Memoires 1984-B

[p. 9]

Amsterdam

14 juni 1984

Amerbos

klm en slm praten weer over hervatting van de lijn Paramaribo-Amsterdam.

Strobe Talbott verduidelijkt in Time¹, dat het Edward Teller is geweest ‘the Hungarian born super-hawk’, die in het brein van Ronald Reagan de waanzin van Star Wars heeft geplant. Eind 1983 ging de president akkoord met het 26 miljard dollar kostende Strategic Defense Initiative. De democraten in het Congress zien Reagan als ‘a trigger-happy nuclear cowboy’. Talbott: ‘In Reagan's view, the scenario for World War III would become more like an arcade video game and less like a prime-time apocalypse.’ Hij herhaalt dat Reagan en Teller ervan uitgaan dat het 100 procent zeker is dat een barrage van binnenkomende Sovjetraketten opgevangen en vernietigd kan worden. Intussen is toch duidelijk dat ‘a leakproof umbrella’ tegen Sovjetraketten onzin is. Talbott onderstreept dat wijlen Joeri Andropov al opriep tot ‘an international ban on space weapons’ en afgelopen augustus kondigde Andropov een ‘unilateral moratorium on Soviet launches of anti-satellite weapons’ af.

In Djakarta zijn de penembakan misterius² weer gaande. Dat wil zeggen: duizenden ‘misdadigers’ worden in opdracht van het Suharto-regime door militaire burgerwachten om zeep geholpen. Pure fascistische terreur. Gladjanus Adam Malik, die jarenlang het smerige spel met Suharto meespeelde als minister van Buitenlandse Zaken en als vicepresident, huilt nu krokodillentranen. Hij beklaagt zich over de onrechtmatige daden van Suharto, waar hij echter jarenlang zelf aan heeft meegedaan. Malik zegt nu zelfs dat Suharto's ‘unlawful actions threaten to bring the country to chaos.’

Vorig jaar nog zei de andere, inmiddels overleden, gladjakker, generaal Ali Murtopo dat ‘the killings were done according to the stipulation of the Defense and Security Ministry.’ Generaal Amir Machmud zei zelfs: ‘I don't mind sacrificing hundreds of

1 Time, 7 mei 1984.

2 Mysterieuze moorden.

[p. 10]

criminals to give a feeling of tranquility to 150 million Indonesians.’ ‘Misdadigers’ zijn in de optiek van Suharto en de zijnen Indonesiërs die tegen het fascisme en de militaire dictatuur zijn.³

Peter belde op uit Tilburg: ‘Ik ben woest op je.’ Ik had geen idee waar het over ging. Edwin had zich beklaagd dat ik onaangenaam was geweest aan de telefoon, toen ik hoorde dat Peter rechtstreeks met een Belg naar Tilburg was gereisd. Normaal komt hij eerst naar Amsterdam. ‘Edwin is hysterisch Peter, en ik heb andere dingen aan mijn hoofd en wil er niets meer over horen,’ zei ik en hing op. Het spijt me, maar genoeg is genoeg. Met Kerstmis zat hij ook met Edwin in Tilburg in plaats van hier. Ik respecteer op geen enkele manier hoe Peter leeft, noch zijn prioriteiten.

Ik werk aan het boekje over Bouterse. Er moet een Engelse vertaling komen.

In het parlement is een demonstrant op de regeringstafel gesprongen en noemde het kruisrakettendebat ‘een theatervoorstelling’, terwijl Lubbers, Van den Broek en De Ruiter schaapachtig toekeken. Dat doet dan een onderwijzer uit Amsterdam. Prima.⁴

3 Newsweek, 18 juni 1984.

4 Zie bijlage 1.

15 juni 1984

Heb Ron Wunderink van de klm gevraagd terug te bellen. Geen reactie. Waar is de tijd gebleven dat hij zich naar het Hilton spoedde om te horen hoe mijn activiteiten in Paramaribo ten behoeve van de klm verliepen?

Alfred Vierling belde. Hij komt niet in het Europese parlement voor de cp. De partij spendeerde 18.000 gulden aan zijn campagne. De Centrumpartij had geen enkele zetel in Straatsburg veroverd. ‘Ik pak mijn koffertje,’ zei hij, ‘en ga naar Frankrijk. De kaffers. Dat ze niet op mij hebben gestemd. Ze verdienen dat ze allemaal boven een moskee komen te zitten.’

Theo belde al vroeg op om te zeggen dat ik in het boekje over Claus op pagina 131, waar ik het over Oedipus heb, het woord ‘vader’ door ‘moeder’ moest vervangen.

Bram Peper, burgemeester van Rotterdam, bracht samen met Neelie Smit-Kroes, minister van Verkeer en Waterstaat, een bezoek aan Moskou. Ze hengelen naar meer handel uit de Sovjet Unie voor Rotterdam. Veel gaat nu naar Antwerpen, omdat Den Haag, tot nadeel van Rotterdam, blijft weigeren een Sovjetconsulaat in Rotterdam te openen. Typische Hol-

[p. 11]

landse bokkigheid. Nederland nam aan de landbouwbeurs in Moskou deel en had op de beurs voor 4,5 miljoen gulden aan machines staan, maar deed slechts zaken voor een bedrag van 150.000 gulden. Minister Braks sloot zijn bezoek af met de ondertekening van een memorandum over mogelijke, toekomstige samenwerking; beroerder kan het dus niet. We blijven buiten beeld in Moskou, ook al heeft Dirk Keijer zich altijd uitgesloofd om betere resultaten te boeken.

President Joeri Andropov, en nu ook zijn opvolger Konstantin Tsjernenko, scheen te beseffen dat er fundamenteel het nodige mankeert aan het onderwijssysteem in de Sovjet Unie. Politici maken zich zorgen dat onderwijzers onderbetaald zijn en leerlingen steeds meer antiproletarische attitudes ten toon spreiden en alleen in witte-boorden-banen zijn geïnteresseerd. Jonge mensen zullen weer voor een vak en opleiding naar aanleg moeten kiezen. Het is duidelijk dat het Kremlin zich zorgen maakt over komende generaties en hoe deze in de pas te laten lopen met Lenins waarschuwing: ‘Alleen door gemeenschappelijk te werken met de arbeiders en de boeren kan men een echte communist worden.’⁵

Op 20 juni zal Beatrix paleis Het Loo openen, dat voor 84 miljoen gulden is gerestaureerd. Het jaarlijks exploitatietekort bedraagt 7,5 miljoen. Er moet dus dit bedrag per jaar bij om de glorie van drie eeuwen Oranjes ook daar op peil te houden.⁶ Beatrix is een duur houpaardje, maar men wil dit nu eenmaal graag. Ik blijf vinden dat het een vorm van oplichterij is dat de Oranjes - die zelf heel goed beter weten - zich deze volksdweperij laten aanleunen.

5 Newsweek, 18 juni 1984. Citaat Lenin uit: De taken van de jeugdbonden. Redevoering op het Derde Congres van de Communistische Jeugdbond van Rusland, 1920, (red.).

6 De Telegraaf, 14 06 1984.

16 juni 1984

Ik sprak met Hans Kombrink om de deur op een kier te krijgen voor een onderhoud tussen hem en Ronald Gase over diens mogelijke activiteiten in de politiek.

Hugo van Reijen kwam vragen of ik mee wilde gaan naar het stadhuis om zijn pleidooi te ondersteunen voor het verkrijgen van twee Turkse schoenpoetsinstallaties ergens in de stad. Nee dus.

Ik ben onrustig over wanneer Eduard weer komt opdagen. Hij belde vanavond. Hij klonk enthousiast en als vroeger. Ik slaagde erin niet te laten merken hoe zeer ik van slag was geweest

[p. 12]

omdat ik enige tijd niets van hem had gehoord. Ging direct na zijn telefoontje aan de vleugel zitten en heb van alles gespeeld, ook stukken die ik bijna nooit aanroer zoals de Arabesken van Debussy. Ik voelde me heerlijk. Nu kan ik weer rustig werken. Ik ga straks de polders in. Ik dacht: Ed, I love you more than my own life.

The New York Times meldt dat de Sovjet Unie 34.000 nucleaire koppen heeft en de vs 26.000.⁷ Hoe weten ze eigenlijk in Washington wat Moskou exact heeft? Pure bangmakerij om van het Congres poen voor de oorlogsindustrie los te krijgen, het oude liedje.

Paus Johannes Paulus ii is in Zwitserland en heeft de ongehoorzame aartsbisschop Marcel Lefebvre de les gelezen. ‘A priest fulfills his functions as a collaborator of the bishop who, for his part is united with the successor of Peter.’ En die opvolger is de paus dus zelf. Hij waarschuwde de priesters ‘not to dispose of the gifts of God. God the creator of all things. God entrusted this earth to us, its riches and its beauty.’⁸ Het blijft voor mij een raadsel hoe anno 1984 hele volksstammen naar zo'n voorstelling van de werkelijkheid kunnen luisteren, zonder vraagtekens te plaatsen.

7 The New York Times, 17 juni 1984, door Richard Halloran.

8 The New York Times, 17 juni 1984, door Henry Kamm.

17 juni 1984

Ik had een lang telefoongesprek met Theo in Zwitserland. Hij had de boeken erop nageslagen en kwam tot de conclusie dat mijn verwijzing naar de vader in verband met Oedipus toch juist was.

Zoals ik had gehoopt, breekt de zon door. Toen ik koffie inschonk, zag ik een rode Renault aan komen rijden. Ik dacht dat het Ed was, maar hij was het toch niet. Hij kwam om 15:45 uur en bleef lang. Het was Vaderdag. Hij zag er heel lekker uit, in een witte overall met blauw shirt. We omhelsden elkaar op de trap. Hij bracht een cadeautje mee: zeep van Roger en Gallet. Wie had gedacht dat ik nog dit jaar een cadeautje voor Vaderdag van Ed zou krijgen? Ik zei tegen hem: ‘Ik zou tot 1 juli naast je willen liggen en je in mijn armen houden.’ Ik haastte me naar mijn bureau, vouwde het biljet van duizend gulden dat ik voor hem had gehaald heel klein op en frommelde het in zijn hand. Hij stond perplex. Hij ging in zijn hoek op de bank zitten, at een bak kersen en de nodige noten. Ook gaf ik hem het laatste beeldje uit het oude Indië wat ik van mijn vader had gekregen als talisman.

[p. 13]

Een paar uurtjes met Eduard zijn niet te beschrijven. Hij gaf zijn nieuwe, eigen adres in IJmuiden, dus ik hoef nooit meer naar Transavia te schrijven.

Ik vroeg Ed: ‘Geloof je mij nog zoals ik jou geloof?’ Hij antwoordde dat er veel was gebeurd.

‘Ja, maar onder welke omstandigheden,’ zei ik.

‘Een kat in nood maakt vreemde sprongen,’ zei hij daarop.

‘Ik kan soms niet geloven dat je weer op Amerbos bent.’

‘Ja, ik weet het ook niet,’ was min of meer zijn reactie.

Theo belde opnieuw op. Hij vond hoofdstuk iv het sterkst. Hij zei dat niet Floris v in 1256 bij Hoogwoud door het ijs was gezakt maar Willem II. Hij had nog een paar kleine correcties.

Ronald Gase heeft drieënhalf uur met Joop van Tijn van Vrij Nederland over Nieuw-Guinea gesproken. ‘Joop van Tijn,’ meldde Ronald, ‘is de enige journalist die ik tot nu toe heb ontmoet, die hoog over jou opgeeft en daarmee heeft hij mijn achting gewonnen.’ Dit verbaasde me. Ik belde Joop op. Hij vond Gase een uniek ventje. Hij was erg onder de indruk. ‘Ik heb een paar plezierige uurtjes met hem gehad.’ Ronald had ook Henk Hofland gebeld, die de drukproeven van het boek had gekregen, maar er nog niet naar had gekeken.

18 juni 1984

Het is een saaie klus het Bouterse-boekje in het Engels te vertalen. Waar haal ik de moed vandaan?

Piet Schaepman vertelde Panorama te hebben doorgebladerd, maar het niet te hebben gekocht. Hij heeft op Vierling gestemd Peter arriveerde nadat hij bij Thermos was geweest. Hij genoot van de maaltijd die ik had gemaakt en at als een leeuw.

André Haakmat en Rik Deetman kwamen tegen 20:30 uur naar Amerbos en Peter verdween in de polders. Cesar Seedorf had Haakmat bezocht en had bevestigd dat het dossier zoals ik dit voor Panorama had geschreven, juist was geweest.

Haakmat had geantwoord: ‘Er zijn twee versies, de ene van Oltmans, de andere van Chin A Sen.’ Om die reden was Seedorf, op advies van Haakmat, naar Herrenberg gegaan. En om die reden was een officier van justitie over komen vliegen uit Paramaribo. En om die reden heeft Seedorf een getuigenis afgelegd over wat Roy Horb en Chin A Sen met de cia in Washington hebben uitgedokterd. Haakmat bevestigde dat Frank Wijngaarde aan hem en aan Cyrill Daal had gezegd: ‘Ik geef Bouterse nog drie weken en dan is hij dood.’ Dit heeft Wijngaarde op het terras van Torarica tegen Haakmat en Daal

[p. 14]

gezegd. ‘Vergeet u niet mijnheer Oltmans, ik heb u misschien pas de helft verteld van wat er allemaal is gebeurd.’

Onlangs had Haakmat nog eens met Seedorf gegeten. Roy Horb was uit Noord-Korea teruggekeerd en was een ander mens geworden. Seedorf, die soms bij Horb sliep en dicht tot hem stond, herkende Horb in ieder geval niet meer. Haakmat zei dat Seedorf in dit opzicht details had verteld die absoluut verbazingwekkend waren geweest. Ik vroeg of de tijd niet gekomen was een speciale reportage met Seedorf - of misschien zelfs een boek met hem - te schrijven. Rik Deetman en nog iemand uit het comité van het Surinaams verzet vertrekken op 28 juni naar Paramaribo. Het wordt een geheime missie naar Bouterse. Herrenberg houdt de ontwikkelingen strak onder zijn controle. Carlo Spier is terug in Den Haag als zaakgelastigde en het wachten is nu op Heidweiller.

19 juni 1984

Ik belde met voormalig directeur van de rvd, Gijs van der Wiel, die het Claus-manuscript nu had gelezen. ‘Een boeiend verhaal, dat wel, maar ik vind dat de koningin er niet goed afkomt.’

Ik verifieerde dit met Lex Poslavsky die zei: ‘Ach, jawel, alleen je neemt haar kwalijk dat ze denkt dat zij koningin is, maar dat is nu eenmaal je uitgangspunt.’ Lex vond de omslag van Claus ‘wel erg commercieel, maar zowel jij als Panorama was op de commercie uit.’

Gijs zei ook dat hij er de documentatie nog eens op wilde nakijken, maar dat hem bij stond dat de rvd wel degelijk indertijd alle informatie over Claus had vrijgegeven, inbegrepen de foto ‘met dat rare petje’.⁹ Ik zei dit zeker te willen corrigeren. Ik zei trouwens in ieder geval na terugkeer uit Cuba het hele manuscript nog een keer te willen bekijken, indien hij andere suggesties had die de tekst zuiverder zouden maken. ‘Ik moet de zaak juist vanmiddag erg goed voor me hebben,’ zei Gijs ook nog, dus wie weet zit hij er mee bij Beatrix.

Ik sprak met Joop van Tijn over de informatie dat de rvd alles over Claus zou hebben vrijgegeven. Hij wist ook niet waar Gijs aan refereerde ‘maar volgende week overhandigt hij me een prijs en dan zal ik er met hem over spreken.’ Over Beatrix zei Van Tijn: ‘Zij is razend intelligent maar toch gaat ze altijd met de verkeerde mensen om.’ Intelligentie en mensenkennis gaan niet altijd samen.

9 Hij bedoelde het petje van de 90 Panzergrenadier Division.

[p. 15]

Oud-ambassadeur Van Roijen had tegen Ronald Gase gezegd: ‘Als u uw boek komt brengen, neemt u dan vooral uw verloofde mee.’ Vanmiddag interviewt Ronald oud-staatssecretaris Bot over de Nieuw-Guinea-kwestie.

Later belde hij er na een uur te zijn uitgezet - het vond plaats in de sociëteit De Witte - omdat hij niet behoorlijk gekleed zou zijn geweest. Hierdoor was het gesprek vervroegd afgelopen.

Stomme streek. Ik heb Eduard een eerste briefkaartje naar zijn eigen flat in IJmuiden gestuurd. Omdat de flat nog in gereedheid werd gebracht, waren zijn ouders degenen die de kaart vonden en lazen. Zijn moeder had al naar Amerbos willen gaan om mij te vragen haar zoon alsjeblieft met rust te laten. Vooral zijn vader zit het hoog. Toch liet Eduard wat er gebeurd was niet als verwijt klinken. Ik heb het gevoel dat hij de situatie nu onder controle heeft. Hij ging over op een bezoekje van Neelie Smit-Kroes aan de Dakota-club en de toespraak die zij had gehouden. Hij onderstreepte wel: ‘Ik heb nu juist deze achttien maanden geprobeerd het vertrouwen van mijn ouders terug te winnen en nu moet ik weer liegen en is de winst verloren gegaan.’

Het probleem is dat hij ook nu nog bij zijn ouders op schoot zit. ‘Je hebt recht op je eigen leven en daar hebben je ouders eigenlijk verder niets mee te maken,’ zei ik. Ik realiseerde me wel dat hij ondanks zijn vlucht naar New York om van mij los te komen, evenmin van zijn ouders los is, die - zo lijkt het althans - zich veel te veel met hem blijven bemoeien, ook nu hij zogenaamd alleen woont.

20 juni 1984

Eindelijk kwam er weer een brief met foto's van mijn favoriete vriendje uit Nieuw-Zeeland, Raymond van den Heuvel. Hij heeft nu twee huisgenoten. Ik blijf iets met die jongen hebben. Joseph Luns heeft met full military honours op shape, het navo-hoofdkwartier, afscheid genomen met een muziekje van de Nederlandse Marinierskapel. Eindelijk opgekrast.

De Engelse vertaling van het Bouterse-boekje is gereed.

Er is weer een boek over Rainer Maria Rilke verschenen.¹⁰ Terwijl mijn eerste reactie is: vertel eens iets nieuws, blijkt toch weer dat bepaalde details - ik mag die man - onbekend zijn gebleven. Tot zijn zevende jaar was hij als meisje gekleed, speelde met poppen en had lang gekruld haar. Ik had ook tot ik naar

10 Wolfgang Leppmann, Rilke: A Life, Fromm International Publishing, New York, 1984.

[p. 16]

school ging lang gekruld haar, als klein jongetje zelfs met een knip er in, maar ik droeg nooit meisjeskleren. Zijn laatste jaren leefde hij teruggetrokken op een kasteel in Zwitserland en stierf in 1926 toen hij 51 jaar oud was. The New York Times meent dat dit boek inderdaad de gedichten van Rilke analyseert, maar aan de dichter zelf kwam de schrijver nauwelijks toe. Dat is ook meer een klus voor de psychohistorici.

Zou Anatomy of Reality van Jonas Salk willen lezen. Hij wijst op het voortdurend functioneren van ‘the intuitive mind. It is not something that happens once. It is like the circulation of the blood, like brain waves. It is like the heart beating,’ aldus Salk.¹¹

‘A concept is a map: it is a pattern. So when you stop and think about it, it all begins to make sense. I was not taught this, I discovered it. Intuitions arise in one part of the mind and are recognized by another part of the mind. They appear as if on a screen which I read off and then reflect upon.’

Wat hij overigens niet vermeldt, is wat er gebeurt als hij stopt om na te denken en zijn intuïtie slaat nergens op. Zogenaamde kennis of weten (intuïtie) zonder het bewustzijn in te schakelen of zonder denken vooraf, is een riskante zaak. Hoeveel flaters geschieden er niet in ieders leven omdat men op de intuïtie afging?

Vrij Nederland besteedde inderdaad twee hele pagina's aan het gesprek tussen Ronald Gase en Joop van Tijn en aan wat Jan de Quay allemaal te zeggen heeft over de zogenaamde Amerikaanse toezeggingen inzake Nieuw-Guinea, waar Luns altijd tegen beter weten in mee schermde om de goegemeente om de tuin te leiden. Ronald belde me verontwaardigd op dat Van Tijn schreef dat Gase de oudroomse politicus Romme een drol had genoemd. Volgens Gase is wat Van Tijn zegt pertinent onwaar. Die dingen gebeuren altijd.

11 Science Digest, juni 1984.

21 juni 1984

Mam zou vandaag 88 jaar zijn geworden. Ik had rozen naar haar graf moeten brengen. Toch is haar misschien veel bespaard gebleven door haar vroege dood.

Mijn fietstochtje gisteravond was bedorven. Het wemelde in de bosjes van jonge konijntjes. Er stopte een auto met twee proleten die onmiddellijk een jachthond los lieten. Ik stapte af, en vroeg of zij niets beters te doen hadden. Een geschreeuw over en weer volgde, terwijl ik zag hoe iets verderop een auto

[p. 17]

met aanhangwagen stopte en de inzittenden gewoon begonnen puin langs de kant van de weg te deponeren. Ik vond het walgelijk.

Toen ik thuiskwam, stond Peter klaar om met een Amerikaanse vriend, Dane, uit te gaan. We spraken over Peters plan om een brief aan Eduard te schrijven. Ik stelde voor dat hij nog even mee zou wachten, ook al had ik het hem zelf gevraagd. Hier kwam een veel te luid twistgesprek uit voort, waarop ik naar hem keek en zei: ‘Wij passen eigenlijk helemaal niet meer bij elkaar. Ik kan nooit tegen je zeggen wat ik echt denk, zonder dat we in een ruzie belanden.’ Ik wandelde naar de piano en begon te spelen.

Terwijl ik speelde, arriveerde Alfred Vierling, die door de open voordeur binnenkwam en beneden wachtte tot ik mijn etude van Chopin had beëindigd. Hij vertelde honderduit over de machtsspelletjes in de Centrumpartij en hoe hij langzamerhand walgde van Janmaat ‘die alleen maar over wijven kan praten’. Ik dacht: ja mannetje, maar dan moet je toch wat aan je intuïtie doen, want ik ‘zie’ bij Janmaat wat voor vlees ik in de kuip heb van een kilometer afstand. Trouwens, hetzelfde geldt voor Henri Brookman.

Intussen kreeg Vierling 134.500 stemmen en Janmaat 68.000. Dit betekent dat Janmaat nooit ofte nimmer een Kamerzetel voor Vierling zal steunen, dus de vraag is wat hij nu moet doen? Hij gaat nu eerst naar zijn vriendje op de Filippijnen.

Er lag toen ik beneden kwam een briefje van Peter.¹² Ik weet dit. En ik apprecieer dit. Maar ik wil op dit moment voornamelijk en op de eerste plaats aan mijn relatie met Eduard werken, ook omdat deze - ondanks de ongelijkheid - zo volledig was. In termen van Rollo May's Love and Will, vier vormen van affectie in een. De broederliefde philia, de onbaatzuchtige liefde voor de ander agape, de lust en het libido sex en eros. Dat laatste, gaat henen en vermenigvuldigt u, kunnen we bij de boys of the band schrappen.

Ruud Lubbers gaf een interview aan Friso Endt om de Haagse positie ten aanzien van de kruisraketten te verhelderen.¹³

Wayne Smith helpt met het vinden van een uitgever voor het manuscript met Carlos Rafael Rodriguez.¹⁴

Later zijn Peter en ik nog de stad in gegaan en zijn we ook samen in de polders geweest. Allemaal heel plezierig.

12 Zie bijlage 2.

13 Zie bijlage 3, Newsweek, 18 juni 1984.

14 Zie bijlage 4.

[p. 18]

22 juni 1984

Amsterdam - Londen

Hugo van Reijen bracht me naar Schiphol. Peter mag de man helemaal niet en zijn intuïtie heeft maar al te vaak bewezen de juiste te zijn.

Peter vertelde naar zijn vriend Theo Cammann te zijn geweest, die de sportschool bij het Sonesta Hotel runt. Peter is zich een ongeluk geschrokken. Theo was erg mager geworden en had opgezette klieren in zijn nek en lies. Hij had een affaire gehad met een jongen van een Amerikaanse jazzband, die inmiddels aan aids is overleden.¹⁵

Na de heibel over het leggen van mijnen voor Nicaraguaanse havens door de cia, schrijft us News & World Report¹⁶ dat de ‘secret spy agency’ weer het nodige andere kattenkwaad op haar geweten heeft. Het is eigenlijk onvoorstelbaar wat de vs zich in dit opzicht permitteren. In Afghanistan worden moslimfundamentalisten, van het kaliber Ayatollah Khomeini, gesteund met 70 miljoen dollar om de Sovjets het leven zuur te maken. Bij de verkiezingen in El Salvador werd twee miljoen dollar in de politieke strijd geworpen om te zorgen dat José Napoleón Duarte zou winnen. Tegen Daniel Ortega in Nicaragua is een rebellenmacht van 12.000 man op de been gebracht door de cia. Het blad schat dat er nog minstens vijftig andere geheime operaties van de cia in de wereld worden uitgevoerd.

cia hoofdkwartier in Langley, Virginia, het smerigste wespennest ter wereld.

15 Theo zou later ook aan aids overlijden.

16 US News & World Report, 25 juni 1984.

[p. 19]

23 juni 1984

Miami, Coral Gables, Florida

Het begon alweer goed. De douane was gisteren zelfs een grotere puinhoop dan in Moskou het geval is. Daarna wilde ik wat eten. Ik bestelde gebakken lever. Oneetbaar. De taxichauffeur verdomde het op de meter te rijden naar Club Bath in Coral Gables en zei, toen we halverwege waren, dat het tien dollar zou kosten. Ik zei dat dit niet klopte, en dat de rit zes dollar was. Hij draaide om en zei: ‘Dan breng ik je terug naar het vliegveld.’ Ik haalde mijn notitieboekje tevoorschijn en schreef: ‘Cab nr. 6292: Patrick Zuniga.’

‘Don't do that,’ zei hij.

‘You leave me no other choice,’ was mijn antwoord. Daarop zei hij dat hij bereid was me te brengen waar ik maar wilde voor niets. Hij zette me bij de club af en ik wilde hem vijf dollar geven. Dat wilde hij niet. Goed, dan niet.

Het begon te ‘sauzen’, maar het werd een weinig opwindende nacht. Ik zat voortdurend over Eduard te denken. Heb wel af en toe gerotzooid, maar geen seks.

Ik ben drie uur gaan wandelen, heb gegeten en weer teruggegaan naar het neukhuis voor nog maar een nacht.

Het wemelde van de jongens. Een Mexicaanse jongen wandelde mijn kamer binnen, absoluut heerlijk. Toen hij al moe was van het raggen, had ik nog rustig een tijdje door gekund.

24 juni 1984

Club Bath, Coral Gables 03:40 uur

Ik wachtte en wachtte met seks, tot nu. Een pijper is zojuist vertrokken. Hij stikte zowat in de lading sperma die ik had opgespaard. Erg ongezond. Ik schreef erover in het carnet voor Eduard.

Ik droomde vervolgens de meest vreselijke dingen. Waar komen ze vandaan? Joost mag het weten. Ik vroeg de tandarts om een rekening. Ik betaalde 1.500 gulden voor een tramkaart. Er was een geweldige herrie voor nodig mijn geld terug te krijgen.

Miami - Mexico City

Ze hebben me stoel 5c in de eerste klasse gegeven. Ik heb geen idee waarom.

Ik lees An Autobiographical Study van Sigmund Freud.¹⁷ Meer dan eens lijkt hij me toch een nare man te zijn geweest. Hij

17 Sigmund Freud, An Autobiographical Study, W.W. Norton & Company, New York, 1963.

[p. 20]

ontdekte dat bij patiënten onder hypnose wel erg veel van het verleden terugkwam, waarvan men dacht het vergeten te zijn geweest. ‘Everything that had been forgotten had in some way or another been painful. It had been either alarming or disagreeable or shameful by standards of the subject's personality.’ Aldus ontdekte hij zijn theorie van repressie: vergeten wat men wil vergeten door het te onderdrukken en te denken dat het is uitgewist uit het geheugen. Maar onder hypnose blijkt de informatie wel degelijk in de neuronen aanwezig te zijn. ‘The theory of repression became the foundation-stone of our understanding of neuroses.’

En door deze ontdekking ging Freud zoeken naar een manier om wat er werd onderdrukt boven water te halen met als doel de psychische gezondheid van de patiënt te verbeteren: de psychoanalyse was geboren. Het klinkt allemaal zo eenvoudig en plausibel.

Mijn eigen recente stunt van onderdrukken van nare feiten betreft de 50.000 gulden van Panorama, voor een belangrijk deel verkregen door bepaalde details te openbaren, die Buringh Boekhoudt me ooit verteld had. Lex Poslavsky vond het onbehoorlijk. Hij heeft gemakkelijk praten. Ik was bezig kopje onder te gaan. Er moest iets gebeuren om drijvende te blijven. Ik zal altijd van Auntie houden. Maar ik zal nooit vergeten dat zij vond dat haar verplichtingen tegenover de kroonprinses zwaarder wogen en om die reden niet wilde weten dat wij ook bevriend waren, en wel heel wat jaartjes langer dan Miss B.B. en de prinses. Maar vanwege mijn slechte naam mocht niemand van onze vriendschap afweten, ofschoon ze me schreef van mijn integriteit overtuigd te zijn en het verschrikkelijk te vinden hoe er over me werd gesproken en gedacht. Zij heeft mij veertig jaar lang van dichtbij meegemaakt. Wanneer zij tijdens haar leven voor me was opgekomen, zou me dat behoorlijk hebben kunnen helpen. Maar onze vriendschap moest strikt geheim blijven. Zoiets als met de moeder van Frank, Cecile van Lennep, die ook wel beter weet, maar eveneens liever geheim houdt dat we bevriend zijn. Was dit voorval niet gebeurd dan zou mijn respect voor mejuffrouw Boekhoudt niet die fatale deuk hebben gekregen, en zou ik misschien anders gehandeld hebben, tot in lengte van dagen. Bovendien leg ik mezelf nog steeds beperkingen op ten aanzien van wat zij me heeft toevertrouwd, zoals ik altijd heb gedaan.

Het is toch te gek om los te lopen dat we nu langs Cuba vliegen en eerst naar Mexico moeten om in Havana terecht te kunnen komen.

[p. 21]

Indira Gandhi beklaagt zich dat ‘certain foreign powers’ - dan weet je al hoe laat het is - Sikh-terrorisme steunen in de Punjab. Zij vertelde Willy Brandt en Helmut Schmidt, zoals zij dit mij ook meer dan eens vertelde, dat de cia helpt de problemen daar te veroorzaken. Zonder de vs en Pakistan te noemen, is het een publiek geheim wat er aan de hand is. China zou overigens eveneens een vinger in deze smerige pap hebben.¹⁸

Cognitieve psychologen nemen nu ook de groei van emotionaliteit onder de loep. Dit wonderlijke lijstje werd in de The New York Times¹⁹ afgedrukt. Dan ben je 59 jaar en lees je voor het eerst dat verdriet en angst na acht of negen maanden deel gaan uitmaken van het babybrein. Jerome Kagan, psycholoog aan de universiteit van Harvard, benadrukt dat tot dusverre ‘too much emphasis was placed on cognition alone. Bringing emotion into the picture corrects what had been a distorted view of human development.’ Kinderen worden zich tussen het tweede en derde jaar bewust van gevoelens van andere mensen, dat zij anders reageren dan verwacht. Zij leren hier mee om te gaan. Wonderlijk allemaal.

the king of kitsch heet een omslagartikel van The New Republic,²⁰ dat die enge nicht Liberace in diens ware gedaante neerzet. Die idioot wordt vergeleken met Franz Liszt, die in 1842 na een concert in Berlijn, vertrok in een rijtuig dat door zes witte paarden werd getrokken. Hij trad twee weken lang op voor een uitverkocht Radio City Music Hall in Manhattan. Hij verscheen op het toneel in een zilverachtige Rolls-Royce, gekleed in een ‘Norwegian blueshadow fox cape with a sixteen-foot train, made of 300 skins (of silver foxes) banded with jeweled Italian silk brocade, weighing 175 pounds’. Prijs: 300.000 dollar. De kosten van de voorstelling bedroegen alleen al aan wat mijnheertje aan had een miljoen dollar. Decadentie ten top. Amerikanen in de zevende hemel. Draai die klok nog maar eens terug.

18 The New York Times, 15 juni 1984, door James M. Markham.

19 The New York Times, 19 juni 1984, ORDER FOUND IN DEVELOPMENT OF EMOTIONS, door Daniel Goleman.

20 The New Republic, 2 juli 1984, door Edward Rothstein.