Memoires 1985-A

[p. 57]

Amsterdam

7 februari 1985

Amerbos

Ik was gisterenavond net thuis of André Spoor belde op. Leslie Gelb van The New York Times had afgehaakt. Robert Kaiser was wel geïnteresseerd. We spraken over John Oakes en Anthony Lewis van The New York Times, maar we zijn er nog niet uit.

Henk Hofland heeft tegen Wim Hazeu gezegd: ‘Die brieven van mij moeten eruit.’⁷⁴ Hij zou bezig zijn voor De Arbeiderspers zijn eigen memoires te schrijven. Hij had nog meer kritiek op het eerste deel, waarin ik de achtergrond van mijn familie schets.⁷⁵

Ik belde Henk op. ‘Ja, die brieven die twee jongetjes toen schreven die om de hoek van de wereld keken dat was allemaal wel aardig maar het moet veel strakker.’ Dus bekorten. Hij zou me zaterdag nog nader telefoneren. Het is allemaal geklets. Ik trek me er niets van aan.

Richard Duncan van Time, de Chief of Correspondents, heeft blijkbaar een klacht van de brave Wibo van de Linde in behandeling genomen over mijn uitlatingen die ik bij Sonja heb gedaan over zijn leugens dat ik met de kgb Juliana van de troon wilde stoten en meer van dergelijke onzin. Er wordt tevens een bedreiging toegevoegd dat ik Time nog drieduizend dollar schuldig zou zijn, helemaal in de geest van hoe Droogleever Fortuijn en diens kornuiten in het Haagse kantoor van de landsadvocaat opereren.⁷⁶

Ik heb meneer Duncan recht voor zijn raap een antwoord gestuurd. Hij zoekt het verder maar uit.⁷⁷

Renate Rubinstein gaat een boekje schrijven met kroonprins Willem Alexander, in overleg met de Rijksvoorlichtingsdienst. Hoe komen ze in godsnaam op de gedachte die dame te nemen? Peter Vos zal tekeningen maken en Vincent Mentzel de foto's. Dat is prima, maar deze Renate, nee, niet haar.

Ik had een bespreking met Carel Enkelaar. Ze hadden niet stil

74 Hij doelde op de brieven die ik had opgenomen in het eerste deel van de Memoires.

75 Zie bijlage 19.

76 Zie bijlage 20.

77 Zie bijlage 21.

[p. 58]

gezeten. Ik kreeg een berg documenten. Carel had een lange lijst met deelnemers opgesteld, waar inmiddels de helft niet meer van klopte. Hij had op 2 februari Dunajev in Moskou een telex gezonden.⁷⁸ Hij wilde ook Kalb een telegram sturen. Ik zei dat dit alleen via Spoor en in overleg met hem kon gebeuren, want Kalb had ik aan hem overgedragen. ‘Zouden Brugsma en Pieter de Vink niet kunnen helpen?’ vroeg hij. Het ging nu dus die kant op. Even later kwam Pieter de Vink binnen. Ik dacht: wat is hij dik geworden van het goede leven bij de nos. Maar zijn ogen zijn even betrouwbaar als ik ze altijd al vond. De Vink is natuurlijk ook een echt gehard vechtersbaasje, die zich prima zal handhaven binnen het nos-slagveld. De Vink wilde het nieuwe boek van Stephen Cohen direct meenemen. Hij zit er al op te vlassen hem op televisie te brengen, uiteraard met de boodschap naar televisiekijkend Nederland van: zie eens wie ik nu voor u heb gevonden.

Toen om 16:00 uur Frans Lurvink en Stephan Schoor ten tonele verschenen, ben ik vertrokken. Carel had al gezegd dat ik Lurvink tweemaal uit de vs had opgebeld ‘en dat was tweemaal teveel’. De sovjet staatstelevisie had een dermate dik protocol voor samenwerking met de nos gestuurd dat Carel het eigenlijk zijn eigen mensen niet durfde te laten zien. Hij had het wel naar nos-voorzitter Erik Jurgens gebracht en gevraagd: ‘Wat doe ik hiermee? Help me.’

78 Zie bijlage 22.

8 februari 1984

Er arriveerde een opmerkelijk briefje van mijn eerste baas in de journalistiek, Anton Constandse.

[p. 59]

Eigenlijk vind ik dat ik in een aantal artikelen, en zeker in de boeken De Verraders en in Den Vaderland Getrouwe reeds vrij duidelijk heb aangegeven welke rampen deze Luns over het koninkrijk heeft uitgestort, en wat een bedrieglijke figuur die man is geweest.⁷⁹

Zeurpiet Den Hertog van het kantoor van de landsadvocaat durft nu voor te stellen dat ik de komende tien jaar vijftig gulden per maand aan de Staat zal gaan betalen, ter beloning van de sabotage van mijn werk als journalist in New Delhi, toen prins Claus daar op bezoek was.⁸⁰

Opmerkelijk dat Claus een interview gaf aan nrc Handelsblad. Hij deed dit ter gelegenheid van de benoeming tot voorzitter van de Stichting Biowetenschappen en Maatschappij. Na alle ellende van drie jaar geleden lijkt hij redelijk opgekrabbeld te zijn. Hij maakte een voor mij opmerkelijke observatie: ‘Als iemand een ander vermoordt of letsel toebrengt met mes of pistool, dan is er een samenstel van regels en wetten dat rechtspraak mogelijk maakt. Maar als er wordt geknutseld aan het biologische schepsel mens, dan zijn er opeens geen wetten voor.’

Dat is precies wat er met prins Claus in 1982 is gebeurd. Tal van specialisten, onder wie mijn oom Poslavsky en psychiater Jan Foudraine, waren van mening dat de prins een psychotherapeutische behandeling had moeten hebben in plaats van de chemische middelen ter bestrijding van zijn depressie. Nu komt hij kennelijk zelf op dit onderwerp terug, omdat hij er volgens velen het slachtoffer van is geworden. Claus: ‘Op het gebied van de psychofarmaca bijvoorbeeld, kun je van alles doen. Je kunt er de goede en de slechte kant mee op gaan. Ik wil er graag vanuit gaan dat alle psychiaters met psychofarmaca het beste willen, maar of ze het bereiken is een andere kwestie.’ Hij laat achterwege dat de gevolgen van het bestrijden van psychische storingen met chemische middelen, voor patiënten de meest desastreuze gevolgen kan hebben. Dan zou hij hier wellicht te dicht komen bij een verwijt dat zijn lichamelijke problemen wellicht door de verkeerde toepassing van psychofarmica werden veroorzaakt. Is dat wat hij eigenlijk wilde aangeven? Het gesprek gaat er helaas verder niet op in. Er wordt niet doorgevraagd.⁸¹

79 Ik kon in 1985 niet weten dat de oorlog in Den Haag in 1991 zou losbarsten en dat alsnog de smerige streken van Luns aan de hand van documenten kon worden aangetoond.

80 Zie bijlage 23.

81 NRC Handelsblad, 31 januari 1985.

[p. 60]

9 februari 1985

Eduard arriveerde tegen 13:00 uur in het leren jack van mij, waar mejuffrouw Buringh Boekhoudt indertijd nieuwe manchetten voor breide. Hij zag er heel aantrekkelijk uit maar heeft last van wat hij noemt ‘mond-en-klauwzeer’. Ik gaf hem een zoen en had 's avonds hetzelfde probleem. Ik zei er iets van, wat hem even heel nijdig maakte. Ik lag bij hem op de bank en viel zelfs in slaap. We hadden een hele ontspannen dag en gingen in de Oesterbar eten.

Carel Enkelaar belde dat Frans Lurvink in alle staten was vanwege de afzegging van Bernard Kalb. Hij wilde naar Washington gaan en desnoods Henry Kissinger ‘kopen’ om naar Zwolle te komen. Carel gaat er nog steeds vanuit dat als hij maar alleen de leiding had, alles goed zal komen. Maar omdat er contacten tussen Lurvink, Spoor en mij onderling zijn, loopt volgens hem voortdurend alles uit de klauwen. Dat is natuurlijk onzin, maar dit denkt hij nu eenmaal. Alsof hij Kalb wel had kunnen krijgen. Hij wist tot vorige week niet eens wie Kalb was. Ik heb hem wel ampel uiteengezet dat als er van Amerikaanse zijde geen delegatie op niveau komt, er een kans is dat Gromyko en Lomeiko ook zullen afzeggen. Ik raadde trouwens af Kissinger in te huren, want dan zal er helemaal worden gesproken van een geldproleet, die er tonnen tegen aan smijt om belangrijk te lijken. Af en toe kon ik Carel weer niet verstaan en werd ons gesprek weggedraaid. André Spoor wilde dat ik naar New York terugkom om te helpen de delegatie van de vs mee in elkaar zetten. Besloten is dat ik opnieuw naar Moskou en Washington zal gaan.

Ik belde met Volodja Molchanov om exact uit te leggen hoe de zaken ervoor stonden en dat Kalb had afgehaakt. Ook vroeg ik hem Vladimir Lomeiko op het hart te drukken niet op de telex van 2 februari van Enkelaar te reageren, tot ik meer overzicht had wat er zou gaan gebeuren.

In een later gesprek besloten Enkelaar en ik samen op 23 februari naar Moskou te gaan.

Omdat Henk Hofland zou bellen maar dit niet deed, heb ik de zaak rondom zijn brieven in mijn Memoires op een rij gezet.⁸² Willem Brugsma gaat voor een Hongaar of een Pool zorgen voor Alerdinck ii.

Mijn broer Theo belde. Nadat ik hem het dilemma had uitgelegd, zei hij: ‘Waarom vragen jullie Jeane Kirkpatrick niet?’ Theo zit toch echt op een andere lijn dan ik, met zijn bewon-

82 Zie bijlage 24.

[p. 61]

dering vroeger voor Nixon - ook na Watergate - en nu voor Reagan.

10 februari 1985

Stralend zonnig weer maar koud.

Schiphol, TWA naar New York

Zindzi Mandela heeft in Soweto gezegd dat haar vader, Nelson Mandela, leider van de African National Congress (anc), heeft geweigerd om in vrijheid te worden gesteld. ‘I cannot and will not give any undertaking at a time when I and you the people, are not free,’ had hij gezegd. ‘Your freedom and mine cannot be seperated.’ President Botha had opnieuw aangeboden Mandela vrij te laten wanneer het anc zou toezeggen geen geweld te gebruiken.⁸³ Geweld was noodzakelijk geworden nadat de overheid de verzetsorganisatie (vrijheidsbeweging) buiten de wet had gesteld. Zuid-Afrika lijkt in een impasse. De overgrote meerderheid wil democratische vrijheden. Maar omdat de zwarte massa in de verste verte niet in staat zou zijn de teugels over te nemen, zou absolute chaos het gevolg kunnen zijn. Dat is het geval in de meeste landen op het Afrikaanse continent waar democratie werd ingevoerd. Als Peter er naartoe gaat, ga ik ook. Theo zei ook al: ‘Als jullie gaan, keren wij ook terug.’

Het is interessant dat er nu toch beweging komt in de samenwerking tussen Moskou en Washington op het gebied van computers. President David Hamburg van de Carnegie Corporation in New York heeft in oktober vorig jaar al besprekingen gehouden met de vicepresident van de Academie van Wetenschappen van de ussr, professor Evgeny Velikhov, een jeugdvriend van de rijzende ster in het Kremlin, Michail Gorbatsjov. Voor het eerst komt in deze sector van moderne elektronica een aarzelende samenwerking van de grond. Dat lijkt me prima nieuws.

Leonardo da Vinci heeft veertig jaar een dagboek bijgehouden ‘from his days in Florence to his royal service at Amboise. His manuscripts run to five thousand pages and are left in various places.’ Tijdens zijn leven werd hier geen letter van uitgegeven. ‘In one of his notebooks Leonardo worries about wasting time,’ meldt Thomas Mallon, ‘doing too little and doing it so badly that no impression of himself will be left.’ Ik ken dit gevoel maar al te goed, ook al ben ik geen Leonardo.

83 The New York Times, 10 februari 1985, Alan Cowell.

[p. 62]

Het is onvermijdelijk dat vele uren, dagen, maanden ongebruikt en onbenut wegwaaien. Toch geloof ik, omstandigheden in aanmerking genomen, een werkje met discipline en toewijding te hebben volbracht waarin zo accuraat en feitelijk mogelijk verslag wordt gedaan van het zonderlinge verhaal, dat ‘leven’ heet.

Oscar Wilde heeft ooit gezegd: ‘I never travel without my diary. One should always have something sensational to read in the train.’ Ik zou geschreven hebben ‘iets sensationeels te beleven in een trein,’ of anders, ‘iets van belang te lezen in een trein’ waar ik dan een notitie van maak in mijn dagboek dat altijd voorhanden is.

Ik vond laatst Beverly Hills Cop best aardig om te zien. Nu lees ik dat er al 140 miljoen bioscoopkaartjes voor werden verkocht.