Logo DBNL
Memoires 1980-1981 (2012)

Memoires 1980-1981

(2012)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

21 januari 1981

Amerbos

Nauwelijks zat ik gisteren in het vliegtuig naar Wenen, of ik las dat Marguerite Oswald is overleden. Dat was droevig nieuws. Ik heb haar redelijk goed gekend en erg met haar meegeleefd. Ze heeft altijd volgehouden dat haar zoon onschuldig was. Ze kon er als ex-verpleegster uit Fort Worth, Texas niet tegenop. Ze bleef vechten, tevergeefs. Ze kwam eens mijn versie van een rijsttafel eten in Kew Gardens, toen Loet Kilian nog bij me woonde.

De Amerikaanse gijzelaars in Iran zijn vrij na 444 dagen te hebben vastgezeten. De omslag van Time is geschikt voor een analyse door Lloyd deMause.106 Warren Christopher schijnt de doorbraak in onderhandelingen met Behzad Nabavi te hebben bereikt. Time vraagt zich in een omslagverhaal af of ‘anyone can do the job?’, doelend op het ambt van president van de Verenigde Staten. Met de troonsbestijging van Ronald Reagan zou je dat wel gaan denken. We zijn terug bij Arnold Hutschneckers pleidooien voor een test, een algeheel (psychisch) onderzoek van de man die aan de Amerikaanse atoomknop komt te zitten.

Robert Ajemian heeft een laatste gesprek met Jimmy Carter op het Witte Huis gehad. Het schijnt hem zwaar te vallen de deur achter zich te moeten dichttrekken. Zijn paperassen zijn met twintig vrachtwagens naar Georgia gereden. Hij heeft tijdens de vier jaar als president nauwkeurig een dagboek bijgehouden. Hij zei zich zorgen te maken over Rosalynn. Haar geluk komt eerst bij hem. ‘I am okay,’ zei hij, ‘but she is still vulnerable.’

Hij haalde ook politieke herinneringen op en liet zich tussen neus en lippen ontvallen dat hij Anwar Sadat van Egypte vertrouwde als zijn eigen vrouw. Terwijl hij dat zei, keek hij naar Rosalynn.107

Bij thuiskomst lag er een brief namens koningin Juliana. Zij had alle aandacht geschonken aan mijn pleidooi memoires te

schrijven, maar zij doet het niet, dat zij er geen tijd voor zou hebben daargelaten. Onzin. Ik schreef secretaris Van der Hoeven: ‘Moet zij dan zwijgend en monddood blijven tot het einde van haar leven? Dat kan toch niet?’ Allemaal smoesjes. Koninginnen zouden verplicht moeten worden - na jarenlang door de staat gefinancierd te zijn voor deze job - om aan het einde van het koningschap een verantwoording te schrijven.108 Elie Poslavsky heeft van de burgemeester van Poortvliet het benodigde stempel gekregen.

Loek de Levita laat zien dat letterlijk niemand belangstelling had voor het gesprek met Indira Gandhi.109

22 januari 1981

Peter kwam gistermiddag al. Heerlijk dat hij er weer is. Hij is nu naar de boekhouder en gaat meteen naar de tandarts voor een controle.

Peter van der Velden belde om te zeggen Made in Soestdijk snel te zullen publiceren. ‘Je boekje is uit mijn hart gegrepen,’ zei hij.

23 januari 1981

Als vanouds gisteravond met Peter in de stad gegeten. We waren door La Forge uitgenodigd. Gisteren was een vriend van Peter uit Tilburg en Swami Atit hier ook, maar ik ben het liefste met Peter alleen.

24 januari 1981

Ik huilde toen ik bij Schiphol wegreed, na Peter voor de zoveelste maal te hebben weggebracht.

Later belde hij dat zijn toestel was vertraagd. Ik liep de keuken in en alles van hem staat er nog, tot en met zijn afgepelde eitje en een half leeggedronken glas mineraalwater toe. Het brengt opnieuw tranen. Ik ben er naar en akelig van. Het is erger dan anders. Ik stort me op mijn werk en ga piano spelen. Wanneer zal ons afscheid voor altijd zijn?

Ik heb met Harry Hagedorn van de nos drie uur zitten tafelen bij Djanoko, alsof er vandaag niets was gebeurd.

Er is veel te schrijven. Ik raak altijd achter wanneer Peter er is, wat me volkomen in beslag neemt.

De voormalige Amerikaanse ambassadeur in Moskou, Thomas Watson, schreef in The New York Times110 dat hij bij zijn afscheid

in de ussr de Amerikaanse correspondenten aldaar complimenteerde met hun werk, maar, voegde hij er aan toe ‘the Soviet Union is not basically understood by most Americans’. Op het eerste gezicht weet iedere Amerikaan wat communisme, Kremlin en kgb voor de ussr en de wereld betekenen. ‘America's lack of understanding does not result from lack of information,’ aldus Watson. ‘It stems instead from a mistaken belief, augmented from time to time by articles in our press, that we can continue to assert ourselves in the world and successfully compete with the Soviet Union without sacrifice and without major new demonstrations of national will.’ Watson bepleit dat de tijd voorbij is dat nucleaire superioriteit voldoende was om Amerika in een dominerende positie over Moskou te plaatsten.

‘To face the Soviet challenge,’ aldus ambassadeur Watson, ‘we should commit the United States to a carefully considered program aimed at putting our house in order and in restoring our allies' confidence in us. Now, for our lives, and the lives of everyone in the world, we must learn to reason with our opponents and they with us. There is no alternative.’ De man heeft volkomen gelijk maar hij kent dan ook de situatie in de ussr. Vertel dat maar eens aan oorlogshitser Reagan, of Max van der Stoel, om dichter bij huis te blijven.

Ik voel me niet goed. Professor Skorov bood me een drankje aan, een soort gele likeur, dat ik na heftig aandringen opdronk. Het smaakte afschuwelijk. Heeft hij - samen met de kgb - mij proberen te vergiftigen?111

26 januari 1981112

Ik was in paniek vanmorgen. De nawerking van het drankje van Skorov heeft een verdikking als een rode ring op mijn pik bezorgd. Na ook een uitgebreid nummer met Atit, is de hele zaak nu geïrriteerd. Het is natuurlijk absurd om een verband te zoeken met Skorov, laat staan met de kgb. Je haalt je op zulke momenten creatieve mogelijkheden in je hoofd. Wat werkelijk gebeurde, zullen we nooit weten.

Ik heb lang met Anton Constandse aan de telefoon gesproken. Zijn vrouw Gerda heeft weer een oogoperatie ondergaan. Wat een ellende veroorzaakt door haar blindheid. Hij beklaagde zich zeer bekritiseerd te zijn in de Volkskrant. Hij is van mening dat de regering Reagan het op een oorlog in Europa aanstuurt en met de voorbereiding daarvan bezig is. ‘Wanneer er in 1984

geen omwenteling in de vs komt, zal het snel misgaan. Als je hier zoiets poneert, ben je meteen pro-sovjet. En de aanvallen worden steeds agressiever en persoonlijker.’ Ik weet er alles van. Ik zit in hetzelfde schuitje.

Peter sprak in warme woorden over zijn moeder en hoe zij hem in zijn individualiteit grenzeloos respecteert. Hij sprak er ook over hoe zijn zusters nu allemaal in een soort paniek schijnen te raken omdat zij ouder worden. Zij overwegen allerlei cosmetische ingrepen.

Pieter Baaij belde om 08:30 uur en zei dat hij per telex Saoedische ruwe olie aangeboden had gekregen voor 37,80 dollars, of zoiets. Hij zei: ‘Ik zal u voor 1 dollarcent in die zaak betrekken, die nu op 200.000 ton per dag is beraamd, dat betekent tweeduizend dollar per dag voor u.’ Ik vroeg hem Dirkx meteen te informeren. Zou ik dan eindelijk via deze omweg uit de ellende komen?

Er is het zoveelste boek over Dallas geschreven, Best Evidence van David S. Lifton, uitgegeven door MacMillan. Hij beweert dat Lee Harvey Oswald genaaid is door de werkelijke samenzweerders van de moord op jfk. Dat is ook mijn standpunt, en al heel lang. De wond in Kennedy's hoofd was opzettelijk groter gemaakt om te verbergen dat hij van voren eveneens werd beschoten. Er werden bovendien opzettelijk twee wonden in zijn achterhoofd bijgemaakt. Nou ja, niemand weet meer wat waar is en wat gelogen is. Zo werken intelligence operations. Er zouden volgens Lifton twee lijkkisten zijn geweest, etcetera.113 In hetzelfde nummer benadrukt Time dat de cia een puinhoop is en zwaar gedemoraliseerd na het bewind van Carters directeur van deze spionagedienst, admiraal Stansfield Turner. new day for the cia? luidt het artikel. Al jaren wordt benadrukt dat het een bende is bij de inlichtingendiensten in de vs, die onderling met elkaar in felle gevechten zijn verwikkeld, zoals kolonel Fletcher Prouty en later de mysterieuze generaal Donald Donaldson, alias Dimiter Dimitrov, mij omstandig uiteen hebben gezet. Reagan heeft nu William Casey benoemd.

De American Association for the Advancement of Science vergaderde. De inlichtingendiensten en militairen zijn elkaar voor de zoveelste maal in de haren gevlogen. Admiraal Bobby Inman deed een beroep op wetenschappers om mee te werken geheimen voor de vs te bewaren en niet naar het buitenland, en helemaal niet naar de Sovjet-Unie, uit te laten lekken. The Washington Post schreef er een hoofdartikel over.114

Vrij Nederland wijst er weer eens op hoe erbarmelijk ons beleid jegens China en de ussr is, mede door wanbeleid en bedrog van de fameuze bvd. Burgemeester André van der Louw is voorstander van de onmiddellijke opening van een consulaat-generaal van de ussr in Rotterdam waar jaarlijks ruim duizend schepen uit de Sovjet-Unie aanmeren. De regering in Den Haag heeft zich hier categorisch tegen verzet, waarover ambassadeur Romanov in de jaren zeventig al menigmaal tegen zijn voorhoofd tikte. Max van der Stoel was toen de belangrijkste dwarsligger. Het is onvoorstelbaar wat dit soort klootzakken aan schade heeft berokkend zowel aan Nederland als aan de Sovjet-Unie. They get away with murder en worden beloond met de eervolle benoeming van Minister van Staat.115

Tijdens het diner met Harry Hagedorn hoorde ik nog het een en ander. Harry was in 1950-1951 officier in Djakarta. Daar had hij Robert Kroon leren kennen, die toen voor United Press werkte. Nadat Harry met Kroon de ontwikkelingen in Indonesië had besproken, was Kroon naar de chef-staf van het Indonesische leger gestapt en had het gesprek verraden. Harry werd prompt opgepakt en werd twee dagen vastgehouden en ondervraagd. Ook zonder deze bijzonderheden te kennen, weet je dat Kroon een onbetrouwbare basterd is.

Volgens Harry is Juliana langzamerhand beslist gaga. Tijdens de opnames voor de nos over haar aftreden, liep haar hondje rond. Men probeerde haar te overtuigen het beestje even ergens anders onder te brengen. ‘Nee hoor,’ aldus de koningin, ‘hij is altijd bij mij. Kom maar bij tante Moppie.’ Het schijnt op de ampex van de opname te staan. Ik vind dit niet direct een bewijs.

Voor een opname met Beatrix regelde Harry een aparte opnamekamer. Beatrix zei meteen snibbig: ‘Wat moet ik hier?’

‘Ik dacht, dat u zich misschien wilde vertreden,’ zei Harry.

‘Nee hoor, laten we maar meteen beginnen,’ was het antwoord.

Toen Harry suggereerde dat zij haar toespraak misschien wat vriendelijker, bijvoorbeeld met een glimlach, zou kunnen beëindigen, antwoordde zij opnieuw kortaf: ‘Ik weet niet of ik dat kan opbrengen.’ Na haar dus tweemaal vrij uitgebreid te hebben ontmoet, was hij in Den Haag op een bijeenkomst waar zij hem gewoon negeerde alsof zij hem niet kende.

‘Bernhard wel, die zwaait dan,’ zei hij.

Ik heb etterbuilen op mijn linkerarm. Na wat ik allemaal over

herpesepidemieën heb gelezen, was ik vanmorgen werkelijk opnieuw in paniek. Ik ben naar het Binnengasthuis gegaan. Alles werd bekeken, er werd bloed afgenomen en er werden monsters van de infectie genomen. Ik ben nu meer gerustgesteld.

De goudprijs is weer 20 dollar gezakt en de dollar verder gestegen. Ik word steeds ‘armer’.

27 januari 1981

Edward O. Wilson en Charles Lumsden hebben een boek geschreven wat een wiskundig model moet zijn tussen erfelijkheid en cultuur. Het is een huwelijk tussen biologie, sociobiologie (Wilson) en cognitieve psychologie (Lumsden). Zij geloven niet dat genen het gedrag direct bepalen. ‘Rather genes influence cultural development, which in turn influences genes in an endless staircase of evolution.’ Buitengewoon boeiende zaken.116

Mevrouw Mao is ter dood veroordeeld vanwege contrarevolutionaire misdaden. Op haar beurt waren haar daden gericht tegen hen, die contrarevolutionaire attitudes tegen het Mao-regime aan de dag legden.117 Zelfs The Washington Post heeft in een opwelling een hoofdartikel gepubliceerd: mrs. mao's defense.

Murray Marder publiceerde in The Washington Post als ‘senior diplomatic correspondent’ een gedetailleerd en zeer uitgebreid pleidooi over the risks of misperception in de betrekkingen tussen de vs en de ussr. Het is duidelijk dat Moskou op het standpunt staat dat betrekkingen tussen de grootmachten op detente en een voet van gelijkheid gehandhaafd moeten worden, terwijl het er alle schijn van heeft dat de regering Reagan vastbesloten is ‘to overhaul this formula drastically, or to abandon it and substitute stiffer terms for any super-power equilibrium’. Als dit waar is, komt er absoluut gedonder van. De tijd is voorbij dat de Sovjet-Unie bereid zou zijn een tweede vioolpositie te aanvaarden op dictaat van Washington. Volgens Marder gaat het de komende jaren om het vaststellen van ‘the basic terms for global competition’.

Marder citeerde Carters minister van Buitenlandse Zaken, Edmund Muskie, die evenals oud-ambassadeur Watson concludeerde: ‘One of the most serious challenges facing us, is the continuing challenge of reading Soviet intentions.’ Dit zou de promotietekst voor mijn boek met Georgii Arbatov moeten

zijn. De enige reden dat ik hem achter zijn broek heb gezeten een boek te schrijven, is geweest dat ik mij in een vroeg stadium bij de kennismaking met de communistische kolos, scherp realiseerde dat de media ons in de verste verte niet behoorlijk voorlichten over wat er in de ussr gebeurt, laat staan dat ons zou worden verteld wat het Kremlin denkt of beoogt. Het is in het groot wat ik in het klein in Djakarta ondervond in 1957, toen ik de lezers van de nrc niet mocht informeren over wat er werkelijk in Indonesië (rond Nieuw-Guinea) speelde. ‘Want,’ zei de redactie, ‘de lezers zijn er nog niet rijp voor.’ Wie is er in het Westen ten naaste bij ‘rijp’ om correcte reportages vanuit Moskou te verwerken? Marder zegt ook dat de regering Carter, vooral na de sovjetinvasie in Afghanistan, de betrekkingen met het Kremlin in een ‘crescendo of crisis’ zag raken. Met Reagan zal het ‘crescendo’ in een wervelstorm veranderen.118

28 januari 1981

Ik ben gisteren met Dennis Livson naar mevrouw Muthamma, ambassadrice van India, geweest.

De vrouw van generaal Mursid belde op. Mijn oude vriend luitenant-kolonel Suadi119 heeft een beroerte gehad en kan niet meer spreken. Mijn vriend generaal Suhario, die uit Moskou naar Djakarta is teruggekeerd, zit nog steeds gevangen, evenals generaal Pranoto Reksosamudro, de man die Bung Karno wilde als tijdelijke commandant van het leger tijdens de coup van 1965 en die door Suharto werd verhinderd zich bij de opperbevelhebber (Sukarno) te gaan melden.

Ontmoette Leonid Ongirskij op de ussr Handelvertegenwoordiging in Nederland aan Veluwelaan 22 in Amsterdam. Ik wilde Baaij en Dirkx - zoals Romanov had geadviseerd - op de kaart zetten bij die sukkels.

Babette Cremer belde of ik mee ging eten bij Keijzer. Ik zei nee omdat ik naar Bulgarije moet, maar bedacht me en belde terug dat ik zou komen. Henk en Mimi Hofland wandelden het restaurant binnen en kwamen voor een glaasje naar onze tafel. Ik was blij hen samen te zien. Jan vond dat Beatrix de Amsterdamse krakers niet kon ontvangen. ‘Wat ze moet doen, is ze uitnodigen en er dan een mitrailleur op zetten.’ Ik deed maar of ik het niet goed had verstaan, deze onzin.

Henks oudste zoon studeert rechten en Edmond staat bij een

modellenbureau ingeschreven. Wout Woltz wordt hoofdredacteur van nrc Handelsblad en André Spoor wil correspondent bij de vn worden. Henk voorspelde dat de krant met Woltz aan de leiding alleen maar slechter zou worden. ‘Zelf weet Woltz het nog niet eens,’ vulde Mimi Hofland aan. Henk vroeg aan Jan en mij of we ons konden herinneren als kind iets gelezen te hebben wat ons razend had gemaakt. Typisch een vraag voor Hofland. Ik houd er niet van.

Toen ik de aankondiging van In de Knipscheer liet zien van het komende boek met Georgii Arbatov reageerde hij: ‘Aha, eindelijk Wim en Luns.’

Ik vond het noch grappig, noch normaal.120

29 januari 1981

Op weg naar Veronica voor een gesprek met Thijmen Koelewijn en Jan Herselman besloot ik onderweg te tanken en liep ik tegen Jan Foudraine aan. Ik had hem lang niet gezien en nodigde hem uit voor een lunch in Lage Vuursche.

Herselman onderstreepte dat ik met 150 gulden per drie minuten uitzending de hoogst betaalde radiomedewerker van Veronica was. Henri Remmers scheen onder de indruk van Max Westerman als medewerker. ‘Zeg het hem maar niet,’ aldus Herselman.

Foudraine is in de zevende hemel over de Bhagwan in Poona. Het doet me enigszins denken aan 1956, toen ik Bung Karno in Rome ontmoette. Ik was zeer op hem gesteld geraakt en moet die dagen met lovende woorden over Sukarno hebben gesproken, ook wanneer ik bij mensen de kwestie Nieuw-Guinea kwam bepleiten. Dat moet ze vreemd in de oren hebben geklonken, vooral omdat het beeld van Sukarno in Nederland, dat van een afschuwelijke boeman en Jappen-collaborateur was. Foudraine spreekt over de Bhagwan als over een God, wat ik natuurlijk nooit over Bung Karno heb gedaan. Al schreef Hofland in Tegels Lichten dat ik door hem betoverd was. Ik zei: ‘Maar Jan, het brein van de Bhagwan is in andere sectoren net zo fucked up als dat van jou en mij.’ Hij hoorde het niet eens. Hij benadrukte de noodzaak van ‘a quantum jump into awareness’. Hij zei: ‘Het huidige bewustzijn is maar een speldenknop van een echt bewustzijn. In essentie is het bewustzijn van Arbatov, met wie je nu dus een boek schreef, even onderontwikkeld als dat van de eerste de beste Chinees. Misschien verschilt hun conditionering, maar structureel verschillen ze

niet veel. Het gaat er nu om een explosie in eigen bewustzijn te creëren.’

Ik vind zijn adoratie voor de Bhagwan sterk overdreven, maar niet abnormaal. Hij is oké. Het schijnt dat Emmy van Overeem een omslagverhaal voor Elsevier schreef: Is Foudraine gek?

Zij belde hem toen ze de helft van zijn boek gelezen had. Ze was ervan in tranen. Foudraine denkt wel dat de Bhagwan op tijd 500 Boeddha's kan klaar stomen. Slaagt hij daarin, dan is er kans op redding van de mensheid. Inderdaad een vreemd verhaal.

De nieuwe Amerikaanse regering zal de hoogste prioriteit toekennen aan de bestrijding van terrorisme. Hun eigen terroristische activiteiten natuurlijk niet meegeteld, want die zijn in het belang van de mensheid.

In zijn eerste persconferentie als minister van Buitenlandse Zaken heeft generaal Al Haig de scherpste taal in vier jaar tegen de Sovjet-Unie gebruikt. Arbatov noemt dat: ‘Ze moeten altijd weer opnieuw hun manhood bewijzen.’ Ik meen dat hij daar volkomen gelijk in heeft.

Anton Constandse stuurde me een pagina uit Der Spiegel, nr 4/1981 met een vraaggesprek met Richard Allen, waar we al telefonische over gesproken hadden. ‘Kommunismus will die Welt beherrschen,’ aldus Allen. En Amerika? Ze doen in Washington exact hetzelfde. Ik zag Haig, een voormalig Jezuïet, op televisie. De man is beangstigend zeker van zichzelf. Heel eng. Augstein van Der Spiegel zegt de opvattingen van Haig, als zou de hele wereld een navo-affaire zijn, een ‘banale en oudbakken presentatie’ te vinden. Wat gaan ze in Moskou voor commentaren lanceren?

Ik heb Bibeb geadviseerd een interview met Jan Foudraine te maken.

Ze heeft Jacob van der Gaag toch naar Igor Cornelissen overgeheveld, die het gesprek op 24 januari publiceerde. Hij durft wel! ‘Ik mocht Fidel dolgraag. Ik heb vaak en lang met hem gepraat. Zo kreeg ik de naam van de rode ambassadeur. Zelfs de communisten zagen wel wat in mij.’ Het is goed dat hij eindelijk zijn mond heeft open gedaan. Hij had een zetje nodig.

Er is een Stichting Eerbetoon Prins Bernhard opgericht. Oud-militairen willen hem voor zijn zeventigste verjaardag met een defilé op Soestdijk eren. Intussen wil premier Van Agt de minimumleeftijd voor de koning(in) houden op 21 jaar. En Henk Waltmans wil de inhuldiging des konings helemaal schrappen.

30 januari 1981

Reagan schreeuwt van de daken dat de leiders van de ussr zichzelf een vrijbrief geven om ‘misdaden te plegen, te liegen en te bedriegen’. Je moet het lef maar hebben met wat de Amerikanen zelf over de jaren aan moord- en doodslagpraktijken hebben toegepast. En over liegen en bedriegen gesproken: in Washington is men daarin cum laude afgestudeerd, net als in Moskou. Alleen in het Kremlin komt men niet met dergelijke uitspraken jegens de leiders van de vs.

De Telegraaf kopt: karel van het reve twijfelt aan freud. De mening van die mijnheer ten aanzien van de grondlegger van de psychoanalyse is absoluut van nul en generlei waarde. Evenmin als zijn artikelen van enige waarde waren toen hij als spion zogenaamd voor Het Parool correspondent in Moskou was. Karel was slechts een variant en voorloper op Raymond van den Boogaard.

Ik lees het artikel in The Atlantic waar professor Arbatov aan refereerde en wat hij me liet meegeven. Het is geschreven door een voormalig medewerkster van het usa Instituut. Deze Galina Orionova zou 30 april 1979 naar Londen zijn uitgeweken. Zij beschrijft het Instituut als ‘bezaaid’ met kgb-agenten. In het bijzonder wijst zij op de aanwezigheid in het instituut van ‘een wetenschapper met epauletten’, de kgb-man dr. Radomir Bogdanov. Hij ging in 1974 het Ideology Department van het instituut leiden.

Er zal best wat van waar zijn, maar mij interesseert het geen ene rotmoer wie kgb is. Ik houd er te allen tijde rekening mee, wie ik ook in verband met de ussr spreek of ontmoet, met kgb van doen te hebben. Uitzonderingen vormden over de jaren Volodja Molchanov, Arbatov, Gvishiani en Romanov. Verder niemand.

Ik voerde een lang telefoongesprek met André Spoor. Hij gaat morgen naar het Management Symposium in Davos en plakt er een vakantie van twee weken aan vast. Wat hebben die gasten met een vaste baan bij een krant een leven!

André zei opnieuw dat hij nog altijd niet begreep waarom ik uit mijn dak was gegaan over Raymond van den Boogaard. ‘Als hij echt voor de bvd gewerkt zou hebben, had hij het toch nooit aan Volodja Molchanov verteld?’ Houdt Spoor zich van de domme? Ze hadden mij uitdrukkelijk gevraagd Van den Boogaard op een behoorlijk niveau te introduceren. Ze hebben me zelf bij de missie Van den Boogaard, wel of niet voor de bvd - wie zal het ooit weten - betrokken. ‘Bovendien,’ zei ik, ‘Van den Boogaard is niet de enige medewerker van jouw

krant die is benaderd door de inlichtingendiensten.’ Hij antwoordde glashard: ‘Dan blijven we het daarover oneens. Ik zal nooit begrijpen waarom je er keet over hebt gemaakt.’ Afschuwelijk dat je in een dergelijke ‘hoge positie’ zulke smerige spelletjes, ook tegenover oude vrienden, moet meespelen om zelf zoveel mogelijk buiten schot te kunnen blijven.

Hij was overigens bereid om als mijn comeback bij nrc Handelsblad behoorlijk aandacht aan het Arbatov-boek te besteden. Hij zei ook bereid te zijn samen met Jan Sampiemon met mij en Arbatov op Amerbos te komen dineren. Hij vertrouwde me verder toe dat ‘sommige mensen’ (buiten nrc Handelsblad) hem naar aanleiding van mijn interview met Romanov hadden toegevoegd: ‘Hoe kan je die man een interview voor jullie laten schrijven? Hij heeft zich met huid en haar aan de ussr verkocht.’ Zo gaat het al jaren over het hele journalistieke front, ook als ik iets voor radio of televisie doe. Dan worden er op Haags gezaghebbend niveau, door André slechts omschreven als ‘sommige mensen’, dergelijke opmerkingen aan mijn adres gemaakt, waarmee mijn kansen op een volgend artikel zijn verkeken.

Verder zei André dat Henk Hofland al lang niet meer in de Boticellistraat bij Mimi woonde. Ik zei tegen Spoor: ‘Ik gedraag me soms als een kind van vier: weet je wat ik laatst tegen Henk en Mimi zei toen ik tegen ze aanliep? Dat ik blij was hen samen te zien.’ Ik wist dus echt niet wat André nu vertelde. Dat Hofland al jarenlang met bijvrouwen werkte was me bekend, omdat hij dat zelf steeds met een zekere trots verkondigde. Maar ik ging er altijd vanuit dat hij daarnaast enigermate de schijn van normaliteit rond zijn gezin ophield. Ook dat is dus nu overboord. ‘Nou ja, het gaat mij niets aan.’ Ik ben dankbaar zelf voor een andere vorm te hebben gekozen zonder dag in dag uit de kluit te behoeven te belazeren, want zo loop je het gevaar dit als een tweede natuur aan te nemen.

Letters from Colette zijn verschenen, door Time omschreven als ‘the archetype of the wise older woman’.121 De brieven beslaan een halve eeuw, twee oorlogen, drie echtgenoten, op zijn minst een lesbische liefdesrelatie en een aantal vrienden. Zij aanbad haar moeder en schreef naar aanleiding van haar dood: ‘Mama died the day before yesterday. I don't want to go to the burial. I shall wear no visible mourning. I am telling almost no-one. But I am tormented by the stupid notion that I shall no longer be able to write to her as I always have.’ Van zo'n passa-

ge ben ik perplex. Ik heb wel eens gedacht dat ik mam - ik schreef haar altijd uit alle windrichtingen, vooral na de dood van mijn vader in 1966 - een heel boek met brieven zou willen schrijven bestemd voor haar, na haar eigen dood in 1974. Het lijkt alweer zo ver weg. Komen en gaan.

Er is zoveel te lezen waar we nooit aan toekomen. Paul Gray beschrijft Ways of Escape van Graham Greene. ‘Greene decided early on to be a spectator of history and succeeded admirably,’ schrijft Gray. Greene was eigenlijk een soort oorlogscorrespondent, die opdook in Dien Bien Phu in de oorlog in Indo-China, bij de Mau Mau in Kenia, bij Fidel Castro in de Sierra Maestra of de zesdaagse oorlog tussen Israël en Egypte. In 320 bladzijden geeft hij zijn leven weer vanaf zijn 25ste jaar. A Sort of Life, dat in 1971 verscheen, handelde over zijn jeugd, waarin hij een ondermeer schreef over het spelletje Russische roulette dat hij op zestienjarige leeftijd speelde. In dit boek, constateert Gray, zet hij ‘his flirtations with death’ voort, om wat hij noemt ‘ways of escape’ te vinden van ‘boredom and what he calls his manic-depressive self’.122

Ik ben ook in Vietnam, Congo en Cuba geweest ten tijde van problemen en gevechten, inbegrepen in de Gazastrook. Dat had niets te maken met depressiviteit laat staan met verveling. Mijn journalistieke leven is steeds bepaald geweest door een evenwicht tussen authentieke belangstelling er achter te komen wat er aan de hand was, vermengd met het wonderlijke pad van belevenissen, ontmoetingen en affecties voor bepaald personen die ik leerde kennen, zoals Sukarno in Rome in 1956. Dit staat vast.

Ik zie in The New York Times onder Business Day een kop: new scandal rocks pertamina. De gigantische bende en corruptie bij deze Indonesische oliemaatschappij, die al in 1966 door mij in de publiciteit werd gebracht, wordt opnieuw onderzocht. Ook de naam van de beruchte Ibnu Sutowo duikt weer op. In 1975 werd de onderneming op het nippertje van faillissement gered, waarna zogenaamd een onderzoek naar corruptie ‘verbetering’ zou hebben gebracht. Maar Ibnu Sutowo heeft zijn lieve leventje natuurlijk fris en vrolijk voortgezet. In 1975 stond het bedrijf 10 miljard dollar in het rood en werd gered door leningen van de Morgan Guaranty Trust Company in New York en de Bank of Tokyo in Japan. Want het wel en wee van het Indonesië van Suharto wordt in Washington en

Tokio bepaald, als quasi-opvolgers van de vroegere ‘meesters uit Den Haag en Amsterdam’. In 1976 werd generaal Piet Haryono als opvolger van Sutowo benoemd. Maar diens nalatenschap van corruptie was kennelijk niet te redden. Intussen is Sutowo achter de schermen aan allerlei touwtjes blijven trekken.123


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums