Memoires 1985-A

[p. 87]

Moskou

24 februari 1985

Hotel Sovjetskaja

Na aankomst in Moskou gisteren kwam Volodja Molchanov me om 21:15 uur halen. Carel voelde zich gepasseerd en vroeg: ‘Word ik niet uitgenodigd?’ Ik legde uit dat ik Volodja tien jaar kende en dat hij André Spoor ook niet mee naar zijn flat had genomen, na hem begeleid te hebben tijdens zijn reis door de ussr. Dat gebeurt hier nu eenmaal alleen in uitzonderlijke en vertrouwde gevallen.

Het werd al spoedig duidelijk dat Volodja onder vier ogen met me wilde spreken, want zijn vrouw Consuelo verdween zelfs naar de buren op een andere etage. Ik legde hem precies uit hoe de Amerikanen dwars lagen tegenover Den Alerdinck en dat ik zelf regelmatig over uitstel dacht. ‘Wanneer het nu niet doorgaat,’ zei hij, ‘dan komt er nooit meer een serieuze Rus naar Zwolle.’ Die optie vloog dus ter plekke uit het raam. Hij waarschuwde dat Vladimir Lomeiko zeker aan ons de vraag zou stellen, wie zijn tegenspeler zou zijn bij een televisie-uitzending. Volodja had zijn vriend Lomeiko toen geadviseerd ook vanuit zijn kant druk uit te oefenen, waarop hij als antwoord kreeg: ‘Nee, we moeten niet onze wil opdringen, dat zou onbeleefd zijn.’

Volgens Volodja zou het Institute of usa and Canada of the Academy of Sciences van Arbatov, aan prestige hebben ingeboet: ‘Want ze kletsen veel maar hun analyses zijn verkeerd.’ Volgens hem richten de actieve operaties van de cia zich op het verspreiden van het verhaal dat Michail Gorbatsjov de juiste man op de juiste plaats is. ‘Washington weet dat zijn kansen om Tsjernenko op te volgen dan dalen, door de manier waarop ons systeem werkt. Het Westen en de cia hebben immers liever dat wij met onze oude mannetjes blijven voortsukkelen.’ Hij vertelde dat enige dagen geleden een televisieprogramma werd aangekondigd: Tsjernenko ontmoet de mensen. Maar iemand anders had zijn rede voorgelezen, terwijl het hele Politbureau aanwezig was. Het was volkomen belachelijk. ‘Hoe reageerde het kijkerspubliek?’ vroeg ik.

‘Ze zijn murw. Ze weten immers dat er niets aan valt te doen

[p. 88]

of te veranderen.’ Hij voegde eraan toe: ‘Russians will only get excited in case of war!’

Tussen neus en lippen kondigde hij aan dat Blatov, een voormalig assistent van president Leonid Brezhnev, de nieuwe Sovjetambassadeur in Den Haag zal worden. Hij is 71 jaar en de overeenkomst ligt er al. Zelf wil de man helemaal niet naar Den Haag en zegt: ‘Wat is Holland na mijn machtspositie?’ Nogal terecht.

Het werd een van onze meest vertrouwelijke gesprekken, in de ruim twaalf jaar dat ik Volodja ken. In het hotel lag er een briefje van Carel onder mijn deur: ‘Heb nog een glaasje wijn voor je op m'n kamer (435).’ Het sneeuwde en was al 00:15 uur. Ik dacht: hij zal nu wel slapen. Maar tien minuten later kwam hij me halen, zo nieuwsgierig was hij naar mijn gesprek met Molchanov. Ik had een gesprek met Eduard in IJmuiden aangevraagd, dus kon niet van mijn kamer af. We hebben tot 02:30 uur zitten praten.

Carel vroeg of ik dacht dat Willem Brugsma redacteur van een op te zetten publicatie over Den Alerdinck zou moeten worden. ‘Dat is prima. Maar als je het goed wilt doen laat je het doen door Brugsma, een Rus en een Amerikaan, met gelijke bevoegdheden. Molchanov bijvoorbeeld voor de ussr en eigenlijk zou ik Brugsma niet nemen. Denk eraan: het gaat nu om frisse breinen en “nieuw denken”, dan moet je geen 60-jarige met een concentratiekampsyndroom beladen geest inzetten. Dan kan je nog beter Ben Knapen van nrc Handelsblad nemen.’

‘Nee, die zou ik willen hebben als hoofdredacteur voor het nos Journaal.’

‘Dat is een baan die Knapen nooit aanneemt,’ antwoordde ik.¹²²

Intussen zoop Enkelaar behoorlijk, waardoor hij lang sliep vanmorgen. Om 09:30 uur stond de Indonesische (voor Suharto gevluchte) journalist Surjono voor mijn deur. Vier van zijn landgenoten hadden een poging ondernomen om naar Djakarta terug te gaan. Zij waren in Singapore aangehouden op verzoek van de Indonesische regering en naar Moskou teruggestuurd. Nu zitten de vier in Moskou in quarantaine. Vier dagen geleden had Surjono de aanzegging gekregen dat hij niet langer voor Radio Moskou kon werken om uitzendingen naar Indonesië te verzorgen. De betrekkingen tussen de Sovjet Unie en het fascistische generaalsregime zaten in de lift. Er was zelfs een

122 Knapen werd later hoofdredacteur van NRC Handelsblad.

[p. 89]

team van boksers uit Indonesië in Moskou geweest. Ook vertelde Surjono dat er in de Sovjetpers de laatste tijd opvallend veel aandacht werd geschonken aan Suriname. Hij wil naar Nederland, maar hoe?¹²³

Carel besloot na het ontbijt eerst een Russische bontmuts te kopen. We namen foto's op het Rode Plein. De afspraak in de flat van Vladimir Lomeiko was om één uur. We werden verwelkomd door Lomeiko in een open shirt. Anatoly Gromyko droeg een rode trui. Mevrouw Lomeiko was charmant en maakte een voortreffelijke lunch. Ik kreeg de ereplaats aan tafel, aan het hoofd, met links van mij Gromyko en rechts Lomeiko zelf.

De lunch stond uiteraard in het teken van Den Alerdinck, en hoe we de samenwerking verder uit kunnen bouwen. Lomeiko legde uit hoe we straks het beste de baas van de staatstelevisie, Lapin, konden bewerken om zijn medewerking te krijgen. ‘He is an old man. The best is to talk to him low-key. Do not overload the man with all the projects you have in mind with Den Alerdinck. They are not accustomed to engage in co-productions. It's best to go slow, one subject at the time.’ Carel suggereerde dat Lapin wellicht Sovjetpersoneel die in Bonn of Brussel werken, zou kunnen inzetten.

‘It should be calmly explained, that Holland can play here an important and mediating role to bring both sides in the East-West relations closer together,’ aldus Lomeiko. ‘It could be explained, that while there are so many high-level contacts between diplomats nowadays, why not also organize high-level contacts between journalists?’ Daarmee gaf hij precies aan wat ik in eerdere gesprekken met hem alleen had benadrukt. En waarom ik ook bij Lurvink en Enkelaar vanaf onze eerste gesprekken over de rol van Den Alerdinck, op journalisten had aangestuurd. Ik wist immers uit eigen ervaring - sinds ik in 1971 in Moskou begon te werken - dat de werkelijkheid van de ussr helemaal niet overeenkwam met de beelden over de Sovjet Unie die men in het Westen in het hoofd met zich meedroeg.

Lomeiko zei tegen Enkelaar: ‘For instance, you could point out to Mr. Lapin, that Soviet television also has a program called Studio Nine. Maybe we can cooperate in this area together? When you then continue to speak of the Elbe project, and a special program to commemorate that Americans and Soviets met forty years ago as allies and friends at the river Elbe,

123 Ik introduceerde Surjono bij uitgever Jan Mets, die zich voor de bejaarde journalist inzette en hem inderdaad naar Nederland wist te krijgen.

[p. 90]

Mr. Lapin can report this project to the Central Committee of the cpsu, and say: I found some foreign journalists, etcetera.’¹²⁴ Carel zei me later dat het Elbe-project al niet meer kan: ‘Want dat krijgen we voor mei niet meer voor elkaar vanwege de weinige medewerking die we uit Washington ontvangen’.

Ik opperde tijdens de lunch: ‘Dan nemen we een ander project. Het is dit jaar tien jaar geleden dat de Europese Conferentie tussen Oost en West in Helsinki bijeenkwam. Laten we die zaak dan groots herdenken.’

Lomeiko was uitermate sceptisch over het opzetten van een publicatie over Den Alerdinck. Ik was daar vanaf het begin al tegen, toen Lurvink en Enkelaar aanvankelijk met dat idee op de proppen kwamen. Lomeiko gaf verder aan dat we contact moesten opnemen met Stuart Loory van cnn, die kans had gezien van Konstantin Tsjernenko schriftelijk antwoord op zijn vragen te krijgen. Mijn eerste reactie was: ‘Onmogelijk, want we zijn met nbc in zee en dan moeten we nu niet plotseling met cnn op de proppen komen.’ Toch reageerde Lomeiko met het advies: ‘Do contact Loory, you will see.’

Carel reageerde er positief op en zei: ‘Ik ben het met die benadering eens. Het wordt hogeschool werk, want het betekent oorlog met Joe Angotti en nbc, maar we gaan het hier in Moskou doen.’ Ik belde Loory meteen en had gehoopt dat Carel een bezoek aan het circus zou afzeggen voor deze ontmoeting. Maar nee. ‘Ik maak geen knieval voor deze mensen,’ zei hij ook nog. Eerst naar het circus en dan een gesprek met Loory. Molchanov had mij gewaarschuwd, vooral met het oog op Enkelaar, om Den Alerdinck vooral niet belangrijker voor te stellen bij Lomeiko dan het op dit moment is. ‘Jullie moeten bijvoorbeeld Lomeiko en Gromyko niet vertellen dat premier Lubbers naar jullie diner komt, als dit niet absoluut zeker is. Lomeiko voelt zulke overdrijvingen loepzuiver aan en dit zal niet werken bij hem. Vergeet niet: hij is woordvoerder nummer een van de Sovjet Unie en doet niet anders dan persconferenties geven.’ Ook ten aanzien van de beschikbare gelden van duizend gulden per dag voor de dagen dat Gromyko, Lomeiko en Molchanov naar Den Alerdinck zullen komen, adviseerde Volodja om discreet te werk te gaan en bijvoorbeeld te zeggen dat het geld bedoeld is voor persoonlijke uitgaven. Ik besprak dit later met Carel om te voorkomen dat we hetzelfde gelazer zouden krijgen als bij de eerste bijeenkomst met Dunajev en Ozerov. ‘Ja,’ zei Carel, ‘Lurvink is nonchalant met geld.’

124 In mijn dagboek staat: ‘en ik vond enkele idioten’, maar dat was een grapje van mijn vriend Molchanov, die er als tolk bij was.

[p. 91]

Om 15:15 uur ging Anatoly Gromyko weg. ‘My father is going to Italy tomorrow,’ zei hij, ‘I promised to meet him at 16:00 hours.’ Wat me opnieuw opviel, is hoe zoonlief lijkt op zijn beroemde vader, tot in de details zelfs. Overigens lijkt hij me niet in de schaduw te kunnen staan van de minister van Buitenlandse Zaken van de Sovjet Unie. Hij liet het grootste deel van het gesprek aan Lomeiko over en maakte geen al te slimme indruk op me. Het deed me plezier dat Lomeiko het boek dat ik met Arbatov schreef ‘een verrijking’ noemde. Ik spreek hem morgen nog om 11:00 uur onder vier ogen.

Oud-ambassadeur Romanov kwam naar ons hotel. Omdat hij in Londen als diplomaat indertijd premier Harold MacMillan had leren kennen, die hij erg respecteerde, had ik een boek over de Britse politicus uit New York meegebracht. Carel Enkelaar overhandigde het aan hem namens ons. Bij een kopje koffie in het restaurant zag ik kans Carel zover te krijgen Romanov uit te nodigen voor Den Alerdinck. Ik wees eerst op de uitstekende betrekkingen tussen het echtpaar Romanov en Beatrix en Claus. Ik zei ook dat Romanov al lange tijd uitzag naar een bezoek aan het land waar hij vijfjaar ambassadeur was geweest. Na enige tijd gesproken te hebben, zei Carel resoluut: ‘Okay, we invite you to come seven days as our guest to The Netherlands.’ Tegen mij zei Carel: ‘Ik zie de mogelijkheden.’ Vervolgens zei hij tegen Romanov en de nog aanwezige Gabishew van de staatstelevisie: ‘Willem gives me a ball, and I score.’ Ik was enorm blij. Eindelijk komt Romanov terug naar Nederland.

25 februari 1985

Het circus gisterenavond was een regelrechte ramp. Romanov ging ook mee. Nadat ik iets had opgevangen over levensechte walrussen die ringen om hun hoofd en nek moesten laten ronddraaien, ben ik opgestaan en ben buiten in mijn dagboek gaan schrijven. Waarom gaan anno 1985 geciviliseerde personen, bij hun volle verstand, naar dieren uit de natuur, die men ter vermaak kunstjes heeft geleerd kijken? Het is precies zoals de Oranjes denken: namelijk dat ze om de kudde te bevredigen, zich uit moeten dossen als personen in ogenschijnlijk koninklijk kostuum en in een gouden koets rond moeten rijden. Het valt allemaal onder dezelfde idioterie. Ik ben blij ostentatief van mijn walging blijk te hebben gegeven, door vrijwel meteen het pand te verlaten. Carel zei later buitengewoon enthousiast te zijn geweest over wat de olifanten, leeuwen, tijgers en vooral de beren allemaal wisten te vertonen.

[p. 92]

Ik schreef mevrouw Lomeiko een briefje om haar te bedanken voor de uitgebreide lunch en vroeg Carel mede te ondertekenen.

Enkelaar had slecht geslapen en was om 04:00 uur opgestaan om een berg telexen op te stellen. Bovendien was er midden in de nacht een jonge blonde dame door een man uit zijn kamer gesmeten, met veel geschreeuw op de gangen en gesmijt van deuren. Sovjetskaja wordt verondersteld een van de meest prominente hotels in Moskou te zijn, waar meestal gasten van de regering verblijven. De dame was bovendien slechts in ondergoed gekleed.

Hoe mensen aan tafel zitten, zegt veel maar niet alles. Ik ben niet weg van Lomeiko's tafelmanieren, maar hij stak in gunstige zin af naast Gromyko, die veel lulde en eigenlijk niets zei, en slechts onbenulligheid etaleerde. Wat zou er van hem terecht zijn gekomen als zijn naam niet Gromyko was?

Ben de dag maar eens begonnen met een telex aan de schender van plechtige afspraken, Frans Lurvink.

Mag ik je herinneren, dat je minimaal twintigduizend gulden onkosten, te beginnen met mijn reis naar Genève, sinds januari schuldig bent? Ik zou dit bedrag voor zaterdag 2 maart a.s. verrekend willen zien stop Carel gaf je de geparafeerde declaraties al enkele weken geleden. Ook zou ik nu je brief met het amendement voor het toegezegde derde jaar van mijn medewerking aan alerdinck willen ontvangen, waar ook andré spoor al enige weken geleden met je over sprak als een door jou aan mij gedane toezegging stop Opnieuw heb ik deze reis naar Moskou en hotel dus eerst zelf moeten betalen. Met hartelijke groeten, Willem

Vanmorgen ging Carel Enkelaar, begeleid door Gabishev, naar Lapin. Ik vertrok samen met Volodja Molchanov naar het kantoor van Vladimir Lomeiko op het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Ik sneed eerst de reis van oud-ambassadeur Romanov naar Nederland aan. ‘Nee,’ zei Lomeiko, ‘dat is niet zo eenvoudig en gaat zo maar niet.’ De bureaucratie had nu eenmaal een aantal weken nodig om die reis voor te bereiden. Dit betrof geen eenvoudige zaak. Romanov was vanwege zijn oud-ambassadeurschap in Nigeria als adviseur verbonden aan het Instituut voor Afrika van Anatoly Gromyko. Vanuit die hoek was ook toestemming nodig, zelfs Anatoly Alexandrov, de president van

[p. 93]

de Academie van Wetenschappen waaronder het Instituut voor Afrika valt, zou toestemming moeten geven. Ook de kgb diende geraadpleegd te worden. Zelden begreep ik duidelijker wat een afgrijselijke gevangenis de Sovjet Unie is, zelfs voor oud-ambassadeurs. Ik pleitte er vurig voor om hem naar buiten te laten en deed een beroep op Lomeiko om ons verzoek en de uitnodiging naar Zwolle te steunen. Ik was er vanuit gegaan dat een telefoontje van Lomeiko de zaak had kunnen regelen.

Vervolgens vroeg ik hem of hij werkelijk wilde dat we met cnn in zee gingen. Hij had dit niet met voorbedachten rade voorgesteld; er zat geen plannetje achter zijn opmerking. Het was meer een coïncidentie geweest dat hij ons dit voorstelde. We hebben trouwens gisterenavond nog een gesprek gehad met Robert Wussler, mede-oprichter van cnn. Carel vond hem a hard-nosed crook. Ik zei het niet, maar had bijna gevraagd wat hij dan van onze Frans vond. Lomeiko gaf aan dat Wussler ook niet direct zijn persoonlijke sympathie genoot. Dunajev haat de man in ieder geval.

Lomeiko stak eigenlijk een monoloog af van twintig minuten over menselijke gevoelens in internationale betrekkingen. Er is meer uit de unieke homo sapiens te halen ‘than accusations and counter accusations. Therefore, it is extremely important to see if the participants to Den Alerdinck are merely aiming at a shouting match or what?’

De Pool en de Hongaar op het lijstje van Enkelaar waren onbekend in Moskou.¹²⁵ Lomeiko beperkte zich door te zeggen de voorkeur te geven aan een klein gezelschap in Zwolle. Trouwens, hij had gisteren in zijn flat een video van een soortgelijke bijeenkomst die in Boedapest had plaatsgehad laten zien.

125 Beide personen waren vondsten van Willem Brugsma. Ik hield mijn hart vast.

26 februari 1985

Psychiater Vartanian kwam voor het ontbijt naar het hotel om zijn bezoek aan het Forum Humanum in Nederland te bespreken.

Romanov was al om 06:30 uur in het hotel om Enkelaar te begeleiden naar het vliegveld, want hij keerde vast terug, druk baasje als hij is.

De Indonesiër Surjono kwam opnieuw langs. Hij moet leven van 100 roebel per maand en werkt daarbij in een bibliotheek. Nu hij Radio Moskou kwijt is, heeft hij nog maar 80 roebel. Hij ontvangt nu enige steun van het Rode Kruis. Ik zal zien of Lo-

[p. 94]

meiko iets kan doen. Ik schreef hem een briefje over Surjono. Toen ik dit toezegde, zoende Surjono mij. Wat een wereld. Ik kreeg brieven van hem mee om in Nederland te posten, ook aan Ruslan Abdulgani.

Bij de afdeling protocol van het kantoor van Jermen Gvishiani liet ik een exemplaar achter van het boek van overloper Arkady Shevchenko. Volodja had geadviseerd het persoonlijk te overhandigen, maar daar slaagde ik niet in. In Moskou betekent dit eigenlijk dat het hem niet bereikt, en waarschijnlijk gejat wordt, zelfs op zijn eigen afdeling.

Daarna volgden een uitstekende en ontspannen ontmoeting met Georgii Arbatov. Hij noemde Blatov, de nieuwe ambassadeur in Den Haag, ‘a friend’. Hij zou Blatov een lijstje van zijn vrienden in Nederland meegeven. ‘So, now we have a good channel of communication through Blatov,’ zei hij. Gisteren had Anatoly Gromyko hem gebeld om meer over Stephen Cohen te weten te komen. ‘I told him Stephen had done something stupid in the past.’ Hij zou natrekken wat het was geweest. Vandaar dat Cohen opeens geen visum meer kon krijgen. Arbatov beschouwde Lomeiko en Gromyko junior als ‘powerful allies’.

Ik gaf Arbatov ook een exemplaar van het boek van Shevchenko, waar hij erg blij mee was. Hij legde het meteen omgekeerd op zijn bureau, zodat de titel onder lag. Trouwens, hij en Gvishiani, de twee ‘toppers’ die ik voor het eerst in 1971 ontmoette, zijn de enige twee sovjets die ik dit boek kon geven, omdat zij me echt hebben leren kennen. Arbatov adviseerde om een exemplaar van ons boek naar Ted Turner van cnn te sturen.¹²⁶ Hij ging naar een brandkast en haalde er een exemplaar van ons boek voor me uit, zoals het in Bulgarije is verschenen. Robert Maxwell had hem beloofd voor een Franse editie te zorgen, maar was zijn belofte niet nagekomen. ‘The French need our book most,’ zei Arbatov.

Van Den Alerdinck en mijn contacten met Vladimir Lomeiko wist hij nog niets. Ik zette de zaken voor hem op een rij. Hij adviseerde me moeite te doen, om te voorkomen dat Anatoly Gromyko in Zwolle op enige manier in verlegenheid zou worden gebracht. Dit mede met het oog op zijn positie als zoon van een beroemde vader. Dunajev was een stommeling, en men had ons deze man nooit in de maag mogen splitsen, meende Arbatov. Ik vertelde hem over Desi Bouterse, ambassadeur Igor Bubnov in Paramaribo en de plannen om een ba-

126 Ik heb het Turner later opgestuurd. Ik heb er nooit een reactie van hem gekregen.

[p. 95]

nanenplantage van de grond te krijgen. Dit vond hij hoogst vermakelijk.

Ook vertelde ik hem dat nbc naar ambassadeur Anatoly Dobrynin in Washington was gegaan. Zij hadden hem gevraagd wat de reden was dat het Elbe-project, zoals we dit bij de eerste bijeenkomst op Den Alerdinck hadden gepland, niet door zou gaan. Arbatov reageerde hier niet op, maar hij noteerde de informatie wel degelijk. Er vindt immers een subtiele concurrentie plaats binnen het Kremlin tussen de man in Washington en Arbatov. Ik vertelde hem precies hoe André en ik ons hadden uitgesloofd in New York en Washington, en over de reactie van Bernard Kalb.

Er was blijkbaar een conferentie aan de gang op het instituut van Arbatov, want ik liep op de gang tegen Radomir Bogdanov aan. Hij vertelde tijdens de Berkenrode-conferentie Ernst van Eeghen te hebben gevraagd hoe het met mij ging. Daarop had de koopman geantwoord: ‘Hij is in het buitenland.’

‘Ik heb de man in geen anderhalf jaar gezien en onderhoud geen contact met hem,’ maakte ik duidelijk.

De lunch gisteren met Lapin en andere bonzen van de staatstelevisie was een afschuwelijke aangelegenheid. Lapin zelf was inderdaad een alerte oude baas. Hij sprak zelfs over ijshockey. Maar de combinatie van aanwezige heren was een ramp. Lomeiko zat aan het andere einde van de tafel naast Enkelaar. Ik zat tegenover de hoge baas Korolev, maar (tot mijn schande) herkende ik hem niet en ik vermeed eigenlijk met hem te spreken. Er werd ook over vissen gesproken. Ik verkondigde nooit begrepen te hebben hoe vissers er de tijd voor konden maken te wachten tot er een vis zo dom was om toe te happen. Carel riep, waar iedereen bij was: ‘How can I work with you, when you say something like that. You are crazy.’ Deze opmerking maakte me woedend. Ik bloosde tot in mijn navel van razernij en heb de rest van de lunch nauwelijks meer een woord gezegd.

Dat is dus weer de kwestie van beschaving. De boer Enkelaar op pad met mijn contacten in Moskou, een risico waar ik het met Spoor over had gehad. Romanov was er gelukkig ook bij. Hij zorgde voor een nog enigszins vlot verloop van de ontmoeting.

We brachten vervolgens een kort bezoek aan de Nederlandse ambassade. Men liet ons eerst geruime tijd voor de deur in de kou wachten, en werden vervolgens door de keuken binnengelaten. Dat maakte Carel op zijn beurt woedend. Hij maakte

[p. 96]

in de ontvangstkamer, tot consternatie van de Russische secretaresse, een enorme scène. In allerijl kwam diplomaat Visscher¹²⁷ aanlopen, maar we zagen het direct: een superkloot. Dat deed Enkelaar besluiten stante pede weer te vertrekken. ‘Schrijf dat maar in je dagboek,’ tierde hij tegen mij.

Mijn verre neefje Gregori kwam ook nog naar het hotel. Hij was groter geworden maar had nog altijd een baby face. Hij zag er eigenlijk armoedig uit. Na zijn militaire dienst te hebben volbracht, is hij wis- en natuurkunde gaan studeren. Nog zes jaar. Zijn Frans was behoorlijk verbeterd. Hij doet er nu Engels bij. Hij zou het op prijs stellen als ik studiemateriaal zou meebrengen. Zijn moeder Irina, lag thuis met astma. Ik vroeg of zij medicijnen nodig had? Hij belde haar op. Ze had niets nodig. Zijn overgrootmoeder Olga Poslavskaya was de afgelopen zomer uit Tasjkent naar Moskou gekomen. Maxim in Tasjkent maakte het uitstekend. Hij was een superskiër geworden. Tante Tatjana Poslavskaya was ziek en verzwakt.

Gregori bleek een fan van Ronald Reagan te zijn, zoals trouwens ook psychiater Vartanian. Ik vroeg de jongen waarom hij Reagan zo bewonderde. ‘Because employment had increased in the United States.’ Ik dacht: ja, omdat Reagan de oorlogsindustrie weer op volle toeren laat draaien om de ussr te kunnen verpletteren. Sovjetburgers zijn wat informatie betreft afhankelijk van wat de censuur doorlaat, naast misschien een scheut propaganda van de Voice of America.

Romanov belde om te bevestigen dat hij Carel naar het vliegveld had gebracht. Ze hadden in de auto over mij gesproken. Hij zei er zeker van te zijn dat ik nog jarenlang met Den Alerdinck zou samen werken. Carel moest de uitnodiging voor Romanov naar telexnummer 411964 anssu ter attentie van Alexandrov te sturen.

Romanov herhaalde trouwens dat hij het nog altijd betreurde dat Nederland een energieovereenkomst van 25 miljard dollar met de Sovjet Unie was misgelopen, omdat het van Washington niet mocht en Max van der Stoel onder een hoedje met de Amerikanen speelde. ‘It was, of course, very impolite, that Prime Minister Aleksei Kosygin never received a reply on his proposal to Van der Stoel on the oil and gas deal,’ zei Romanov. Hij zei bovendien graag Beatrix en Claus nog eens te ontmoeten in Nederland. Ik zag het al voor me. Carel die Lubbers belt, en Lubbers die Beatrix inseint dat Romanov haar weer wil zien. Ik zei later tegen Carel: ‘Ga je het zo doen?’

127 Ik neem aan dat hij het was, maar ben niet zeker.

[p. 97]

‘Ja, natuurlijk, en dan kan ik nadien ook eens iets aardigs over jou zeggen.’

Moskou - Wenen

De Financial Times¹²⁸ publiceert een artikel over de manier waarop Desi Bouterse probeert de economie van Suriname uit het slop te halen, en alles in het werk stelt de 3,8 miljard gulden aan ontwikkelingshulp die het cons (Commissie Ontwikkelingssamenwerking Nederland-Suriname) bevroren heeft, in de wacht te slepen.

128 Financial Times, 25 februari 1985.

Wenen - Amsterdam

Anton Koenen van de gpd zat ook in het vliegtuig. Hij vertelde dat Washington zich steeds verder uit het International Institute for Applied System Analysis in Laxenburg had teruggetrokken. ‘Er wordt nu bezuinigd op koffie en thee en zelfs de liften mogen niet meer worden gebruikt,’ zei Koenen. Ook Frankrijk zou overwegen om zich terug te trekken. Gvishiani - een van de oprichters van iiasa - is door het Kremlin teruggetrokken als voorzitter. De hele onderneming staat nu op de helling. Weer het resultaat van de vervloekte Reagan-kliek in Washington.

Khadaffi heeft via de satelliet een conventie van The Nation of Islam in Chicago toegesproken: ‘It would be an act of mercy to end the white man's world because your world is killing you and us and all humanity. We are ready to give you arms, because your cause is a just cause.’¹²⁹

Alsof de duvel er mee speelt, lees ik dat Desi Bouterse zijn vertrek naar Libië heeft vervroegd. Ook dat zal Bouterse in Washington, en daarmee ook in Den Haag, niet in dank worden afgenomen. Dit is niet de snelste strategie om de cons-gelden binnen te halen! Henk Thomas schreef vanmorgen in de Volkskrant over het eerste lustrum van de Surinaamse revolutie dat op het Oranjeplein in Paramaribo werd gevierd.

129 International Herald Tribune, 26 februari 1985.