Logo DBNL
Memoires 1984-B (2016)

Memoires 1984-B

(2016)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Paramaribo

16 september 1984

Heerenstraat (bij Roel Martens)

Milde paniek bij het opstaan. Mijn oog zat ongeveer dicht en de infectie aan mijn lip - wat Ed altijd zo fijntjes mond-en-klauwzeer noemt - is erger dan ooit. Opnieuw onrust en angst voor aids.

Frederick King, directeur van Yerkes Primate Research Center aan de Emory University is voorstander van wetenschappelijk onderzoek op dieren.209 Ik wist niet dat er jaarlijks tien miljoen honden werden vernietigd ‘by public pounds, animal shelters and humane societies.’ Dit getal wordt als excuus aangevoerd voor dierproeven in laboratoria, waarbij ik altijd meteen aan de apen moet denken, die ik bij professor Jose Delgado in Madrid heb gezien met elektrodes aan hun hoofd. Of aan de arme duifjes van Skinner in Harvard. De voordelen zijn me duidelijk, maar zelf zou ik er nooit aan mee kunnen doen. Ik ben niet in staat om met eigen hand iets levends te doden.

Hugo van Reijen belde op, vanuit Nederland, over niets eigenlijk. Wat wil die man toch?

 

Harvey Naarendorp was om 16.00 uur in Torarica, anderhalf uur later dan hij had gezegd te zullen komen. We hebben tot 18:30 uur ingespannen gesproken. Een gedeelte van het gesprek heb ik op de band opgenomen. Vanavond spreekt hij premier Wim Udenhout, die hij verder niet als factor van belang ziet.

De militaire politie had Desi gebeld en hem gevraagd of ik naar Suriname mocht komen. Desi had de vraag doorgegeven aan Harvey, die mijn trip had goedgekeurd.

Ook Henk Heidweiller in Den Haag is verder geen factor van belang meer in het revolutionaire proces, maar een tijdelijk noodzakelijke façade ten aanzien van Den Haag. Iwan Graanoogst is inderdaad in moeilijkheden, en zal een stap terug moeten doen, wat erg jammer is. ‘Hij heeft Bouta's vertrouwen geschonden,’ aldus Harvey.

‘Oud-ambassadeur Hoekman was een gentleman,’ volgens Naarendorp. ‘Klipp van de ambassade spreekt denigrerend over je, dat heeft Hoekman nooit gedaan.’ Het oude liedje, en Klipp doet poeslief in mijn gezicht.

‘De revolutie kon met cosmetica bezig gaan, of vitaminen toedienen. We kozen voor het laatste. Desi heeft zeer scherp met Igor Bubnov gesproken. Want Bubnov stak een slap verhaal af: dat de sovjets krap zaten vanwege Afghanistan en de wapenwedloop vooral met China, and so on, and so on. Waarop Bouta zover is gegaan met te zeggen dat hij de indruk had dat China gelijk had, en dat Amerika en de ussr de wereld in invloedssferen hadden verdeeld. Desi wil echt non-alignement. We kunnen toch niet in een rijst-bauxiet economie blijven steken? We willen een bredere economie opbouwen. Maar het is alsof wij als een gescheiden vrouw van alimentatie van Nederland moeten zien rond te komen. Libië wil hier binnenkomen. Maar dan willen ze ook wapens leveren, en hun groene boekje verspreiden. India wil ons echt helpen, maar ze zijn niet in staat al te veel te doen. Brazilië, dat weet je. Nou, en wat het imf voorstelt is shit. Hoe kunnen we nu devalueren? Dan vliegen de prijzen immers omhoog. Dat zou gelijk staan met sociale onrust. Waarom willen ze een volk dat zich zelf zoekt, niet steunen en begrijpen?’

‘We doen niet aan expansie,’ vervolgde Harvey, ‘we zijn met onszelf bezig. Waarom krijgen we geen kans om te leven? De houding van de Sovjet Unie hierbij is onbegrijpelijk. Al deden ze maar aan tokenism jegens ons en hielpen ze om bijvoorbeeld de landbouw rationeel op te zetten.’

Hij vertelde dat toen hij minister van Buitenlandse Zaken was hij onder zware druk had gestaan om Israël in Suriname binnen te laten komen. ‘Ik kon toen de consequenties van zo'n move niet overzien. Nu sta ik daar heel anders tegenover. Nu zijn we bereid met de duivel naar bed te gaan.’

Ik toonde hem een redactioneel uit The New York Times om hem te laten zien waar Israël in Ethiopië mee bezig was, waar nu ook een communistische partij is opgericht en waar zich 15.000 man Cubaanse troepen bevinden. Wat Motke Chanoeka's plannen betreft, zei hij dat de Israëlische ambassadeur in Caracas nu ook in Paramaribo was geaccrediteerd en dat ik moest nagaan of er van die zijde geen tegenwerking zou komen.

‘Als minister van Buitenlandse Zaken ontving ik voor zover mogelijk maandelijks de pers. Dan mochten ze alles vragen, zowel on the record als off the record. Ik had daar geen problemen

mee. Men hield zich aan de afspraken vooraf. Ik werd een evenwichtige man genoemd, die de zaken goed op een rij zette. In die hele klote-revolutie was er dan toch één man die redelijk het woord voerde. Maar dit heeft de palu nu juist tegen mij gebruikt. Zij creëerden een gespannen sfeer. Bouta vertelde, kort hierop, en ik bij hem zat te praten: “de contra's worden steeds brutaler. Ingrid kwam vanavond thuis en vertelde dat iemand tegen haar had gezegd: Zeg maar aan je man, hij kan zijn vliegticket nu nog kopen, want anders ligt hij tegen Kerstmis onder de grond.” Bouta en ik spraken hierover, als ik me juist herinner, op 3 december 1982.210 Ik had hem toen opgezocht omdat ik naar een conferentie in het buitenland moest. Hij heeft me toen gezegd: “Ga maar liever niet. Ik heb liever dat je in het land blijft. De contra's worden steeds provocerender.” Bouta woonde toen nog in Fort Zeelandia. Roy Horb woonde aan de overkant. Ik ben toen van Bouta naar Horb gegaan. Nu had ik nooit een echt goede verhouding met Horb. Maar Desi had tegen me gezegd: “als we Horb willen neutraliseren, dan moet jij ook met hem praten, want ik kan het niet alleen doen.” Dus eigenlijk ging ik tegen mijn zin naar Horb. Bovendien, wanneer Horb mijn auto ziet staan bij Bouta, en ik kom nooit bij hem langs, dan denkt hij daar ook het zijne van. (...) Weet je wat Desi afgelopen vrijdag over wat toen gebeurd was, heeft gezegd? Dat hij het volgende had overwogen: “Ik heb geen echte reden om aan Harvey te twijfelen, maar eerst dat artikel in De Vrije Stem,211 en daarop het onmiddellijk bezoek aan Horb na zijn gesprek met mij. Gezien de noodzaak bepaalde acties in beperkte kring te houden, ben ik dus gaan twijfelen.” Bouterse heeft in geval van twijfel, of als er maar een indicatie van twijfel is, één vaste regel: uitsluiten. Daar houd hij zich absoluut aan. Dus door de delicate situatie van begin december 1982, was hij ook aan mij gaan twijfelen. Ik heb die gewijzigde houding toen niet begrepen, zodat ik me een hele tijd heb teruggetrokken. Ik dacht natuurlijk ook, shit, als er zo weinig vertrouwen is, dan wil ik er liever niet bij zijn. Later hebben we een paar harde gesprekken gehad, en toen draaide het weer bij. Maar het is eigenlijk bij mij altijd oud zeer gebleven. Het gaat me niet zozeer om Desi, hoor. Ik kan me wel voorstellen dat hij voorzichtig is. Kijk maar eens naar wat er met Maurice Bishop is gebeurd, die zoveel vertrouwen in zijn mensen had.’ Harvey vervolgde: ‘We zijn geen dogmatici, we houden geen dogma aan en willen ook niet principeloos zijn. Waar het bij

ons om gaat is, hoe houden we de economie draaiende. Willen we de economie uitbreiden dan moeten we voorwaarden scheppen voor andere structuren.’ Hij vertelde verder vrijdag naar Parijs te zullen gaan om contacten te leggen met de partij van François Mitterrand.

Diplomaat Klipp was voordat ambassadeur Dirk Jan van Houten naar Nederland ging op bezoek bij Harvey geweest. ‘Ik heb hem gezegd: laten we heel duidelijk zijn en not play games. We spreken over indicaties, één ervan was dat ik de indruk had dat de ambassade in Paramaribo buitenspel stond. Klipp zei daarop, dat de ambassadeur opdracht had om met Desi Bouterse te spreken. Maar deze instructie was zo negatief gesteld, meer in de zin van je kunt er ook je kont mee afvegen. Van Houten heeft daarop in strijd met zijn instructie gehandeld, en besloten niet met Bouterse te gaan spreken. Hij nam dus geen initiatieven in die richting. Ik heb nu zeer sterk de indruk dat Klipp, althans de ambassade hier vanuit Den Haag niet voor vol wordt aangezien. Den Haag heeft nog andere kanalen. Ik heb dit afgeleid uit een aantal dingen die Klipp tegen me zei, die ik hier niet noem, die ik naast andere informaties uit Den Haag kon leggen. Ik concludeerde, of Klipp weet niet wat er omgaat, of hij speelt een spelletje. Ik heb het voorshands maar op het eerste gehouden.’

‘Dit is niet mijn policy,’ aldus Naarendorp. ‘Als men tegen mij spreekt en dingen zegt, laat ze dan ook waar zijn. Zo spreek ik ook met jou. Als ik iets niet wil zeggen of niet over spreken, dan zeg ik niets. Dit was ook mijn policy met oud ambassadeur Hoekman. Ik zei Hoekman gewoon alles. We hadden die afspraak. Wat we niet wilden zeggen, daar begonnen we niet over. En als het toch aan de orde kwam, dan zeiden we: “Daar kan ik geen mededelingen over doen.” Klaar. Maar wat we tegen elkaar zeiden was geen game. Maar Klipp, die speelde of althans trachtte dit te doen. Of hij was echt niet op de hoogte. Ik zie onder deze omstandigheden dus niet zoveel brood in gesprekken tussen Bouta en Van Houten. De contacten tussen Bouterse en Hoekman verliepen prima. Ter voorbereiding had ik drie uur met Hoekman gesproken.’

Harvey zag Van Houten als ‘een beperkte technocraat.’ Een man die vreselijk leuk kan spelen met computers, maar mensen peilen in samenleving in de derde wereld, of processen aldaar op hun waarde schatten, dat niet. Klipp is anders. Die zit hier in de samenleving overal tussen. Die heeft hele andere contacten dan Van Houten. Klipp boort overal informatie aan. Hij naait hier en daar, dus hij hoort wel eens wat. Ik denk dat

Klipp via het bed en de bar meer weet dan Van Houten ooit te weten zal komen. Maar deze Klipp gaat dus ook naar bed met mensen, waar ik van denk dat hij niet de beste informatie zal krijgen.’

Harvey Naarendorp weet nog altijd niet wat er precies in Fort Zeelandia in 1982 is gebeurd.212 Twee dagen geleden (vrijdag) had hij nog met Bouterse en Fred Derby tot half zes in de ochtend zitten praten. Harvey heeft Wako van de vn-commissie niet gesproken. ‘Er kwam steeds iets tussen.’ Misschien draaide Harvey er nu omheen en zweeg liever, want hij is iemand die liever niets zegt dan onzin spreekt, laat staan wil liegen. Afgelopen vrijdag begon Desi trouwens zelf over de December-affaire. Derby vertelde dat Desi toen het volgende had gezegd: ‘Na vijf jaar revolutie gaan we met alle betrokken mensen bij elkaar zitten, en doen we alles uit de doeken. Want al dit gelul. Dan moet het toch duidelijk worden wat er speelde en wat er is gebeurd.’

Derby: ‘Ik heb toen gezegd: ‘Ik heb er ook behoefte aan, want ik zeg er nooit iets van, maar het zit me dwars dat ik van niets af weet terwijl in elke publicatie over die gebeurtenis mijn naam wordt genoemd. Daarbij komt dat ik zeker weet dat een aantal klote burgers, die er rechtstreeks bij betrokken waren, het wantrouwen tussen jou en mij geschapen hebben. Zij worden nooit genoemd, terwijl ik maar al te goed weet dat ze er zijn. Ik ben op die manier onderdeel van een proces en ik weet er niets van.’

Ik antwoordde: ‘Ik was geschokt over wat Derby mij in Amsterdam vertelde. En ik denk dat Desi op den duur toch geconfronteerd zal worden met dit drama van 1982. Iedere Surinamer draagt die affaire met zich mee.’

Harvey wist niet, dat een officier van justitie in Den Haag was geweest om een verklaring van Cesar Seedorf op te nemen over de machinaties van Chin A Sen en Roy Horb in Washington. Ik denk dat dit hem irriteerde. Hoe werkt zoiets dan ook in Paramaribo?

Hij sprak verder over André Haakmat, die als minister met verve twee uur kon beargumenteren dat Suriname met Cuba in zee diende te gaan om veertien dagen later het tegenovergestelde standpunt in te nemen. ‘Je kunt Haakmat eigenlijk alleen gebruiken,’ aldus Harvey. ‘Chin A Sen liet je vroeger luisteren naar bandopnamen van kabinetsvergaderingen waarin Haakmat bijvoorbeeld pleitte voor banden met Fidel Castro. Haak-

mat werd bijvoorbeeld gevraagd om voorstellen te doen om de democratisering van Suriname te bevorderen. Hij komt dan met een model voor de dag dat je zo in Albanië zou kunnen introduceren. Het is een rare figuur. Je kunt nooit op zijn woord afgaan.’

‘Vind je het erg dat ik je nooit antwoordt?’ vroeg hij. Ik zei blij geweest te zijn met zijn telefoontje vorige week naar Amerbos.

‘We hebben nu niemand meer op onze ambassade in Den Haag die we werkelijk kunnen vertrouwen.’

Premier Udenhout had gezegd een openhartig gesprek met hem te willen hebben, maar wat de afgesproken avond niet doorging. Henk Heidweiller was in Paramaribo, en die ging voor. Ook vermoedde hij dat de Amerikaanse cia actief was om een wig te drijven tussen Bouterse en hem: ‘Zoals in Grenada tussen Bishop en Coard.’

Hij vervolgde: ‘Die basterds, die ervoor hebben gezorgd dat Bouterse mij niet op de hoogte had gebracht van die omsingeling en dat hele gedoe dat moest eindigen in zijn moord, heeft gelegen aan het feit dat twee weken voor dit allemaal gebeurde, de journalist Leonard een prijzend artikel over mij heeft geschreven in De Vrije Stem - het blad dat de stem was van de contra's. De december 1982 zaak zit veel ingewikkelder in elkaar dan we denken. Ze wilden aanvankelijk mij ook arresteren.’

17 september 1984

Ontmoeting met Sovjetambassadeur Igor Bubnov. Boris Zhilko kwam me afhalen. De sovjets waren klaar om een steenfabriek neer te zetten met een productiecapaciteit van rond de dertien miljoen stenen per jaar. Ook was Moskou bereid ‘a rolling mill for coils en billets’ aan te bieden, een glas- en een ceramics factory evenals een paar treiler voor de visvangst. Bubnov had het gevoel gekregen dat Erik Tjon Kie Sim blij was geweest toen de hij op een vliegtuig naar de ussr stapte. Ook Rob Leter van Index had te kennen gegeven liever geen betrekkingen met Bubnov te willen onderhouden.

De ambassadeur bood een voortreffelijke lunch aan op zijn terras met uitzicht op de Surinamerivier. Hij zette de muziek vrij hard, zogenaamd om de afluisterapparatuur te neutraliseren.213 Hij dwaalde tijdens de conversatie voortdurend af op zijwegen, en dan bracht ik hem weer bij het onderwerp terug.

Hij vroeg me hem voortaan Igor te noemen. Ik vertelde dat prins Claus dit ook aan ambassadeur Romanov van de ussr in Den Haag had gevraagd, en dat deze toen had geantwoord niet in een positie te zijn aan diens wens tegemoet te komen. Dat leek me dan ook in dit geval het juiste antwoord.

De ambassadeur had gehoord dat Desi Bouterse op de verjaardag van Roy Horb had zullen worden uitgenodigd en dan ter plekke zou worden vermoord. Hij was er zeker van dat de vs door zouden gaan het bewind in Paramaribo te saboteren. Een ondernemer in de bouwnijverheid had hem verzekerd dat Den Haag, zolang Bouterse er zou zijn, geen cons-gelden aan Suriname zou geven.

Bubnov heeft de gewoonte herhaaldelijk te refereren aan zijn instinct: ‘my instinct tells me...’ Dit irriteerde me. Ik zei dat ik me herinnerde dat Hitler ook in dergelijke termen dacht.

Toch vind ik het ontroerend, zoals Bubnov zijn best heeft gedaan allerlei projecten in Suriname van de grond te krijgen. Gezien het verleden van de su is het logisch dat Surinamers het natuurlijk ook zeer griezelig vinden om iets van dat land aan te nemen. Daarbij komt dat in de Sovjet Unie niemand ooit van Suriname heeft gehoord, laat staan zou weten waar het ligt.

Bubnov bekritiseerde de weggestuurde Cubaanse ambassadeur Osvaldo Cardenas en merkte op niet te hebben begrepen wat Havana in Paramaribo had willen bereiken en waarom zie niet eerst beter voor Cuba zelf zorgden.

Voor de woning van de ambassadeur ligt een wrak in het water van de Surinamerivier. We toasten een glas wijn in de richting van het wrak, want Bubnov is ervan overtuigd dat er zich afluisterapparatuur in bevindt.

18 september 1984

‘Psychoanalysis,’ schrijft Bettelheim, ‘is concerned with the discovery of events in the past life of the individual and with their consequences for him, and neither the events nor the consequences can ever be exactly the same for two persons.’ Freud had psychoanalyse vergeleken met archeologie. ‘The work of psychoanalysis consists of unearthing the deeply burried remnants of the past and combining them with other fragments that are more accessible. Once all pieces have been put together, it becomes possible to speculate about the origin of the individual psyche.’214

Schreef diplomaat Erik Klipp, meldde het tevens aan minister

Hans van den Broek, dat ik me zeer bewust was van zijn smerige geroddel over mij in Paramaribo.215

19 september 1984

Eindelijk schijnt Koor Industries het punt van serious business te hebben bereikt. Motke stuurde een telex door:



illustratie

Had een uitstekend gesprek met Badrissein Sital op het ministerie van Economische Zaken. Hij zit met 40.000 ton rijst waar hij geen opslagruimte voor heeft en die voedselvoorraad zou vernietigd moeten worden als er geen snelle oplossing komt. Hij heeft een rijstsilo nodig en ook een mestfabriek. Hij waarschuwde me dat als ik naar Index ging ik vooral Rob Leter als ‘mijnheer de directeur moest aanspreken.’ Zijn kak is maar een façade,’ zei hij, ‘maar hij volgt een zeer rechtlijnig beleid zonder outside interference. Zonder hulp van het buitenland zal Index echter nooit tot een belangrijk instituut uitgroeien.’

Leter bleek a dashing young man te zijn. ‘Ik heb met Desi in het weeshuis gezeten, dus ik ken hem vanuit onze jeugd. Hij heeft me gevraagd hier te komen werken. “Ik heb je hulp nodig”,’ zei hij.

‘Vind u dat hij voldoende wordt beveiligd?’ vroeg ik.

‘Nee,’ antwoordde Leter kort en bondig. Hij zei dat Bouta barstte van de bewijzen tegen zijn vijanden. De palu stond op het standpunt dat wanneer je een vijand hebt: ‘crush him.’ Le-

ter verwachtte dat de bevelhebber een tweede kans aan Iwan Graanoogst zou geven: ‘maar hij wordt weer betrapt.’

Leter: ‘Die karaktertrek van Desi is iets wat ons revolutionairen crazy maakt. Bouterse heeft me ook gevraagd op het kabinet te komen werken. Dat heb ik geweigerd. Dat wordt schieten. We zouden elkaar alleen maar in de haren vliegen.’ Hij was het eens dat de palu-politici niet slim of behendig bezig waren.

Leter overlaadde me met rapporten en informatie. Hij was, enigszins tot mijn verbazing, wel geïnteresseerd om een team van Koor Industries te ontmoeten. Ook zou hij bereid zijn om de 50.000 dollar te investeren in het haalbaarheidsonderzoek van Koor, dat wil zeggen als het ministerie van Financiën de deviezen vrij zou maken.

Rob Leter had mijn Bouterse-boekje gelezen en was van mening dat ik hem juist had neergezet: als iemand die geneigd is om zich altijd weer te willen verzoenen met tegenstanders. Hij noemde de naam van een gevangene, die toen hij werd vrijgelaten, bij Desi koffie was gaan drinken.

Rob Leter toonde me de brief van ambassadeur Bubnov met het aanbod van treilers voor de visvangst.

Na een tweede bezoekje aan ambassadeur Bubnov, die in sommige opzichten een verschrikkelijke ouwehoer is, was ik om 17:30 uur in Harvey's kantoor op Fort Zeelandia. Hij had een T-shirt aan met het woord Playboy erop. We hebben anderhalf uur zitten praten. Bouterse had zowel Sital als Leter gebeld dat ze mij moesten ontvangen. ‘Daarom was Rob Leter misschien smooth maar blijf op je qui vive,’ waarschuwde Harvey.

Hij gaat onverwachts naar Den Haag. Hij vroeg of hij niet met oud-ambassadeur Hoekman zou moeten praten over het door mij aangezwengelde Israëlische initiatieven in Suriname. Hij is dus nog altijd in contact met Hoekman, die nu op Ontwikkelingshulp bij Eegje Schoo zit. Ik denk dat Lubbers en Bouterse in contact staan via Harvey en Hoekman, buiten alles en iedereen om. Het is in ieder geval een mogelijkheid.

Harvey zei ook dat Desi zijn buik vol had van Heidweiller. Ook Amanh van Buitenlandse Zaken had bij de bevelhebber zijn beste tijd gehad. Nadat ik het Suriname-dossier publiceerde, waarin ik hem noemde als aanwezige bij de Horb-manipulaties met Chin A Sen in Washington was deze mijnheer eerst twee dagen ondergedoken en vervolgens enkele weken met ziekteverlof gegaan. Volgens Naarendorp laat Washington steeds via de ambassadeur in Paramaribo weten, welke wensen de vs hebben ten aanzien van Suriname. ‘Die wensen worden

wel niet vervuld,’ zei Harvey, ‘maar intussen neemt Amanh die gesprekken wel aan.’

Het verhoor van Seedorf in Nederland wilde Bouterse niet vrijgeven. Hij had gezegd dat er veel namen in stonden en Harvey was daar zeer nieuwsgierig naar.

Desi Bouterse heeft deze keer geen tijd voor een gesprek. Niet erg. Had er al niet meer op gerekend. Harvey gaat nu dus naar Nederland. Hij benadrukte dat hij langs zijn eigen kanalen hele andere signalen ontving dan via de ambassade in Den Haag en via Heidweiller.

Omdat ik had gehoord dat Japan mogelijk belangstelling had om Surinaamse rijst te kopen, bezocht ik vanmorgen de Japanse ambassadeur Tesujiro Yokoze om naar die mogelijkheid te informeren. Nee. Japan was self-sufficient in rijst. Japan heeft wel rijst geïmporteerd dit jaar bestemd voor de rijst verwerkende industrie. Japan helpt graag Suriname in de visserijsector. Maar: ‘We must first help Asian countries, like Bangla Desh, with a much lower standard of living than Surinam.’ Ik telefoneerde naar Sital dat ik een hengeltje had uitgegooid.

Had nog contact met Power bij Surland.216 Fyffes London had telegrafisch laten weten bereid te zijn een garantie te geven aan de banken voor uitbreiding van het bananenpotentieel van Suriname. Waar ze overigens tegen waren, was dat ik met vriend Irik van Doorn een offshore company in Curaçao zou opzetten, ‘want als er iets mis gaat hebben we de ervaring dat ze ons laten stikken,’ zo werd gezegd.

Om 18:45 uur - 23:45 uur Nederlandse tijd - kreeg ik verbinding met Eduard in zijn flat in IJmuiden. Hij lag in bed. De vakantie in Spanje was tegengevallen. ‘Wat vreselijk eigenlijk dat jij daar bent en ik hier,’ zei ik.

‘Free choice,’ was zijn antwoord. Dat antwoord maakte me droef.

Reginald Bartholomew, de Amerikaanse ambassadeur in Beiroet, heeft een aanslag te overleefd, maar is gewond aan zijn hoofd.217

21 september 1984

Paramaribo-Curaçao

Er was veel gelazer bij het inchecken op Zanderij. Mijn handbagage moest in het ruim. Ze wilden me ook niet door checken naar Miami. Ik moest naar een hogere piet gaan om de dienstdoende man te kunnen overvleugelen.

Harvey Naarendorp nam hetzelfde vliegtuig op weg naar Nederland en zou in Curaçao overstappen op een klm-toestel. Tot mijn verbazing vertelde hij dat het rapport van het gesprek tussen Seedorf en een officier van justitie in Den Haag bij Justitie was gebleven en nooit naar de bevelhebber was doorgesluisd. Herrenberg had er nooit gewag van gemaakt, en Desi Bouterse bleek dus niet op de hoogte van het feit dat er ooit een verhoor had plaats gehad. Wat zou er dan eigenlijk in staan? Op aandringen van Harvey had Bouta bij de militaire politie het dossier Seedorf opgevraagd, maar dat bleek slechts tot 1982 te lopen, en daar stond helemaal niets bijzonders in. Op dat moment realiseerden Bouterse en Naarendorp zich dat het rapport van het verhoor van Seedorf door een Surinaamse officier van justitie in Den Haag hen nooit had bereikt. Zou er dan niets bijzonders uit dit verhoor zijn gekomen? Was het verhoor van Seedorf dan een kat in de zak geweest. Ambassadeur Herrenberg had het doen voorkomen alsof Seedorf de bewijslast had aangedragen van de scheve schaatsen, nee, van het verraad, van Chin A Sen en Roy Horb in Washington. Waarom was Amanh van Buitenlandse Zaken na de publicatie van het Suriname-dossier in Panorama verdwenen?

Bouterse en Naarendorp hadden vervolgens ogenblikkelijk proberen achterhalen welke officier van justitie voor verhoor van Seedorf naar Nederland was gereisd. De betreffende man bleek enkele dagen in het binnenland te zijn gaan vissen, en was onbereikbaar.

Nadat Harvey zich over deze gang van zaken bij Bouterse beklaagde, toonde de bevelhebber zich nauwelijks verbaasd. Mocht het dossier boven water komen dan mocht Harvey het hebben en zou een koerier het meenemen naar Brussel.

Ik begrijp er nu even niets meer van. De heren in Paramaribo belazeren elkaar allemaal bij het leven. Geen wonder dat Bouterse in een dergelijke situatie soms het spoor bijster is.

Wat me verder verbaasde was Naarendorps verzoek om geen publiciteit te verlenen aan het feit dat Israël Suriname zou binnenkomen, waarschijnlijk via Chanoeka en Koor Industries. ‘Anyway,’ zei hij, ‘ze komen niet onder eigen naam, maar onder een Engelse company naar Suriname.’

Harvey maakte me er op attent dat Tesujiro Yokoze de Japanse zaakgelastigde was: ‘Ze hebben geen ambassadeur bij ons.’

22 september 1984

Miami, Coral Gables

Het is raak geweest in de Libanon. Een zelfmoordcommando



illustratie

van de Jihad al-Islami218 schijnt door een regen van kogels met een auto tot voor de Amerikaanse ambassade in Beiroet te zijn gereden, en is daarop met de lading springstoffen mee in de lucht gevlogen. Er zijn 23 doden, misschien zelfs wel veertig, en vele gewonden. Niet alleen de Amerikaanse ambassadeur Reginald Bartholomew raakte gewond, maar ook de Britse ambassadeur David Miers, die bij zijn Amerikaanse collega op bezoek was.219

Dit was bovendien de tweede bomauto-aanval op de Amerikaanse ambassade in de Libanese hoofdstad. Op 18 april 1983 werd de ambassade in West-Beiroet vernietigd en waren er 63 doden, onder wie zeventien Amerikanen.

23 september 1984

De enige troost is dat het zonnig gaat worden. Ik werd heel verdrietig wakker, omdat ik me steeds weer afvraag: Wat zijn Eduard en ik nu van elkaar bij deze nieuwe situatie? Ben bij het zwembad van Club Bath. Een poesje is niet van me weg te slaan.

Er lopen hier toch soms ook heel wat crummy guys rond. Je zult in hun handen vallen. Nooit.

Zag een televisieprogramma hoe ernstig zieke patiënten - sommigen in levensgevaar - van ziekenhuizen in de vs worden weggestuurd wanneer zij geen bewijs kunnen overleggen dat verzekerd zijn. Soms worden mensen weggezonden, die geen cent hebben, en die worden gevraagd 500 tot 5.000 dollar, contant, als onderpand neer te leggen vóór ze worden opgenomen. Ziekenhuizen zijn business geworden en de gedachte dat ze er zijn om levens te redden komt er niet meer aan te pas.

Er komt een zaak aan de orde van een jonge vrouw van 26 jaar, die zwaar gewond was door een ernstig auto-ongeluk, en daardoor niet in staat was duidelijk te maken dat haar verzekerings-

kaart tot één miljoen dollar, in haar portemonnee zat. Ziekenhuis na ziekenhuis weigerde haar op te nemen, tot zij naar een hospitaal werd gebracht dat tweeënhalf uur van New Orleans verwijderd lag, maar haar wilde opnemen. Inmiddels was er zoveel kostbare tijd verspild dat ze voor de rest van haar leven op krukken zal moeten lopen. Ze vertelde in de uitzending dat ze wel eens geconfronteerd wilde worden met de artsen, die weigerden haar te behandelen. De tranen stroomden over haar gezicht. Dat is Amerika! Vijfhonderd miljard of meer dollar aan bewapening, inbegrepen voorbereidingen voor een oorlog in het universum, en op deze wijze behandelt men de eigen onderdanen! Dat is dan ‘het paradijs’, dat Amerikanen zo graag de wereld voorhouden.

Miami-Düsseldorf

Het toestel is grotendeels leeg wat dus een plezierige overtocht belooft.

Onbegrijpelijk eigenlijk dat de sovjets de breinvervuiler bij uitstek Billy Graham hebben binnen gelaten. Na bijna zeventig jaar de burgers van de ussr - terecht - te hebben voorgehouden dat religie een vorm van opium van de massa is, arriveert deze mijnheer uit de vs en raaskalt zoals The New York Times beschrijft alsvolgt:

‘Today the world is in trouble; you hear it on the radio, you see it on television and you read it in the papers,’ Mr. Graham thundered, with an interpreter quickly falling into his cadence, building to the main thrust: ‘Jesus Christ said I am the way...’

En verder:

In an interview, Mr. Graham said that while his dedication to the elimination of nuclear weapons was sincere, ‘I'm not here primarily on the peace question, as important as that is.’
‘I'm here primarily to proclaim the Gospel, the good news of the cross and the resurrection,’ he said. He explained his decision to come to the Soviet Union in terms of the parable in the Bible of a farmer who casts his seeds, and some are eaten by birds, some fall on rocky soil, some burn in the sun, and some take root. ‘I'm Scattering Seed’
‘Jesus was a sower of seeds, and this is exactly what I'm doing in the Soviet Union,’ he said. ‘I'm scattering seed and it's falling in every direction. Some are being taped - it may be 10 or 15 years before anything happens. Some will be choked, some stolen by the devil, others will take root and germinate and produce.’220

Ja, en wat voor zaden zaait hij? Pure verlakkerij, psychische vervuiling van de meest alarmerende soort. Graham helpt

slechts de ziekte van misleidende geloofssystemen verspreiden in een uitgestrekt gebied waar men, zij het met niet al te veel resultaat, decennia lang heeft getracht de realiteiten van een andere, veranderde wereld post te doen vatten in de massa. Grahams' bezoek is een signaal dat de klok weer wordt teruggedraaid. De kgb schijnt de preken van Graham wel in de gaten te houden. Ze waren maar beperkt bezocht, maar het effect van zo'n visite is toch, alsof je iemand, waarvan je weet dat hij malaria heeft ongevaccineerd tussen de mensen laat lopen, met het gevaar van infectie en verspreiding van de epidemie.

Intussen marcheerde paus Johannes Paulus II door Canada op een soortgelijke propagandatour voor het Christelijke geloofssysteem. Hij bereikte nabij Winnipeg de kathedraal van Vladimir en Olga, de symbolen van de Oekraïns Katholieke Kerk in Canada. De paus riep de aanwezig op te werken aan het bouwen van een brug tussen de Russische en Oekraïense Orthodoxe kerken en daarbij de verbindingen met de Kerk van Rome niet te veronachtzamen.221 Johannes Paulus II en Billy Graham zijn eigenlijk van hetzelfde laken een pak. Zij bieden een aspirine voor de hoofdpijn, die door het niet begrijpen van leven en dood is ontstaan. Zij nemen de ziekte echter niet weg. Wat de Zwitserse psychiater C.G. Jung noemde, metafysica is nuttig uit het oogpunt van psychische hygiëne. Bijbelverhalen lossen feitelijk niets op.

Joseph Heller schreef de roman God Knows. ‘We have reason to clap hands. Clearly Mr. Heller is dancing at the top of his form again. The book is original, sad, wildly funny and filled with roaring. Ostensibly the story of King David told in the first person...’222 Maar wat schiet de lezer ermee op?

Seth Mydans besteedt aandacht aan het wel en wee van naar het westen uitgeweken Sovjetschrijvers. Vassily Aksyonov geeft colleges aan Goucher College in Towson, Maryland. Hij is 46 jaar en kwam hier in 1980, zegt nu: ‘I like this country, I even feel that this is my home.’ Er zijn meer Sovjetschrijvers buiten de Sovjet Unie dan ik me realiseerde, zoals Sergei Dovlatov, Yuz Aleshkovsky, Arkady Lvov, Andrei Sinyavsky, Victor Nekrasov, Georgi Vladimov, Vladimir Voinovich, Lev Kopolev en natuurlijk Aleksandr Solzhenitsyn.223

Emigration for these writers is a harsher experience than for writers of a century ago because it is absolute. For them there will be no return to their homeland as there was for Gogol after he wrote ‘Dead Souls’ in Rome, or for Dostoyevsky, who worked on ‘The Idiot’ as he traveled through Germany and Italy, or for Turgenev, who did much of his writing in Europe. Even in the first wave of emigration after the Russian Revolution some writers, including Ivan Kuprin, Aleksei Tolstoy and Marina Tsvetayeva, were able to return to Russia.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums