Logo DBNL
Memoires 1981 (2012)

Memoires 1981

(2012)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Caracas

16 juni 1981

Hilton Hotel

Via Guadeloupe vloog ik van Parijs naar hier, met een ticket betaald door de Club van Rome.

Er staan vier dagen van vergaderingen op de agenda.

Eduard Pestel, minister voor Wetenschap en Kunst in Nedersaksen was een van de metgezellen in het toestel van Air France, evenals mijn oude vriend, de Indiase journalist Romesh Thapar. Pestel had onlangs tijdens een lunch naast Helmut Schmidt gezeten. De kanselier had hem toevertrouwd vijf procent van zijn tijd te werken, vijf procent van zijn tijd brieven te tekenen ‘en de overige 90 procent besteed ik aan knokken tegen de idioten binnen de spd’. Ik beschouw de Westerse democratie al heel lang als een achterhaald systeem. Pestel was van mening dat Aurelio Peccei, voorzitter van de Club van Rome, een Nobelprijs zou moeten krijgen. Afgezien van het feit dat ik denk dat Aurelio er geen zier om geeft, vind ik dat overdreven. De minister wilde een brievencampagne ontketenen bij Kreisky, Trudeau, Den Uyl, Jermen Gvishiani en andere adepten van de Club van Rome om dit doel te bereiken.152

Thapar herhaalde dat hij met Indira Gandhi had gebroken nadat zij zich ‘emergency powers’ had toegeëigend. Eens was hij een invloedrijke minister binnen de partij geweest. ‘May be I suffer from a delusion of grandeur,’ zei ik tegen hem, ‘but I would like to bring you back to her inner circle.’

‘Many of my friends have said this and tried it, but she gets madder at me all the time,’ aldus Thapar.

Al Haig schijnt in China te zijn en heeft van de daken geschreeuwd dat Peking en Washington het eens zijn geworden over een gezamenlijk standpunt ten aanzien van agressie van de Sovjet Unie. Haig is een overblijfsel van Nixon en Watergate en maakt zich voortdurend belachelijk als generaal in de buitenlandse politiek. Ook dat kan in deze Amerikaanse ‘democratie’. Ik stuurde prins Bernhard de column van Art Buchwald over the art of bribery.

De oorlogsophitserij in de prominente Amerikaanse media gaat onverminderd voort. Op 8 juni had Newsweek immers al een vervaarlijke omslag met oorlogsvliegtuigen en tanks, warempel, het nummer van 22 juni 1981 laat een duikvlucht van een Israëlische f-16 zien in verband met de vernietiging van de Iraakse atoominstallaties. Newsweek presenteert de Israëlische agressie tegen Saddam Hoessein als een absolute heldendaad. ‘Like a bolt out of the Old Testament, they hurtled at Baghdad out of the setting sun. Nearing their target, six f-15 interceptors camouflaged with the desert mottle of the Israeli Air Force peeled off to keep guard overhead. Eight f-16 fighter-bombers roared down on the concrete dome of the Osirak nuclear reactor.’

Senator Mark Hatfield, gematigd Republikein uit Oregon, noemde de Israëlische aanval op Irak ‘one of the most provocative, ill-timed and internationally illegal actions taken in Israel's history’. Premier Menachem Begin noemde Saddam ‘meshugeneh, intend on Israels's nuclear destruction.’ Hatfield typeerde de actie als ‘an enormous and dangerous arrogance’. The New York Times - de voornaamste krant in de vs, ferm in Joodse handen - herinnerde aan Begins woorden: ‘I am not afraid of any reaction of the World,’ en voegde hieraan toe: ‘Begin embraces the code of his weakest enemies, the code of terror.’153 Exact zoals ik tien dagen geleden in een brief aan de Volkskrant schreef, herinnert Newsweek aan het precedent wat door Israël is geschapen, namelijk de verleiding voor de ussr om in verband met de veiligheid van haar grondgebied de Chinese nucleaire installaties bij Lop Nor in elkaar te smijten. Wat Israël zich ongestraft kan permitteren, kunnen wij ook. Met andere woorden, de escalatie in de nucleaire wapenwedloop heeft dankzij Israël een krachtige, nieuwe impuls gekregen.154

Ik ben vanmorgen samen met Romesh Thapar naar het ministerie van Onderwijs gegaan om te vernemen hoe minister Luis Alberto Machado's programma voor het opvoeren van intelligentie onder de Venezolaanse bevolking was gevorderd. Een groep dames begon aan de hand van grafieken en ander materiaal het door de minister voor de Ontwikkeling van Intelligentie uitgewerkte plan toe te lichten. Een jonge kerel, Guillermo Bostardo, die in Florida had gestudeerd, maakte opnamen voor televisie, om het programma onder de kijkers verder ingang te

doen vinden. Die jongen moeten we later in onze film aan het woord laten.

Romesh zei later dat family planning al jaren op de agenda stond van Indiase regeringen en door het hele subcontinent werd bepleit. Het scheen hem toe dat minister Machado & Co. zich concentreerden op de armen en het stimuleren van nieuwe culturele patronen. ‘In India, Willem, I assure you, the poorest and illiterate chap can still recite to you by heart from the Hindu scriptures. Culture is very much alive in India.’ Hij was van mening, zoals Jan Foudraine dat bepleitte, dat ik voor mijn boek over intelligentie ook Krishnamurti zou moeten spreken. Ik zei uit de buurt te willen blijven van mystici, althans voor dit project.

‘We treat our dropouts not like you people do in the West,’ vervolgde Thapar. ‘When people in India withdraw from the world, they put on saffron robes and travel or walk on foot around our country and will be fed by everyone, and housed if they need to be. But it is true that lately a lot of Indian dropouts visited rich women alone in their houses, went to bed with them and took off with their jewels. So, lately indeed, we are saying, beware of the man in the saffron robes. He might be a common crook. In the old days we practiced social psychiatry on these people. Some of our sages withdrew from the world even at the age of twenty-five and remained silent till they were eighty and passed away.’

Dat is wat Richard Thieuliette bedoelde met zijn uitleg waarom hij nooit schreef. Hij had maar weinig te zeggen, het gevolg van zijn jarenlange reizen naar India.

‘Als omslag voor je boek Over intelligentie moet je een opname van de hersens van minister Machado nemen,’ adviseerde Romesh Thapar. Dit bracht me op de gedachte Jan Buis een briefje te schrijven, dat we een kleurenopname van neuronen in de hersenen op de kaft van het boek moesten plaatsen.155

Het thema van de vergadering is: Alternatives for Humankind: The Mission of Latin America.

Minister Machado legde keurig gedrukte pamfletten klaar, waaronder The Development of Intelligence: Politics or Science? en The Democratization of Science. Hij noemde in een voor de conferentie geschreven toelichting op deze laatste stelling het democratiseren van de wetenschap ‘the only alternative for mankind’. Hij begon met de uitspraak: ‘Early in history, culture was the work of minorities for minorities. Only a few created

culture and only a few enjoyed its benefits.’ Als ik Romesh Thapar goed beluister, klopt deze stelling niet. Althans niet voor India en zeker ook niet voor Indonesië. De wajang en gamelan staan tot de diepste diepten in de neuronen van de Indonesische psyche gecodeerd, eeuwenlang, van generatie op generatie tot op de dag van vandaag. Iets anders is of de chemische en vooral psychische vervuiling die als een woeste orkaan over de planeet trekt, niet alleen de ozonlaag aantast maar ook, wat gevaarlijker is, het fundament, de culturele waarden van de mensenkudde, naar de hel verwijst. Als dat gebeurt zitten we op een harakirikoers met z'n allen en komt Machado's poging de intelligentie der mensen op te vijzelen te laat.156

Op 17:50 uur arriveerde ik op Miraflores Palace. Het regende en ik kreeg keurig een paraplu aangereikt bij het uitstappen.

Omdat noch Machado noch zijn assistent Dominguez al die maanden op mijn toezendingen van interviews voor het boek Over intelligentie hadden gereageerd, zei ik professor Machado dat ik nogal teleurgesteld was. ‘I wanted one line from you, with a one Bolivar stamp, that you liked the interviews or what suggestions you was prepared to make.’ Wat ik nu heb ontdekt, is dat geen van beide heren het materiaal gelezen had. Dominguez zei zelfs: ‘We know your work, we do not have to read these interviews.’ Ik overhandigde eveneens de lijst met geïnterviewden en minister Machado vroeg me aan te geven wie van hen voor en wie tegen het Venezolaanse intelligentieprogramma hadden gesproken.

Toen ik vertelde dat Arthur Jensen uit Californië hun programma met sympathie volgde, riep Dominguez uit: ‘What, is Jensen in favor?’

‘You had his interview already nine months on your desk, why didn't you read it,’ zei ik nogal geïrriteerd. Minister Machado stond op en stak een scheerapparaat in een stopcontact en begon zich te scheren. Intussen zei hij: ‘I think we have not been polite to you. It is our fault. I am ashamed about it and I feel like a fool that we did not read the interviews. Dominguez will read them now first. Then I will read them. Sorry.’

Het beroerde is dat, ondanks de fraaie woorden, ik allerminst overtuigd ben dat ze mijn werk alsnog zullen lezen. Onbegrijpelijk want uiteindelijk regardeert wat ik deed in de meest directe zin hun eigen werk. Ze schenen bezorgd over een Spaanse uitgave. Maar ik begon eigenlijk nog medelijden met beiden heren te krijgen.

We bespraken vervolgens een mogelijke televisiefilm over het Venezolaanse intelligentieprogramma.

Na afloop van deze ontmoeting hield ik een akelig en onfris gevoel over.

Ik belde met Casper van de Wall Bake in Willemstad. Carine gaat naar Nederland, dus eindelijk kunnen we eens een paar dagen alleen zijn als ik op de terugweg daar afstap.

17 juni 1981

Ik droomde iets volkomen belachelijks. Na een soort verzoening met Machado en Dominguez tot stand te hebben gebracht, beleefde ik in mijn slaap een soortgelijke verzoening met Suharto, die ik zelfs omarmde. Mam zei me zelfs - in deze droom - die omhelzing van Suharto absurd te vinden.

Ik heb Aurelio Peccei het eerste gegroet en hem gezegd het als een eer te beschouwen dat ik was uitgenodigd.

Aurelio opende de conferentie in perfect Spaans. Hij was jarenlang Fiat-directeur in Argentinië.

Bij het horen van de toespraken valt het me opnieuw op hoe weinig helder en direct de meeste mensen zich uitdrukken. Je kunt meer dan de helft van deze redevoeringen als overbodig met een rood potlood schrappen. Ik heb het altijd als een ernstige tekortkoming gezien, dat iedereen van overal naar deze symposia komt en eigen gedachten opratelt. Wat de werkelijke betekenis van deze bijeenkomsten zou kunnen zijn, is dat deelnemers aan deze conferenties juist met elkaar in debat gaan. Nog beter zou zijn dat iedereen zijn zegje van tevoren op een telex zet en dan in discussie gaat, maar de meeste mensen lezen niet wat ze zouden moeten lezen à la Machado en Dominguez. Ik lunchte met Glenda Greenwald, die vanuit Birmingham, Michigan de Human Intelligence International Newsletter uitgeeft. Nummer 8, mei/juni 1981 ziet er heel behoorlijk uit.

Vanmiddag nam Aurelio me tijdens een koffiepauze apart. Hij had genoten van de rede van professor Hélio Jaguaribe van Cândido Mendes University in Brazilië. Een parlementslid van Costa Rica viel professor Jaguaribe meteen fel aan. Ik diende ook een vraag in die luidde: ‘Waarom worden Cuba, de plo en de communisten in Oost-Europa altijd bekritiseerd en schijnt men er voor terug te deinzen de wandaden van Amerika en Israël aan de kaak te stellen?’ Er was echter geen tijd meer om een antwoord te krijgen.

Aurelio zei dat hij langzamerhand de positie van minister Luis Alberto Machado en diens intelligentieprogramma voor 60 procent had aanvaard. Ik vroeg of hij besefte dat er voor hem

aan een Nobelprijs werd gedokterd. Hij wuifde de gedachte onmiddellijk weg, zoals ik verwachtte. Maar Anna Pignocchi, zijn trouwe secretaresse, vroeg me van wie die actie uitging.

Ik ben rustig alleen gaan dineren om Peter een brief te kunnen schrijven.

18 juni 1981

De ventjes die de televisiecamera's bedienen, dragen lichtgroene para-jumpsuits en zien er lekker uit.

Ik ontbeet met Hugo Thiemann uit Genève. Hij noemde de Amerikaanse economie die van een ontwikkelingsland, omdat zes procent van het bnp gebaseerd is op de export. Voor West-Duitsland is dit 35 procent. Daar staat tegenover, denk ik, dat de Amerikaanse economie bestand is tegen oorlogen en andere ongunstige ontwikkelingen in de wereld. De vs kan zichzelf bedruipen als het moet.

De voormalige president van Venezuela, Rafael Caldera zat vanmorgen de vijfde sessie voor. Hij kletste ononderbroken een heel uur en liet het hele programma in de soep lopen. Het gevolg was dat we pas tegen 14:00 uur voor de lunch op Miraflores Palace arriveerden. We werden door president Luis Herrera Campins in eigen persoon ontvangen. Ik herinnerde hem er aan dat we een interview zouden hebben.



illustratie

Wanneer ik in Piaget lees, ben ik andermaal overtuigd dat mijn dagboek een perfecte illustratie biedt van de groei van het brein

van een asshole, misschien soms een charming asshole, but nevertheless an asshole.157

‘Piaget's goal is to construct the logic of the human mind, the logic of life, and to discover the genesis of the logic of life. It's a goal he has pursued for a long time. A goal that guides practically everything he does. The average man does not have a goal of this type.’158

Mijn doel is al heel lang een reportage van mijn leven samen te stellen. Het is de activiteit die centraal staat bij alles wat ik doe.

19 juni 1981

Vanmorgen heb ik eerst een praatje van vier minuten voor de radio aan Veronica in Hilversum doorgebeld. Henri Remmers kwam zelf aan de lijn om navraag te doen wat de Club van Rome was en wat dies meer zij. Hij vertelde dat mijn bericht vanuit Madrid over mijn gesprekken met José M.R. Delgado ‘was blijven liggen’. Ik werk voor niets bij die club. Ik kan beter naar de vara overstappen.

Zoals vroeger professor Jermen Gvishiani al vraagtekens zette bij Robert Maxwell van Pergamon Press, zo heeft Alexander King me nu eveneens gezegd dat hij liever niet wilde dat Aurelio Peccei doorgaat met boeken van de Club van Rome bij die crook te laten uitbrengen.

Vanmorgen sprak minister Machado lang en geïnspireerd. De man heeft inderdaad een vleugje genialiteit. Hoe heb ik die man toch gevonden? Bij de Club van Rome-vergadering in Salzburg. Nu spreekt hij te lang en kan hij beter ophouden want de befaamde wet van de afnemende meeropbrengst begint zich te doen gelden. Hij breekt nodeloos af wat hij opbouwde. Niet intelligent.

Pepe Dominguez kwam naar me toe: ‘I got you a Spanish publisher for your interview book through Ricardo Diez-Hochleitner.’ Dat is het hoofd van de Club van Rome in Madrid.

20 juni 1981

In mijn droom was ik te eten gevraagd bij Beatrix en Claus. Mejuffrouw Büringh Boekhoudt zei dat zij zich beter voelde met het vooruitzicht van een vakantie in Salzburg. (Ik heb haar dit deel van mijn droom geschreven). Daarna voerde ik met prins Claus een gesprek over de monarchie en hij was het met me eens dat het een sprookje was uit een andere tijd. Een lid van het personeel zei: ‘Ja, erg vreemd, Claus staat altijd vroeg

op en dan gaat hij met die berggeit wandelen.’ (Gisteravond zag ik op televisie een advertentie waarvoor een geit op een berg werd gebruikt.) Iemand anders waarschuwde om niet uit de school te klappen omdat ik journalist was. Mejuffrouw Boekhoudt zei ook iets wat Claus en Beatrix bekritiseerde. Ik herinner me dit niet goed meer. Vervolgens verscheen een roedel herten en een grote hond raakte in gevecht met een ree. Iemand begon hard te schreeuwen om er een einde aan te maken. Ik herinner me wel dat ik me afvroeg of ik Beatrix zou vragen of zij het huwelijk van Charles en Diana zou gaan bijwonen.

Om 07:30 uur arriveerde minister Machado in het Hilton. We zochten een rustig plaatsje om te praten. Ik vroeg naar de stand van zijn programma.

‘We began programs directed at the entire population of the country. We initiated a democratic process. It is not directed at minorities per se. Nor are we interested in improving the mental capabilities of a few. Our program encompasses the entire life-span of people, from the moment of birth even to the last moments of life. In accordance with these objectives we have three central programs:

1)From the moment of birth through six years old. Here we intend to give all Venezuelan mothers and fathers and other individuals that surround the child all the knowledge that psychology has to offer today. This will permit the improvement of every child's capacity. This program is geared to adequate stimulation.
2)We are instructing and teaching doctors, nurses and volunteers in the hospitals and maternity wards where babies are born.
3)We are preparing videotapes so that in all maternities we will have completed our instruction within one year. We have already installed visual monitors in all rooms where babies are being born.’

‘That really is an ambitious goal.’

‘Every mother in Venezuela will receive instruction how to receive her child. There are similar programs elsewhere in the world, but they are usually aimed at small sections of the population to the benefit of the few. I am asking: is our program good or is it bad. If it is bad, why even present it to a few. If it is good, why not give it to all mothers.’

Minister Machado vertelde dat op alle scholen in het land een nieuw vak zou worden geïntroduceerd waarbij de drie voornaamste vermogens van denken zullen worden behandeld:

‘Creative thinking, critical thinking and dialectical thinking.’

‘Wordt daarbij ook aan het geheugen gedacht,’ vroeg ik hem.

‘Memory is an essential ability linked to intelligence. You cannot enhance one faculty of the human mind, without at the same time enhancing all other faculties of the mind. Mind faculties are interlinked and communicate with each other.’

‘U opereert dus ook buiten Caracas?’

‘We are going into the local communities, the barrios of Venezuela. We are setting up an army of volunteers. We are going to bring this new knowledge in every house in which children live. We will likewise instruct and motivate all schools.’

‘I noticed you are also working through television adds.’

‘Yes, we engage the mass media in our programs. We have even short adds on television of thirty seconds. But we achieved in a relatively short time a deep transformation of our educational system. So far, in most countries, and also in Venezuela, education was looked upon as the necessity to pass on facts and data. We feel education should not be based on what is what, but on how and why. We should teach new generations how to learn, how to think. And we speak about Kindergarten to College. We are going to have one hour of these lessons every day of the week, Monday till Saturday, in which the knowledge that sciences possesses today, will be passed on in order to fully develop all human potentials. We have started this process already. Students will be taught how to think creatively, critically and dialectically.’

‘We are talking about how many pupils?’

‘We have already trained 42.000 teachers. They will instruct 1.2 million pupils. Within three years we intend to have 100.000 teachers trained for these courses, so that our purpose will be achieved to reach all Venezuelan youngsters.’

‘And the rest of the population?’

‘We will not stop there. We will spread these programs to other sectors of our people. We have for instance begun to instruct members of the Armed Forces in public administration. After I talk to you, I will go to our Military Academy and speak to the cadets at 9:00 am. We trained already fifty teachers to do the job there. We follow Edward de Bono's method. We actually followed the same method with the 42.000 teachers I told you about. We did add to De Bono our own structural package. Besides De Bono, we have worked closely with Israeli scientist psychologist Reuven Feuerstein and, as you will know, with the Harvard team under the direction of professor Richard Herrnstein. We also began a very exciting program with Gen-

eral Motors in Venezuela. Intelligence will be directly taught to the workers there. This is a pilot program of sorts. If we are successful with General Motors, we will go to other industries. We are even spreading our programs of “teaching intelligence” to professional associations like lawyers and engineers.’

‘Actually, you are revolutionizing Venezuela.’

‘Indeed. By teaching the poor in the neighborhoods, the factories and in our communities at large to think critically, we consider it the biggest informational revolution that could be conceived. We intend to convert this into a nationwide program and that is why I speak of “the democratization of science”. They now have created a group in China for the study of human intelligence. Three members of this group have been here. The stayed five weeks with us. We shared all the information we had. They saw everything and attended all our meetings. It is expected that some of these programs will be implemented in China. Bulgaria did the same. The vice-minister of Education came with some assistants. When they left, they stated what they had seen was not only interesting for Venezuela but for all the world.’

Er wordt ook samengewerkt met Israël, Argentinië, Uruguay en Spanje. Ik vroeg minister Machado opnieuw wanneer hij nu eindelijk naar Moskou zou gaan, waar ik de deur voor hem opende naar de president van the ussr Academy of Sciences, Anatoly Alexandrov. Misschien dat hij nu toch eindelijk naar de ussr gaat, waar ze deze programma's meer nodig hebben dan waar ook ter wereld.

Ik wist dat ik Peter moest bellen. Zijn knie is weer ‘super’, maar zijn moeder is in het ziekenhuis opgenomen voor een blindedarmoperatie. Hij heeft me nu plechtig beloofd haar te zullen schrijven. Ik schreef hem een brief. ‘Ik heb het gevoel, dat je misschien over tien of twintig jaar eindelijk weer naar Amerbos zal terug komen, maar dan ben ik een oud wrak en kan niet meer met je mee naar het strand.’ Ik beloofde: ‘Ik zal proberen zo min mogelijk wrakkerig te worden.’

Liep bij het zwembad tegen een ‘zakenventje’ aan, Jaime de Marquez (22) Hij gebruikte de smoes zakenman te zijn om naar Caballeros te gaan, maar daar houd ik niet van. Ik gaf hem mijn kamernummer.

Binnen een mum van tijd was hij boven. Hij vroeg of ik cream had, wat betekende dat hij geneukt wilde worden, wat ik niet doe. Hij was een sexy kroeldier en zeer geli - Indonesische voor geil. Ik heb er nooit moeite mee als een blow job er niet in zit om tijdens het rommelen te masturberen. Daarna ging hij

op zijn buik liggen, een blote kont die om meer vroeg en het onderwerp geld kwam bovendrijven. Zijn ouders zetten hem uit huis omdat hij homo was en hij had geld nodig want hij woonde bij ‘een oom’. ‘Geef je nummer maar dan bel ik je als ik zaken voor je heb,’ zei ik en out he went.

Ik dacht aan de plotselinge dood van mijn vader. Elisabeth Kübler-Ross refereerde aan oud worden en hoe mensen niet meer verder willen leven ‘because life is no longer meaningful and seems to have no purpose’.159 Viel hij dood omdat hij zich op zijn 72ste jaar ‘nutteloos’ voelde? Wat is er met hem gebeurd? Ging hij op in licht? God mag het weten. Mijn zorg gaat nu alleen nog naar Peter uit. Hij zei vanmorgen toen ik hem belde: ‘Dag mijn lieve schat.’

21 juni 1981

Leonid Zamyatin haalt de voor pagina van The Daily Journal hier met de uitspraak dat wanneer de Polen er niet in slagen orde op zaken te stellen, het tijd wordt voor de ussr om het land uit een catastrofale situatie te halen.

Dit was mams verjaardag. Vader had dan traditioneel in de kelder een emmer vol rozen staan die hij haar 's ochtends op bed ging brengen. Dit heeft hij zo lang ik me kan herinneren gedaan op mams verjaardag. Op De Horst was dit altijd een ware feestdag waarbij veel naaste familieleden aanwezig waren. Waar zou mams geest of ziel nu kunnen zijn? Ik ben er bang voor dat ik met de jaren geleidelijk meer bezorgd zal raken over de dood en de zinloosheid van het leven. Eigenlijk zou ik de rest van mijn leven mam op 21 juni een brief moeten schrijven als een state of the union of troonrede over wat er met deze zoon zoal is gebeurd zodat ze op de hoogte zal blijven. En vader iedere 24 juni, op zijn verjaardag. Want als het waar is dat zij zich ergens in de kosmos bevinden, zoals ook Gerard Croiset geloofde, zouden ze in de positie zijn zulke berichten ‘te ontvangen’.

Vreselijk eigenlijk dat je over drie maanden dood zou kunnen zijn, door een ziekte waarvan je op dit moment nog niet weet dat je die hebt.

Ik heb een heerlijk stil plekje aan het zwembad gevonden. Ik denk altijd weer: holle vaten klinken het hardst, wanneer ik mensen over niets hoor lallen en brallen. Wat het meeste ontbreekt aan ons dagelijks leven anno 1981 is stilte. De mogelijkheid ‘to retreat into an environment where silence reigns

supreme. In which you can quietly listen to your inner voices communicate with each other, while out there the wind blows and the sun casts its warmth over the earth.’ Of zoals ik vroeger lag te luisteren naar de dennenbomen op De Horst, waarbij de geuren van de natuur de zintuigen strelen.

Jean Piaget wordt gevraagd: ‘Wat is talent?’ Zijn antwoord: ‘That is the secret.’ Ja, een mysterieus geheim. Piaget hield ook zo veel van muziek dat hij er naar luisterde als hij werkte. Ik heb nooit anders gedaan. ‘It is surprising,’ aldus Piaget, ‘hoe muziek de geest stimuleert.’ Ik ben al jaren overtuigd, dat muziek een harmoniserende werking op de neuronen heeft. Een van de mooiste ‘giften’ van mam aan mij. Ik moet het hier met José Delgado over hebben.

‘Piaget's goal is to construct the logic of the human mind, the logic of life, and to discover the genesis of the logic of life,’ zegt Howard Gruber. Welke logica? Heel het leven is een Russisch roulette, zelfs het gedrag van atomen is onvoorspelbaar. Neuronen opereren buiten de wil om in het menselijk brein. Welke logica?

Wat ik niet begrijp, is dat Piaget zegt: ‘Generally speaking - and I am ashamed to say it - I am not really interested in individuals, in the individual. I am interested in what is general in the development of intelligence and knowledge, whereas psychoanalysis is essentially an analysis of individual situations, individual problems, and so forth.’ Een andere opmerkelijke uitspraak volgt. Op de vraag of we een leven lang leren tot de we pijp uit gaan, antwoordt de Zwitserse grootmeester in de psychologie: ‘That is the ideal I personally strive for, to remain a child to the end. Childhood is the creative phase par excellence.’ Overigens lijkt me dit vrij verwarrend. Je kunt niet op hoge leeftijd je kinderlijkheid bewaren en kinds zijn tegelijk. Een andere onduidelijkheid. Piaget vind kritiek van een ander nuttig en zegt vervolgens: ‘But if a person is honest, he can do it by himself.’

Magnifiek vind ik de volgende passage. Hij vroeg eens aan een kind: ‘Why does the moon shine only at night and not in the daytime? The child answered: “It is not the moon that decides.”’ Dit boek brengt weer een stroom nieuwe gedachten. Ik schreef Peter zijn uitstraling en aanwezigheid te missen. Dat is een vorm van in geest aan elkaar verknocht te zijn. Wat ook professor Delgado benadrukte, gebeurt: ik lijk nu de levensfase binnen te komen dat ik de vruchten begin te plukken van vele jaren van waardvolle input.

John Leonard schreef in de The New York Times: ‘We are buy-

ing perceptions. How are we perceived by the Soviets and how do we perceive them?’160 Wanneer ik alles bij elkaar optel, zou ik er voorstander van zijn Europa definitief en permanent van de vs los te weken. Oost- en West-Europa zouden samen moeten gaan als een continent van Brest tot Vladivostok, dan kan de rest van de wereld inpakken.

Ik lees een essay van de managing editor van Foreign Affairs, James Chace, Solvency, the price of survival.161 Het boek van Chace wemelt van de vragen voor Leonid Zamyatin. Ik markeer al de passages die voor dat gesprek interessant zijn. Trouwens, er zitten ook vragen in voor Klaas de Vries.

Chase citeert uit The Wall Street Journal: ‘Let us not delude ourselves,’ aldus president Jimmy Carter, de pindaboer uit Georgia, ‘the Soviet Union underlies all the unrest that is going on in the world.’ Dat is natuurlijk een valse voorstelling van zaken. De onrust in de wereld is een verkapte oorlog - de wederzijdse atoomdreiging voorkomt een openlijk conflict - tussen twee sociaal-politieke systemen: het kapitalistische liberalisme van de rijke landen versus het staatssocialisme van de communistische landen. Daartussen wurmen zich de recentelijk bevrijde landen van de derde wereld, de Afro-Aziatische landen, die Sukarno in 1955 in Bandung heeft trachten te bundelen om een tegenwicht tot stand te brengen tussen de met atoomwapens uitgeruste reuzen.

Chase refereert aan het door Washington georganiseerde ‘collectieve antisovjetisme’. Zo ageren Moskou en Peking - en Havana voor Latijns-Amerika - tegen het neo-imperialisme en kolonialisme van Washington. Ten aanzien van ontwikkelingen in de zogenaamde Western Hemisphere zegt Chase terecht, dat het grootste gevaar aldaar de tendens in Washington is ‘to misunderstand the nature of revolution in the region and to attribute the rise of left-wing, revolutionary regimes to the machinations of the Soviet Union and thus to frame policies for the hemisphere solely in terms of the cold war’. De Koude Oorlog is in de strikte zin des woords de concurrentiestrijd tussen rijk en arm, tussen imperialisten en kapitalisten, en gekoloniseerde en uitgebuite volkeren. De tragiek van de Russische revolutie is dat de geëxploiteerde massa erin slaagde op de bok van de staat te gaan zitten en zelf in een uitbuitende klasse veranderde. Met dien verstande, dat voldoende marxisme-leninisme in het sovjetsysteem overbleef, om diezelfde massa een strak gereglementeerd systeem op te leggen, maar wel met redelijke

bestaansmogelijkheden voor iedereen. In Moskou slaapt vrijwel niemand op straat, zoals in New York. Chace's boekje brengt me op vele gedachten en levert eigenlijk vragen voor Handler, Zamyatin en zelfs Klaas de Vries.

Er lag aan het zwembad een ventje, een Indonesische typetje, van wie ik - als ik kon tekenen - een schets had willen maken. Ik flirtte met hem. Het houdt nooit op. Sensuele attracties lopen parallel aan ademhalen. In mijn verbeelding betast ik zijn gezicht, lichaam, zijn haar - niet zijn penis, want ik ben niet cock-oriented, nooit geweest - en nauwlijks is Jaime verdwenen en de volgende ‘mogelijkheid’ wordt alweer overwogen. Oversekst? Caracas wemelt van de jongetjes, de meesten hustlers. ‘Life is expensive in Venezuela,’ zei Jaime, ‘I am open 24 hours a day.’

Later kwam het typetje toch nog even naar mijn kamer en we hebben wat gerotzooid. Hij was wel lekker maar had een bobbel op zijn lip. Dat was niet koosjer. Met alle mysterieuze ziekten die rondwaren, ben ik op mijn qui-vive. Hij begon aan een blow job maar ik had toch geen zin. Ik dacht nog: hoeveel monden hebben over de jaren aan mijn Wiwimacher gezeten? Ik knap er zelf onmiddellijk op af in ieder geval. Zijn naam was Walter.

Ik las in Piaget nog over memory and intelligence. ‘The problem is,’ zegt hij, ‘to learn whether memory consists essentially in the more or less passive reproduction of what has been perceived earlier, or whether it is a reconstruction - partly conceptual and partly inferential - of a past of which a part has been forgotten and has to be completed and reconstructed.’ Hij wordt nog exacter als hij zegt: ‘Bearing on memory often thought as the faithful image of a past that is simply copied by memory - is in fact current representation.’

Piaget staat uiterst wantrouwend tegenover herinneringen uit kinderjaren. Daarom hecht hij dus ook niet aan psychoanalisten die de jeugd van een patiënt trachten te reconstrueren. Ik voel me, met mijn dagboeken vanaf het moment dat ik kon schrijven, enigermate gedocumenteerd over die tijd. Om die reden ook heb ik Jean Paul Sartre's gedetailleerde herinneringen in Les Mots van toen hij nog een piepklein jongetje was, volkomen gewantrouwd. Fantaseer je daarover, waar fantaseer je dan niet over?

Hij vertelt vervolgens het beroemd geworden incident uit eigen leven, toen Piaget als baby door een kinderjuffrouw in een kinderwaden werd voortgeduwd nabij het Rond Point op de Champs Élysées in Parijs. ‘I was the object of an attempted

kidnapping. Someone tried to grab me out of the buggy. The straps held me in and the nurse scuffled with the man, who scratched her forehead. Something worse might have happened if a policeman had not come by just then. I can see him now as if it were yesterday - that was when they wore the little cape that comes down to here (he motioned with his hand) and carried a little white stick, and all that, and the man fled.’

Toen Piaget vijftien jaar was ontvingen zijn ouders een brief van de kinderjuffrouw, die tot het geloof was gekomen en al haar zonden wilde opbiechten. Zij had het hele verhaal van de ontvoering verzonnen en haar eigen voorhoofd verwond. Zij zond het horloge terug dat de ouders van Piaget haar als beloning hadden gegeven. ‘In other words,’ aldus Piaget vele jaren later, ‘there was not an iota of truth in the memory.’ Dat ons geheugen volgepropt is met racontars staat voor mij al heel lang vast. Mijn dagboek, vanaf ongeveer 1935, is een betrouwbaar tegengif tegen pure verzinsels.

22 juni 1981

Al Haig heeft weer eens wijsheden verkondigd, ditmaal in Wellington, Nieuw-Zeeland. ‘The Soviet Union is welcome in the family of nations if they accept historic change, and essential change is pursued by the accepted norms of international behavior.’ Je moet het lef maar hebben. Voor Amerikanen behoort de hele wereld zich aan te passen aan Amerikaanse normen want dat zijn de enige ‘juiste normen’ in de wereld. Amerikaanse zogenaamde normen zullen de hele wereld mee de afgrond inslepen.

Willem Dolleman belde. Hij zei de tijdelijk zaakgelastigde in Venezuela te zijn. Het leek hem ‘een gezellig idee’ als ik morgen langs kwam. ‘Ik heb toch geen overbezette agenda.’

Ik ging te voet naar Miraflores Palace en heb meer giftige benzinestank geïnhaleerd dan ik me kan herinneren ooit in een half uur te hebben ingeademd. Ik had een korte ontmoeting met minister Machado. Hij had de tekst van ons interview nog niet gelezen, wat wel was afgesproken. Je verandert deze mensen toch nooit meer. Ze zijn onbetrouwbaar of onberekenbaar en lanceren dan met het grootste gemak vernederende excuses. Later kwam Dominguez naar het Hilton. Hij was charmant. We hebben een uitstekend en bruikbaar gesprek opgenomen voor mijn boek Over intelligentie.

Dominguez vertelde bijvoorbeeld dat Fidel Castro de Venezolaanse ambassadeur voor een gesprek had uitgenodigd om ingelicht te worden over het programma van het ministerie voor

de Ontwikkeling van Intelligentie in Caracas. Hij had daarop zijn medewerkers verweten hem hierover niet te hebben ingelicht. Niet verwonderlijk misschien omdat die medewerkers ook begrijpen, dat hoe intelligenter de mens is, hoe minder kans dat de kudde zich een socialistische dictatuur laat opleggen.

Ik bracht tweeeneenhalf uur door met professor Reuven Feuerstein, psycholoog van de Bar Ilan University in Jeruzalem, die een bondgenoot van minister Machado is.162

23 juni 1981

Vanmorgen had ik een indringend gesprek met een klinisch psychologe, Corina Parisea de Machado, verbonden aan het Venezolaanse programma voor de Ontwikkeling van Intelligentie. Ik begrijp weer iets beter waar ze mee bezig zijn.

24 juni 1981

Gisteren heb ik al enkele tientallen pagina's van de lange bandopname met Feuerstein uitgeschreven. Vanmorgen ben ik bij hem gaan ontbijten. Op weg daar naar toe was er bij een viaduct van een snelweg een prachtige, bruine hond. Mijn bloeddruk ging meteen omhoog. Ik stond doodangsten uit, bang dat hij zou worden overreden. Vanuit mijn positie kon ik niets doen. Later, op de terugweg, ben ik gaan kijken. Het beest is kennelijk veilig aan de andere kant gekomen.

Hij gaf me Instrumental Enrichment: An Intervention Program for Cognitive Modifiability,163 dat hij met enkele collega's schreef. Hij pende er onderstaande opdracht in. Het is een uitermate

illustratie

specialistische studie over leerprocessen. Intussen heb ik 42 pagina's tekst van hem uitgeschreven.

Ik roerde met professor Feuerstein aan dat kinderen voor hun zesde jaar, dus voor zij eigen keuzen kunnen maken, al met de meest onbedaarlijke onzin worden opgezadeld waar ze nooit meer van afkomen, of althans met moeite van afkomen.

‘Indeed,’ zei Feuerstein, ‘many parents possess an ideology. They might reason, let the child be an individual. Let it do and feel what it wants. It is none of our business how the child wants to grow up and be. These parents feel they give freedom to the child. The truth is, and here I am responding to one of your earlier questions, a child cannot live in a meaningless world. You cannot have a moratorium and say: “By the age of fifteen, you will know whether you want to cross yourself or not.” Impossible. By the age of fifteen the child can decide if he or she wants a religion or not. One cannot raise generations of children up to fifteen without a meaning to life.’

‘Why not teach them reality? Why not face reality as it is?’

‘The rate of suicides would exceed the number of births.’

‘Do we have to code brains of defenseless children with stories as bloody as the scene at Mount Golgotha? Why tell small children horror stories of a man on a cross?’

‘You know why? Because they need it! And, if you don't tell them these stories, they will imagine them.’

‘Why would they do that?’

‘Because they need it. It is very simple.’

‘Really, professor, this is the bloody limit.’

‘You know what children will do, when they will not be told stories, like the grandmother and the wolf, as you mentioned?’

‘Yes: they will pull the wings from butterflies and pull the limbs from frogs. Is that what you will tell me? Just for fun. That is the true face of man, or the root of all evil. We still are glorified baboons.’

‘There is no evil,’ wierp Feuerstein tegen.

‘What? I don't understand this built in urge to kill, to destroy. We must modify this.’

‘The question is not to deny that we have evil in us. The question is: how do we go about it, how change it or sublimate it.’

‘Decode the evil from the brain,’ vroeg ik Feuerstein. ‘Even seventy-five years of Marxist-Leninist brainwashing in the ussr has not resulted in the creation of a “new Marxist man”, the ultimate ideal of Communism.’

‘They never tried it. But let me explain what we are doing. The most beautiful parable in the Jewish religion is the ladder

of Jacob. Jacob went out of his way to run away from his brother Esau, who wanted to kill him. Then, he fell asleep, and he dreamt about a ladder, whose legs were deeply buried into the earth, but its head reached out for God. This is what is meant by “life”. You may have lots of evil in you, but you have to climb up on this ladder. It is not by denying your evil, that you live, but by sublimating, by turning it around. In this sense one develops the capacity to modify evil into the highest form of sublimation that exists, namely, to reach out for God.’

Hij vervolgde: ‘One cannot decode evil. We cannot take hardwired elements out and turn them into something else.’

‘That is what José Delgado says.’

‘Parents reason: let the child play. I will present it with a thousand toys. You know what happens today in our world? Undoubtedly, you have heard about the enormous increase in learning disabilities?’

‘How do you explain this increase?’

‘It is caused by underachievement all around. It is a lack of mediated learning experience. Children come into the world with the best of minds but never learn how to learn.’

‘Obviously, minister Machado turned to you.’

‘Yes, we developed a program we call “instrumental enrichment”. We have also another model, we call “learning potential assessment device”, which is a special way to assess the low functioning child by using a dynamic approach in evaluating its modifiability. These two elements are now being practiced in. The first results are being observed at the moment by specialists. So far, results are basically very good.’164

Ik kan me nauwelijks voorstellen dat ik al tien dagen in Caracas ben. Toen ik terugwandelde na het gesprek met professor Feuerstein, trof ik nabij een bouwplaats het gemiauw van een jong, zwartgevlekt poesje. Het streelde zich voortdurend langs mijn jeans. Het diertje was erg vies en ik was bevreesd het aan te raken. Auto's snelden voorbij en ik was nu bang dat de kat overreden zou worden. Een moeder met dochtertje passeerde. Zij sprak Engels. Ik vroeg haar zich over het poesje te ontfermen. Zij had al twee poezen thuis maar het kind jengelde en de moeder ging akkoord het in ieder geval mee te nemen naar een nabijgelegen park. Later bestelde ik in het Hilton enkele sissende lamskoteletten. We zijn eigenlijk hartstikke gek.

Soms vraag ik me af of ik ooit iemand heb ontmoet die niet deels full of shit is, behalve ikzelf natuurlijk, inbegrepen Reuven

Feuerstein. Die verhalen als over de ladder naar God zijn er natuurlijk ook ingebracht voor het knaapje zes jaar was. Hij houdt eraan vast en kan zich er niet meer van losmaken. Zelfs José Delgado is in hart en nieren rooms-katholiek gebleven, na een leven lang hersens te hebben bestudeerd.

Rajiv Gandhi is er eindelijk toch ingetrapt. Hij verzette zich met hand en tand om van piloot in de burgerluchtvaart in de politiek van de familie meegesleurd te worden. Zijn moeder heeft hem kennelijk toch overgehaald. Hij heeft nu de zetel in het parlement overgenomen, die door zijn broer werd bezet tot hij bij een vliegongeluk om het leven kwam.

25 juni 1981

Eindelijk stralend weer. De heer Dolleman hield af, de ontmoeting ging niet door: fuck him. Hij moest naar een oecd-lunch. François Mitterrand heeft vier communisten op ministersposten gezet, wat George Bush er toe heeft gebracht jegens Parijs zijn bezorgdheid uit te spreken. Amerikanen zijn altijd voor democratie, zolang stemmen van links niet aan de bak komen. Andrés Segovia is in Madrid bij koninklijk decreet tot markies verheven.

Dolleman kwam toch nog naar het Hilton in de middag en zei: ‘Ik ben blij dat ik u nu toch eens heb ontmoet.’

26 juni 1981

Ik belde een aantal keer met Casper van den Wall Bake. Hij lijkt zich echt op mijn komst in Willemstad te verheugen. Ik weet nooit of en in welke mate hij seks in gedachten heeft. Ik in ieder geval wel.

Terry Fox is een prachtige Canadese jongen van 22 jaar die kanker heeft en zal sterven. Hij ondernam de Marathon of Hope, een tocht van 3.000 kilometer dwars door Canada, om geld op te halen voor kankerbestrijding. Hij leverde 20 miljoen dollar aan het kankerfonds af. Hij deed dit nadat een been reeds was afgezet. Canada geeft nu ter ere van Terry een postzegel uit.165 Ik lees My Guru and his Disciple van Christopher Isherwood.166 Ik zal Peter een exemplaar geven. ‘The Sankrit word yoga means union, or the process of achieving union with this eternal omnipresent Nature, of which everybody and everything is part.’ Peter deed op Amerbos altijd aan yoga.

‘I am afraid, that that exceedingly odd individual, Jesus of Nazareth, deliberately got himself lynched.’

Willemstad, Curaçao

Casper haalde me af van het vliegveld. Hij was gebruind door de zon en zag er bijzonder aantrekkelijk uit.

Hij gaf me een knipsel van mijn brief in nrc Handelsblad van 13 juni 1981 waarin ik verduidelijkte dat ik geen klacht tegen Claus had ingediend, maar slechts de prins als getuige gehoord wilde hebben inzake de overheidssabotage in India.

Karen Elliott publiceerde een voor minister Al Haig vernietigende analyse in The Wall Street Journal van 25 juni 1981. Beetje bij beetje wordt duidelijk wat een gevaarlijke idioot die man is.

Penthouse heeft eveneens een artikel van zeven pagina's van Jeff Stein over deze mijnheer. Zijn codenaam rond het Witte Huis was ‘claw hammer’. ‘The quintessential military staff man, Al Haig, owes his success as much to an expected ability to please his bosses as to an uncanny knack to impress or to overpower his adversaries,’ schrijft Stein. Hoogtepunten van Haigs carrière zijn: ‘The overthrow of a democratically elected government in Chili (Allende), the secret bombing of Cambodia, various chapters of Watergate (and Nixon), the wiretapping of journalists and government officials without warrants, various efforts to derail or limit investigations of Watergate and to provide hush money to defendants and the deal that made Gerald Ford president.’ Je kunt er zeker van zijn dat Steins opsomming het topje van de ijsberg is.

Een tweede reportage behandelt een andere medewerker van het Witte Huis, Richard Allen. Van hetzelfde laken een pak. Een litanie van crooked deals en zaken die niet door de beugel kunnen. Zeven kinderen. Rooms-katholiek. Een gediplomeerde schuinsmarcheerder.

27 juni 1981

Gisterenavond heb ik samen met Casper gedineerd in een restaurant op een heuvel met uitzicht over de baai. De stank van de Shell-raffinaderij, die gewoon in het hart van het woongebied ligt, was ondraaglijk. Casper zei er al aan gewend te zijn. Dat is nu juist het ergste van alles. Langzaam maar zeker vinden we elkaar terug. Hij is ouder geworden. Ook zekerder van zichzelf. Merkwaardig, maar ik sprak Casper weer verschillende keren met Peter aan. Zoals ik Peter dikwijls met Theo, mijn jongste broer, aanspreek. Lex Poslavsky zegt me dat ik me geen zorgen hoef te maken en dat het slechts een ‘gebrek aan concentratie’ zou zijn. Het is natuurlijk wel opvallend, dat wanneer ik namen door elkaar haal, er steeds sprake is van die enkele intiemste relaties.

Vandaag reden we samen naar het andere einde van het eiland waar Casper een inham in de zee kende en we helemaal alleen waren aan het strand. Het werd een uitermate plezierige dag, alhoewel ik voelde teveel te verbranden. Ik heb nooit echt begrepen hoe hij in elkaar zit en pas in de avond, toen we ergens gingen eten, raakten we werkelijk verwikkeld in een intensief gesprek. Ook belandden we bij mijn huidige financiële situatie en hij waarschuwde dat het tijd werd op een rijtje te zetten wat mijn activa nu werkelijk waren en of deze mijn diverse schulden nog wel overvleugelden. Vooral omdat Peter mijn enige erfgenaam is, en mij zou iets overkomen, dan zou ik hem met veel ellende kunnen opzadelen. Het irriteerde me allemaal enigszins, maar ik denk dat hij wel gelijk heeft. We gingen ook in op de uitgave van mijn dagboek. Hij gaf het advies een kopieermachine te huren en zelf het dagboek te kopiëren, wat een onmogelijkheid is, want het gaat om meer dan duizend klappers.

Casper zegt veel te hebben geleerd van hoe het bedrijf waar hij aan verbonden is in de maling is genomen, ook door uitermate onbetrouwbaar gedrag van mogelijke partners in Caracas. Daar kan ik van mee praten door mijn verwikkelingen met minister Machado & Co. Zijn bedrijf leverde bijvoorbeeld een volledige offerte aan Venezuela voor de bouw van een ziekenhuis. Toen de stukken waren ingeleverd, werd bericht dat men eigenlijk niet een maar twee ziekenhuizen wilde bouwen. Daarna werd nooit meer iets van deze ‘partners’ gehoord.

28 juni 1981

Vandaag gingen we naar een ander deel van Curaçao, eveneens een verlaten strandje, maar bezaaid met afval en smeerlapperij. We hadden weer een koelbox mee en we lunchten eigenlijk op een soort vuilnisbelt. Gisteren droeg Casper een rood shirt, vandaag een oude, kale jeans met een geel polohemd. Hij ziet er ongelofelijk lekker uit. Ik denk dat hij steeds meer op zijn vader zal gaan lijken, afgaand op de foto's die ik heb gezien. Zijn vader belde hem op en schijnt slapeloze nachten over Caspers toekomst te hebben. Generaal Bake is nu zeventig jaar. Ik denk dat Casper pas helemaal ‘man’ zal zijn na diens heengaan.

Dit waren waardevolle dagen omdat Casper en ik voor het eerst sinds zijn huwelijk met Carine veel van onze vroegere intimiteit hebben teruggevonden. Hij draagt nog altijd de riem en de boots die ik hem eens gaf. Het is eigenlijk niet mogelijk om weer te geven hoe zo'n dag met Casper werkelijk verloopt

en door mij wordt beleefd. Hij is nu 33 jaar, drie jaar jonger dan Peter.

29 juni 1981

Casper vetrok om 07:15 uur naar kantoor.

Ik schreef eerst een brief aan Peter. Deze paar dagen zijn omgevlogen. Als je arriveert, denk je een zee van tijd te hebben maar wanneer al die uren samen met een speciale vriend door je vingers zijn geglipt, blijf je met een soort droefheid zitten. Ik concludeer dan slechts voor de zoveelste keer dat we zeer, zeer zuinig met onze tijd, onze dagen, onze jaren dienen om te gaan. Hoe verdrietig zal ik zelf zijn als ik de hoge leeftijd bereik van tante Yuut, tante Jetty, mejuffrouw Boekhoudt of mevrouw Van Dijk? De geest verschuift dan de realiteiten om ons heen als dominostenen die het naderende einde van het leven aanvaardbaar zullen moeten maken. Iedere dag die je nu beleeft, is uiterst kostbaar en beslaat maar 24 uur.

Ik lees in Isherwood maar ben er niet kapot van. Misschien behaalde dit manuscript veel succes door de openheid waarmee hij over homoseksualiteit spreekt. Ik ga er niet mee door. Het inspireert me niet. Het gaat om zijn problemen.

De rotsen aan het strand zaten vol met salamanders en hagedissen. Casper klauterde rond en verzamelde slakken. De slakkenhuizen zijn inderdaad heel mooi, soms met rode en gekleurde strepen. Hij kookte de schelpen uit en de slakken kwamen naar buiten, heel vreemd. Dit had ik nooit eerder gezien.

Prins Bernhard is zeventig geworden. Het schijnt in Nederland koud en regenachtig te zijn. Hier is het het mooiste weer van de wereld. Ik schreef mejuffrouw Büringh Boekhoudt over mijn belevenissen op de conferentie in Caracas en vertelde over mijn werk. Ook schreef ik dat ik overtuigd ben geraakt, dat kinderen voor het leven beschadigd raken wanneer hun moeders niet de vaardigheid ontwikkelen affectieve relaties met hen op te bouwen.

Na een korte lunch in de Plaza zette Casper me op het vliegveld af. Hij was kennelijk gepreoccupeerd met zijn werk. Het bedrijf waar hij voor werkt, is hem al drie maanden salaris schuldig. Hoe het exact zit begreep ik niet helemaal.

Terry Fox is aan kanker overleden. Zijn levensverhaal heeft me enorm aangegrepen.

Ik ben in Caracas gestopt om om 22:40 uur een viasa-vlucht naar Madrid te nemen.

Terug in de wereld. Reagan heeft weer de nodige enormiteiten gedebiteerd. Hij heeft gezegd dat het ‘kind of foolish’ was

om bekend te maken wat de werkelijke buitenlandse politiek van de vs was. ‘It is more effective to move ahead on the international scene without fanfare.’ Dat heb je er van als je een b-filmacteur president van een grootmacht maakt. Het democratische systeem is waanzin. Wat moeten de sovjets in hemelsnaam beginnen met zo'n tegenspeler?

Ook minister Al Haig heeft weer de nodige internationale onzin uitgehaald. De man heeft een bezoek aan Peking gebracht en Moskou is in rep en roer. Washington speelt dan de zogenaamde ‘China-kaart’, wat betekent de Chinezen en sovjets tegen elkaar uitspelen ten voordele van de vs. Haig schijnt Peking wapenleveranties in het vooruitzicht te hebben gesteld. Pravda en tass lanceerden prompt een barrage van protesten, en terecht. Het is een gevaarlijk spel in die pot te roeren. De ussr grenst tenslotte aan China. In China zelf is het sinds de dood van Mao in 1976 onrustig. Ze vieren nu de 60ste verjaardag van de Communistische partij, die 38 miljoen leden heeft, 4 procent van de bevolking van China. Dat is erg weinig op een mensenmassa van 800 miljoen.

Wicher de Marees van Swinderen heeft Casper geschreven mijn boek met Georgii Arbatov het beste te vinden tot nu toe: ‘Ik eet ieder woord op.’

30 juni 1981

Madrid

José Carlos kwam me afhalen en we reden snel naar huis waar alle Delgado's me opwachtten. Caroline Delgado had mijn gesprek met professor Delgado voor Over intelligentie bewerkt en gereed gemaakt. Er werd vis geserveerd. Het was een uiterst plezierige tussenstop in Spanje. Ik had vanuit Caracas een telegram gestuurd dat ik minister Machado en Dominguez had geadviseerd om José Carlos enige tijd ergens in te zetten in hun intelligentie programma. De problemen met José Carlos zijn blijkbaar van dien aard dat zijn moeder zich liet ontvallen het prima te vinden als de jongen uit huis ging, ‘the sooner the better’. Dat ging me door merg en been, want aan die negentienjarige knul mankeert verder niets. Hij is het ontgroeid om thuis te wonen. Hij vertelde me in de auto besloten te hebben naar de vs te gaan.167 Ik moest zweren niets te zeggen, want hij had dit besluit nog niet aan zijn ouders meegedeeld. Caroline zou het liefste zien dat hij in het Spaanse leger terechtkwam. De fouten en psychische schade die ouders kinderen berokke-

nen, veroorzaken blijvende littekens in de geest. Wie zich dit werkelijk bewust is, heeft geen kinderen, althans ik niet.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums