Logo DBNL
Memoires 1982 (2013)

Memoires 1982

(2013)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

27 juni 1982

Amerbos

Er lag een briefje van Joop Daalmeijer van de vara met de mededeling dat zowel Eugene Rostow als Walt Rostow door mij niet kundig waren geïnterviewd. ‘Een televisie-interviewer moet op film heel anders werken. Duidelijk afgebakende vragen stellen, wachten tot het antwoord is afgelopen. Dan een vervolgvraag stellen. Die soort van natuurlijke pauzemomenten kunnen gebruikt worden om te monteren. Er doorheen praten kan, maar met mate.’ Zijn conclusie is dus dat ik de interviews binnenbreng en zij ze zelf voortaan zullen maken. Hij kan de pot op. Ze waren met Eugene Rostow ook al zo gepikeerd dat ik het gesprek opeiste.

Ik heb geantwoord dat ik nog onlangs vice-premier Rakowski van Polen tot grote tevredenheid van ikon had gefilmd en het hele interview van een half uur was uitgezonden. ‘Als ik Jim Garrison in New Orleans 45 minuten voor de nos film, gaat het hele gesprek er zonder een minuut weg te laten uit. Alleen bij jullie bestaan die bezwaren.’ Ik herinnerde hem eraan dat hij in Caracas ook al heisa had gemaakt met de te filmen gesprekken, zoals met de president zelf. En Feuerstein hebben ze vrijwel van me gejat. Geen frisse, laat staan collegiale bedoening bij de vara, althans zeker niet met Joop Daalmeijer. Die jongen heeft het achter de mouw en zal het daardoor in Hilversum heel ver brengen.

Hans Verploeg van de nvj heeft aan Dries van Agt geschreven dat Max van der Stoel een brief van mij van 19 april 1982 tot op heden niet heeft beantwoord en of hij, Van Agt, erop wil toezien dat dit nu eindelijk eens gebeurt.

Een dag later schreef Verploeg mij, dat ik moest beseffen dat de vip-behandeling die ik van de nvj kreeg ook haar grenzen had. Hij moest ook de belangen van 4.449 andere leden nakomen. Overigens sans rancune.247

Ik heb geantwoord dat hij op ongegronde redenen gepikeerd heeft gereageerd. Ik onderstreepte nog nooit eerder, ook niet

van Gerard Schuijt, een dergelijk briefje te hebben gekregen.248 Vandaag arriveerde een nieuwe brief van de vara, ditmaal van Joop van Zijl. ‘Helaas heb ik verschrikkelijk nieuws, zo meteen na je terugkeer uit Moskou.’ Hij was door zijn buitenlandpot heen en er is geen geld om het gesprek met Carlos Rafael Rodríguez in Cuba te gaan maken. Na mijn bezoek bij hem thuis was ik overtuigd dat de reportage in Havana, aan welke contacten ik sedert 1960 op eigen kosten heb gewerkt, als afgesproken met hem door zou gaan. Nu dit weer. Ze willen gewoon niets met mij doen omdat mijn reputatie in dit land te slecht is.249

Ik ben in gedachten steeds bij Peter maar ik weet niet waarom. Eigenlijk zijn Nederlandse journalisten niet geïnformeerd. Ariel Sharon, de Israëlische minister van Defensie, was in de vs. Er werden een aantal noten gekraakt. Israël leverde Kfir gevechtstoestellen aan Ecuador, met toestemming van de vs. Na een zending onderdelen naar Ecuador werd Israël beschuldigd stiekem Argentinië te steunen tegen Engeland, want de onderdelen waren voor Buenos Aires bestemd. Vervolgens werd hen verweten dat er Israëlische wapenleveranties naar Iran gingen. Sharon bevestigde dit en had Washington ervan in kennis gesteld.

Intussen is op aandrang van Egypte de Amerikaanse politiek meer pro-Iraaks geworden, terwijl Irak de oorlog met Iran begon. Dit gebeurde uit vrees voor het moslimfundamentalisme in het Nabije Oosten met Iran als voornaamste aanstichter. Zo werd Anwar Sadat immers door fundamentalisten vermoord. Israël is tegen ‘tilting towards Iraq’. ‘Saddam Hussein is a murderer,’ vertelde Sharon aan William Safire.250 ‘Iraq is under deep Soviet influence. We don't distinguish between the tyranny of Khomeini and the tyranny of Saddam Hussein.’ Israël probeert kennelijk in Teheran ‘to leave a small window open’, in de woorden van Sharon, maar vraagt zich bezorgd af waarom Washington ‘sophisticated weapons’ blijft leveren aan landen in het Nabije Oosten, vooral ook aan Jordanië. ‘Why do you push us towards war,’ vroeg hij zich af. Dan zegt hij optimistisch te blijven: ‘In hundred years, we have come from 60.000 Jews in Palestine to three and a half million. In this century we have built over one thousand towns and settlements, some of the finest schools, a real democracy.’ Dat mag allemaal waar zijn maar als ik Safire was geweest, had ik Sharon ge-

vraagd: Is Israël niet het product van een ernstige misvatting, een denkfout? Je sticht toch geen natie in 1948 aan de hand van een bijbelverhaal? Miljoenen Joden zijn als gevolg van de holocaust in de vs terecht gekomen. Waarom in het hart van de Arabische wereld een Joodse staat gebouwd? Waarom niet in Nevada of Arizona? Zelfs in de ussr is een gebied dat bekend is geworden als Joodse staat binnen de Sovjet-Unie. De stichters van Israël hadden mind doctors moeten raadplegen. Hoeveel staten en staatjes hebben de afgelopen tweeduizend jaar niet aan andere toebehoord? Israël was de Wiedergutmachung aan de Joden voor wat Hitler hen had aangedaan, maar daar hadden de Arabieren bepaald part noch deel aan. Wat ik nu schrijf wordt straks als anti-joods uitgelegd, wat het in de verste verte niet is. Ik heb trouwens zelf via Henriette Calmar Joods bloed in de aderen, zij het flink veraf.

28 juni 1982

De Arabische top steekt weer geen vinger uit voor Arafat en de plo. Dus het Israëlische gedrag in Libanon is kennelijk voor niemand verder werkelijk een probleem. israël's blitz is het omslagverhaal in Newsweek.251 Of je nog een sterkere associatie met nazi-Duitsland nodig hebt. ‘The shooting and bloodshed spoiled Ronald Reagan's Grand Tour of Europe,’ aldus dit weekblad. Hoe durven ze zoiets op papier te zetten? Vanuit het paleis in Versailles stelden medewerkers van Ronald alles in het werk om Arabische staten ervan te overtuigen dat de vs zich zouden inspannen Israël en Sharon tot matiging te bewegen. Maar voor mij staat vast dat Sharon de hele affaire, toen hij in mei in Washington was, er in de vs door heeft gejaagd. Honderd Israëlische soldaten zijn gesneuveld en 600 gewond. Over gesneuvelden aan de andere kant, laat staan de burgerbevolking in Libanon, is althans in Newsweek minder bekend geworden. Sharon en generaal Rafael Eitan lanceerden vanuit een ondergronds commandocentrum de operatie Peace for Galilee. ‘Sharon had massed Israeli forces at the Lebanese border for weeks awaiting a pretext to invade. The Palestinians provided it - by launching a steady artillery barrage on northern Israel killing one soldier and eight civilians.’ Sharon beantwoordde deze brutaliteit met 1.600 kanonschoten op stellingen van de Palestijnen en 60 luchtaanvallen binnen 24 uur. Het kabinet van premier Begin vergaderde de hele nacht door en in de ochtend gaf Sharon het bevel Libanon binnen te trekken.

Binnen een uur bereikte Israëlische troepen een bufferzone, welke door 7.000 man vn-troepen werd beveiligd.



illustratie

Bij een brug over de Litani Rivier weigerden een groep Gurka's van de vn uit Nepal een Israëlische tankcolonne door te laten. De Israëli's hebben toen verderop een eigen pontonbrug gemaakt. Het zijn natuurlijk wel mannetjesputters die zich door niets laten weerhouden. Elders, waar landingen uit zee waren gepland, lieten zij eerst twee uur van tevoren een regen van pamfletten dalen om de bevolking te waarschuwen weg te

gaan. De foto's van het front zijn meer dan afschuwelijk. Onvoorstelbaar dat er geen andere optie dan schieten werd bedacht.

Newsweek geeft ook een overzicht van een ander front, waar de Britten al 1.200 soldaten hebben verloren en 900 werden gewond, eveneens omdat niemand een formule wist te bedenken die voorrang kreeg op een bloedbad op een zowat onbewoond eiland in de zuidelijke Atlantische Oceaan. En terwijl dit allemaal aan de gang was, bood koningin Elisabeth Reagan een banket aan op kasteel Windsor. Tegen alle koninklijke gebruiken in liet zij zich tijdens een tafelrede ontvallen dat Argentinië ‘naked aggression’ had gepleegd en het ging er dus niet om zomaar een oorlog te voeren: het ging om ‘recht!’. Dus Elisabeth ii stond achter de waanzin van Thatcher. Reagan vanzelfsprekend ook. ‘These men are not fighting for more real estate,’ aldus Ronnie tot het Britse parlement. ‘They fight for a cause, for the belief that armed aggression must not be allowed to succeed and that people must participate in decisions of government under the rule of law.’



illustratie

Denk je even in: je vader sneuvelt bij Goose Green op de Falklands. Herinner je je vader dan als een held of als de dupe van waanzinbesluiten van misguided idiots als Thatcher en Reagan? Zelfs paus Johannes Paulus haastte zich naar Buenos Aires en

zal op het Casa Rosada wel gepleit hebben voor een spoedig einde van de strijd. Generaal Leopoldo Galtieri nam zijn pet af, ging op de knieën, kuste de ring van de paus en vroeg: ‘Heilige vader, zegen onze rechtvaardige oorlog.’ Ik heb het hier niet over Broadway.252

ideas about life heet de rubriek in The New York Times Literary Magazine. De voormalige directeur van het Museum of Comparative Zoology aan de Harvard University, professor Ernst Mayr, heeft The Growth of Biological Thought geschreven.253 Mayr is bekend geworden vanwege zijn denken over de evolutie van ideeën in de wetenschap. Bijvoorbeeld door de vraag te stellen ‘how a bird sings and why it sings’. Francis Bacon (1561-1626) beschouwde de studie van de natuur ‘as the glorification of God’. In 1982 schrijft Mayr: ‘Virtually all biologists are religious, in the deeper sense of the word, even though it may be a religion without revelation, as it was called by Julian Huxley. The unknown and may be the unknowable instills in us a sense of humility and awe.’

‘The structure of the “true” national order was a compelling intellectual mystery from the time when Aristotle first proposed the existence of natural groups until Darwin explained their basis.’ Evolutie door natuurlijke selectie. Niemand gelooft, ook in 1982 niet, dat het wonder van de rups en de vlinder niet van Gods tekentafel is gekomen. Zelfs als ik naar de veelkleurige veertjes van de huis-, tuin- en keukeneendjes kijk die op Amerbos komen eten, denk ik altijd weer: dat ontwerp is in de rails gezet, dat krijg je met natuurlijke selectie in geen twintig miljard jaar voor elkaar. Maar hoe dan?

De bioloog James Gould van Princeton die het boek van zijn Harvard-collega bespreekt, is het niet eens met diens standpunt dat geloofssystemen nog altijd een belangrijke hinderpaal voor de wetenschap vormen. Christendom bijvoorbeeld, staat volgens Mayr in de weg van ‘vrijheid van denken’. Gould is het daar niet mee eens. Ik denk dat alle dogma's uit een andere tijdsperiode, die niet langer van toepassing zijn op nieuwe realiteiten in de wereld en in de breinen van mensen, hinderpalen vormen bij het zich aanpassen aan de werkelijkheid zoals deze nu is of straks zal zijn. De werkelijkheid van 1982 heeft toch niets te maken met die van 2082? Om niet te spreken van 5082. Als er ooit een 5082 zal zijn.

Over terrorisme gesproken. Rechtsgeleerde Floyd Abrams van de Columbia University, die onder meer optreedt as advocaat voor The New York Times, schreef: ‘From the waning days of the Eisenhower Administration through the Presidency of jfk, the Central Intelligence Agency and leaders of the Mafia plotted the murder of Fidel Castro.’254 De cia ontwierp ‘botulinum toxin pills’, testte ze uit op apen en verschafte ze vervolgens aan de maffia om Castro om te brengen. Er werd geoefend met hoe men ze aan de Cubaanse leider zou toedienen. ‘It was stuff of a grade-b movie plot,’ aldus Abrams, die kennelijk herinneren wil aan Ronald Reagans voormalige filmcarrière. Het was ook om die reden dat Lyndon Johnson later aan de cia refereerde als a damn Murder Incorporated ‘which leaves an enduring stain on our national conscience,’ aldus de professor.

Ronald Reagan heeft op 10 juni 1982 de Intelligence Identities Protection Act getekend. Dit betekent, vooral voor journalisten, ‘that anyone who identifies a “covert agent” runs the risk of criminal prosecution,’ ook al heeft die persoon zelf nooit voor de cia of overheidsinstanties gewerkt.



illustratie

‘Each Mafia leader,’ aldus professor Abrams, ‘who worked with the cia in an effort to kill Mr. Castro would have been deemed a “covert agent” so long as he lived and acted abroad. So would each of the Cubans that the Mafia had intended to use in the assassination.’ Een smeriger wetje is nauwelijks denkbaar, want het biedt Amerikaanse overheidsterroristen tot in lengte van dagen bescherming.

Peter van der Velden is dus toch een oplichter. Hij maakte nog altijd geen geld over. Voetelink zei: ‘Laat mij die claim maar behandelen, je staat toch nog bij me in het krijt.’ Dan pikt Voetelink dit geld meteen in.

Er arriveert een brief van professor Arbatov gedateerd 31 mei 1982. Bijna een maand van Moskou naar hier.255

Alexander Mitscherlich is overleden. Zijn boek Auf dem Weg zur vaterlosen Gesellschaft uit 1963 is voor mij een van de belangrijke werken geweest, die mijn opvatting over het koningshuis heeft beïnvloed.

Alexander Haig is afgetreden om te worden opgevolgd door George Shultz, eveneens een voormalige medewerker van Richard Nixon. Het is overigens een curieus verschijnsel hoe Nixon weer terug is in de gratie bij het publiek. Hij woont nu in Saddle River, New Jersey en wandelde een winkel in om wat te bestellen. De winkelier zei: ‘Ik heb toen voor u gestemd en zou het morgen weer doen.’ Geheugens van mensen werken toch wel allerbelabberdst. Tien jaar later is men al ‘vergeten’ wat een gediplomeerde schoft de man was. In 1974 zei trouwens 74 procent van de Amerikanen dat Watergate onvoldoende was om Nixon uit het Witte Huis te gooien. In 1982 is 75 procent van de Amerikanen die mening toegedaan. In 1972 was 55 procent van de Amerikanen van mening dat Gerald Ford deze Nixon niet van een proces had mogen vrijwaren. In 1982 is nog 46 procent van de ondervraagden die mening toegedaan. Als je nog een paar jaar wacht, mag hij weer voor het Witte Huis gekozen worden.

James Reston wijst er op dat Shultz ook al uit de Californische Bechtel Group Incorporated is voortgekomen evenals Caspar Weinberger, de minister van Defensie. Rechter Clark, de adviseur voor nationale veiligheid, is ook uit Californië afkomstig waar Reagan eens gouverneur was. Reagan kondigde op het Witte Huis het aftreden van Haig aan, zwaar transpirerend en duidelijk in verlegenheid gebracht, aldus Reston, wenste hij geen vragen van journalisten te beantwoorden en spoedde zich weer weg.256

Er wordt nog altijd gestudeerd op een effectief middel om malaria te bestrijden. Een team van New York University ‘sits before microscopes dissecting the salivary glands of mosquitoes. One floor below, thousands upon thousands of eggs and larvae, in shallow water filled trays, are hatching to produce more and more mosquitoes,’ aldus Harold Schmeck in The New York Times.257 Ik moet dan denken aan mijn grootvader ir. H. van der Woude en zijn kininefabriek in Maarssen, waar hij kininepillen produceerde. Het woord kinine komt trouwens in Schmecks artikel niet voor. Er worden nog altijd miljoenen mensen per jaar door malaria getroffen.

Beatrix en Claus hebben het tweede deel van hun staatsbezoek aan de vs afgesloten. Hans van den Broek was mee als staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken. De visite heeft volgens hem ‘een duidelijke uitstraling gehad naar economische contacten’.

Prettig zoiets. Waar een majesteit al niet goed voor is. Hij liet er op volgen dat het geen koninklijk beleid zou worden koninklijke bezoeken met economische missies te combineren.258 Voor het eerst heeft Beatrix in Grand Rapids, Michigan ook afzonderlijk met de haar begeleidende pers gesproken en vragen beantwoord. Volgens An Salomonson is ze hiermee ‘een stap verder gegaan op weg naar een modern koningschap’. Ook prins Claus deed een duit in het zakje. ‘Het feit dat wij de grootste buitenlandse investeerder in de vs zijn en de Amerikanen omgekeerd in Nederland, maakt hier diepe indruk.’259 In New York is Pablo Casals' La Sardana door 36 cellisten uitgevoerd.260 Ik herinner me hoe dit stuk voor de oorlog een keer in Luik werd opgevoerd met Casals als dirigent. Tante Jetty was een der cellisten. Ik mocht als klein jongetje die avond mee naar deze uitvoering. Ik heb een vaag beeld van het podium met alle cellisten en de concertzaal waar wij met de Poslavsky's in een loge zaten.

De Paus heeft zich bereid verklaard onmiddellijk naar Libanon te reizen als dit de vrede zou bevorderen. Hij heeft opgeroepen een einde te maken aan het lijden van het Palestijnse volk. Dit is toch bijzonder.

Ben bij Jan Cremer en Babette binnengelopen. Hij vertelde tegen Bruna en Elsevier te hebben gezegd dat hij 250.000 gulden nodig had en Bloemsma en Dijkstra stonden dezelfde avond al bij hem op de stoep. Er kwam uiteindelijk 60.000 gulden uit voor een Jan Cremer i en ii in paperbacks. Elsevier had nee gezegd. Bruna haakte later af. En het werd uiteindelijk De Bezige Bij, die een driedelige uitgave voorbereidde.

Morey Bell had nooit een vinger uitgestoken voor Cremers groene kaart in New York. Hij had eens een paar pakjes naar het Park Hotel gebracht voor Volodja Molchanov en toen hij het hotel verliet, stonden er twee bvd-agenten. Of ik dacht dat dit van invloed was geweest op het feit dat hij nog altijd geen emigratiestatus in de vs had kunnen krijgen. Ik probeerde hem hierover te kalmeren.

Zijn jongste zoon zit nu bij de mariniers. Op 30 juli is er een ouderdag. Hij vroeg zich af of hij zou gaan. Ik heb hem met kracht geadviseerd dit zeker te doen. Babette was het daar mee eens. Ik stelde hem zelfs voor generaal Cor Knulst en diens vrouw mee te vragen. Of hij er in jeans naar toe kon gaan. ‘Zeker weten, maar wel met een colbert,’ zei ik. Hij kwam er

een paar maal op terug of hij zou gaan en leek er onzeker over. Ik begrijp zoiets niet. Hij zei beide zonen te hebben geadviseerd een legercarrière te zoeken ‘zodat ze safe en onder de pannen zijn’. De oudste gaat naar de infanterie. Stel je voor dat hij eens geld voor hen zou moeten uitgeven? Hij zegde beiden jongens een bonus van 5.000 gulden toe indien ze zouden worden goedgekeurd.

In Psychology Today noemt de psychoanalytische antropoloog Weston La Barre ‘father and son the most dangerous and critical animal relationship in the world’.261 Hij zal met ‘gevaarlijk’ bedoelen dat een verstoorde relatie van de zoon met de vader consequenties voor een heel leven met zich meebrengt, wat dikwijls niet worden onderkend of herkend. Wat is de invloed, zoals bijvoorbeeld op Peters leven, als gevolg van het feit dat zijn vader 60 jaar ouder was en er in feite geen relatie tussen vader en zoon bestond?

Jan Cremer vond uitgever Peter van der Velden ‘een rat’. Het is trouwens niet de enige voormalige vriend of kennis die hij aldus etiketteert.

Koelisjov van de sovjetambassade schrijft dat de nieuwe ambassadeur, Beletski bereid is een eerste interview exclusief aan mij te geven en wel na het aanbieden van zijn geloofsbrieven aan de Koningin op 7 juli 1982. Ik heb Astrid Waltmans gebeld om het aan nrc Handelsblad aan te bieden.262

Sue Mansfield heeft The Gestalts of War geschreven, ‘psychohistory that traces the origins and meanings of war as a social institution. The book explores the thesis that the history of warfare provides us with a Rorschach - a protective device - for understanding the history of the psyche. Each civilization,’ schrijft San Keen in Psychology Today,263 ‘develops a characteristic rationale and style of battle that reflects its view of the self, the social order, and the cosmos.’

Mansfield maakt onderscheid tussen ‘agressie’ en ‘oorlog voeren’. ‘There is no way that life could be sustained or reproduced without some degree of aggression. But war is a particular type of institutionalized aggression in which social pressure is used to force individuals to kill other people they may not even fear or hate.’ Verderop: ‘War is a particular form of aggression through which a group of individuals attempts to satisfy its needs by destructuring and imposing its will on another group.’

Het gezegde dat oorlogvoeren zou oud is als de mensheid, is onwaar. Hopi-indianen en pygmeeën voeren nooit strijd, aldus Mansfield. Werden er op Java oorlogen gevoerd? Of was dit juist onmogelijk vanwege de Nederlandse bezetting?

Deze geschiedenisprofessor stelde zich de vraag die professor Delgado en mij al tien jaar bezig houdt: volgens Mansfield zou Gestalt-psychologie ‘a useful tool’ kunnen zijn om nader te onderzoeken hoe samenlevingen oorlog voeren en op welke manier de kinderen in deze gemeenschappen worden opgevoed, lees gehersenspoeld. Ik moet dat boek te pakken krijgen. Het barst van informatie welke me interesseert.

30 juni 1982

Ik heb Frans Kellendonk Made in Soestdijk gestuurd. Ik heb het boekje herlezen en sta er nog steeds achter.

Ik nam de trein naar Brussel voor een ontmoeting en interview met Aurelio Peccei.

Ik ontmoette hem samen met Gunter Pauli en Aart van der Want in Hotel Europa. Peccei was doodmoe. We spraken slechts 45 minuten in zijn kamer, want het was niet gepast hem langer te vermoeien. Op 4 juli wordt hij 74 jaar.

Ik reisde met Aart terug. We bespraken hoe Claus misschien erevoorzitter van het Nederlandse Forum Humanum zou kunnen worden.

Sovjetdiplomaat Koelisjov belde. Of ik ambassadeur Beletski in Zaandam wilde ontmoeten waar hij een bezoek zou brengen aan het Tsaar Peterhuisje om dan samen mee terug te rijden naar Den Haag ter kennismaking. Daarna was mijn telefoon weer enige tijd buiten werking.

André Spoor kondigde aan, na overleg met Jan Sampiemon, dat ze geen zin hadden dat de sovjets zelf steeds de journalist uitkozen die hun ambassadeurs mocht interviewen. Dus Beletski voor nrc Handelsblad gaat niet door. Hij wilde wel mijn laatste gesprek met Aurelio Peccei publiceren. Gelukkig was Jan van Beek van de gpd deze keer geïnteresseerd om een gesprek met Beletski te publiceren.

De sovjets gaan hun eigen pompstations voor de energielijn naar Siberië bouwen, precies zoals Jermen Gvishiani voorspelde dat ze zouden gaan doen na alle sabotage van Reagan en consorten, ook in West-Europa.264

Ernst van Eeghen is terug uit Washington en slaagde in het samenstellen van een Amerikaanse delegatie voor een Berkenro-

de Conferentie met de sovjets. De senatoren Hatfield en Nunn zullen komen, evenals David Jones, voormalig chef-staf van het leger. Ernst kan erg overdrijven en soms geloof ik hem niet op zijn woord.

Ik adviseerde hem onmiddellijk contact op te nemen met de nieuwe ambassadeur Beletski voor de samenstelling van de sovjetdelegatie en er desnoods vanavond nog voor naar Den Haag te gaan. Hij probeerde eerst Lukin en daarna Timofiev op de ambassade aan de lijn te krijgen. ‘Nicht da,’ werd er nors geroepen. Dit gedrag ken ik maar al te goed.

Zijn Amerikaanse vrienden hadden hem geadviseerd zoete broodjes met ambassadeur William Dyess in Den Haag te bakken. Hij belde diens secretaresse. Uren later belde zij terug om Van Eeghen te vragen: ‘Does the ambassador know who you are?’ Die kloot speelt dus ook spelletjes. Ernst wilde Romanov bellen in Moskou en zei: ‘Hoe kan ik hem informeren zonder namen van betrokkenen over de open lijn te noemen?’

Intussen griste Ernst van Eeghen als gewoonlijk het voor mij bestemde broodje lever van mijn bord om dit zelf te verorberen. Ik vertelde dat Siline in Moskou van mening was, dat de bemiddeling van de grond af zorgvuldig diende te worden opgezet. Ook dat Kappeyne van de Coppello in Moskou had gezegd het gevoel te hebben dat Ernst zijn taken bij de Organisatie voor Europese Veiligheid en Samenwerking wilde overnemen. Ik heb Ernst met de meeste klem geadviseerd zich ver van die club te houden en zijn eigen initiatieven te blijven volgen, want indien hij met de club van Siline-Kappeyne van de Coppello vereenzelvigd zou gaan worden, zou hij net zo goed meteen kunnen sluiten.

Ernie Gross, de advocaat van Van Eeghen, had verteld dat er volop dirt was verzameld om ervoor te zorgen dat Edward Kennedy geen schijn van kans heeft om tegen Reagan ten strijde te trekken. De Republikeinen hopen zelfs dat het Edward Kennedy zal worden, want dan zijn ze zeker van de overwinning.

2 juli 1982

Ernst van Eeghen is inderdaad gisteravond naar ambassadeur Beletski gegaan. ‘Ja, dat was een goed advies,’ zei hij vanmorgen. ‘Ik vind het een prima man en hij geeft zijn volle medewerking.’ Maar hij heeft de ambassadeur nog geen namen gegeven.

Het interview met Aurelio Peccei is uitgeschreven en onderweg naar nrc Handelsblad.

Trouw meldt dat premier Margaret Thatcher fel gekant is tegen Amerikaanse pogingen om de bouw van de gaspijpleiding vanuit Siberië naar West-Europa te saboteren.265 Dat valt me mee van de IJzeren Dame.

Vanavond was er een vergadering op Amerbos met Aart van der Want, Frénk van der Linden, Peter Schuurkamp en Peter Kosten van Nijenrode om de Nederlandse tak van het Forum Humanum te bespreken. Frénk deed een poging om Aart uit te schakelen en een volgende vergadering zonder hem te hebben. Er verscheen angst op Aarts gezicht, maar ik was er ook nog. Peter Atit deed eigenlijk constant vervelend en lag steeds dwars, de hemel mag weten waarom. Ik heb ook contact op genomen met Henne Pauli om hem erbij te betrekken.

De patriarch van de Sovjet-Unie, Pimen, vertrok aan het hoofd van een delegatie van Russische bisschoppen en kerkelijke autoriteiten naar de vs om op het vliegveld van Frankfurt te ontdekken dat zij in de vs niet welkom zouden zijn. Zij wilden nota bene een speciale zitting op de vn over ontwapening bijwonen en toespreken. Zoiets wordt door Washington gewoon verhinderd. Het bewijst voor de zoveelste keer dat de vn weg zou moeten uit Amerika. Ik heb altijd gezegd, de volkerenorganisatie hoort in Istanboel, de brug tussen Oost en West.

Ron Naftaniël is vrij uitgebreid ingegaan op mijn kritiek op Israël en verontwaardiging over wat Israël zich permitteert. Ik stel zijn reactie op prijs en ben het maar gedeeltelijk met hem eens.266

Ik had een afspraak in Hilversum bij de vara, de club die me liever ziet gaan dan komen, maar die intussen niet de contacten heeft die ik heb. Joop van Zijl en Ati Dijkmeester ontvingen mij met twee andere medewerkers, van wie er een dus uiteindelijk Carlos Rafael Rodríguez zou moeten gaan filmen, nadat ik de deuren voor ze zou hebben geopend. Ik realiseerde me beland te zijn in een collectie mediocrities or worse. Hans Polak dacht dat we meteen op Cuba een epidemie van pest zouden kunnen filmen, door de cia opzettelijk verspreid. Joop van Zijl meende dat we de Amerikaanse basis op Guantanamo konden meepikken.

3 juli 1982

Van Niftrik van de nvj bericht dat ik geen visum voor Indonesië kan krijgen en dat hij de reden niet kent, terwijl ook de

woordvoerder van de ambassade in Den Haag, Hidajat Sumo, heeft gezegd niet te weten waarom het is. We dienden het in Djakarta na te vragen op de Nederlandse ambassade.

Het feit dat ik een paar weken op reis ga en Eduard zal moeten missen, maakt me bij voorbaat nerveus.

Jerome Wiesner van mit is een favoriet van mij. Hij pleit voor ‘an open-ended unilateral moratorium on the production, testing and deployment of nuclear weapons and delivery systems, to be announced by Ronald Reagan’. Reagan zal niet luisteren bij gebrek aan brains.267

Sun Myung Moon heeft in Madison Square Garden 4.000 volgelingen in een massaceremonie in de echt verbonden. Hij sprinkelde nog water over hun hoofden ook. Het echtpaar Moon - de meeste bruidsparen waren nog door dominee Moon zelf aan elkaar geplakt - wordt door de Verenigingskerk aan de man gebracht als ‘the true parents of mankind’. Met de handen in de lucht riep hij ‘Mansei!’, wat in het Koreaans ‘eeuwige overwinning’ betekent. Bovendien werd Mendelssohns huwelijksmars gespeeld.268 Voor zoiets krankzinnigs moet je in Amerika zijn. De foto van de massaplechtigheid is beangstigend.

us News & World Report meldde dat Moon vertelde nog recentelijk met Jezus, Mozes en Boeddha van gedachten te hebben gewisseld. Hij voorziet in de toekomst ‘een echte Messias’ te zullen worden. De sekte heeft 40.000 volgelingen in de vs en drie miljoen in de wereld. Zij financieren zichzelf middels tal van bedrijven en ondernemingen en schijnen schatrijk te zijn.269

4 juli 1982

Eduard was hier voor de lunch. We hebben een heerlijke middag gehad. Droeg hem nadat hij op mijn rug gesprongen was naar de volgende etage. Ik geloof dat ik me vertild heb.

Mobutu heeft dertien leden van het voormalige Zaïrese parlement voor vijftien jaar naar de gevangenis laten sturen. Dat gebeurt vrijwel geruisloos, tien regels in een krant.

President Sékou Touré van Guinee, eens een fervent aanhanger van Bung Karno's non-alignment politiek in de wereld voor Afro-Azië, heeft een volledige ommezwaai gemaakt. In de jaren zestig en zeventig voerde hij marxistische experimenten uit, nu vraagt hij plotseling om Amerikaanse investeringen in de

bauxiet-, aluminium-, uranium-, diamant- en zilvermijnen.270 Luister naar Auf Flügeln des Gesanges van Mendelssohn met tekst van Heine. Toen Eduard en ik vanmiddag de liefde bedreven, dacht ik, en ik had het willen vragen maar deed het niet: schat, how does one express love, true love to another person, by other means than kisses, sex or embraces, kortom, anders dan via een ragpartij. Ik heb wel tegen hem gezegd: ‘Waarom is het dat ik op mijn 57ste jaar deze gevoelens beleef, min of meer tegen het einde van de rit?’

5 juli 1982

Ik was al vroeg in Zaandam om ambassadeur Beletski te ontmoeten. Ik urineerde tegen de muur van het Tszaar Peterhuisje eigenlijk niet wetende dat ik er al was.

Om 10:00 uur arriveerde de ambassadeur in de grijze Mercedes die voor mijn gevoel nog steeds van Alexandr Romanov is. Na de gebruikelijke rondleiding reed ik met de heer Koelisjov terug naar de sovjetambassade, waar het interview met de nieuwe ambassadeur al bijna gereed was. Ik had vragen ingediend, maar op die manier wilde ik het niet. Bovendien was hij teleurgesteld dat nrc Handelsblad ons gesprek niet wilde publiceren. Eigenlijk werd het een dag van een lange aaneenschakeling van ongelukkige voorvallen.

Ik heb Koelisjov op een zo prettig mogelijke manier proberen duidelijk te maken dergelijke stunts nooit of te nimmer meer uit te halen met welke journalist dan ook. De toon van het interview was eigenlijk al gezet en hoewel ze voorstelden om nog aanvullende vragen te stellen, maakte ik de ambassadeur duidelijk dat het geen zin had nu nog te proberen to jazz up hun meesterwerk. Het meest was ik misschien nog wel in onmin met mezelf dat ik weer in die onzin getrapt was. Dat ik er vanuit ben gegaan dat ze me een echt interview zouden geven! Dat heeft Romanov wel gedaan en tot op zekere hoogte zelfs Tolstikov. Ik heb daarom gezegd dat het in hun belang was dit stuk nu te laten rusten en over een half jaar of een jaar een werkelijk levendig gesprek op te nemen.

Ik sprak met de ambassadeur over hoe ik Van Eeghen en Arbatov had samengebracht en hoe hier een reeks van gebeurtenissen op was gevolgd. Ik noemde eveneens geen namen, maar maakte duidelijk dat ik Van Eeghen had geadviseerd hem die avond meteen te gaan bezoeken. Beletski wist kennelijk niet hoe zijn houding te bepalen. Ik waarschuwde dat Beatrix zeer

waarschijnlijk bij het aanbieden van zijn geloofsbrieven naar het welzijn van Romanov en zijn vrouw zou vragen. Ook adviseerde ik om een informeel bezoek van Juliana en Bernhard aan de ussr voor te bereiden, zoals zij ook onlangs incognito door Indonesië hadden gereisd. Ik bood hem een St. Moritz sigaret aan uit het pakje met Bernhards wapen.

Beletski wees erop dat Den Haag veel werk had gemaakt van 200 jaar betrekkingen met de vs. De sovjetambassade had aan het ministerie voorgesteld op 10 juli a.s. ter gelegenheid van 40 jaar betrekkingen tussen de ussr en Nederland de ministers van Buitenlandse Zaken telegrammen te laten uitwisselen. Buitenlandse Zaken had op dit voorstel zelfs geen antwoord gegeven.

Het duurde maar liefst drieëneenhalf uur op de ambassade van Cuba voor ik mijn visum had.

Later belde Jan Schmeitz van de vara om te vertellen dat hij Marlise Simons van nrc Handelsblad had ontmoet. Zij had hem terecht gewaarschuwd dat wanneer hij naar Carlos Rafael Rodríguez zou gaan via door mij geopende deuren, zonder dat de vice-president hem verder kende, Rodríguez niets van enig belang zou zeggen. Ik heb dit laatst precies hetzelfde in de vergadering tegen Joop van Zijl en consorten gezegd. Hij dacht er nu over niet naar Cuba te gaan. ‘Zeg dat maar aan Van Zijl, niet aan mij,’ heb ik geantwoord.

Het interview met Beletski heb ik grondig herschreven. Ik zend het naar Timofiev met het nodige commentaar.

6 juli 1982

Pieter Baaij belde na lange tijd om te informeren hoe de zaken in Moskou liepen. ‘Je weet,’ zei hij, ‘ik ben nog steeds bereid je rijk te maken.’ Hij had nog meer van die praatjes, waar ik langzamerhand niet meer naar luister. Toen ik vertelde naar Cuba te reizen, zei hij dat een van zijn bedrijven pompen voor landbouwmachines aan Havana leverde, tot een medewerker de verkeerde onderdelen zond. Dat was het einde van Cubaanse zaken. Daarom bel ik die man nooit meer. Hij komt vanzelf aankleppen.

Peter arriveerde uit Londen. Hij werkt nu in een show waar hij op het podium verschijnt, zijn lijf met goud bespoten, omringd door zes even mooie lijfwachten. Ik durfde niet te vragen of het een naaktshow was maar hij verdiende er veel geld mee. Ik kan niet doen alsof ik dit een prestatie vind, of toejuich, hoe graag ik het ook zou willen. Zelf was hij er erg enthousiast over.

James Earl Ray, de man die werd gearresteerd voor de moord op Martin Luther King, vindt dat hij gehoord moet worden om de veroordeling van 99 jaar teruggedraaid te krijgen. Hij wil vrijgelaten worden en in rook opgaan. Momenteel verblijft hij in een cel zonder ramen in een maximaal beveiligde cel van de Tennessee State Penitentiary. Wanneer die man vrijkomt, wordt hij binnen de kortste keren voor zijn raap geschoten.271

7 juli 1982

Jan Schmeitz van de vara heeft definitief besloten af te zien van een televisiereportage op Cuba. Ik heb Joop van Zijl zo vriendelijk mogelijk geschreven wat ik nu tegen de ambassade van Cuba in Den Haag moet zeggen na veel moeite gedaan te hebben ook voor hem een visum te krijgen.

Gerrit Jeelof heeft me gevraagd om na terugkeer uit Havana in Eindhoven te komen lunchen. Ik heb hem geadviseerd om ook ambassadeur Beletski een keer uit te nodigen voor een gesprek.

Eduard kwam de hele dag naar Amerbos. We lunchten gezellig, samen met mevrouw Hornkamp. Peter was er ook bij.

Ik belde mejuffrouw Büringh Boekhoudt in Baarn om te informeren naar haar welzijn. ‘Het is niet veel zaaks meer,’ zei ze, wat me door merg en been ging. Ik vertelde haar waar ik mee bezig was. ‘Ik wens je alle goeds, dag hoor.’

Amsterdam - New York

Herman van Veen kwam in het vliegtuig naar me toe: ‘Ik wil u eens complimenteren met uw werk. U blijft overeind staan.’ Hij had Made in Soestdijk gelezen. Hij ging in Carnegie Hall optreden.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums