Logo DBNL
Memoires 1982-1983 (2014)

Memoires 1982-1983

(2014)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Moskou

23 september 1982

Hotel Metropole

Het is heerlijk weer. Dat betekent de halve slag is gewonnen. Bij aankomst arriveerde de bagage vrijwel meteen en de visumcontrole was voor een keer ook niet al te omslachtig en tijdrovend. Het stempel op het visum van apn-gast werkte als gewoonlijk prima. Zelfs het filmmateriaal voor Gabishev vormde geen problemen.

Ik werd echter niet afgehaald, wat me erg irriteerde. Ik belde oud-ambassadeur Romanov maar die was in Alma Ata, aldus mevrouw Romanov. Eindelijk kwam de bestelde Intourist-taxi. De chauffeur reed als een gek naar de stad. Het inchecken in het hotel liep ook al ongelooflijk vlot.

Volodja Molchanov vroeg meteen naar hem toe te komen. Consuelo had een appeltaart gebakken. Het werd een oergezellige avond. Vanmiddag was de opening geweest van een tentoonstelling van technische boeken met 800 boeken uit Nederland. Toen hij wilde vertrekken, kwam een Nederlandse diplomaat hem buiten adem achterna: ‘We hebben vergeten u uit te nodigen voor vanavond. Wilt u alsnog komen?’

‘Nee, dank u,’ had hij geantwoord. Hij vertelde dat apn Novosti ook generaal Von Meijenfeldt voor een bezoek had uitgenodigd. Hij vroeg meteen of hij ook zijn vrouw en dochtertje mee mocht brengen op kosten van het persbureau. Zijn echtgenote vond men goed, maar zijn dochtertje moest hij thuis laten. Je vraagt je af hoe zo'n man het durft. Volodja vroeg zich af of hij ooit eens van Nederlandse zijde als journalist zou worden uitgenodigd.

Dat kan hij op zijn buik schrijven. De regering in Bonn had vier apn Novosti-functionarissen, Fedijashin, maar ook Volodja, voor een bezoek aan Bonn en een aantal West-Duitse bedrijven uitgenodigd. En dan begrijpen ze in Den Haag niet waarom alle grote orders uit Moskou naar West-Duitsland gaan. Jermen Gvishiani zei me al jaren geleden dat de Duitsers veel agressiever zaken deden dan wij.

Ik sprak vanmorgen een half uur onder vier ogen met Siline. Hij gaf aan dat men nog steeds hoopte of in Bonn of op Ber-

kenrode een ontmoeting met Nunn, Hatfield en Jones te kunnen arrangeren. Vervolgens begon hij opnieuw over Van Eeghens deelname aan het comité van Kappeyne van de Coppello-Racz. Onomwonden heb ik geadviseerd om Van Eeghen niet bij die club te betrekken, want dan zou hij onmiddellijk vanwege die binding van alle kanten worden aangevallen. Hij verduidelijkte dat Ernst Stock hem had bezocht, de secretaris van de club in Wenen die de Oost-West conferentie organiseert, waarvan Aurelio Peccei van de Club van Rome en Donald Kendall van Pepsi Cola deel uit maken, evenals Jermen Gvishiani. Dan is het inderdaad een andere zaak, als die link wordt gelegd.

De Belgische Kappeyne is de kanunnik Raymond Goor uit Charleroi. Hoe komen ze aan zo'n man? Siline zou er voor zorgen dat Goor contact met me zou opnemen. Ze waren bezig een Oost-West conferentie op te zetten. Ze vroegen of ik bereid was tegen betaling van een salaris adviezen te geven, hoe dit het beste kon worden geregeld. Siline had een en ander met Gvishiani besproken, en het aanbod klonk inderdaad als iets wat uit zijn koker had kunnen komen. Ik zei dat ik in principe geen geld accepteerde van ‘either side, East or West’, ook omdat ik er altijd de voorkeur aan gaf op eigen kracht achter de coulissen te opereren. Ik wees zijn voorstel niet af, maar zei erover te willen nadenken. Ik zegde toe naar Goor te zullen luisteren.

Vervolgens vertelde ik hem van de Mansholt-lobby die ik met man en macht had geprobeerd in elkaar te timmeren. Hij reageerde alsof hij een dergelijk initiatief een duplicaat van zijn eigen comité beschouwde. Hij kon me ook niet helpen om de film over de gaspijplijn naar Siberië voor elkaar te kunnen krijgen. Ik beklaagde me dat hij Van Eeghen met een jaaromzet van honderd miljoen naar Moskou haalde als gast van zijn comité en dat ik alles zelf diende te betalen. Kon hij mij dan tenminste aan een waardevol interview helpen zodat ik door dit te plaatsen iets van mijn kosten kon terugverdienen? Hij stelde voor Vladimir Kudrjavtsev te ontmoeten, directeur van het Institute of State and Law of the Academy of Sciences of the ussr, die zojuist een groot artikel in Pravda had geschreven over de Israëlische moordpartij in Libanon.

Vanavond was ik opnieuw bij de Molchanovs. In tegenstelling tot gisteren was het ongezellig. Volodja was woedend dat ik Georgii Arbatov al het materiaal over pianist Feltsman had gegeven, die naar Israël wil emigreren. ‘Daar heb je een fout gemaakt,’ zei hij.

‘Dat kan me niets verdommen, maar ze moeten die man laten gaan als hij weg wil’, zei ik. ‘Hoe kan een land of een systeem in godsnaam gedijen als het een gevangenis is?’ Later ging Molchanov zijn buurman Volodja Feltsman ophalen die er slecht uitzag. Feltsman vertelde door ambassadeur Arthur Hartman van Amerika voor de Independance Day-receptie te zijn uitgenodigd, waar ook Andrei Gromyko en Arbatov bij aanwezig waren. De ambassadeur en anderen hadden juist Volodja demonstratief vriendschappelijk behandeld, om de sovjets onder ogen te wrijven hoe belachelijk zij met de pianist bezig waren. Molchanov betrok het op zichzelf en concludeerde dat Arbatov nu moest weten dat ik Feltsman en zijn vrouw Anja via hem had leren kennen, met alle gevolgen van dien.

24 september 1982

De werkwijze en taal die Radio Moskou nog altijd gebruikt, de sovjetpropaganda, is volkomen achterlijk. Ze herhaalden nog eens hoe hartelijk Brezhnev van Indira Gandhi op het vliegveld van Moskou, vorige week vrijdag, afscheid had genomen. Ook Pravda maakte veel ophef over haar bezoek.

Het is een prachtige herfstdag. De bomen beginnen te verkleuren, zij verliezen hun zomerjasje. Het charmante kerkje van aartsbisschop Pitirim staat in de steigers en wordt opgeknapt. Ik zit in een parkje ertegenover. De duiven komen schooieren, maar ik heb niets.

Eduard is vrij vandaag. Wat gaat hij doen? Zijn ‘kruit’ in sauna Thermos verschieten? Waar zijn de dagen gebleven dat ik bezoekjes bracht hiernaast in het House of Composers aan de Khatchaturians? Er passeert een hondje met twee verlamde achterpoten. De juffrouw die het aan de riem houdt, loopt veel te snel.

Ik had een ontmoeting met Boris Krylov, assistent van Jermen Gvishiani, die nog in het ziekenhuis ligt na een lichte hartaanval. Ik gaf hem een memo over Jeelof en Philips, over mijn gesprek met Wagner en energie-exploratie in de Kaspische Zee en tenslotte bood ik namens Pieter Baaij aan dat hij een compleet verdeelstation voor de energielijn naar Siberië op eigen kosten zou bouwen om te laten zien wat hij kan leveren. Krylov adviseerde dit laatste voorstel gedetailleerd aan Vasily Saburov te telexen, vroeger werkzaam op de ambassade in Den Haag en nu hoofd Benelux in het kantoor van Gvishiani.

Later corrigeerde Krylov zichzelf. Pieter Baaij zou beter rechtstreeks de baas van Saburov kunnen telexen, N.N. Borisov, directeur van de Foreign Affairs Branch van het State Committee on

Science and Technology (gknt). Ook moest ik kennis gaan maken met Valery Galushin, de gknt-vertegenwoordiger op de ambassade in Den Haag.

Gvishiani was wel op, maar hij zou het voorlopig langzaamaan moeten doen.

Vervolgens had ik een ontmoeting van een uur met professor Arbatov. Hij vroeg hoe ambassadeur Beletski zijn werk deed. Tolstikov was geen professional geweest en eigenlijk onvoldoende in zijn missie geïnteresseerd. Ik vertelde hoe Beletski en Koelisjov aanvankelijk het eerste gesprek met de ambassadeur hadden voorgekookt, wat ik weinig bemoedigend had gevonden. Ik informeerde Arbatov uitvoerig over Van Eeghens lobby, waar hij kennelijk weinig of niets over wist. ‘I do not know why Siline does all this, because it is not necessarily his field, but I wish him success.’ Arbatov beschouwde senator Nunn als een ‘top military expert, and to have such a meeting needs expertise and top-notch knowledge, while that is what the Siline people do not have’. Ik vertelde dat generaal David Jones een viersterren-generaal was en de Russische militair, voorgedragen voor de ontmoeting, had maar drie sterren waardoor problemen waren ontstaan. ‘Well,’ zei hij, ‘Jones is now a non-commissioned officer, so that should be alright.’

Arbatov benadrukte dat er voortdurend dit soort contacten waren, als waar Van Eeghen zich voor beijverde. Admiraal Noel Gayler, met vier sterren, was bijvoorbeeld op dit moment in Moskou als gast van zijn usa Instituut, en dergelijke contacten vonden voortdurend plaats. Ik bracht admiraal Elmo Zumwalt nog eens ter sprake, die ik al enige tijd bij Arbatov probeer binnen te krijgen. ‘Zumwalt is a crook,’ zei Arbatov zonder pardon. ‘Gayler may have outspoken views, but he is not a crook.’ Mijn neefje Georg Poslavsky arriveerde in Hotel Metropole. Er ontstond een gigantische scene toen we naar het restaurant wilden gaan. Georg was te jong om toegelaten te worden. Ze zagen natuurlijk dat het een Russische jongen was en vonden de zaak verdacht. Ik begaf me naar het Intourist Service Buro en maakte een scene die zo groot genoeg was, om het restaurant vlot binnen te komen waar we een plezierige maaltijd gebruikten. Georg vertelde dat hij een neef was en dat zijn moeder alleen niet was meegekomen omdat zij last van haar been had. We aten een steak en het was de eerste keer in zijn leven dat hij in een restaurant exclusief voor buitenlanders was. Het diner met ijs kostte dertien roebel, wat hij erg duur vond.88

Georg studeert wiskunde sinds hij uit het leger is, maar wil eigenlijk geologie gaan doen. We spraken Frans, waar hij zich aardig in kan redden.

Arbatov vond de Nunn, Hatfield, Jones-delegatie veel te militair georiënteerd en asymmetrisch. Hij noemde de Ronald Reagan-kliek mensen die nog met hun breinen in de jaren vijftig leefden. Tijdens een recente ontmoeting in Noorwegen overdreef Max Kampelman nogal: ‘pointing fingers at us in the ussr all the time, while I took a much more moderate position. So even the Norwegians attacked Kampelman themselves. I did not need to intervene at all. A Norwegian delegate mentioned that British and French nuclear weapons were also real and that Reagan's so-called zero-option meant nothing as long as French and British nuclear arms were not included in the negotiations.’ Dat is wat Moskou eveneens voortdurend benadrukt. ‘You can't have a zero-option this way,’ zei de Noor. Max Kampelman antwoordde dat de Fransen en Engelsen dus aan de onderhandelingen moesten deelnemen ‘and let them negotiate with the ussr’.

‘This was complete nonsense,’ aldus Arbatov, ‘because the Norwegians, of course brought forward: “What about nato and the overall nato command?”’

Ik vertelde hem hoe ik met Sicco Mansholt de mogelijkheden van een nieuwe lobby ten behoeve van ontspanning had besproken en proberen te bevorderen. Tenslotte had ik Arbatov ook zelf met Mansholt in Bonn in contact gebracht. ‘It is very bad to improvise such an initiative,’ antwoordde hij. ‘I will need several weeks to think about it and talk to my colleagues.’ Hij zou ondanks drukke werkzaamheden waarschijnlijk wel naar Denemarken gaan om het werk van de Olof Palme commissie onder de loep te nemen. ‘Palme will be there.’ We zouden elkaar daar ook kunnen spreken.

Het leek hem niet verstandig om de bestaande Palme commissie te gaan dupliceren. Een andere vraag was, of vertegenwoordigers van zittende regeringen eraan zouden deelnemen. Men zou natuurlijk nog een rapport kunnen schrijven en dit toevoegen aan de stapel reeds bestaande rapporten. Er dienden echter andere factoren mee te spelen en in acht te worden genomen. Ik vertelde over mijn ontmoeting met Lord Chalfont en liet hem mijn interview met hem zien. Hij kende McGeorge Bundy uitstekend en het was beter in die richting niets te ondernemen. Hij verwachtte in West-Duitsland een regeringswisseling die ongunstig zou kunnen uitpakken. De toestand in Europa in het algemeen beschouwde hij als ‘very shaky’.

‘Western Europe is politically and economically influential, but mentally they still live in the postwar period as junior partner of the United States,’ zei Arbatov. ‘Europeans don't seem to want to participate in the decisions concerning their own security. They still live by their license given to the usa.’

Tenslotte bracht ik de kwestie Volodja Feltsman ter sprake. Hij herinnerde zich niet diens materiaal te hebben gezien. Men wilde de ussr afschermen tegen een vlucht van begaafde artiesten die naar het buitenland uitweken. Hij adviseerde echter om het Concertgebouw te vragen een brief te richten tot de ambassade in Den Haag over een mogelijk concert van Feltsman in Nederland.

Volodja Molchanov kwam me bij het usa Instituut halen en was flink uit zijn humeur. ‘Eerst betaalden ze me vandaag maar 80 procent van mijn salaris. Ik heb een gevecht geleverd met de boekhouder van apn Novosti en moest een nieuw papier invullen. Vervolgens kreeg ik een bon van een politieman van drie roebel omdat mijn auto niet was gewassen en daarna werd ik nog eens enige tijd opgehouden omdat er een begrafenisstoet voor een Armeense veldmaarschalk langs moest rijden.’

Ik had een ontmoeting met Popov van het Centraal Comité van de cpsu bij apn Novosti. ‘Denk er aan,’ zei Volodja, ‘als Beletski in Moskou is, gaat hij bij Popov op bezoek en niet andersom.’ Popov begon met te zeggen dat hij grote delen van mijn boek Over intelligentie had gelezen89 en soms ook voor zijn vrouw en dochter had vertaald. Aardig opwarmertje dus.

Ik speelde volkomen open kaart met Popov. Ik zei me af te vragen hoe ik ooit met kanunnik Goor zou kunnen samenwerken wanneer de informatie is dat de man an asshole moet zijn. Ik benadrukte ‘not to want to be on anybody's payroll, never was in life and did not want to start now’ dus dat ik aarzelde op het aanbod van consultancy door Siline in te gaan. Ik herhaalde dat het onvruchtbaar zou zijn Van Eeghen bij de club van Kappeyne van de Coppello te gaan betrekken. Ik denk dat Popov mijn redenatie beter begreep dan Siline. Ik behandelde letterlijk alles: Jeelof, Baaij, Wagner, een film over de energie-pijplijn en een mogelijk boek met Zagladin. Uiteindelijk pleitte ik voor een informeel bezoek van Juliana en Bernhard aan de ussr, een reis die om een of andere reden door Den Haag tot dusverre was tegengehouden. ‘Goed idee, hebt u nog meer ideeën,’ vroeg Popov.



illustratie

Na Popov ontmoette ik de rechtsgeleerde Vladimir Kudrjavtsev. Volodja en ik werden door hem ontvangen in gezelschap van de vicepresident van de Association of Soviet Jurists, professor Samuel Zivs, ‘a fast talking Jew’ - die zijn mond overigens niet open deed. Volodja had me gezegd: ‘De regering gebruikt deze asshole om buitenlanders suf te kletsen.’ Het puntje van de neus van de professor was vreemd rood en al zijn ondertanden waren van goud. Toch mocht ik de man wel. Hij gaf me een van zijn boeken en schreef er een opdracht in.

De staf van dit instituut heeft 300 medewerkers waarvan 70 hoogleraren en vijf corresponderende leden van de Academie van Wetenschappen van de ussr. Kudrjavtsev is onlangs benoemd tot voorzitter van een commissie van onderzoek naar Israëlische oorlogsmisdaden tegen de Palestijnen.

Hij begon dan ook met de invasie van Libanon op 6 juni als een daad van Israëlische agressie te veroordelen. Het doel was kennelijk de plo uit te schakelen en zoveel mogelijk Palestijnen te vermoorden. Er bestond een hele reeks internationaal erkende verdragen en andere wettige overeenkomsten die het huidige optreden van Israël als misdadig omschreven. Welke bijvoorbeeld? De Verklaring van St. Petersburg van 1868, de Haagse Conventie van 1907 ten aanzien van de grondbeginselen van een landoorlog, het Charter van het Internationaal Militair Tribunaal van Neurenberg uit 1945, de Conventie ter voorkoming van genocide uit 1948, De Geneefse Conventie van 1949, de resolutie van de vn inzake de definitie van agressie uit 1974 en nog veel meer. ‘Israël schendt zelfs het Kellogg-Briand pact van 1928,’ aldus Kudrjavtsev.

‘Die paperassen zullen ook wel bij Begin en Sharon in de kast staan, maar wat schiet je ermee op? De slachting in Beiroet gaat door,’ zei ik hem.

‘Dat valt te bezien. Zoals u weet zijn medio augustus in Nicosia, Cyprus een aantal deskundigen bijeen geweest. Er namen vooraanstaande geleerden aan deel, zoals John Platts-Mills, raadsman van de koningin in Londen, Dhirajlal Ambelal Desai, lid van het Hoge Gerechtshof van India, Francisco da Costa Gomez, voormalig president van Portugal en deskundigen uit Zweden, de vs, West-Duitsland, Italië, Frankrijk en Finland. Uit Israël was professor Israël Shahak gekomen, president van de Israëlische liga voor de mensenrechten.’

Kudrjavtsev vertelde dat de Israëliërs ook moorden in twee ziekenhuizen hadden gepleegd - hij sprak van 1.500 doden - en hij had gegevens dat tenminste vier artsen waren gefusilleerd. Ik zei dat het te verschrikkelijk voor woorden was wat er in Libanon gebeurde en vroeg of hij het met me eens was dat we deze gebeurtenissen buiten de gebruikelijke propagandaoorlog tussen Oost en West moesten bespreken.

‘De nationale sovjetcommissie inzake Israëlische oorlogsmisdaden in Libanon, die ik voorzit, heeft drie hoofdtaken: 1) het verzamelen van bewijsmateriaal, dat aan een gerechtshof moet worden overgedragen, 2) het afvaardigen van een groep artsen en journalisten naar Libanon en 3) het verzamelen van artikelen en films uit de wereldpers.’

Ik vroeg of de ussr ook zo had gereageerd op bijvoorbeeld de moordpartijen van de Amerikanen in El Salvador, zij het door middel van hun fascistische handlangers.

Libanon was nu eenmaal dichterbij zei hij, maar inzake Vietnam was dit wel gebeurd. Ook nam de ussr deel aan een commissie van onderzoek naar genocide in Cambodja. ‘Wat in Israël gebeurt roept herinneringen van de Tweede Wereldoorlog op,’ zei hij. ‘Hoeveel Israëli's zijn niet juist naar Israël gekomen omdat zij slachtoffer waren van dergelijke moordpraktijken en naziwreedheden? De jonge Israëlische militairen die nu tekeergaan in Libanon werden door Begin en Sharon geïndoctrineerd. Zij weten niets van naziterreur uit het verleden. De Israëlische jeugd krijgt het verleden opgedist in termen van racistische en fascistische excessen. Het zou allemaal uit antisemitisme zijn voortgekomen.’

‘Het is waarschijnlijk toch op den duur een psychologische handicap om ervan uit te gaan tot een uitverkoren volk te behoren,’ meende ik.

‘Shakak zei in Nicosia dat inderdaad die gedachte en die nationalistische gevoelens Israëlische soldaten voor ogen stonden.’

‘Dan hadden Nietzsche en Freud dus gelijk,’ stelde ik vast.

‘Ik ben het met u eens. Zionisme is gebaseerd op religieuze uitgangspunten. Fanatici en orthodoxe rabbi's schijnen een belangrijk gedeelte van de Israëlische jeugd op te hitsen. Wanneer je nazisymptomen nauwkeurig bestudeert, stoot je op dezelfde factoren van haat, wraak en fanatisme. De componenten van wat de nazi's deden en wat Israël in Libanon uitvoert zijn dezelfden. De paradox is dat dezelfde mensen, die eens slachtoffers van de nazi's waren, nu eenzelfde gedrag ten toon spreiden.’90

Vanavond ben ik 45 minuten in het park nabij de Bolshoi gaan tippelen. Ik liep tegen een aantrekkelijke jongen aan die wel nieuwsgierig was, maar kennelijk nog niet in the game zat. Er zaten twee nichten, een was dronken, op een bankje. Ze zoenden, knepen in tieten en een zat in de broek bij de ander. Een oudere dame wilde vlakbij op een bankje gaan zitten, zag wat gebeurde en ging ostentatief heel veraf zitten.

25 september 1982

Om exact 09:00 uur belde Volodja Feltsman uit Sochi. Ik vertelde hem de zaak met Arbatov te hebben besproken en dat hij had geadviseerd het Concertgebouw een brief te laten schrijven aan ambassadeur Beletski.

Het nieuws dat ‘het apparaat’ de mensen in dit land voorzet, slaat nergens op. Misschien kijkt de Reagan-kliek inderdaad met ogen uit de jaren vijftig naar de ussr maar de propagandamachine van de Sovjet Unie doet hetzelfde tegenover het eigen publiek. Er werd bijvoorbeeld op televisie getoond hoe duizenden mensen langs de tombe van de overleden Armeense veldmaarschalk schuifelden. Volodja Molchanov merkte op: ‘Dat gaat zo bij ons: een partijfunctionaris gaat naar een fabriek en zegt: “Geef me even honderd mensen voor het defilé langs de tombe.”’

Ik moest lachen, want toen we in zijn auto stapten om van apn Novosti naar het Instituut van Kudrjavtsev te rijden, was er weer een gigantische verkeersopstopping. ‘Zeg me niet,’ zei Volodja, ‘dat er nog een veldmaarschalk is overleden. We hebben namelijk zoveel van die oude maarschalken.’

Ik bracht vanmorgen een bezoekje van twee uur aan mijn oude vriendin Olga Chechotkina.91 Zij vertelde dat de vrouw van Popov in haar Vrouwen Comité werkzaam is. Zij kende hem ook goed. Zij had hem indertijd Den Vaderland Getrouwe te lezen gegeven, waar hij niets van heeft gezegd. Olga zou best nog eens een reis naar Nederland willen maken. Popov zou dit kunnen regelen. Ik heb hem hierover als de bliksem een briefje geschreven.

Olga zag er prima uit. Ook zij heeft nu een aantal gouden tanden, wat ze veel doen in dit land. Ik vertelde haar van mijn bezoek aan de Poslavsky's in Tasjkent, wat zij sensationeel vond. Zij vroeg om een kopie van de brief van de Poslavsky's in het Russisch die ik heb gekregen en waar Volodja een en ander uit vertaalde. Die geef ik natuurlijk niet. Zij noemde kanunnik

Goor oprecht en een idealist die voor vrede werkte. Zij begreep mijn aarzeling. Zij belde mevrouw Romanov om te zien of ik de ambassadeur toch nog op de valreep kon ontmoeten. Zij gaf me een kleine samowar die ik Ed cadeau kan doen.

Ambassadeur Romanov wipte als een wervelstorm nog even Hotel Metropole binnen. Ik probeerde alle punten met hem aan te roeren. Hij wist dat Wagner weer naar Moskou zou komen. ‘Now, he is reactivating what we offered him in 1974,’ aldus de oud-ambassadeur over de ontmoeting tussen Kosygin en Van der Stoel andermaal. ‘But I think, the Soviet Union is not as ready as we were at the time. Philips and Shell made exactly the same mistakes with us. They both let some ten years go by, idle, while the rest of the international business community went right ahead with us.’

Ik bracht opnieuw naar voren dat Juliana en Bernhard nu toch eindelijk het verlangde privébezoek aan Moskou zouden moeten brengen. Hij was het ermee eens om aan een uitnodiging voor het prinselijk paar mee te werken. Hij vertelde me - ‘Please Willem, keep this secret totally,’ - dat Beatrix en Claus in 1984 opnieuw naar de ussr zouden komen.

Austrian Airlines, vlucht 602

Goud noteert nu 437 dollar per troy ounce.

Olga Chechotkina sprak over de gigantische problemen om een natie te bouwen uit een land als de ussr met zoveel verschillende volkeren en culturen, terwijl er ook nog de nodige migratieproblemen waren op te lossen. Zij was het overigens wel met me eens dat de propagandamachine van de Sovjet Unie langzamerhand ‘an insult to the intelligence of the people’ was geworden. Zij vroeg om het adres van Hartini Sukarno, aan wie zij een brief wilde schrijven.

Ik vlieg via Salzburg naar Zürich. De bergen liggen beneden prachtig omsluierd door mist in het avondlicht.

26 september 1982

Neuheim, Zwitserland

Bij aankomst in Zürich belde ik eerst Ernst van Eeghen. Mijn gesprek met Zagladin was in de Haagse Post verschenen. Ernst vond het ‘uitstekend’92 Hij had nu een brief geschreven over de Berkenrode-conferentie, die naar George Shultz zou zijn gegaan. Dat lijkt me niet handig want Shultz is tegen dit soort, niet te controleren semi-officiële conclaves. Ik hoop eigenlijk

dat Georgii Arbatov de activiteiten van Siline & Co op een lager pitje kan krijgen, nu hij volledig is geïnformeerd.

Broer Theo en Nellie haalden me in Zürich af, beide kennelijk in hogere sferen. Theo is nogal dik geworden. Thuis wachtte een glas champagne en tompoezen, die ik in Zwitserland en Frankrijk heerlijk vind. In Nederland komen ze uit fabrieken en zijn ze oneetbaar geworden.

Het nieuws uit Libanon is meer dan afschuwelijk. Er gaan geallieerde troepen terug naar Beiroet om Israël van verdere oorlogsmisdaden te kunnen afhouden.93 Hoe moet je het anders noemen? David Shipler meldde dat bewezen is dat de Israëlische militaire commandanten minstens 24 tot 36 uur voor de massale slachting onder Palestijnen hier wel degelijk van op de hoogte waren. Minister van Defensie Ariel Sharon heeft de informatie opzettelijk achter gehouden en verzwegen, opdat de moordacties nog een tijdje zouden kunnen doorgaan. Veel van de mannen, vrouwen en kinderen werden door de falangistische milities uit Libanon, opererend samen met Israël, om het leven gebracht. The Jerusalem Post schreef in een kop over shame of the nation, wat het natuurlijk ook is.94

Er hebben blijkbaar 350.000 Israëliërs tegen het beleid van Begin en Sharon gedemonstreerd. Godzijdank. Niet alle Israëli's kunnen dolgedraaid zijn. De verstandigen lijken eindelijk de dwazen te gaan overheersen.

Neuheim is een klein dorp buiten Zürich. Ik ben een uur gaan wandelen. Het is hier prachtig, de bomen, de bloemen, de beekjes, de lucht is absoluut zalig. Peter zou intens genoten hebben, zeker in vergelijking met de permanente stank om hem heen in Londen.

Le Monde stelt zelfs voor dat Frankrijk de Israëlische ambassadeur beter naar huis kan sturen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums