beter wist, glashard werd ontkend dat er ooit sprake was geweest van een autobiografie van prins Bernhard geschreven door Robert Ammerlaan.

Ik benaderde mijn vriend generaal Cor Knulst om te zien of hij iets zou kunnen doen voor de zoon van Jan Cremer, opdat hij ook als invalide wellicht in een of andere functie bij de marine kan blijven. Cor Knulst zal Jan - aan wie ik hem al jaren geleden voorstelde - over het resultaat opbellen.

De regering in Bonn doet niet mee met de Rambo-praktijken van Ronald Reagan tegen Libië. Reagan zond de diplomaat John Whitehead naar acht Europese hoofdsteden om steun voor militaire maatregelen tegen kolonel Khadaffi te verzamelen, maar in Bonn haalde hij volgens de The New York Times volledig bakzeil.49

Morton Hunt bestudeerde het vitale belang van genen. ‘Of the billions of units called nucleotides strung together in the dna molecules of each person's genes, it takes only one or two, altered or misplaced at some biochemically critical site to cause serious disease.’ De hele wereld wordt steeds meer ‘plagued by noxious substances. If each of us could have our entire set of genes searched - or screened - for abnormalities that create vulnerability to chemicals in the environment. We would then know what jobs, locales and habits to avoid so we could improve our chances of a long and healthy life.’ Hunt stelt dat ‘a method of examining a person's complete genetic make-up for variations that might lead to diseases, including cancer - is now thought to be on the horizon. Each year, 390.000 employees of American industries contract disabling occupational illnesses, including lung, bladder, and other cancers, anemias, dermatitis, asthma, and emphysema, and 100.000 die annually of some of

these diseases,’ aldus Morton Hunt. ‘One person in every ten has, among his or her 100.000 genes, a pair of variant genes that produces an excess of the enzyme aryl hydro-carbon hydroxylase, or ahh. Normally, ahh rid the body's cells of hydrocarbons containing benzopyrene, such as those in the air in many industrial plants. But when the enzyme is made in excess amounts, it turns some of the hydrocarbon molecules into carcinogens. People with this genetic variant are more than 26 times as apt to get lung cancer from inhaling such vapors as most other people.’50 Wat wordt het volgende? Genetische screening?

22 januari 1986

Raoul Emanuels kwam naar Amerbos. Hij spreekt toch te gemakkelijk over aids. Hij vertelde: ‘Als ik iemand zie, dan jaag ik er een paar weken op en kijk of hij in de donkere kamers gaat of niet.’ Zijn vader overweegt een hotel te bouwen op St. Maarten waar hij en zijn broer dan in zouden kunnen werken. Momenteel bouwt zijn vader het nieuwe kantoor voor de Surinaamse olie-industrie. Raoul blijft een hoogst aantrekkelijk knul.

Vladimir Horowitz, die 61 jaar geleden Rusland verliet, zal naar Moskou terugkeren om nog een keer in zijn geboorteland te concerteren. Daar zou ik graag bij willen zijn.51

De Telegraaf schreeuwde weer eens op de voorpagina dat de vvd voor sancties tegen Libië is, opgefleurd met een foto van Joris Voorhoeve, het lokale ‘cia-tsaartje’. Ook op televisie verkondigde Voorhoeve dezelfde Reagan-propaganda. Verbazingwekkend dat niemand nog heeft ontleed wie die man is en waar zijn loyaliteit eigenlijk ligt.

Nadat ik Joop den Uyl in Achter het Nieuws zag schutteren, heb ik hem een briefje geschreven dat het de hoogste tijd was de zaak aan Wim Kok over te dragen als we in dit land ooit van de vvd-kliek willen afraken. ‘Een kind kan berekenen dat wanneer u weer lijsttrekker wordt, het land massaal op Lubbers zal stemmen. Overigens met persoonlijk de meest vriendelijke groeten, getekend.’52

24 januari 1986

Mijn schuld van 162.813 gulden is nu weer wat gedaald na ontvangst van 41.565 gulden in cheques als inkomen voor ver-

schillende activiteiten. Maar 121.248 gulden rood blijft erg veel.

Evgeny Velikhov is in Nederland. Hij kwam per auto uit Brussel. Ik sloeg een flater bij Pieter de Vink, toen ik hem belde en aanbood contact met hem te leggen voor nos televisie. De Sovjetambassade had hem al verwittigd. Bij Elsevier had ik meer geluk want John Wories wilde graag dat er een interview met hem werd gemaakt. Hij wilde ook 2.500 gulden betalen voor het leggen van het contact met Velikhov. Natuurlijk zou ik het liefste zelf het interview hebben gemaakt, maar dat kan al jaren niet meer als gevolg van mijn zogenaamde ‘hopeloze reputatie’.

Ik kreeg een enthousiaste en lange brief van Peter uit Johannesburg. Edwin van Wijk en hij zijn van Kaapstad naar Johannesburg teruggereden. Hij treedt op in een komedie met een vooraanstaande actrice, Anneline Kriel, en heeft de tijd van zijn

illustratie

leven. Zijn naam prijkt op het Leonard Rayne Theater. Hij speelt ‘a very straight language teacher, married, who likes to screw around, all very American’. Het is een unieke ervaring voor hem om in Zuid-Afrika op het toneel te staan onder zijn artiestennaam Peter van Gelder.

25 januari 1986

De drie Sikhs die terechtstonden voor de moord op premier Indira Gandhi zijn (terecht) ter dood veroordeeld.

Vorden - Amsterdam

Ik was voor de lunch op Het Enzerinck in Vorden met mijn lieve vriendin, Cecile van Lennep. Zij wordt nu echt oud. Vreselijk. We hebben gesproken over van alles en nog wat, van wat er in de wereld gebeurt tot en met de betekenis van muziek. Dat doen we al vele jaren samen. Ook zij veroordeelde wat de vs zich jegens Libië permitteren. We spraken over de diplomatieke wereld waar zij als ambassadeursvrouw jarenlang deel van uitmaakte. Zij was uitstekend op de hoogte van de achtergronden van oud-ambassadeur Van Roijen en de verschillende scheve schaatsen die de man in zijn carrière heeft gereden.

Zij vroeg me wat mijn levensdoel is. ‘Wat overblijft,’ antwoordde ik, ‘is verantwoording afleggen via mijn dagboek. Zoals u weet ben ik een leven lang zwart gemaakt en anders voorgesteld dan ik ben. U hebt dit zelf ervaren, zoals u me dikwijls hebt verteld. Ik wil mijn eigen verslag schrijven over wat er is gebeurd. J.F. Oltmans schreef De Schaapherder en Het Slot Loevestein. Dit waren historische romans, die speelden in een tijdperk van honderden jaren geleden. Ik wil een geschiedenis van nu schrijven. Ik wil proberen aan te tonen hoe ik op mijn oude dag de mens ben geworden die ik dan zal zijn. Wat gebeurt in een leven, welke informatie gaat er door een brein om je tot de persoon te maken die je uiteindelijk bent? Dat is mijn doel.’

Mevrouw Van Lennep vroeg: ‘Heb je dan helemaal geen hoop meer in je persoonlijk leven of geluk?’

‘Het leven is een pelgrimstocht. Ik ben iedere valse hoop in de loop van de tijd verloren. Ik heb uiteindelijk leren inzien wat haalbaar is en wat niet, wat echt is en waar. Dan houd je niet al te veel over, maar dat is dan wel tastbaar en realiteit.’

In detail besprak ik met haar mijn vriendschappen met Peter en Eduard en zelfs enkele jongste ervaringen als met Raoul Emanuels, Jurriaan Brink en Ben Wesseling. Mevrouw Van Lennep begrijpt altijd exact de betekenis van jonge mensen in het leven van ouderen. Zij moet in september haar rijbewijs hernieuwen. Zij maakt zich er zorgen over. Haar arts had gezegd dat ze tot haar negentigste kan autorijden. Ze maakt zich ook zorgen over wat zich binnen haar familie afspeelt rond de erfenis. Ze vreest dat zij het koetshuis van Het Enzerinck, waar ze nu in woont, zal moeten opgeven om in Den Haag in een verzorgingsflat te gaan wonen, ook om minder geïsoleerd te zijn. De Britse vrouw van haar overleden zoon Frank heeft Het Enzerinck - het familiehuis van de Van Lenneps - laten ontruimen. Het staat te koop. We namen lief afscheid. Zij is altijd hartelijk.

Bij het passeren van Soest dacht ik aan mijn arme tante Yuut Mennega in haar verzorgingsflat, wachtend op de dood. Ook Jan van Wieringen is steeds in mijn gedachten.

Er zijn weer twee boeken over Rainer Maria Rilke verschenen. Hij schreef in december 1926, toen hij stervende was aan leukemie ‘a poem of his dying even as he died’, schrijft Erich Heller in The New York Times.53 Hij geeft zijn artikel de kop

conquering his loneliness, maar het wordt niet duidelijk hoe hij dit deed en of Rilke dit doel ooit bereikte.

In het nos Journaal werd gesproken over de Surinaamse organisatie Makmur in Rotterdam, die zogenaamd aanvragen voor politiek asiel in Nederland verzorgen tegen een te betalen voorschot van 2.500 gulden. De recherche stelde een onderzoek in en zegt een grootscheepse zwendel op het spoor te zijn. Ik telefoneerde ambassadeur Herrenberg in Paramaribo en gaf hem gegevens door die via de nos bekend waren gemaakt. ‘Er gaan rillingen door me heen,’ zei Henk, ‘dat jij als niet-revolutieman mij hierover belt. We hebben daar onze officiële mensen...’, op dat moment werd ons gesprek abrupt verbroken. Tien minuten kon ik hem helemaal niet meer aan de lijn krijgen. Toen het eindelijk weer lukte, vertelde ik hem dat Sytze van der Zee in nrc Handelsblad had gemeld dat het Amerikaanse State Department tegenover Paramaribo grote bezorgdheid had uitgesproken over ‘de hartelijke relaties tussen sterke man Desi Bouterse en de Libische dictator Khadaffi’.

Herrenberg zei verder dat hij een verrassing voor mij had: we zouden samen naar Moskou reizen.

26 januari 1986

Ambassadeur David Louw houdt vol dat hij geen ander woord voor de acties van Nederlandse kerken tegen Zuid-Afrika kan bedenken dan ‘fascistische methoden’. Hij werd op het ministerie van Buitenlandse Zaken ontboden en hem werd een protest overhandigd.54

Ik bezocht Jan Cremer. Hij liet kleurenfoto's zien van zijn zoon Cliff in camouflage-uniform, een beauty, parachutespringinstructeur, en skikampioen. Cliff bestuurde een motorfiets met een kameraad van zeventien jaar achterop. Ze werden in de Antillen op een voorrangsweg aangereden en Cliff hield er een verbrijzelde voet aan over. Zijn voet werd bovendien verkeerd afgezet dus een derde operatie is nodig. De zeventienjarige jongen overleefde het ongeluk niet.

Jan was Hofland tegengekomen. ‘Hij spreekt nog altijd goed over je, maar hij is een bitter mannetje en dat zit niet goed. Bovendien is hij ontzettend jaloers.’ Jan vertelde Hofland een van de drie oorspronkelijke manuscripten van zijn boek De Hunnen te hebben gegeven. Later vroeg Jan het terug. Henk fantaseerde twee jaar lang dat het ergens in een kluis lag, en dat de sleutel van die kluis in zijn huis in Zuid-Frankrijk was. Vervolgens

hoorde Jan bij toeval dat iemand dit exemplaar cadeau had gekregen. Jan confronteerde later Hofland in de kroeg met dit feit, waarop Henk opbiechtte het manuscript voor honderd gulden aan die persoon te hebben verkocht. ‘Die man heeft altijd geldgebrek,’ zei Jan. ‘Dat is jammer, heb ik Hofland gezegd, want ik had er van een verzamelaar 12.000 gulden voor kunnen krijgen, 6.000 voor jou en 6.000 voor mij.’ Jan Cremer zegt dat hij in München wil gaan wonen. Ik ken die verhalen.

Er is een nieuwe brief van drie pagina's van de Alerdinck Foundation gekomen, waarin Dé Slager me waarschuwt omdat ik me in gesprek met een verslaggever van de gpd-bladen in ongunstige zin had uitgelaten over voorzitter Frans Lurvink. Wat hadden ze dan verwacht na de gebeurtenissen op Schiphol bij het vertrek naar Moskou, en de schandalige gang van zaken daar? Er werd op geen enkele manier rekening gehouden met het feit dat de bijeenkomst door mijn contacten en hun vertrouwen in mij mogelijk is geweest. Hij dreigt me niets meer te betalen dit jaar als ik nog met de pers praat. Alleen wanneer ik helemaal niets meer zeg over Den Alerdinck en de betrokkenen, krijg ik mijn afgesproken 50.000 gulden nog. Ik kan het me financieel steeds minder permitteren me openlijk naar waarheid te uiten. Maar wanneer figuren als André Spoor, die zich dit wel zouden kunnen permitteren, omwille van de poen bereid zijn de kant van schuinsmarcheerders als Lurvink te kiezen, wat blijft er dan over als ook ik mijn mond zou houden. Ik schreef Slager meteen terug.55

27 januari 1986

Evgeny Velikhov kwam onmiddellijk aan de lijn toen ik hem in Moskou opbelde. Het bezoek van Al Eisenstat en mij voor Apple Computers is op 12 en 13 februari akkoord.

Daan Dijksman interviewde Raymond van den Boogaard als goedmakertje voor wat ik in het blad over deze man had verteld, bijvoorbeeld dat nrc Handelsblad zijn stukken uit Moskou censureerde. Hij noemt daarom zijn blad ‘een heel serieuze krant’ en ontkent niet wat hij mij vertelde. Die lummel is nu 34 jaar, en zal het ver brengen met zijn instelling om harde feiten weg te poetsen.56

28 januari 1986

Mijn vriend Jan van Wieringen van de Volkskrant is aan aids

overleden. Afschuwelijk. Hij is eigenlijk maar drie maanden ernstig ziek geweest. Hij werd 38 jaar oud.

Ik kreeg bezoek van Suripto, een voormalige Korstrad-ambtenaar (inlichtingendienst) uit Indonesië, die het pleidooi van generaal Dharsono kwam brengen, de generaal die door het Suharto-regime tot tien jaar gevangenisstraf werd veroordeeld. Er waren foto's bij.

Ik belde Wim Wertheim. Inderdaad was deze tekst een primeur, want nog niemand in Nederland heeft het Dharsonopleidooi ontvangen, ook het Indonesië Comité niet. Eigenlijk wilde ik de zaak aan Wertheim toespelen, maar het nadeel is dan dat de tekst vanuit de linkerhoek wordt gepubliceerd.

Ik koos in Baarn de foto's uit bij deel ii van mijn Memoires. Wim Hazeu is altijd gehaast. Ik sprak vervolgens met Robert Ammerlaan op de eerste etage, nu binnen Bosch & Keuning aan Anthos verbonden. Hij vertelde twaalf jaar aan de biografie van prins Bernhard te hebben gewerkt, welke begin 1987 zal uitkomen. Opnieuw vroeg ik hem of de heer H.A.M. Roelants in het boek van Bernhard voor kwam. Ik kreeg nogmaals een ontkennend antwoord. Ik vroeg hem ook of hem bekend was dat de villa van de familie Röell in Laren afbrandde na een feest, georganiseerd door officieren rond Bernhard, waarbij de broer van Bernhard, prins Aschwin naakt bij de buren werd binnengebracht? Hij had er nooit van gehoord. Hij had echter de hele privécorrespondentie van prins Bernhard mogen doorbladeren. Er zou wel het nodige over generaal Suharto worden gezegd. ‘En Bung Karno?’ vroeg ik. Hij antwoordde: ‘Ook, en uitgebreid.’ Dat zal dus over de ontmoetingen in Washington en Wenen gaan. Het zal me benieuwen.

Ik hoor de stem van Jan van Wieringen. Hij was altijd even aardig en gastvrij. We voelden wederzijds respect voor elkaar.

illustratie

Hoe heeft hij die ziekte opgelopen? In het mooie Amerika. Gisteren in Thermos kwam een jongen naast me liggen. Hij begon me te pijpen. Het blijft een uiterst gevaarlijke bezigheid. Ik ga voorlopig maar niet naar Thermos. Bovendien zijn de infecties in mijn oksels ook nog steeds niet over. Is het wel strophulus?

Het interview met Joost van den Hooff in Het Vrije Volk is vandaag verschenen.57 Wim Klinkenberg belde dat er veel informatie in stond.

Mijn oom Lex Poslavsky herhaalt in een brief dat hij, in tegenstelling tot mij, Ronald Reagan ‘een groot man’ vindt. Op mijn vraag waarom ik ieder gave mis tot het opbouwen van zakelijke contacten, schrijft hij: ‘Ik denk dat jij oké bent, maar dat het waarom jou dit niet lukt buiten jou ligt. Jij maakt als regel deals met figuren die verplichtingen alleen en uitsluitend dan nakomen indien zij daartoe door macht en/of geweld gedwongen (kunnen) worden. En die macht heeft een journalist nu juist niet. Daarbij komt dat Lenin overeenkomsten met bourgeois toestaat mits de bedoeling erin voorziet de bourgeois te belazeren. Een voorschrift dat (zoals bekend ook werd overgenomen door Mussolini) nog steeds bestanddeel is van de ideologie. Dus jij hebt het nakijken, maar niet door enige tekortkoming van jezelf, denk ik.’ Mijn tekortkoming is wel degelijk dat ik niet afdoende van te voren op schrift laat stellen wat overeen is gekomen, hoewel dit bij Van Eeghen en Lurvink geen enkel verschil uitmaakte. De grotere schurken trekken zich ook van overeengekomen afspraken op papier niets aan. Er arriveerde een brief van Tolkunov uit Moskou die ik belangrijk vind.58

Ronald Gase interviewde oud-minister J. Zijlstra, die nog altijd - hoe is het mogelijk - beweert dat Joseph Luns in ‘het Nederlandse belang handelde’.

30 januari 1986

Gerd Ruge die nu directeur van de Alerdinck Foundation was, arriveerde op Amerbos in de bmw van Frans Lurvink. Carel Enkelaar waarschuwde: ‘Die komt namens de club kijken hoe ze jou in het gareel kunnen houden.’ Dat was ook exact het doel van zijn missie. Hij stelde een afkoelingsperiode van drie maanden voor.59

1 februari 1986

De Alpensymfonie van Richard Strauss. Ik wist niet dat deze bestond.

President Pieter Botha van Zuid-Afrika wil Nelson Mandela uitwisselen tegen Andrei Sacharov. Hoe komt hij er op? Dat lukt nooit.

Ik kreeg weer een briefje van Henk Hofland. Vervelend als steeds.60

Ik bracht een bezoek aan Peters moeder in Tilburg. Ik nam een boeket van seringen met rozen mee, die zij meteen in een vaas rangschikte. Peters zus Trees, de non, was ook thuis. Ik liet de laatste foto's van Peter zien. Zijn moeder benadrukte, en deed dit zelfs enkele malen, dat zij altijd erg blij was geweest dat wij elkaar hadden ontmoet, want door die relatie was Peter helemaal zichzelf geworden. Ik zei met enige nadruk dat Peter ook op mij veel invloed had gehad. Hij veranderde niet alleen mijn leven, maar ook mijn eetgewoonten en hij inspireerde me iedere dag de fiets op te gaan en voor de noodzakelijke beweging de polders in te rijden. Ik vertelde dat hij me nu vanuit Zuid-Afrika had geadviseerd vooral lecithinetabletten in te nemen voor de lever, vanwege de hoeveelheid koffie die ik drink.

Ik vond het heerlijk om in Peters ouderlijk huis te zijn. Zijn moeder raakte me soms aan en dan voelde ik haar warme hand. Ik dacht dan: zij is de dame die hem ter wereld bracht. Wonderlijk. Trees liet een familiealbum zien. Er waren een paar foto's bij van Peter als klein jongetje. Ik probeerde zo diep als mogelijk te ‘zien’ wat ik zag. We dronken thee.

Enkie Feldhaus van Ham kwam me ophalen voor de rit naar Middelbeers. Ik heb een begeesterd verhaal afgestoken dat ik het niet verstandig vind dat Peters moeder zo dikwijls 's nachts alleen in huis is.

Later in de trein schreef ik Peter een dikke brief over mijn bezoek. Dat vindt hij heerlijk om te lezen.

Desi Bouterse waarschuwt dat ‘als Nederland doorgaat met zijn beledigende behandeling van Suriname’ een breuk mogelijk wordt, en Paramaribo zal vragen de ambassadeur terug te trekken. Het zit er dik in.61

3 februari 1986

Alva Myrdal, de voormalige Zweedse minister van Ontwapening, is overleden. Ik herinner me haar goed van toen ik haar voor Grenzen aan de groei in Stockholm interviewde.

Met Eduard ontmoette ik Jan en Babette Cremer in het Sonesta Hotel. Jan had opnieuw met Henk Hofland gesproken, nu over een talkshow voor mij. Jan zei er met Rob Out van Veronica over te zullen spreken. Hij zou ook in de redactie ervan willen zitten. ‘Dan moet Henk er ook in,’ zei ik.

‘Nooit, want hij is niet eerlijk,’ reageerde Jan.

Toen hij Ischa Meijer een van de twee beste journalisten in dit land noemde, vertelde ik hoe Ischa tijdens het eten op Amerbos stilletjes in mijn werkkamer was geslopen, dagboeken uit mijn kast had gehaald en die op zijn gemak zat te lezen, waarop ik hem betrapte. ‘Dat heb ik altijd eens willen doen,’ zei Ischa toen. Cremer zei: ‘Dat bewijst dat Ischa een goede journalist is. Dan had je je werkkamer maar moeten afsluiten.’ Zelfs Babette was door dit antwoord geschokt. Zo'n detail bewijst hoe ver Jan en ik in de meer dan dertig jaar dat we elkaar kennen van elkaar af zijn komen te staan.

Jan raadde aan het dagboek van Edmond en Jules de Goncourt aan te schaffen, wat ik heb gedaan.

Dit weekeinde plus een nachtje samen met Eduard met alles erop en eraan in het Sonesta, was absoluut heerlijk. Babette zei: ‘Dit zouden jullie iedere twee maanden moeten doen.’ Zij heeft gevoeld hoe we ervan genoten.

4 februari 1986

Ik had een ontmoeting met André Spoor, die nu hoofdredacteur van Elseviers is, en René de Bok.62 We sloten een overeenkomst. Ik zal René naar Moskou begeleiden en hem daar aan behoorlijke contacten helpen, tegen een honorarium 10.000 gulden. Ik heb meteen het pleidooi van generaal Dharsono aan hen doorgespeeld. Wie moest het schrijven? Ik adviseerde, waar André het mee eens was: ‘Alsjeblieft geen zogenaamde Indonesiëkenner. Waarom laten jullie het niet door Ronald Gase bewerken?’ Aldus werd besloten.

Ik woonde bij Elsevier-ndu de presentatie van de World Press Photo bij. Er waren vele bekenden. Jan van Beek van de gpd zei dat ik zo snel mogelijk uit Den Alerdinck moest stappen. Gregor Frenkel Frank zei: ‘Wat ik me van jou het beste van de Nijenrode-tijd herinner, is toen we Midsummer Night's Dream opvoerden en jij uit de kamer van de grimeur kwam en zei: “Jongens, schminken was bij mij niet nodig!”’

Later belde ik Ronald Gase en vertelde een klus bij Elseviers voor hem ter hebben versierd. Hij wilde met me over mijn interview in Het Vrije Volk spreken. Ik wist waarover het zou gaan. In het interview staat de volgende passage:

Bloed
Hoe ze één voor één.... Voorbeeld: ik gaf een persconferentie in '73 en laat me ontvallen: ‘Bernhard kan het bloed van
Luns wel drinken’. Grote koppen in de krant, commentaar rvd: onzin. Nu gaat ex-premier De Quay dood, hij laat een archief na en wat staat er in dat met de hand geschreven archief? Quote: ‘Ik had een lang gesprek met de koningin (Juliana). Zij zei: “Ik kan het bloed van Luns wel drinken.”’
Ik voorspel dat van zo'n man als Luns, wanneer eens de dossiers opengaan, geen spaan, geen splinter heel zal blijven. Het gaat een keer vreselijk mis met onze vriend Luns. Nu kun je twee dingen doen in life, Joost. Je kunt - en dat zou in mijn geval gelden - zeggen: ‘Wat vreselijk dat ik voor rotte vis word uitgemaakt bij m'n leven.’ Maar als de boeken straks opengaan over Beel, Romme, Luns, dan zal blijken dat wat ik geschreven heb klopt als een bus. Ik sta liever goed te boek over honderd jaar dan dat ik nu in een Rolls Royce rijd met de navo-vlag en later de risée van de geschiedenis word.

Ik heb Joost van den Hooff bij herhaling tijdens ons gesprek gezegd: ‘Dit is absoluut off the record’. Ik heb dit misschien verzuimd te doen met dit citaat uit het dagboek van oud-premier De Quay - een citaat uit Ronald Gase's onderzoek afkomstig - en waarvan hij terecht vindt dat ik dit niet had mogen gebruiken. Ik weet nu niet meer hoe het is gegaan, of ik het Joost met of zonder beperking vertelde. Waarmee ik niet de ‘schuld’ wil afschuiven.

André Spoor vertelde trouwens onlangs oud-ambassadeur H.N. Boon te hebben gesproken, die had gezegd: ‘Wat goed, dat je Gase zijn werk zo krachtig hebt bekritiseerd, want hij is nu prima bezig.’

Israël denkt boven de wet te staan. Ze hebben een Libisch passagierstoestel proberen te onderscheppen met enkele Syrische en Libanese politici erin. Israël hoopte Palestijnse guerrillaleiders te vangen, een stunt die mislukte. De Israëli's doen eigenlijk alleen maar de Amerikanen na, die zich helemaal boven ieder internationaal rechtssysteem verheven voelen. Syrië riep direct de Veiligheidsraad bijeen om over de luchtpiraterij te spreken.

Al jaren wordt er gefilosofeerd over de betrokkenheid van prins Bernhard en diens vriend Chris Lindemans over het mogelijk lekken van de plannen voor Operatie Market Garden aan de Duitsers. Nu blijkt uit een artikel in nrc Handelsblad dat luitenant-kolonel Th.A. Broere onder druk van de bvd in 1957 heeft afgezien van het naar buiten brengen van meer informatie over Lindemans, alias King Kong. Lindemans wist via een lek op het hoofdkwartier van Bernhard, dat er militiare operaties bij Arnhem zouden komen en heeft de zaak aan de moffen

verraden. In dit vrije, democratische land wordt natuurlijk ontzettend geknoeid met bvd-archieven. We zullen er wel nooit achter komen hoe het werkelijk is gegaan.63 Mij maakt het in ieder geval misselijk, dit totale gebrek aan eerlijkheid en integriteit van de zijde van de overheid om de reputatie van klootzakken te redden. Want daar gaat het alleen maar om. En de politiek, die zogenaamd namens het volk moet optreden, is steeds een betrokken partij in het smerige gekonkel.

Nicolette Bouw, de dochter van de voormalige huishoudster van mijn grootmoeder Poslavsky op De Vinkenhof in Bosch en Duin, Don Bouw, stuurt me een foto die veel voor me betekent. Ik zit op het croquetveldje bij de moestuin op De Horst met mijn hond, Jimmy. Die was in de oorlog komen aanlopen. Toen ik op school was, hebben mijn ouders hem weggebracht, naar een boer ergens in Veenendaal. Die ervaring was toen een nachtmerrie voor me. Ik zag het als verraad van mijn ouders tegenover mij.



illustratie

6 februari 1986

Bij het schrijven van deel iii van mijn Memoires vind ik een open brief en een politiek pamflet van Henk Hofland. Ik zal er verder niet op ingaan, dat moet hij maar in zijn eigen herinneringen doen. Ik schreef Henk zo juist een briefje: ‘Je was toen wel anders bezig dan de laatste vijftien jaar.’ Ook vond ik een brief van hem die ik wel wil opnemen, vooral de passage betreffende zijn eerste kind. Ik heb hem (heel vriendelijk) gevraagd of ik die passage mocht opnemen.

Ook herinner ik hem aan mijn bijzondere relatie indertijd met zijn moeder, en schreef, om vooral Mimi en zijn zonen niet te veronachtzamen: ‘because after your parents they were the best thing that ever happened in your life. All the rest are “tussenstops” without further value.’ Ik herinnerde me hoe in zijn ouderlijk huis aan de Oudorpweg in Kralingen een foto van een jonge Henk in matrozenpakje op de schoorsteenmantel stond. Daar tuurde ik dan naar, terwijl ik me afvroeg hoe hij als kind geweest moest zijn. Ik vond een verslag van een telefoongesprek met zijn moeder, waar ik haar de vraag stelde of die foto er nog stond. ‘Kind,’ antwoordde zij, ‘ik sta er juist naar te kijken.’

Ronald Reagan - volgens Poslavsky “een groot man” - verhoogt het defensiebudget naar 311 miljard dollar, op een totale begroting van 994 miljard. Dit gaat ten koste van gezondheidszorg, leningen aan studenten, enzovoort. Ze willen daarmee de sovjets verder de stuipen op het lijfjagen.

7 februari 1986

Tijdens het gesprek met de ambassadrice van India vanmorgen, liet ik mij ontvallen dat Desi Bouterse waarschijnlijk haar land zou bezoeken. Dat scheen zij een onprettig bericht te vinden. Waarom? ‘All those people that were killed in Paramaribo.’ ‘You mean those fifteen? What about the one million people Suharto slaughtered in Indonesia?’

‘You are right,’ zei ze, en ze bond in.

‘The Dutch went hysterical over Bouterse and financed Suharto, who runs a fascist police state, with billions. They are simply nuts,’ zei ik. Daar leek zij het mee eens te zijn.

De dame was nieuw in Den Haag. Ik kreeg natuurlijk een visum voor New Delhi, maar ik ben vergeten te noteren hoe zij heet. Ik zei dat ik me zorgen maakt over premier Rajiv Gandhi en de kans dat hij, evenals zijn moeder, zou worden vermoord. ‘Me too. I am worried,’ zei ze. Zij voegde eraan toe dat de cia zich bemoeide met de ongeregeldheden met de Sikhs.

Ik at 's avonds met Cor Knulst en diens vrouw bij Jan en Babette Cremer. De bedoeling is dat Cor gaat helpen om de invalide Cliff weer binnen de krijgsmacht ingezet te krijgen. Het probleem is dat Cliff zijn ongeluk kreeg na 17:00 uur, toen zijn militaire dienst formeel eindigde. Het ongeluk vond dus plaats in ‘zijn vrije tijd’. Om exact te zijn om 17:20 uur. Die vitale twintig minuten zouden de Koninklijke Marine verder vrijuit doen gaan, alsof Cliff niet naar de Antillen was uitgezonden door het ministerie van Defensie. Cor zal het met minister De Ruiter of anders premier Lubbers bespreken.

Jan liet zich voorstaan drie dochters en drie zonen te hebben. Zij variëren in leeftijd van anderhalf tot dertig. Dat al die kinderen - behalve tot dusverre Iwan - in wezen aan hun lot werden overgelaten door hun vader, is kennelijk niet iets waar Jan wakker van ligt.

Carel Enkelaar stuurde een brief bestemd voor onze contacten in Moskou, die ik zal meenemen. De vertaling laat ik aan Volodja Molchanov over.64

9 februari 1986

Amsterdam - Frankfurt

Ik ben met René de Bok op weg naar Moskou. Ik vraag me af of die jongen op een of andere manier bang voor me is. Ik leer hem zo onderweg wat beter kennen en begin hem aardig te vinden. Hij vertelde dat Spoor inderdaad Sytze van der Zee als eindredacteur van nrc Handelsblad naar Elseviers heeft meegenomen. Zo kiezen we allemaal onze ‘uitverkorenen’. Spoor heeft er wel vaker naast gezeten. Adriaan van Dis wordt de ‘nieuwe ideeënman’ van het blad. Ze zijn gek. Ron Wunderink van de klm en John Wories, de financiële man van Elseviers, zijn vriendjes. Zij hadden samen een artikel over de klm in elkaar gezet, waar Spoor zich blijkbaar voor had gegeneerd. René is na zes jaar bij Het Parool twaalf jaar geleden bij Elseviers gekomen.

‘My life as a scientist, in fact, is a life of isolation,’ schrijft Ronald Kahn in The New York Times.65 ‘Nonscientists seem to have no interest in learning about me or about my work. Other scientists, the ones who best understand what I do, are not much help. Often, they are my closest competitors.’ Hoe alleen maar het woord wetenschapper te vervangen door journalist en de vlieger gaat op.

Kenneth Eble heeft een boek geschreven over de opmerkelijke

vriendschap tussen Mark Twain en William Dean Howells, een schrijver. Het voornaamste kenmerk van hun vriendschap was loyaliteit. ‘Not that Twain cannot be disloyal to other people, but he is never disloyal to Howells. Nor is Howells ever disloyal to Twain.’ Zou het echt zo zijn geweest?


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums