Logo DBNL
Memoires 1984-B (2016)

Memoires 1984-B

(2016)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Havana

25 juni 1984

Nederlandse ambassade

Werd gisteren aan de trap van het toestel door een Cubaanse functionaris opgewacht, die zei: ‘You are being received like an ambassador.’

De drie zonen van Coen Stork die in Los Angeles wonen, logeren bij hem. Ik vroeg naar Marlou. De hond is flink gegroeid.

Er is veel te doen over het bezoek van Jesse Jackson uit de vs. Hij zal straks arriveren, begeleid door 80 journalisten.

Osvaldo Cardenas kwam weer veel te laat. We lunchten en daarna sprak ik hem onder vier ogen. Hij heeft een boek geschreven over zijn ambassadeurschap in Suriname. Hij herhaalde dat het niet nodig was geweest ‘to kill those fifteen persons in 1982’. Hij vervolgde: ‘Bouterse never explained anything to the people. Why was Sital put into prison? How or why was Horb killed? How are people to know what really happened? No wonder, he has not restored his popularity. Nobody ever explained why Chin A Sen was sent to America either. Even Pinochet in Chili tries to explain his acts.’

‘In Surinam,’ zei Cardenas, ‘40 percent of the work force is on the government payroll. The imf wants to reduce this figure to 10 percent. Winston Caldeira said on television that he would bring austerity within one year, what the imf proposed to do in three years. Alibux and Caldeira (palu)21 wanted to create social unrest in order to force the army to shoot. This, in turn, would make the palu-Government like the party that offered elections. As a result the military would have to step down. Caldeira provoked the Alcoa strike to topple the military. They even asked Bouterse to arrest the progressives and the rvp.22 They said Harvey Naarendorp conspired with the Cubans to kill Bouterse.’23

‘The palu politicians were aiming at power. Do you realize,’

aldus Cardenas, ‘that they took two million from Rabobank to have sufficient funds for elections and to promote palu in those elections? There is an investigation going on into these matters now.’

Wat doet Alibux nu hij geen premier meer is? Volgens Cardenas heeft hij geld en zit hij in de rijsthandel. Harvey Naarendorp was in Havana geweest voor een conferentie waar Cardenas lang met hem had gesproken.

Volgens de ambassadeur was Fred Derby de beste man om met Nederland te onderhandelen. Daar ben ik het allerminst mee eens. De man is een draaibord en fundamenteel onbetrouwbaar. Cardenas vond de keuze van Heidweiller helemaal verkeerd. Daar ben ik het mee eens, want deze mijnheer voelt zich de enige rasechte Surinaamse diplomaat, maar heeft met revolutie maken geen affiniteit.

Cardenas had Coen Stork gevraagd of Hoekman niet op eigen titel een bezoekje kon brengen aan Havana. Op mijn beurt vroeg ik Osvaldo of hij geen zin had een keer naar Den Haag te reizen en de Surinaamse affaire van daaruit te bestuderen. Hij blijft benadrukken dat de hervatting van de Nederlandse ontwikkelingshulp de enige oplossing voor Suriname is.

‘I think,’ zei Osvaldo Cardenas, ‘the views of ambassador Hoekman were not reflected in Dutch policies. The Hague did not listen. They did not follow his advice.’ Hij schijnt dit onder meer in zijn komende boek te hebben gesteld. De Mexicaanse uitgever is Siglo xxi, wat 21e eeuw betekent. Ik adviseerde vooral voor een Engelse uitgave te zorgen. Osvaldo was ook te spreken over mijn plannen voor uitbreiding van de bananenproductie in Suriname.

Coen heeft de drie jaargangen Openbaar Kunstbezit nu ontvangen, waar ik 180 gulden voor uitgaf. Hij moest Buitenlandse Zaken 77 gulden betalen voor de verzending naar Havana. Volkomen belachelijk.

26 juni 1984

Wat me altijd weer verbaast wanneer ik Freud lees, is hoe weinig, zelfs hoe miserabel weinig, we over onszelf weten. Ik zou Eduard willen stimuleren meer te lezen, zoals ik al vele jaren Peter hierin stimuleer.

Freud is dikwijls onaf, bijvoorbeeld wanneer hij stelt ‘that a dream is the (disguised) fulfillment of a (repressed) wish. Dreams are constructed like a neurotic symptom: they are compromises between the demands of a repressed impulse and the resistance of a censoring force in the ego.’

Verderop schrijft Freud: ‘To this very day biology has been unable to give any certain meaning to the concept of life.’

Ik wist niet dat Gustave Le Bon Psychologie des foules heeft geschreven.

In de keuken van de ambassade ligt een doormidden gehakt varken op tafel. De druppels staan nog op de neus van het slachtoffer. Er komt een afscheidsfeest voor een juffrouw die op de ambassade heeft gewerkt. Ik zal er niet bij zijn.

De drie zoons van Stork liggen de hele dag voor pampus in de buurt van de bar. Ze zeggen niet veel tegen elkaar en lezen nauwelijks. Er was gisteravond een cultureel festijn voor Jesse Jackson georganiseerd. Hij kreeg een staande ovatie van het Cubaanse publiek. ‘Ook de Sovjetambassadeur applaudisseerde hevig,’ aldus Coen.

Freud analyseerde ook Le Bon.24 ‘If the individuals in the group are combined into a unity, there must surely be something to unite them, and this bond might be precisely the thing that is characteristic of a group.’ Daar heb je het weer, zonder totem houd je ze niet bijeen.

‘The conscious life of the mind is of small importance in comparison with its unconscious life,’ meent Freud. ‘Our conscious acts are the outcome of an unconscious substratum created by the mind mainly by hereditary influences.’ Hij formuleert dan als ‘the genius of race’ de onderliggende karakteristieken van de groep die van generatie op generatie worden overgedragen. Le Bon spreekt over ‘the archaic heritage of the human mind’. Willem van Oranje was vader des vaderlands in de zestiende eeuw ‘dus’ Beatrix is moeder des vaderlands anno 1984. Over archaïsche overerfelijkheid gesproken. Eindelijk vind ik een aantal wetenschappelijke verklaringen voor irrationeel gedrag.

Freud citeert Le Bon: ‘Such also is approximately the state of the individual forming part of a psychological group. He is no longer conscious of his acts. In his case, as in the case of the hypnotized subject, at the same time that certain faculties are destroyed, others may be brought to a high degree of exaltation.’ En verderop schrijft hij: ‘We see then, the disappearance of the conscious personality, the predominance of the unconscious personality, the turning by means of suggestion and contagion of feelings and ideas in an identical direction, the tendency to immediately transform the suggested ideas into acts. These, we see, are the principal characteristics of the individ-

ual forming part of a group. He is no longer himself, but has become an automaton, who has ceased to be guided by his will.’ Dit is een belangrijke constatering. Zo lang als ik me kan herinneren heb ik mezelf altijd, bewust, buiten de groep opgesteld, omdat ik me niet wilde laten leiden door kudde-instincten. Dat weet ik zeker.

Er was grote verwarring vanmiddag rondom de uitnodiging van Carlos Salsamendi om vanavond in de Presidencia een bijeenkomst met Jesse Jackson bij te wonen. Eerst werd ik door Rafael Pedilla gevraagd om 17:30 uur in het Hilton hotel te zijn. Later zei tolk Juan Ortega weer iets heel anders, terwijl boodschappen aan Coen Stork de verwarring verder verhoogden. Coen, die op zulke momenten irritant veel lacht, adviseerde te wachten tot er bericht van Salsamendi zelf kwam. Intussen haastte ik me voor niets naar het Hilton. Ik was woedend en Juan zei: ‘You should show some respect.’

‘Fine,’ antwoordde ik, ‘but I do not like these games being played.’

Om 18:30 uur was ik in het auditorium in de Presidencia onder de rook van Fidel zelf.

Dit zou een heel gebeuren worden. Dozijnen televisiecamera's maar opvallend weinig zwarte cameramensen en journalisten. Treurig. In totaal waren er 150 journalisten. We moesten eindeloos wachten. Het scheen dat Jesse Jackson om 16:00 uur met Fidel Castro was gaan praten. We wachtten inmiddels al twee uur op ‘de hoge heren’. Gelukkig kon ik verder gaan met het boekje van Freud.

‘Groups have never thirsted for truth. They demand illusions, and cannot do without them. Crowds constantly give what is unreal precedence over what is real. They are almost as strongly influenced by what is untrue as by what is true.’ Dit vind ik een fraai citaat van Le Bon.

Er was nog een boek verschenen over dit onderwerp - in 1920, herdrukt in 1973 - The Group Mind van William McDougall. Had ik dat maar gelezen toen ik Made in Soestdijk schreef.

Eindelijk om 20:00 uur verwaardigden de heren zich om te verschijnen. Welke journalist zou de ijdel moed eens op kunnen brengen om Fidel en Jesse toe te voegen: we hebben lang genoeg gewacht, nu hebben we geen zin meer, we gaan eerst dineren? Ik had trouwens tegen Salsamendi gezegd dat het een beetje vreemd was dat ik was uitgenodigd voor de gebeurtenis en mijn gastheer, de ambassadeur, niet. Hij had ook nog zijn zonen uit Amerika over, die hij graag had willen meenemen. Ze werden alsnog allemaal meegevraagd.

De buffetten voor de gasten waren buitengewoon uitgebreid. Zo zie je maar weer hoe volksmenners de mond vol hebben over ‘het volk’, ofschoon datzelfde volk met lege winkels zit, en op distributiebonnen het kostje maar bijeen moet scharrelen. Terwijl de leiders in hun ‘volkspaleis’ over alles kunnen beschikken wat hun hartje begeert, vooral wanneer men buitenlandse bezoekers moet ontvangen. De lust me aan deze overdreven luxe tegoed te doen, verging me. Ik kon nauwelijks een hap door mijn keel krijgen. De zonen van Stork aten voor een hele week.

Coen Stork voerde het theater van hare majesteits afgezant professioneel op, knoopte tal van contacten aan en menig visitekaartje ging over de toonbank. Wat een bedrijf. Zelf had ik een gesprek met de ambassadeur van India. Carlos Rafael Rodriguez kon ik nergens vinden.

Om 22:30 uur zou er een persconferentie zijn. Ik wachtte tot 23.15 uur, stond op en verdween. Een functionaris zei tegen me: ‘Willem, blijf, je krijgt er spijt van.’

‘Sorry, maar ik hou er niet van voor gek versleten te worden. Genoeg is genoeg,’ zei ik, waarop ik vertrok. Coen zei dat de laatste journalisten om 01:45 uur de Presidencia hadden verlaten. Toen was de show pas over. Fidel lijkt mijn collega's als Jan Klaassen en Katrijn aan een touwtje te hebben. Ik pieker er niet over.

27 juni 1984

Coen moest al vroeg naar het vliegveld om de premier van de Kaapverdische eilanden mee uitgeleide te gaan doen. Wat een baan: ambassadeur. Gesteld dat die premier een lul is, dan sta je toch maar voor het koninkrijk strijkages te maken die behalve dat ze niet gemeend zijn, ook een automutilatie zijn. Je kunt niet eeuwig doorgaan jezelf anders voor te doen dan je bent, zonder daar een tik van de molen door te krijgen.

Intussen heeft Jesse Jackson van Fidel gedaan gekregen dat 22 aan drugs verslaafde Amerikanen die in Cuba worden vastgehouden, naar huis mogen. ‘Leuk, om terug te vliegen naar Miami met 22 van die types,’ zei Coen.

Toen ik gisteravond op de ambassade terugkeerde, was het feest voor de vertrekkende secretaresse Esther in volle gang. Ik spoedde me naar mijn kamer boven. Coen kwam vragen waarom. ‘Omdat ik geen zin heb in gelal en gebral over niets.’ Het duurde tot 01:30 uur. Ook die keiharde snertmuziek was een ramp. Misschien deed de ambassadeur het wel voor zijn zonen om ze ‘een pleziertje’ te bezorgen.

Ik ben ook nu weer op mijn kamer, want Coens zonen spelen keihard popmuziek af, waar ik hoofdpijn van krijg.

Ik sprak een uur met Carlos Salsamendi. Heel plezierig. Ik besloot de bende van gisteravond niet aan te roeren. Hij gaf een lang betoog over Ronald Reagan, welke de Cubaanse regering als erg gevaarlijk beschouwt, waar ze meer dan gelijk in hebben. ‘He never utters a word about us. Cuba is the nightmare for Americans. We have to be prepared, that he will one day move against us. They have now the so-called permanent war games going on in Central America. He sends a guy to talk to the Nicaraguans, but we are never mentioned.’

David Stork was zo vriendelijk me nog even naar Osvaldo Cardenas te rijden om het manuscript van mijn Bouterse-boekje terug te krijgen. Toen ontdekte ik dat mijn dagboek nog in de ambassade lag. Frank en Robert Stork waren al even vriendelijk dit nog naar het vliegveld te brengen. Zij vroegen me een aantal brieven te posten in Miami en betaalden me keurig voor de postzegels, iets wat hun vader altijd ‘vergeet’.

Vanmorgen stond het hondje Marlou in het hek van de ambassade, dat open stond. Ik besprak met David Stork dat het diertje spoedig geslachtsrijp zou zijn en weg zou rennen met welke hond dan ook. Ik vond dat er beter op de hond gelet moest worden. Ik heb geen afscheid van Marlou genomen, want met het ‘regime’ van Coen Stork - die de gewoonte heeft huisdieren ‘ergens in de stad’ door Victor uit de auto te laten zetten - weet je niet of je het ooit nog terug ziet. David doet me veel aan Daniel van Ellen Stork denken. Ik zal de happy go lucky types als Coen nooit begrijpen, die zes kinderen krijgen en ze voor galg en rad laten opgroeien. Hoe kan je zo onverantwoordelijk te werk gaan? Maar zijn beste vrienden, André Spoor, Henk Hofland en wie verder, zijn geen haar beter.

Leslie Gelb schrijft in The New York Times dat een samenzwering om de Amerikaanse ambassadeur in El Salvador, Thomas Pickering,25 om het leven te brengen, niet als een rechts Arena-complot26 kan worden uitgelegd. Nadat Reagan generaal Vernon Walters naar El Salvador had gezonden om Robert d'Aubuisson en zijn rechtse medestanders te waarschuwen zoiets niet te proberen, zou men van het complot hebben afgezien.27

Havana - Mexico City

Wat heb ik nu tijdens dit bezoek bereikt? Absoluut niets. Cuba stond in het teken van het bezoek van Jesse Jackson. Ik zag Carlos Rafael Rodriguez, de man met wie ik een boek moet schrijven, arriveren bij de Presidencia toen ik van Salsamendi kwam. We hebben geen woord gewisseld.

Freud schreef over ‘the group and the primal horde’. In de vroegste geschiedenis ‘a horde was ruled over despotically by a powerful male’. Hij verwijst naar Totem and Taboo28 waarin hij stelde ‘that the development of totemism, which comprises in itself the beginnings of religion, morality, and social organization, is connected with the killing of the chief by violence and the transformation of the paternal horde into a community of brothers.’

‘Primitive man survives potentially in every individual,’ aldus Freud. Dat is een waarheid als een koe, kijk maar om je heen. Het laagje beschermend vernis is door de eeuwen heen dikker geworden, maar het beestje zelf is niet wezenlijk veranderd. ‘The psychology of groups is the oldest human psychology.’ En dan, belangrijk om ons fameuze Oranjegevoel te verklaren: ‘Even today the members of the group stand in need of the illusion that they are equally and justly loved by their leader. But the leader himself need love of no one else, he may be of a masterful nature, absolutely narcissistic, self-confident and independent. The primal father of the horde was not yet immortal, as he later became by deification.’ Voilà. En zo zaten we opgescheept met Wilhelmina, Juliana en Beatrix, moedertjes des vaderlands, terend op de verdiensten van een mijnheer die leefde van 1533 tot en met 1584. Eigenlijk is het een onzindelijke vorm van verlakkerij.

Osvaldo Cardenas had beloofd met mijn manuscript naar de luchthaven te komen. Hij was in geen velden of wegen te bekennen. Hoe moet ik nu straks met Harvey Naarendorp werken?

Heerlijk als Freud schrijft: ‘somewhat in the sense of Bernard Shaw's malicious aphorism to the effect that being in love means greatly exaggerating the difference between one woman and another.’

28 juni 1984

Mexico City - Miami

Ik heb zittend in een stoel overnacht op de luchthaven van Mexico.

29 juni 1984

Coral Gables, Club Bath

Er is zeer druk verkeer vannacht op de gangen, totaal verschillend met mijn vorige bezoek. Tal van jongens verschenen in mijn kamertje. Sommigen hadden er veel voor over om te worden genaaid, maar ik ben niet van die afdeling. Nooit geweest.

In de kranten als The Miami Herald en ook de The New York Times stonden onder grote koppen reportages van het bezoek van Jesse Jackson aan Havana en de vrijlating van 22 Amerikanen. Minister George Shultz heeft de zaak meteen weer afgedaan als een propagandastunt van Castro. Dat heeft er zeker mee te maken, maar intussen is het wel gelukt. Amerikanen laten zich wat Cuba betreft steeds weer van hun kleinzieligste kant zien, zoals Den Haag tegenover Djakarta onder Sukarno en tegen Paramaribo onder Desi Bouterse.29

De West-Duitse minister van Economisch Zaken, graaf Otto Lambsdorff, is afgetreden omdat hij bij een omkopingsaffaire zou zijn betrokken. Onbegrijpelijk. Hoe krijgt zo'n man het voor elkaar?30

Elliott Abrams, staatssecretaris voor de mensenrechten in Washington, heeft in het Congres verklaard dat Fidel Castro een even ‘ruthless dictator’ is als Fulgencio Batista was een kwart eeuw geleden. Hij noemde het Castro-bewind ‘one of the great tragedies of modern times’.31 Zo is het natuurlijk niet.

Maureen Dowd schreef onlangs de reportage childhood in ‘hell’: growing up in times sq. ‘The sour stench of garbage and alcohol rose from the sidewalk in hot waves. In front of the Carter Hotel on West 43d Street there were children everywhere, hanging off the door of the Rose Saigon restaurant, swinging on fire hydrants, wrestling in piles of beer cans in paper bags. (...)

They are the children of Times Square. They grow up quickly in the neighborhood of drifters and derelicts, where sex and drugs are bought and sold on every grimy corner and violence

and pornography and exploitation are traditional values. They see things every day that other children only see through the glossy filter of televisions.’ Wat daar gebeurt, valt voor Elliott Abrams niet onder de categorie mensenrechten. Dergelijke toestanden vind je niet in Havana, laat staan in Moskou.32 ‘It's got to be one of the rottenest places in the world to grow up,’ aldus dominee Bruce Ritter, hoofd van een organisatie op Times Square die iets probeert te doen voor de daklozen en kinderen daar. ‘It's a street right out of hell. Every vice in the world is extant in Times Square. It is the largest classroom in the world for the teaching of depravity.’ En wie mocht denken dat Times Square de enige plek in Manhattan, of de Verenigde Staten is, waar zulke toestanden heersen, heeft het aan het verkeerde eind.

Schitterend is de passage van Freud, over hoe de ‘primal father’ wordt opgevolgd door de zoon. ‘There must therefore be a possibility of transforming group psychology into individual psychology. A condition must be discovered under which such a transformation is easily accomplished, just as it is possible for bees in case of necessity to turn a larva into a queen instead of into a worker.’

Opmerkelijk is de analyse van ‘brood en spelen’ (zoals Prinsjesdag). ‘The Saturnalia of the Romans and our modern carnival agree in this essential feature with the festivals of the primitive people, which usually end in debaucheries of every kind and the transgression of what are at other times the most sacred commandments. But the ego ideal comprises the sum of all the limitations in which the ego has to acquiesce, and for that reason the abrogation of the ideal would necessarily be a magnificent festival for the ego, which might then once again feel satisfied with itself.’

En dan, onmisbaar: ‘The myth is the step by which the individual emerges from group psychology. The first myth was certainly the psychological, the hero myth. The lie of the heroic myth culminates in the deification of the hero.’ Moeder des vaderlands.

In het Blackburn pathologisch laboratorium van het Sint Elisabethziekenhuis in Washington bevinden zich 2.000 hersenen op sterk water.33 Wat doen ze er mee? Bestuderen of geestesziekten een biologische of psychologische oorzaak hebben? Hoe kunnen ze met niet-levende hersenen nog een kant op? Ronald Reagan is toch eigenlijk een stakker. Ik zie in The New

York Times dat de president ernstig in twijfel heeft getrokken of Jesse Jackson met zijn reis naar Cuba niet de 185 jaar oude Logan Act heeft geschonden, die het burgers verbiedt om met buitenlandse regeringen te onderhandelen. Reagan maakte zijn opmerking vlak voor een bezoek aan de Pepsi Firecracker 400 stock car race in Daytona Beach. Jackson wil ook naar Moskou gaan om een poging te doen Andrei Sacharov vrij te krijgen. Amerikanen bemoeien zich nu eenmaal met onrecht overal ter wereld, behalve in eigen land. Intussen zet Jackson heel Washington voor schut met zijn overzeese tripjes.

Bij het maken van een reservering voor Surinam Airways ontmoette ik een vriendin van Frieda Westerman, de stewardess Shirley Miller. Frieda heeft haar vijfde dochter naar haar genoemd. Een dochter gaat al trouwen.34

Gisteren was Club Bath afgeladen met jongens, de een nog aantrekkelijker en mooier dan de ander. Vandaag kan je er een kanon afschieten.

30 juni 1984

Coral Gables, Club Bath

Ik ben pas om 04:00 uur gaan slapen na het nodige getippel en gekroel. Veel gelezen, ook over aids, which gives me the creeps. Salvador Luria, directeur van het mit Center for Cancer Research is van mening dat misschien maar vijf procent van de Amerikanen begrijpt waar het over gaat, ondanks dat de media vol staan met wetenschappelijk nieuws. ‘We are much more ignorant of science than people with comparable educations in Europe.’ Was het maar waar. Professor Luria beaamt dat veel jongeren nu alles van computers afweten ‘but if you ask them to explain the principles of physics that have gone into the creation of computers, they don't have the faintest idea.’ Waar men ook niets van begrijpt, is ‘the distinction between science and technology. Science is the production of new knowledge, while technology is the application of the knowledge to the production of machinery and the like.’35

Minister van Buitenlandse zaken George Shultz, die doorgaat voor een keurige mijnheer, is eigenlijk een patjakker, net als de rest van de Reagan-kliek, soort zoekt soort. Hij heeft het bezoek van Jesse Jackson aan Havana gekarakteriseerd als een ‘relatively scandalous activity’, want je bekritiseert je eigen land niet in het buitenland. Dat is hetzelfde geklets dat mij altijd vanuit de Haagse overheid werd voorgehouden aangaande In-

donesië, Sukarno en Nieuw-Guinea. Eerst zorgen ze dat je in je eigen land niet meer je mond kunt open doen, of erger, niet meer serieus wordt genomen, en dan regent het beschuldigingen van verraad. De verraders zijn de waarheid vervalsers.

Jackson heeft onderstreept dat zijn gesprekken met Fidel Castro informatie hebben opgeleverd, die hij graag aan Washington zou willen doorgeven. Maar het Witte Huis wil die informatie niet horen, net als er in de kwestie Nieuw-Guinea in Den Haag plaatsvond waar een proleet als Joseph Luns de scepter zwaaide over het buitenland beleid. Shultz noemt de activiteiten van Jackson ‘disruptive’.36 Ja, omdat ze de kortzichtige Amerikaanse politiek tegenover Cuba aan de kaak stellen.

Miami - Paramaribo

Freud verkocht bij het verschijnen van zijn boekje Die Traumdeutung welgeteld 351 exemplaren.

Winston Caldeira zit ook in het vliegtuig. Ik sprak even met hem, maar hij wilde niets zeggen.

Freud schrijft dat ‘religion springs from the necessity of defending oneself against the superpowers of nature and fate.’


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums