Logo DBNL
Memoires 1980-1981 (2012)

Memoires 1980-1981

(2012)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

12 november 1980

Amerbos

Heerlijk om weer thuis te zijn in mijn eigen fucking home. Het lijkt een eeuw geleden dat ik Amsterdam verliet. Er was weer eens een wilde scène met de douane, die meende alles van me te moeten doorzoeken omdat ik uit India kwam.

Er ligt een stapeltje post.

De Russische dissident Andrei Amalrik is in Spanje bij een autoongeluk om het leven gekomen.

Surjono geeft een overzicht, in een brief uit Moskou, inzake het samenspel tussen Suharto en het leger enerzijds, en Ibnu Sutowo van Pertamina anderzijds, die met oliedollars de militairen financiert en ze dus ook naar zijn pijpen zou laten dansen.

Newsweek maakt melding van sovjet olieleveranties via Rotterdam. Het zou me niets verwonderen wanneer Transol prima zaken doet, na via mij aan topcontacten in Moskou te zijn gekomen. Ze houden er verder hun bek over om vooral niets met mij te hoeven afrekenen.16 Ik heb het niet zo handig aangepakt allemaal. Het ligt me duidelijk niet.

Amerbos wordt bewoond op 160.000 gulden geschat bij huidige verhoudingen op de huizenmarkt. Dat is in ieder geval een ton meer dan in 1968. De hypotheek zal tot slechts 90.000 gulden verhoogd worden, omdat de amro mijn inkomsten op 40.000 gulden per jaar inschat.

13 november 1980

Ik haalde de auto op bij Leyland in Gouda.

Ik sprak een uur op de sovjetambassade met Yuri Timofiev en Vladimir Opalev. Eerst hebben we overlegd hoe het Arbatov-boek hier het beste gepresenteerd zou kunnen worden. Timofiev wil wel meewerken aan een boek van oud-ambassadeur Romanov, maar Opalev lijkt er fel tegen. Ik liet doorschemeren dat Beatrix zeker geïnteresseerd zou zijn in Romanovs boek en dat het een slechte indruk zou maken wanneer de am-

bassade of Moskou een boek van hem zou tegenhouden. Ik vertelde hen dat de Spaanse ambassadeur indertijd ook een boek over zijn Haagse periode had geschreven.

Bezocht mevrouw Muthamma, de Indiase ambassadrice, om haar te vertellen over het bezoek aan haar minister-president. Ik had een telegram van Jan de Vries van Veronica. Hij blijft voor mij een aantrekkelijk ventje.

Craig Whitney publiceert russians brood in leninist malaise.17 ‘In the Soviet-Union, Leninist ideology is in an officially recognized state of crisis - rigid, dated, unappealing. The paradox is that it is often difficult to find anybody in Soviet society who actually believes in the system.’ Het is een negatief en alarmerend verhaal maar ik vrees dat het veel waarheid bevat. Het gaat niet goed met de ussr, dat is zeker. En als het aan Ronald Reagan ligt, moet er alles aan worden gedaan, dat de situatie voor dat land alleen maar nog beroerder wordt. Whitney heeft onlangs ook Arbatov vrij uitgebreid aan de tand gevoeld.18 Veel van wat hij zegt, is alweer te laat voor ons boek. Voor je het weet is zo'n tekst eigenlijk weer verouderd.

De Evangelische Omroep liet een programma zien, God wil wonen bij de mensen. De nos wilde niet achterblijven. Men toonde een woning waar een groep mensen zichzelf had opgesloten en de gordijnen had gesloten, evenals de deur. Ze waren druk bezig met God. Hoe lang zouden mensen nog met dit sprookje bezig zijn? ‘Dat weten we niet, dat is voor God om te beslissen.’ De politie was in de buurt, omdat er kinderen bij deze waanzin waren betrokken. Dit is ongetwijfeld de snelste methode om kinderbreinen naar de knoppen te helpen.

14 november 1980

Er is een brief gekomen van Anatoly Alexandrov, president van de ussr Academy of Sciences. Heb geen idee wat er in staat. Hoe kunnen ze zoiets in het Russisch naar Amsterdam sturen?19

15 november 1980

Ik ben uit mijn doen. Het heeft direct te maken met alle vergeefse pogingen om over meer geld te kunnen beschikken. Het deprimeert me allemaal eindeloos. Vooral omdat de vooruitzichten magertjes zijn.

Gisteren was ik over alles zo van streek dat ik tot niets kwam.

Hier moet ik aantekenen, dat de ellende die ik jarenlang als professionele journalist heb ondervonden, niet anders dan het gevolg is van de oekaze van Joseph Luns in 1962 dat ik voor het leven onacceptabel zou zijn voor de Nederlandse regering. De sabotage vanuit Den Haag, dat een leven lang zou aanhouden, tot en met mijn verwijdering uit Zuid-Afrika in 1992, heeft in professioneel opzicht mijn leven verwoest. Met als gevolg dat ik nooit normaal als journalist heb kunnen functioneren, nergens ooit meer een vaste aanstelling kon krijgen, of een pensioen opbouwen, etcetera. Vandaar het in 1991 begonnen proces tegen de staat. Ik wil hier alleen onderstrepen, dat ik onder die situatie meer geleden heb, dan ik heb willen toegeven. Juist omdat ik het met man en macht bestreed om er niet, als gevolg van de schuinsmarcheerderij van de basterds in Den Haag, aan onderdoor te gaan.

Ik weet nu wat Alexandrov schreef. Hij ziet geen nut meer in mijn project een boek te maken met de interviews van hem en Philip Handler, president van de National Academy of Sciences in Washington. Heb Handler per brief ingelicht. Jammer, weer een project in de prullenmand.

Hoe komen vogels eigenlijk hun tijd door? Stel je voor, een universum en niet kunnen lezen.

Mevrouw Jiang Qing, de derde vrouw van Mao, heeft tegen haar gevangenbewaarders gezegd, dat Mao haar vanuit de hemel te hulp zal komen om haar te verdedigen tegen de beschuldigingen van misdaden tegen de staat. De Bende van Vier, mevrouw Mao en drie van haar naaste medestanders, zal terecht staan. Overal hetzelfde liedje, de verliezers gaan voor de bijl.

16 november 1980

Ik verbaas me er soms over hoe ik als een blok kan slapen, terwijl ik zoveel zorgen heb.

Ik luister naar Schelomo van Bloch. Prachtig.

Time stelt Indira Gandhi voor als ‘besieged’.20 Er zijn ongeregeldheden uitgebroken in Assam in het noorden van India. Veertig procent van de bevolking leeft nog altijd onder de minimum inkomenslijn van acht dollar per maand. Het is ook wel een klus, managing India! Ik bewonder deze vrouw ten zeerste. Dat ze er lol in heeft, na alles wat haar reeds is overkomen.

West-Duitsland steekt 10 miljard d-mark in de leveranties van aardgas uit de ussr. Dat schrijft Ben Knapen in nrc Handelsblad.

Ik zag een film over het bezoek van Beatrix en Claus aan de Antillen. Het was duidelijk dat het wemelde van pijnlijke momenten. Beatrix verborg haar ongeduld en irritatie nauwelijks. Hofmaarschalk Pim Osieck was regelmatig in haar buurt.21 Claus komt steeds sympathiek over. Beatrix was voor een toespraak van het parlement walgelijk opgedirkt. De broek van het tropenpak van Claus was vijf centimeter te kort.

17 november 1980

De Scientific American wijdde een volledig nummer aan de hersenen, waarvan ik het artikel van F.H.C. Krick zeer boeiend vond. Hoe ons hoofd werkt ‘is still profoundly mysterious’ zegt een van de wetenschappers, die er veel over weet. Ik heb tegen John Jansen van Galen van de Haagse Post gezegd dat ze nu eens een omslagverhaal over de hersenen zouden moeten publiceren.

Jan van Wieringen, correspondent voor de Volkskrant in Washington, vraagt of hij in moet gaan op een baan voor Panoramiek van de nos-televisie. Ik denk van niet. Hij zit prima in Amerika. Hij zou hoogstens een tijdje naar Moskou moeten gaan om beter te begrijpen wat daar speelt. Niet fulltime, want dat is niet om te doen. Ik red het in de ussr in ieder geval nooit langer dan een paar weken.

Jan West, de rechterhand van Gerard Croiset, belde. Hij zei niet onder woorden te kunnen brengen wat het voor hem betekende mijn stem te horen en zijn hart bij me te kunnen uitstorten. Hij lijkt zich grote zorgen te maken over Gerards boek, dat postuum moet verschijnen.

Raymond van den Heuvel schreef en sloot een kleurenfoto in. ‘It's your Kiwi friend again, Ray,’ begint hij. ‘I always get excited when I get a letter from you,’ wat wederzijds is. Onze ‘ontmoeting’ was intens, ook seksueel, en dat schijnt bij hem na te werken. Ik zou er ook niet tegen zijn hem nu hier aan flarden te rommelen.

Pieter Baaij belde en zei - over de niet beveiligde verbinding - dat hij voor de sovjets van nut kon zijn om bedrijfsspionage uit te voeren. Ik rilde toen ik dit hoorde maar wat kon ik er aan doen? Ik vroeg hem per brief een stuk voor Moskou gereed te maken over de levering van de installaties voor de gaspijplijn. Vanavond gebeurde iets vreemds. Ik zat te lezen en stond op om mam in Bilthoven te bellen. Dit zijn de automatismen waar we gewend aan raken. Zoals ik Peter vanuit Moskou of New

Delhi bel. En dan op een dag rinkelt de telefoon niet meer.

Ik reed naar Middelbeers, naar Netty en Enkie Feldhaus van Ham. Ik at een schol op station Den Bosch. Ik herinnerde me dat ik met mam op de terugweg uit Middelbeers hier uitstapte en zij onwel werd. Zij moet toen al dodelijk ziek zijn geweest maar ze zei nooit iets. Het voer was trouwens niet om te eten, bevroren frites en een kwak mayonaise, afschuwelijk.

Ik ben ook naar de plek in Middelbeers gereden waar ik in 1967 altijd op Peter wachtte in het bos wanneer hij van Philip Nasta kwam. Ik stond een tijdje stil en probeerde het allemaal te herbeleven.

18 november 1980

Het was gisteren een oergezellige avond met oude vrienden. Pierre Huyskens heeft in Elseviers een serie artikelen over Enkie geschreven, de ‘Mof’ die soldaat van Oranje werd. Het blijft ook een unieke geschiedenis.22

Ik reed al vroeg naar Düsseldorf en sprak een half uurtje met aartsbisschop Pitirim uit Volokolamsk. Hij bracht de films met pater Alekseij mee. Ik zei dat ik naar Parijs zou gaan om de zoon van koning Farouk te filmen. ‘Why not bring the son of the Shah back on the throne as well,’ vroeg hij. ‘It would certainly be a better deal than this Ayatollah. The only thing I have in common with him is my beard.’

Ik ben via Aken, Namen, Nijvel (dat riep herinneringen op aan de familie De Ramaix), Bergen en Valenciennes naar Parijs gereden. Bij aankomst in Hôtel de Vendôme heb ik eerst Peter in Londen gebeld.

Deng Xiaoping heeft Reagan al uitgenodigd. Ook Brezhnev zegt dat hij ‘constructieve stappen op het gebied van Sovjet-Amerikaanse betrekkingen’ van Reagan verwacht. Wie heeft hem dat wijs gemaakt? Arbatov niet, hoop ik.

Ik ontmoette Richard Thieuliette in Café de la Paix. Hij is nu 36 jaar. ‘I am as old now as you were when I first met you,’ zei hij. Ik was ouder. Ik was 41. Hij studeert Hindi aan Sorbonne want hij wil volgend jaar te voet de rivier de Ganges gaan volgen. De bedoeling is dat hij plaatsen gaat zoeken om later te gaan filmen. In juli gaat hij voor een film naar Tahiti. Hij woont al vier jaar samen met een vriendje, Raoul. Later zijn we naar zijn flat aan Avenue de Maine gereden.

Toen ik hem vertelde een film met Alekseij te hebben gemaakt, zei hij: ‘You use images to illustrate what you want to say. I rather deal with images, in depth, themselves.’ Ik heb Alekseij gefilmd om hem aan het woord te laten en in het Westen aan te tonen dat jonge mensen in de ussr die priester willen worden, die kans krijgen en benutten, althans in sommige gevallen. Ik wilde Alekseij's verhaal overbrengen, niet meer dan dat.

Ik bestudeerde Richard nauwkeurig, zijn ogen, zijn gezicht, zijn reacties. Totale herkenning. We hebben ook samen een stuk ‘geschiedenis’ afgelegd.

Ik sprak met Dominique-France Picard, de vrouw van Fuad, de koningin van Egypte. Misschien kunnen we vrijdag filmen. Ik moet nu de vragen opstellen. Op 4 november 1980 verscheen in Le Monde een artikel over hem, waarin staat dat Anwar Sadat voor het Egyptische parlement verklaarde uitstekende betrekkingen met Fuad ii te onderhouden.

19 november 1980

Parijs

Ik lunchte met Fuad ii in de Club-Interallié, naast de Britse ambassade. Er is daar een prachtige tuin. Hij zei dikwijls beneden in het zwembad een duik te nemen. We arriveerden tegelijk en het klikte meteen. Hij vertelde vrijwel onmiddellijk dat de koningin een miskraam had gehad, waarna ze voor enige tijd naar Zwitserland waren vertrokken. De drie zusters van de koning wonen daar. Het zijn kinderen uit Farouks huwelijk met de zuster van de sjah van Iran.

We gingen eerst naar de grand salon voor een drankje. Juist toen we in een intiem en prima gesprek raakten, arriveerde de koningin. ‘I also didn't know she would come,’ zei Fuad. Ik deed verbaasd alsof ik het een prettige verrassing vond.

We lunchten boven. Het werd een bijzonder plezierige aangelegenheid. Sadat had dus inderdaad in het parlement gezegd, en nog wel in zijn jaarlijkse toespraak, dat ‘I was interested in Egypt and Egypt was interested in me,’ bevestigde Faud. ‘But, that is sensational,’ zei ik. ‘That is a political statement.’ Hij vertelde dat de kroonprins, prins Mohammed Ali, in Caïro was geboren. Mevrouw Sadat was naar het ziekenhuis gekomen om moeder en zoon te bezoeken.

Toch relativeert hij zijn positie en zegt bijvoorbeeld: ‘History laughs at us.’ We filosofeerden over wat Reagan voor een president zou worden. We bespraken ook de Nederlandse koninklijke familie tot en met Dewi Sukarno. Terugkerend naar het onderwerp Egypte, zei hij bijvoorbeeld dat het belangrij-

ker was om de levensstandaard in het land te helpen verhogen dan zich bezig te houden met de vraag of hij ooit als koning zou terugkeren. Het schijnt dat Anwar Sadat zich realiseert dat hij niet het eeuwige leven heeft. ‘He seems to be a man in a hurry.’ Hij verwachtte niet dat de zoon van de sjah ooit naar Teheran zou terugkeren, omdat links uitstekend georganiseerd is en de kroonprins voor zou zijn bij een val van de ayatollahs. Ik mag die man. Hij offreerde me een vette sigaar, maar die weigerde ik beleefd.

Om 16:15 uur ging ik naar Continental Baths waar ik zalig heb gerotzooid. Wat hier rondloopt, doet me denken aan New York. Ik heb trouwens eerst Peter gebeld na de lunch met Fuad.

20 november 1980

In Le Monde staat een artikel waarin prins Claus als ‘links’ wordt omschreven.23 Ik zend het hem toe met een briefje erbij.24

Ik liep in hotel Inter Continental, waar ik mijn brieven ging schrijven, tegen Ernst van Eeghen aan. Hij zei een Atlantische Conferentie bij te wonen. Hij begon meteen over salt te praten en was van mening dat met sommige Amerikaanse haviken uitstekend te praten viel. Ik wist dit natuurlijk al heel lang, na bezoeken aan Eugene Rostow en Paul Nitze van het Committee on the Present Danger in Washington. Ik vroeg: ‘Zoals wie?’ Hij noemde mijn oude vriend admiraal Elmo Zumwalt, die zich in kamer 2001 bleek te bevinden.

Ik belde de admiraal meteen, waarop hij even naar beneden kwam en herhaalde nog altijd geïnteresseerd te zijn in een ontmoeting met Georgii Arbatov. ‘You know, my wife is Russian, and she still has family there she has never seen.’25 Daarom wil hij dus naar Moskou. Een soortgelijke situatie als de Poslavsky's. Maar Lex heeft geen enkele belangstelling zijn Russische familie ooit nog te ontmoeten, wat ik altijd vreemd heb gevonden. Een uur geleden had ik niet het geringste vermoeden dat ik èn Van Eeghen èn Zumwalt zou ontmoeten!

Ik ontmoette Dewi Sukarno. Ze was in uitstekende conditie. Zij was weer bezig een foto uit te zoeken voor haar jaarlijkse kerstkaart. Karina had geen zin gehad in nieuwe opnamen. Er werd aanvankelijk om gehuild dat er een fotograaf zou gekomen. Maar ze was achteraf blij met de resultaten geweest. Haar

dochter was deze keer niet thuis maar op de kostschool. Het verhaal van Dewi was niet te verifiëren.

Dewi zei dat koningin Fadila van Egypte iemand was die haar neus in andermans zaken stak om te laten zien hoe pienter ze was. ‘Als je haar morgen ziet, geef haar dan mijn nieuwe telefoonnummer,’ zei ze. Ik vroeg of zij 13 oktober j.l. het artikel over Imelda Marcos in de International Herald Tribune had gelezen. ‘Yes, it was good, no?’ antwoordde zij.

‘No, it was not.’

‘Well, I kept it, but did not read it,’ bekende ze. Typisch Dewi ging zij het artikel meteen zoeken en begon te lezen. Daarop vertelde zij dat mevrouw Marcos Gina Lollobrigida had uitgenodigd om een fotoboek over de Filipijnen te komen maken. Het werd in Florence in een schitterende uitgave gedrukt. Vervolgens zond Gina haar de rekening, die de First Lady in Manilla weigerde te betalen. Pas nadat Gina had gedreigd Imelda Marcos voor een rechtbank in New York te brengen, werd de affaire geregeld. ‘Don't write it,’ voegde zij er aan toe, ‘because I want to do business with her.’ In 1962 had Gina Lollobrigida in Rome een receptie gegeven voor president Sukarno en Dewi. Sindsdien waren zij vrienden. ‘Mrs. Marcos is very generous to her friends. She will present the blue-ladies, her ladies in waiting, with golden handbags of 10.000 dollars each but she's not generous for people she works with.’

Toen ik vertelde dat de familie van oud-ambassadeur Hanafi, evenals Surjono in Moskou, van mening waren dat Peking toch een rol zou hebben gespeeld bij de coup in 1965 - waar ik zelf dus geen snars van geloof - riep ze: ‘Nu spreek je als een cia-agent! That is what the cia always tried to sell, Chinese involvement. Nonsense! You think that Mao or Chou En-lai would have done anything against Bapak? I knew the team of Chinese doctors that treated Bapak at the time in Djakarta. They were innocent, pure people. No! After a large meeting at the Istana, Bapak got up too abruptly and became dizzy and fell back in his chair. That is what happened. It are the Indonesians themselves who started all these rumors, that Bapak was ill and some said he was dying. The Chinese doctors tried to make Bapak lose his kidney stones by natural medicines.’

21 november 1980

Toen ik tegen Loek de Levita zei dat we even niets van Fuad ii hadden gehoord omdat zijn vrouw de baby had verloren, reageerde hij meteen met de vraag: ‘Ga je daarover spreken in je interview?’

‘Of course not,’ riep ik uit. Dan zie je maar weer dat ook De Levita in de grond van de zaak een proleet is.

Zelfs Le Monde moffelt nieuws over helden in El Salvador weg in een rubriekje ergens onderaan de pagina À travers le monde. Walgelijk. In de International Herald Tribune vind je er helemaal niets over.

Ik schreef admiraal Zumwalt een briefje over mij n jongste bezoek aan Tasjkent en de ontmoeting met de Poslavsky's aldaar. Ik belde hem later. ‘Thank you for your very interesting note about the background of your family being very similar to that of my wife.’ Ook sprak ik opnieuw met Ernst van Eeghen, die alleen maar over Russische oud-strijders wil spreken, die hij schijnt te kennen. Wanneer ik de man zo in zijn grijze broek en wat smoezelige blazer naar de Atlantische Conferentie zie gaan, vraag ik me af of hij wel helemaal volwassen is.

Ik zag op de Champs-Élysées een mooie hond met een houten linkervoorpoot. Hij hinkelde pinkelde achter zijn baas aan, die haast had en veel te snel liep. Het leed dat je dagelijks overal om je heen ziet. Bovendien zijn ze, net als op Amerbos, weer overal aan het snoeien. Er blijft steeds minder over van de armzalige bomen die Parijs nog heeft.

Ik schreef mejuffrouw Büringh Boekhoudt een briefje, hoe dikwijls ik altijd aan haar denk, vooral als mensen onbeschofte dingen doen.

Om 10:15 uur was de filmploeg op Avenue Foch aanwezig. We hebben Fuad ii gefilmd. Hij droeg een double breasted pak, wat okay was maar niet werkelijk comme il faut. Look who is talking: mijn eigen flanel zat veel te nauw en barstte bijna bij de naden. Ik moest voortdurend mijn riem aantrekken, opdat het niet opgemerkt zou worden.

Fuad leek gespannen. Ik probeerde hem op zijn gemak te stellen. Hij vertelde dat de sabel die er hing, aan koning Farouk had toebehoord en door Anwar Sadat aan hem was teruggegeven. Dit ter gelegenheid van zijn huwelijk. Sprekend over het koninklijke jacht, waarop Farouk en zijn gezin het land hadden verlaten, zei hij: ‘Mijn vader heeft het schip aan Egypte teruggegeven. Dat had hij niet hoeven te doen maar hij heeft het gedaan. De mensen kennen deze kant van mijn vader niet.’ Ik vroeg of dit het schip was dat Sadat later had gebruikt om naar Israël te varen. Hij antwoordde: ‘Yes. But it now has a different name, liberty, or something like that.’

Fuad vroeg ook om hem niet steeds met Your Majesty aan te spreken, maar liever met Sir. Ik zei dat ik hier zelf ook de voorkeur aan gaf, maar Jeffrey Finestone van de Monarchist League,

die het bezoek had gearrangeerd, had er op gestaan over Your Majesty te spreken. ‘Well, we are friends now,’ zei hij, ‘you can call me Fuad.’ Dat leek me weer het andere uiterste.

22 november 1980

Amerbos

Toen koningin Fadila ten tonele verscheen, nadat zij naar de kapper was geweest, waren er constant irritaties. Zij verweet hem dat hij te gespannen was. Ik besloot hem bij te vallen. ‘So are you,’ zei ik tegen de dame. Hij opende een aantal familiealbums. Het is waar dat Farouk koning werd toen hij zestien was. Hij zag er als jong kereltje prima uit. Aantrekkelijk zelfs. Ik herinner me de vetzak Farouk als vluchteling in Rome op het terras van Via Veneto.

Fuad was soms ook onaardig en zei tegen de koningin: ‘Why don't you use the porcelain?’

In de grond van de zaak mag ik de man wel, maar hij is fundamenteel onzeker. Wie zou dat niet zijn als ‘koning in ballingschap’. Hij was uiteindelijk bereid de film in Amsterdam te komen kijken voordat hij wordt uitgezonden.

Bij thuiskomst lag er een briefje uit Poona26 met een hoeveelheid persinformatie. De assistent van Ma Yoga Laxmi, Ma Prem Arup, schrijft dat het project van Venezuela ‘okay’ is maar niet iets waar de Bhagwan in is geïnteresseerd. ‘His whole interest is meditation.’ Wanneer ik in januari zou terugkomen, zullen ze me alles uitleggen.

Raymond van den Heuvel heeft ook weer geschreven. Ik blijf dol op hem.

Het blad reussites publiceerde een reportage over Bernhards vriend baron Edmond de Rothschild, waarvan ik een exemplaar naar Soestdijk heb gezonden. Toen ik later aan Fuad vroeg hoe het in godsnaam mogelijk was, dat een De Rothschild met een dergelijke das op de proppen kwam, riep hij vrijwel meteen: ‘Maar dat is een montage!’ Zoiets komt dus niet in mijn hoofd op dat iemand zich tot dergelijke trucs zou verlagen.27

De brief aangaande de gaspijplijn van Pieter Baaij aan de heer Krylov van de staf van Jermen Gvishiani in Moskou is voortreffelijk.

23 november 1980

Ik sta op en ga naar bed met duizend vragen over hoe Peter op den duur moet leven of zijn leven zal indelen. Hij moet bijna geen geld hebben, of althans beneden nulpunt zijn gedaald in Londen, wat hem nog afhankelijker van die jongen (Edwin) maakt. Ik kan natuurlijk niet doorgaan met bijpompen, zeker nu mijn eigen financiën teruglopen en blijven teruglopen. Zoals ik er voor sta kan ik nauwelijks meer voor mezelf zorgen en het huis aanhouden. Jan de Vries van Veronica heeft het gefilmde gesprek met Indira Gandhi geretourneerd met de opmerking: ‘Wat doe ik er mee?’ Aardig ventje maar verder een onbenul.

Dikwijls blader ik nu door dagboeken van vroeger. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat ik over unieke aantekeningen over een zeer lange periode beschik. Niet dat mijn persoonlijke leven zo buitengewoon zou zijn, of uniek zou zijn geweest, of dat mijn observaties doorwrocht zijn van ongebruikelijke diepten van intelligentie, maar de rode draad die door alles loopt, is mijn streven zo eerlijk mogelijk te zijn. Dus zo exact mogelijk een historisch verslag te maken van een doodgewoon leven van een journalist in de twintigste eeuw.

Ik zag een film over het Korea-bataljon. Ik kan me niet voorstellen dat dit allemaal al weer dertig jaar geleden gebeurde en dat ik er bijna zelf in gezeten had. Of dat ik Martin Portier die dagen leerde kennen.

Luns schijnt in het Lagerhuis te hebben gezegd dat er binnen de navo geen onderonsjes van de grote landen zouden moeten plaatsvinden. Die man gaat vrolijk verder door het leven als secretaris-generaal van de navo, omdat de Amerikanen hem bij de ballen hebben en hij naar hun pijpen danst. Een voor Washington ‘bruikbare’ loopjongen.

Het boekje Conversations with Jean Piaget is onlangs verschenen.28 Piaget, recent op 84-jarige leeftijd overleden, schreef dit toen hij twintig jaar was: ‘Progress springs from the brains of wise men, not from the arms of men of action.’ Daar was hij eerder achter dan ik. Ook het debat tussen Piaget en Noam Chomsky is in druk verschenen, evenals een boek van Margaret Boden over Piaget.29 Ik zou alles willen lezen want Piaget is mijns inziens een der belangrijkste onderzoekers van de twintigste eeuw. Minister Luis Alberto Machado en zijn intelligentiepromotors in Caracas zouden veel van hem kunnen leren.

Ik zie trouwens dat Barry Commoner, de milieudeskundige uit mijn eerste serie interviews voor de Club van Rome, zich kandidaat heeft gesteld voor het Amerikaanse presidentschap. Dit plan is nauwelijks serieus, zo niet gaga. Iedereen weet dat hij geen schijn van kans heeft.30 De waanzin der democratie.

De Amerikanen ‘keuren goed’ dat West-Duitsland met miljarden gaat helpen bij het aanleggen van de gaspijpleiding van de ussr naar West-Europa. Het is te gek om los te lopen dat hiervoor de toestemming uit Washington nodig zou zijn. De sovjets hebben 40 miljard kubieke meter gas per jaar in de aanbieding.

24 november 1980

Gisterenavond waren Aart van der Want en Gert Kant hier. Aart zei dat Wim Klinkenberg uitstekend had geblazen in het journalistenforum over het nieuwe boek van dra. M.G. Schenk, Juliana, Vorstin naast de rode loper.31 Het telt meer dan 400 pagina's en is uiteraard door ‘het gezag’ gecensureerd, voor zover deze dame niet al bij voorbaat in de zakken van de overheid zat. Wim zei me dat mevrouw Schenk hele passages uit zijn boek over prins Bernhard had overgenomen, zonder natuurlijk naar hem te verwijzen. Toen hij werd genoemd in dit fameuze boek, zou hij zelfs Klinkhamer zijn genoemd.32 Mevrouw Schenk zou overigens ziek zijn geworden en via een links (rood) nichtje, zou het boek van teneur zijn veranderd. Freule Wttewaal van Stoetwegen schijnt al in De Telegraaf te hebben geschreven dat zij het boek weggooit. Mevrouw Schenk lijkt van mening te zijn dat Juliana zich met staatszaken blijft bemoeien en Beatrix voor de voeten loopt.

Ik heb de Egyptische ambassadeur geïnformeerd over mijn gefilmde gesprek met Fuad ii. Hij belde me. Hij zei dat hij overwoog me voor een informeel etentje uit te nodigen maar nog instructies vanuit Caïro afwachtte.

Ik belde koningin Fadila in Parijs. Ze komen waarschijnlijk 3 en 4 december naar Nederland om de film te zien. Fuad ii vertelde haar indertijd in Genève te hebben ontmoet waar hij samen roeide met haar broer. Maar pas een paar jaar later tijdens een tweede toevallige ontmoeting werd het een romance.

De chef-protocol van professor Arbatov belde me over visa voor Thomas Landshof en mij. We moeten naar Moskou om

een contract te tekenen. Er kwam weer eens een totale storing op de lijn met de Sovjet-Unie. Vladimir Opalev belde dat er inderdaad toestemming was gekomen om vijf dagen in Moskou te zijn. Ook wilde de staatstelevisie een interview maken over de gaspijpleiding naar het Westen. Ik zei dat dergelijke problemen met visa onder Romanov ondenkbaar waren. ‘Ambassadeur Romanov had misschien een sterk karakter,’ aldus Opalev.

Er schijnt een rel te zijn uitgebroken tussen de vs en Zwitserland over de export van sovjethorloges naar Amerika. De directeur van de Zwitserse Watch Federation beklaagt zich dat de Amerikanen de sovjets gunstige voorwaarden geven ten detrimente van de Zwitsers. Dit herinnert me aan de verwoede pogingen die ik met Dewi's vriend, bankier Francesco Paesa, ondernam om de sovjets in de horloge-industrie op gang te krijgen.33

25 november 1980

Aurelio Peccei nodigt me formeel uit om de vergadering van de Club van Rome in Caracas van 17 tot 19 juni 1981 bij te wonen. Ik ben benieuwd. Ik ga zeker.

Om 16:00 uur bezocht ik ambassadeur Tolstikov van de ussr. Hij begon met een Russische vertaling van mijn recente brief aan Timofiev voor zich (met veel onderstrepingen). Hij zei dat hem de toon van mijn brieven aan zijn medewerkers niet beviel. Mijn kritiek op zijn consulaire dienst vond hij niet gepast. Ik voerde aan dat dit 1980 was, dat ik een boek met Arbatov had geschreven en dat ik het gelazer iedere keer weer, volmaakt onaanvaardbaar vond. Alsof het verlenen van een visum een exorbitante gunst was van de zijde van de ambassade.

26 november 1980

Het is al weer tien jaar geleden, dat Yukio Mishima in Tokyo zelfmoord pleegde en door zijn 24-jarige vriend Masakatsu Morita werd onthoofd. Onvoorstelbaar dit gebeuren. Dewi noemde het indertijd ‘grotesk’. Het is slechts een voetnoot in de geschiedenis.

Nieuw onderzoek heeft aangetoond ‘that grief, joy - even the less dramatic daily dose of emotion and thought - affect our bodies far more than scientists have heretofore believed.’34

‘A greater understanding of the chemistry of the brain has uncovered a direct link between our feelings and the body's con-

trol of pain. There are signs that manipulation of emotional states by means of such techniques as biofeedback and meditation may actually have the power to diminish pain, enhance our well-being and prevent many kinds of sickness.’ Dit zal Peter interesseren.

‘Negative emotions,’ Peter onderstreepte dit in de kantlijn toen ik het hem liet lezen, schijnen zelfs van invloed te zijn op ziekten die mensen ontwikkelen, van kanker tot en met herpes, waarbij de geest belangrijker zou zijn dan bijvoorbeeld voeding, omdat het immuunsysteem wordt aangetast.

Professor in de psychiatrie, George Vaillant van Harvard University is overtuigd dat de meest effectieve bescherming tegen de ziekten van vandaag is ‘simple good mental health’. Hij verrichtte een studie onder studenten. ‘Stress does not kill so much as ingenious adaption to stress - call it good mental health or mature coping mechanisms - facilitates our survival.’ Er is dan ook een nieuwe tak van onderzoek ontstaan, als onderdeel van psychosomatiek: behavioral medicine.

Dr. Neal Miller, emeritus hoogleraar en hoofd van het laboratorium voor fysiologische psychologie aan Rockfeller University in New York zegt: ‘Where psychosomatics tries to tease out the links between mind and disease, behavioral medicine attempts to do something with them.’ Miller werd de ‘vader’ van de zogenaamde biofeedback ‘which enables a person to monitor such bodily activities as brain-wave patterns and then acquire a degree of control over the activities’. Zoals meditatie mensen meer controle over ‘internal states’ zou geven. Wonderlijk onderwerp, wat vooral Peter zeer zal interesseren.

Jan Sampiemon zegt niet onder de indruk te zijn van mijn gesprek met mevrouw Gandhi, ‘noch van wat zij zegt of wat jij vraagt’. Ik vraag me af of hij het behoorlijk heeft gelezen. Hij wil wel graag een artikel over de gasleveranties van de ussr hebben. Een consortium van Nederlandse banken is bereid drie miljard gulden aan de gaspijplijn vanuit de Sovjet-Unie naar West-Europa mee te financieren.

Belde André Spoor, die blijkbaar net terug was uit Moskou. Hij was nogal gedesillusioneerd want hij had geen der big wheels te spreken gekregen, zoals was toegezegd. ‘Je weet trouwens nooit of ze liegen,’ zei hij. Spoor wordt niet vertrouwd. Hij heeft ook nooit moeite gedaan om dusdanige relaties in Moskou op te bouwen - waar ik al tien jaar me bezig ben (Hofland is zelfs nog nooit in Moskou geweest) - om zeker te kunnen zijn dat er niet meer gelogen wordt in gesprekken dan in het Westen. Spoors afspraak met de minister voor gaszaken was

niet door gegaan omdat hij zou zijn weggeroepen vanwege een gasexplosie. Ze kunnen je inderdaad alles wijsmaken want niets is in de ussr openbaar. Hij had ambassadeur Van Agt en Willem Bentinck wel gesproken.

Iedere keer als ik Peter bel, is hij gelukkig opgewekt, godzijdank. Hij heeft maandag een auditie voor een Amerikaanse musical in het Drury Lane Theatre. Ik hoop voor hem dat hij in de prijzen valt.

De Egyptische ambassadeur telefoneerde dat hij nog altijd geen instructies had ontvangen uit Caïro over een uitnodiging aan mij om over Fuad te spreken ‘en ik denk ook niet, dat ik die nog krijg’. Hij wist dat de Egyptische ambassadeur in Parijs inderdaad eens een gesprek over staatszaken met Fuad ii had gehad. Hij verzon smoesjes toen ik zei toch met Fuad langs te willen komen.

Over de ontmoeting met ambassadeur Tolstikov nog het volgende. Hij vroeg me bijvoorbeeld geen notities te maken, ook niet voor mijn dagboek. Bij Romanov was zoiets ondenkbaar. ‘Uw vijand schijnt Vladimir Opalev te zijn,’ zei hij. Ik was het daar hartgrondig mee eens. ‘U denkt dat wij moeilijkheden bij uw werk maken.’

‘Dat denk ik niet alleen. Sinds u hier bent gekomen, heb ik altijd volkomen onnodig gelazer om naar Moskou te gaan en het boek met professor Arbatov af te maken.’

‘Dit is absoluut onjuist,’ zei hij. Het rund weet dat ik er met Arbatov een hartig woordje over zal spreken. De man is onbruikbaar en een apparatsjik oude stijl. ‘Toen het bericht kwam dat Arbatov gereed was u te ontvangen,’ aldus de sovjetambassadeur, ‘heb ik Opalev opdracht gegeven u thuis te bellen. Dat heeft hij gedaan. Ik wist immers niet of Arbatov in Moskou was. Dus kon ik u ook niet eerder een visum geven.’ Ik benadrukte dat ambassadeurs op eigen initiatief visa konden afgeven en dat Romanov dit altijd had gedaan, zoals Opalev en Timofiev maar al te goed wisten. Toen ik ook nog zei dat kennelijk de ene sovjetambassadeur verschilde van de andere, wond de man zich zeer op. ‘Ja en de ene ambassadeur is achterbaks en manoeuvreert onder de tafel en de ander is recht door zee,’ aldus Tolstikov. Ik dacht: man hoe durf je zo over Romanov te spreken, het is precies andersom. Opalevs vertalingen waren bovendien abominabel. Tolstikov benadrukte en passant dat hij een partijman was en dat er discipline moest heersen. ‘Ik denk dat u wat vermoeid was toen u die woedende brief schreef. Ik weet dat u een gevoelig mens bent, maar ik ben ook niet van steen.’ Hij vervolgde: ‘U kunt met uw kennissen in Moskou

afspraken maken wat u wilt, maar uiteindelijk geeft het ministerie van Buitenlandse Zaken wel of niet een visum. Dus de ambassade is niet schuldig aan uw ontevredenheid.’ Ik dacht: man, jij bent zelf met je bekrompen brein de bron van alle ellende.

‘U bent partijman,’ zei ik, ‘dus u zult mij als journalist, zonder partij en naamkaartje, wel belachelijk vinden.’

‘Ha, ha, ha, voor mij is iedereen gelijk,’ antwoordde hij. We belandden op het onderwerp China. Hij is in Peking ambassadeur geweest. ‘Ze zijn allen andere mensen in de wereld als pygmeeën,’ aldus de vertaling van Opalev. ‘You never know what they will say tomorrow.’ Tegenover de sovjetambassade in Peking hing een enorm spandoek: death to american imperialism.

Hij begon ook nog over de gasleveranties. Minister Van Aardenne stond op het punt een brief te richten tot Patolichev,35 de minister van Buitenlandse Handel, dat Den Haag bereid was vijf miljard kubieke meter gas aan te kopen en drie miljard te investeren.

28 november 1980

De Congres Partij van mevrouw Gandhi heeft bij verkiezingen in acht van de twaalf deelstaten op overtuigende wijze gewonnen. Je zou haast denken dat democratie werkt en mensen zouden weten wat het beste voor het land en henzelf is.

Rob Tielman schreef over mogelijke samenwerking met het Humanistisch Verbond.36 Ik wil erop ingaan.

Alfred Vierling vertrekt naar India en schijnt daar een project op te willen zetten in samenwerking met Henry Brookman. Koot en Bie schijnt zijn discussie over minderhedenbeleid, op gang gebracht in nrc Handelsblad, over spreiding van buitenlanders, te berde te hebben gebracht. Nu is Vierling op televisie. Het lijkt hem in de bol te zijn geslagen.

Helmut Schmidt is bezorgd dat Ronald Reagan zich straks zal verzetten tegen de voorgenomen energielijn vanuit de ussr naar West-Europa. Natuurlijk zijn de rechtse idioten in de vs tegen, want ze willen de Sovjet-Unie op alle mogelijke manieren kraken.37

Jaap van Meekren zou terug bellen of de avro het gesprek met Indira Gandhi zal uitzenden. Ik hoorde natuurlijk niets. Hij kwam niet meer aan de telefoon toen ik terugbelde. De per-

soon die me te woord stond, moest ik het mes op de keel zetten om een antwoord te forceren. ‘Willen jullie het hebben of niet?’

‘Als je het zo stelt: nee.’

Thomas Lepeltak zou met Henk van der Meijden spreken. Lepeltak belde niet terug.38 De Haagse sabotage werkt nog altijd op volle kracht. Ik ben onacceptabel voor iedereen. Pieter de Vink van de nos zei dat ik verzuimd had met Indira over Afghanistan te spreken. Daarmee was het voor hen ongeschikt. Jan de Vries van Veronica zou naar het gesprek met koning Fuad ii komen kijken bij Loek de Levita, maar belde af.

Ik stond om 22:00 uur in mijn werkkamer en dacht: nu wil Peter dat ik hem bel. Ik belde naar Londen. Peter zei dat hij bezig was mijn nummer te draaien. Gerard Croiset zei altijd dat er in de geest geen afstanden bestonden.

29 november 1980

Peter schreef uit Londen: ‘Very strange, but the face of your mother appeared in one of my many dreams last night. Just her face in her early forties, with strong dark and thick hair, pulled up in a very feminine way and with very strong eyes in a frame of regular features. Having coffee this morning, it was the only image that entered my consciousness again of all the dreams I had last night. Strange, isn't it?’ Van wie anders zal ik ooit zo'n brief krijgen?

Lex Poslavsky heeft me ook al tweemaal geschreven. Ik had hem gevraagd of het misschien nuttig zou zijn een psychoanalytisch gesprek met hem te hebben, juist omdat hij vanaf mijn geboorte alle hoofdpersonen heeft gekend, tot en met mejuffrouw Büringh Boekhoudt toe. Door een serie gesprekken met hem te hebben zou dit een raccourci kunnen betekenen. ‘Wat jij als een kortere weg ziet is namelijk een onoverwinnelijk roadblock. Dat ligt hierin, dat een analyse, wat een poging is om je eigen levensgeschiedenis dieper te verstaan dan je tot nu toe deed, in twee scharnieren hangt, in de nog steeds onovertroffen termen van Freud, Übertragung and Unterricht. De kennis die ik inderdaad bezit van sleutelfiguren in jouw leven zou zeker van pas kunnen komen in het Unterricht. Maar dit is in de meest letterlijk zin des woords dodelijk voor Übertragung, dus overdracht. Anders gezegd: een analyse zou helemaal niet van de grond komen. We might turn into sworn enemies even omdat we elkaar misschien kwalijk zouden nemen dat er helemaal niets

gebeurt’ Dit was op 21 oktober zijn korte reactie die hij in een persoonlijk gesprek zou toelichten.

Vandaag lees ik zijn tweede brief van 4 november nog eens nauwkeurig. Hij vond in verband met mijn ervaringen rond George de Mohrenschildt en de moord in Dallas bij Theodor Reik (hij geeft de bron die onleesbaar is in zijn onleesbare handschrift) de volgende zin: ‘The imagined criminal such which we can conceive as substitute action for parricide or for incest, occurred in the unconscience.’

Lex vervolgde: ‘Geschematiseerd wordt de vraag: heeft de Mohrenschildt al die tijd aan zichzelf en aan jou willen zeggen: hoe kan ik mijn vader vermoord hebben, ik heb immers de president (helpen) vermoorden? En twee moorden zijn in het Oedipus-drama uiteraard niet mogelijk. Maar tegelijkertijd was hij nuchter genoeg om niet op de elektrische stoel te gaan zitten voor een daad waaraan hij alleen had deelgenomen in wishful fantasy. Of toch? Stelde hij tenslotte toch zelf het doodvonnis in werking? Misschien praten wij er nog over. Hartelijke groet, Lex.’

Ik sprak met Adriaan van Dis en legde uit dat dankzij mijn tips nrc Handelsblad had geopend met de gasaffaire met de Sovjet-Unie. Friso Endt complimenteerde me er eveneens mee, toen hij begreep hoe de krant er aangekomen was. Het komt in niemands hoofd op de informatie aan mijn arbeid toe te schrijven. Ik zette Adriaan mijn belevenissen met Jan Sampiemon uiteen. ‘Die man heeft absoluut geen humor, dat is zo'n Feldwebel,’ zei hij. Adriaan repte natuurlijk met geen woord over de mogelijkheid van een interview in het Zaterdags Bijvoegsel waar mijnheertje zogenaamd een vinger in de pap heeft.

Ik bracht twee rode rozen bij het graf van mijn ouders in Bilthoven. Een macabere aangelegenheid. Ik moet er niet aan denken als het eenmaal zover is.

Vanmiddag had ik een uitvoerig gesprek met Lex Poslavsky in Bilthoven. Een belangrijk deel van de conversatie, die ik op de band heb opgenomen, ging over De Mohrenschildt.39

Ik kocht in Bilthoven Brieven aan Wimie 1959-1963.40 Het eindigt met: ‘Dag kusbeestveelzuigzoen-billenaftrekkenendkijken. Gerard.’ Dat is dan ‘literatuur’. Als er iets is wat ik niet begrijp, is dat ‘men’ iets in Reve ziet. Ik zou Brieven aan Peter kunnen schrijven, en misschien een mengeling van waarheid

en fictie maken. Maar shit als Reve is voor mij ondenkbaar. ‘Lief Schaap & Broertje’ begint een brief van 20 augustus 1963.

30 november 1980

Twee jongens, Ade (22) en Uddin (27) verschenen gisteravond en bleven slapen. Ze hadden sarongs meegebracht. Het werd een onrustige geschiedenis. Dat ik er iedere keer weer in trap. Ik belde de zuster van mam, Tante Jetty in Wassenaar. Ze zit alleen, dacht ik. ‘Ik ben heerlijk aan het studeren,’ zei ze, ‘op een strijktrio van Ernö Dohnányi.’41 Zij vroeg of ik wist dat Koster, docent op Nijenrode, was overleden. Mam, zij en andere bekenden maakten met hem kamermuziek op De Horst. Ik vertelde in Bombay een film met dr. Homi Sethna te hebben gemaakt over de atoomindustrie, waarop zij vroeg: ‘Heb je On the beach van Nevil Shute gelezen?’ Dat gaat daarover, met een vooruitziende blik. Omdat zij zelf hoogbejaard is, heeft zij een hond uit het asiel genomen. ‘Het dier heeft geen persoonlijkheid,’ zei ze, ‘want hij schijnt al vier maal van eigenaar te zijn gewisseld.’ Ze vroeg of ik met Peter kwam eten.

1 december 1980

Jan Kikkert uit Hoogeveen kwam eindelijk opdagen. Het werd een zalige nacht, die om 22:30 uur begon en om 05:30 uur tot ontploffing kwam. Dat is de beste tijd, wanneer de hanen beginnen te kraaien. Het is allemaal een heel andere bezigheid dan met Peter.

Josje Hagers belde gisteravond om te roddelen over de nieuwe vriend van prinses Irene, Ronnie Wolff, een voormalige adjudant van prins Bernhard. Thomas Lepeltak begon er ook al over. Josje zei met Goeman Borgesius over mijn reportage over Fuad ii te zullen gaan praten.

Frank Heckman kwam vijf uurtjes praten. Hij is van plan om met zijn vriendin Suzanne te gaan trouwen. Hij blijft een intieme vriend. We omhelsden elkaar. Na drie en een half jaar met haar te hebben samengewoond, zal hij wel weten wat hij doet.

Josje Hagers belde natuurlijk niet meer. De sabotage van mijn journalist-zijn is veel ernstiger dan ik voor mogelijk heb gehouden. Hoe werkt dit in Den Haag?

2 december 1980

John van Haagen, mijn oude sobat, belde dat zijn vrouw Greet een nier is kwijtgeraakt. ‘Gelukkig was het geen gezwel.’42

Ik belde Josje Hagers op. ‘Ja, sorry, ik had mijn adresboekje vergeten. Goeman Borgesius wil eerst met de directie spreken. Ze zijn bang voor je. Bedenk maar dat het beter is dat ze bang voor je zijn, dan dat ze de vloer met je aanvegen. We zullen wel eens lunchen en dan zal ik bijzonderheden uit de doeken doen.’ Ze zei ook: ‘Ik heb alles op alle denkbare niveaus geprobeerd, want je weet, ik was direct enthousiast over je verhaal over Fuad ii. Maar ze willen er bij ons niet aan.’

Nederland blijft voor mij potdicht zitten. Hoe hebben ze dit voor elkaar gekregen? Zo is het altijd geweest, direct na mijn Sukarno-affaire in Rome.

Ben Han André de la Porte gaan opzoeken om na te gaan of hij gastheer voor Fuad zou willen zijn. Ik ontmoette hem in zijn tuinhuisje aan de Keizersgracht. Frank van Lennep is enige weken geleden op 54-jarige leeftijd overleden. Hij kreeg een hartaanval, net als zijn vader, die ambassadeur was in Kopenhagen. Ik moet zijn moeder onmiddellijk schrijven. Han was met Frank bevriend maar is niet naar de begrafenis gegaan.

Han vroeg waarom ik de Fuad-affaire bij hem aanzwengelde. ‘Eenvoudig: op zulke momenten graaf je in je verleden en dan vind je uiteindelijk de goede mensen.’

Ik heb het gesprek met Indira Gandhi en ook de film met Fuad ii aan Rob Out en Jan de Vries bij Veronica getoond. Fuad vonden ze niets en naar de film met Indira keken ze zelfs niet meer. Nu wil Jan de Vries wel met me mee naar Moskou om op die manier gratis aan mijn contacten te komen, waar ik al tien jaar aan heb gewerkt, bovendien voornamelijk op eigen kosten. Jan in zijn leren vliegeniersjack heeft een grote bek met uitspraken als: ‘Onze luisteraars denken immers dat de hoofdstad van Suriname Curaçao is.’ Wat moet ik met zulke mensen beginnen?

Frits van Eeden kwam een middagje naar Amsterdam. Hij was hartelijk. We gingen bij Djanoko eten. Hij had de film Lieve Jongens naar het boek van Reve gezien en was het met me eens dat het de hoogste tijd werd dat er eens een echte film over homoseksualiteit werd gemaakt.

Ik heb Frits misschien eindelijk overtuigd dat ik een boekje over hem zou willen schrijven. Hij begon, zoals hij dit kan doen, van leer te trekken. We snelden daarom terug naar

Amerbos waar ik de cassetterecorder aanzette. Hij heeft vier uur over het begin van zijn leven zitten vertellen. Subliem. Hij wilde toen het al 01:00 uur was verder gaan, maar ik wilde gaan slapen; samen. ‘Als mij iets overkomt, weet ik tenminste dat mijn verhaal is vastgelegd,’ zei hij.

Al zijn dagboeken zijn nog steeds in mijn slaapkamer. Hij ging ze meteen boven halen. Vandaag heeft hij twee nieuwe delen aan de verzameling toegevoegd. Het was een heerlijke avond, open, recht voor de raap, hartelijk, intiem, zalig. Hij rookte wel twintig sigaretten en dronk zes koppen koffie. Het blijft een fascinerende jongen. Love him.

3 december 1980

Mr. H.M. Voetelink, nu deken der advocaten, is voor mij in contact getreden met de bonzen bij Transol in Rotterdam, want ze hebben me gewoon genaaid. Dirkx vond hij een slimme zakenman, Onderdijk was een proleet en hun advocaat Röell vond hij een heer. ‘Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt. Onderdijk zei: “U met uw slimme trucjes, ik ga weg.” Ik ben zelf vertrokken en heb alleen Röell op de gang een hand gegeven.’

Ik ga met Dirk Keijer praten, die me bij die mensen introduceerde en dan zien we verder.

Voetelink vertelde twee zaken tegen het blad Privé te hebben gewonnen in naam van Rudi Carrell.

Schiphol

Juist toen Fuad ii door de douane kwam, was ik tegen Sjef van den Bogaert en echtgenote aangelopen, die ik moest voorstellen. Ze zullen wel weer het nodige hebben gedacht.43 Sjef zag er opgezwollen en slecht uit. Ik vroeg onmiddellijk naar de Persons. Mevrouw Person was vorig jaar overleden. Bernard Person zelf bevindt zich in Albuquerque, in de buurt waar zijn zoon woont, ‘want hij is malende geworden’. Iedere dag hoor je nieuwe drama's. Bernard Person was een fijne collega en vriend. Nu verkommert hij ergens in een inrichting in de vs. Fuad ii arriveerde in hetzelfde double-breasted pak met een attachékoffertje. We reden in mijn tr-6 rechtstreeks naar het kantoor van Merrem & La Porte op de Keizersgracht. Hans Wilbrink van Nieuwe Revu had een fotograaf gestuurd.

Midden in het gesprek maakte Han de opmerking tegen Fuad:

‘Do you know this young man?’ en trok er een vragende smoel bij. ‘Yes,’ was het antwoord, ‘I begin to know him.’ Dat zijn de typische streken van André de la Porte waar je mee moet leren leven. Han had een vriend uitgenodigd en onderstreepte, dat de moeder van zijn vriend een Calkoen was. Hij heette Reijer Kielstra. Hij was niet onaardig, al zag hij er niet als een zoon van een Calkoen uit. Hoe slaagt Han er in, met al zijn onderhandse valsheden, om zo'n heel kantoor toch bij elkaar te houden. Want hij runt die tent tenslotte.

We reden naar de Amstel Club in het Amstel Hotel. Ik geloof dat Fuad het allemaal zeer plezierig vond. Hij sprak over zijn familie. Han stelde zich eigenlijk onophoudelijk aan. Hij is wel aardig en zelfs gevat, maar wat zou er van hem zijn geworden als hij een andere naam had gehad en niet in een familiebedrijf had kunnen stappen. Om niet te spreken van de charmante Irthe van Pallandt, die zijn vrouw werd.

4 december 1980

Toen ik tijdens de lunch gisteren aan Fuad adviseerde een prima Amerikaanse public relations adviseur te nemen, was Han daar natuurlijk hevig tegen. Ik had al gezegd dat Han en Irthe op kasteel Eerde woonden en dat hij eens samen met de koningin moest komen. Han borduurde dermate dikwijls op dit thema verder, dat Fuad zich wel moest gaan afvragen wat het te betekenen had. Later belde Han mij: ‘Ik hoop alleen dat Fuad ons niet te pushy vond.’ Dat had hij zich eerder moeten bedenken. Vladimir Opalev vindt het niet nodig dat Jan de Vries van Veronica mee gaat naar Moskou. Ik wil een film rond het gasgebeuren voor televisie maken. Intussen heeft nrc Handelsblad nog steeds niet mijn artikel over dit onderwerp geplaatst. André Spoor heeft me opnieuw in de steek gelaten.

Thomas Landshoff belde op met de vraag wat ik voor de Amerikaanse editie van mijn Arbatov-boek wilde hebben. Ik zei: ‘Tienduizend dollar.’ Misschien was dit veel te hoog, maar dat was eveneens het aanvankelijke aanbod van MacMillan. Intussen heeft MacMillan mijn Arbatov-boek voor de herfstcollectie aangekondigd.

Adriaan van Dis zei mijn brief over het nieuwe boek over Juliana erg goed te vinden. Hij zou deze plaatsen. Ik ben een journalist die doorgaans met vereende krachten wordt verlaagd tot de rubriek ingezonden brieven. Ik belde André Spoor op zijn kantoor in Amsterdam en kreeg Henk Hofland per ongeluk. Ik liet me ontvallen: ‘Ik heb hier altijd te maken met die muur van tegenwerking onder het mom dat ik kgb-agent zou zijn.’

‘Ben je dat dan niet?’ was zijn antwoord. Typisch ‘grapje’ van Hofland. Mijn gesprek met Fuad was volgens Astrid Waltmans bij Spoor terecht gekomen, want Sampiemon wilde niet beslissen of het geplaatst kon worden. Spoor had het Sampiemon teruggezonden en aan hem de beslissing gelaten. Hoe kan je zo met die mensen werken? Ze beoordelen het artikel niet op de inhoud maar op mijn reputatie bij de hoge omes in Den Haag. Hofland begint zijn verhaal over het nieuwe boek over Juliana in Haagse Post aldus: ‘Een ding is met de Juliana-biografie van drs. M.G. Schenk en Magdaleen van Herk in ieder geval aangetoond: het is in Nederland nog niet mogelijk, een enigszins kritisch boek te schrijven, althans een poging te doen wat afstand te nemen tot een vorstelijk personage, zonder bedreigd te worden met de dood. razernij over aanval op juliana meldde het Algemeen Dagblad al twee dagen voor het boek te koop was.’ Hij verdiept zich vervolgens in het verschijnsel ‘Julianisme’ het welk ‘een psychologisch geheim’ zou inhouden.44

‘Het bestaat blijkbaar uit een uniek mengsel van gewoonheid en afstand, menselijkheid en gezag, dat ze in de loop van haar bewind (wat is “haar bewind”) heeft ontwikkeld, en waarvoor het grootste deel van het volk buitengewoon gevoelig is. Het valt niet nader uit te leggen. Het is mystiek. Als het inderdaad een monopolie van Juliana is, dan moeten we concluderen dat het met Juliana zal verdwijnen. Na haar zou het dus een heel werk zijn de Nederlandse monarchie nog redelijk op de been te houden.’

Typisch Hofland. In zijn conclusie laat hij het afweten met zijn gebruikelijke Jantje-van-Leiden-mentaliteit. Hij verdiept zich ‘in de macht van het Nederlandse koningschap’. Waar het dus werkelijk om gaat, is het Oranjehuis als psychisch piespaaltje van het volk, het ‘Vader Lenin’ -

illustratie

symptoom als variant in vaderlandse breinen. Hofland zou eens met Lloyd deMause moeten kennismaken. Die zogenaamde ‘macht’ heeft te maken met verziekte brains. Of, hij zou José M.R. Delgado eens moeten beluisteren over de neurofysiologie van het hoofd.

Kijk naar de foto van Henk. Ik herken hem niet en wel.

Hugh Sidey herinnert in Time aan Garry Trudeau's cartoon bij de verkiezing van Ronald Reagan, waarbij hij een doorsnee van Reagans hersens tekende op zoek naar ‘behavioral patterns in the cortex and the cerebellum with its maze of neurons and their dendritic spines.’45 ‘Many wonder,’ schrijft hij, ‘if we poke and prod too much at Presidents, speculating on their moods, their iq's, grasp of history, courage and honour.’ Dat is de Hutschnecker thesis, inzicht krijgen in de man die naar het Witte Huis gaat voor hij er al zit. ‘There is no way now to fix Reagan up with new genius or to rearrange his convictions,’ schrijft Hugh Sidey.

Hoe zou de ‘test’ voor regeringsleiders er uit moeten zien?

Psychology Today publiceert een artikel van Phillip Shaver over the public distrust.46 Het artikel biedt data en grafieken maar het gaat mijns inziens niet diep genoeg in op de betekenis van ‘vertrouwen’ in een psychologische, sociale en politieke context. Hij zegt wel dat Stalin verkondigde: ‘De staat is een gezin en ik ben uw vader,’ en dat Lyndon Johnson wenste dat men hem als ‘vader’ liefhad (hij was op zijn pik getrapt als hij ontdekte dat dit niet het geval was). Nixon zei de mensen ‘als kinderen’ te beschouwen, maar daar laat Shaver het bij. Dat is onvoldoende. De terugval in vertrouwen verdient een fundamentelere behandeling.

Er is een studie over Walt Whitman verschenen47 waarin wordt geconstateerd dat Whitman zijn homoseksualiteit ‘at least as desire if not fulfillment’ erkende. Een vage aanduiding, waarom? Hij was ‘furtive like an old hen’, zei hij zelf. Waarom? Vreemde baas. Ik zit niet te springen hem te gaan lezen.

5 december 1980

Het Kremlin heeft de economische plannen voor 1981-1985 bekendgemaakt. Er wordt op vijf procent groei gerekend terwijl alles op alles zal worden gezet om de export van energie te verhogen.

De International Herald Tribune zegt in een redactioneel commentaar48 dat de ussr tegen 1985 de gasproductie met 50 procent verhoogd wil hebben. De Sovjet-Unie zou over 40 procent van alle gasvoorraden in de wereld beschikken. ‘The great debate is over whether this is good or bad for the West,’ schrijft het blad. Vooral de Amerikanen zijn tegen iedere af-

hankelijkheid van energieleveranties vanuit het Oostblok. Vooral wanneer er een conflict zou komen en Moskou de kraan dicht zou draaien, zou dit tot chaos in het Westen kunnen leiden. Een ander aspect waar Washington op wijst, is dat Moskou op die manier over aanzienlijke hoeveelheden harde valuta zou komen te beschikken met alle voordelen - en gevaren voor het Westen - van dien.

Jan de Vries stuurde een telegram:

illustratie

Loek de Levita zegt dat het ‘crazy’ is wanneer we er op in zouden gaan, want we zouden er geen cent aan overhouden, waarschijnlijk zelfs op verliezen. Klaas Jan Hindriks van de nos zegt dat Indira Gandhi 20.000 gulden moet kosten en een film over de gas pijplijn 35.000-40.000 gulden. Dat is andere koek. Wat nu? Ik had nooit op eigen houtje met Veronica over geld moeten spreken, want ik heb er geen kijk op, en wil dat ook niet hebben. Dat moeten anderen doen.

John van Haagen vroeg of hij mijn oude Contaflex camera mocht hebben, die ik in 1957 van Oom Dasaad kreeg, nadat in mijn flat in Djakarta was ingebroken en de boel was leeggehaald. Hij wil de lens gaan gebruiken. Ja, hij kan de camera hebben. Greet is herstellende.

De ambassadrice van India gaat een avond organiseren om mijn interview met Indira Gandhi te vertonen. Ik vroeg tante Jetty en Lex Poslavsky mee te gaan. Tante vindt het te vermoeiend. Lex komt ook niet.

Ik belde Peter in Londen en zei op een gegeven moment: ‘Ik hang op, want ik ga failliet.’

‘Zeg dat niet,’ zei hij, ‘want het gaat als een mes door me heen.’ Hij voelt zich schuldig omdat ik soms geld stuur om hem te steunen, maar hoe komt het toch dat hij zelf niet de hort op gaat om aan poen te komen?

Stefan Landshoff wandelde op Amerbos binnen. Hij zei steeds beter te beseffen hoe ik word gehaat. ‘Ze denken dat je toch door de Russen wordt betaald, dus waarom zou je geld voor je Arbatov-boek krijgen?’ De waard en zijn gasten, altijd weer.

6 december 1980

Ik droomde van mams hondjes, Ke en Ko, en was vreselijk bezorgd dat er iets met ze zou gebeuren. Er was ook een stoet paarden.

Heb grote zorgen over mijn werk en hoe het nu verder moet. Ik ontving een aardige brief van Hans Galesloot, met wie ik bij De Levita mijn films monteer. ‘Ik vertrouw meer op jou na drie dagen samenwerken, dan op Loek na zes jaar dienstverband.’ De Levita is duidelijk een joodse gannef. Maar dat wisten we al. Ik zal Galesloot de 4.500 gulden geven die hij moet hebben.

Max Pam wijdt meer dan een pagina aan Jacques Gans in nrc Handelsblad. Dergelijke shit komt natuurlijk met vlag en wimpel in de krant.

Bij anti-Chinese rellen in Semarang heeft Suharto het leger weer eens ingezet en zijn acht jonge mensen neergeknald. Er werden 684 arrestaties verricht, zeggen ze. Admiraal Sudomo beweert dat de onlusten een aanloop naar een nieuwe staatsgreep waren. Zal wel gelogen zijn.

Richard Allen zou niet als veiligheidsadviseur van Reagan benoemd mogen worden nadat bekend is geworden dat hij, toen hij nog voor Richard Nixon op het Witte Huis werkte, eigen belangen had gediend met gebruik van zijn invloed. Reagan onderzocht de affaire en lijkt tot de conclusie gekomen dat er niets onbehoorlijks is gebeurd. Dus werd bekend gemaakt, dat generaal Alexander Haig minister van Buitenlandse Zaken wordt en Allen de heer Brzezinski gaat opvolgen. Caspar Weinberger gaat naar Defensie.

Mijn interview met Fuad ii wordt door secretaresse Astrid Waltmans zonder verder commentaar namens nrc Handelsblad geretourneerd.

Ik was bij Dirk en Inge Keijer in Hilversum. Prettige sfeer. Hij vertelde me dat er met de messen op tafel gevochten werd om een graantje mee te pikken van de drie miljard die Nederland in de gaspijpleiding wil steken. De heer Wagner, voormalig president van Shell, schijnt een soort consortium te hebben gevormd, waardoor de koek eerlijk verdeeld zou gaan worden. Wagner schijnt er een spelletje van te maken tussen Bos Kalis, Thomassen & Drijver en eigen vriendjes, terwijl andere Ne-

derlandse bedrijven - Keijer bedoelde onder meer Pieter Baaij - zich dikwijls in een positie bevinden om onder gunstiger voorwaarden te leveren.

Dirk herinnerde aan een aantal jaren terug toen de bvd een sovjetmaatschappij, Elorg in Hilversum, liet sluiten omdat ze zich met de levering van ‘verboden techniek’ - waren het computers? - naar Moskou bezig hadden gehouden. Keijer vindt dat er een nieuw bedrijf, Gasorg, zou moeten worden opgericht - wat hij dan zou moeten runnen - en dat via deze onderneming alle leveranties en orders naar de ussr geregeld zouden moeten worden. Dit zou de Sovjet-Unie een vrijere hand bieden zaken te doen in Nederland en zou bovendien andere bedrijven naar Moskou brengen, die nu door de kongsi tussen Wagner en zijn vrienden worden weggehouden.

Keijer zei er van uit te gaan dat Dewi Sukarno een deal met de portier van het Plaza Athénée Hotel aan de overkant kon hebben gemaakt, om rijke Arabieren te logeren te hebben voor 50.000 dollars per stuk.

7 december 1980

Een wit sneeuwkleed is neergedaald.

Ik luister naar Gaspard de la nuit van Ravel.

Voetelink zet zich nog steeds in voor de Time-affaire om Wibo van de Linde en Robert Kroon te dwingen naar buiten te komen met hun ‘informatie’ dat ik met de Russen bezig zou zijn geweest Juliana te wippen ten gunste van Beatrix. Hoeveel geld, tijd en energie is er al niet in gaan zitten? En de werkelijke rotzakken zitten in Den Haag en bij de bvd, die Kroon en Van de Linde alleen als ‘journalisten’ hebben gebruikt.

Ik fietste tot voorbij Zunderdorp bij het laatste zonlicht. Prachtig, de besneeuwde velden en boerderijen. Ik vroeg een boer of de schapen niet naar binnen moesten. ‘Nee hoor, dat kan nog best. Het enige probleem is het voer.’

Ton Kors belde om mij voor een feestje op 13 december uit te nodigen. Gelukkig ben ik dan in Moskou.

Ik ontmoette voor de lunch Josje Hagers in het Promenade Hotel. Goeman Borgesius vond ze een besluitloze kloot met zes adjunct hoofdredacteuren. ‘Als ik iets bijzonders heb, dan wacht ik tot een mij goed gezinde adjunct dienst heeft, want anders wordt er in geknipt, verhuist het naar een achterpagina of wordt mijn naam weggelaten.’ Ik zat in stomme verbazing te luisteren. Ik kan mij zulke situaties niet voorstellen. ‘Eerst wond ik me er zeer over op,’ aldus Josje, ‘maar nu denk ik: zolang mijn salaris maar wordt over gemaakt.’

Zij bevestigde wat Ruud van der Linden, de Telegraaf-fotograaf, me gisteren in Thermos zei, namelijk dat Irene een affaire heeft met de zoon van generaal Wolff, die bij ons op de laan in Huis ter Heide woonde. Halfbroer Van Lier van Juliana probeert meer geld los te peuteren. Carlos, de vroegere man van Irene, is in een zakelijk schandaal betrokken. What else is new? Josje was ook bij Pussy Grinda in Parijs geweest, die onder geen beding een interview wilde geven. ‘Maar die juffrouw weet veel,’ zei ze. Mevrouw Jochems zou de vroegere secretaresse van Seyss-Inquart zijn geweest. De familie Jochems had Werner Verrips uitstekend gekend. Josje was niet lang voor zijn dood bij Verrips geweest. Zo hoor je nog eens wat.

Ik schreef Jermen Gvishiani een brief aan de hand van informatie en suggesties van Dirk Keijer. ‘Wanneer je dat doet, wordt er meteen druk vergaderd in Den Haag en weten ze ook van wie de informatie afkomstig is,’ had Keijer gezegd. Ik zal er wel nooit achter komen wie Keijer eigenlijk is.

Er is een boek verschenen, How they do it,49 waarin wordt gezegd dat ‘bedbugs practice homosexuality’. Verder staat er: ‘Lobsters are rapists, immobilizing mates with their powerful claws. Chimpanzees are hyperpromiscuous.’ En, niet te vergeten, ganzen accepteren ‘ménages à trois’. En dan verwondert men zich er over dat de human zoo ook een beestenbende is.

Ik wil in Wenen interviews filmen met de top van de International Council for New Initiatives in East-West Cooperation. Ik probeer dit op weg naar Moskou te regelen.

8 december 1980

William Stockton, wetenschapsredacteur van The New York Times, schrijft over creating computers that think.

Hij beschrijft de computer ‘as a dumb machine’. Stockton: ‘A computer does exactly what it is told, nothing more, nothing less. A computer, as any programmer will tell you, follows instructions perfectly. Mistakes occur when instructions are wrong.’ Dan oppert Stockton: ‘Imagine a machine who could think, reason, make logical deductions, remember past experiences, solve present problems by recognizing analogous situations? Now, some of the world's philosophers, mathematicians, linguists, psychologists, electrical engineers and computer scientists are working to create machines to do just that. They are attempting to rewrite Descartes, and, they believe - though

there are some dissenting voices among them - that they are beginning to succeed to an extend inconceivable only twenty years ago.’

‘If they succeed - and they think it is a matter of when, not if - life may never be the same. In the future, artificial intelligence could produce powerful assistants who manage information for us, reading books, newspapers, magazines, reports, preparing summaries avoiding those things the computer knows won't interest us, keeping abreast of everything that happens in the world, seeing that nothing we really should know escapes us. These intelligent computers could analyze the decisions that face us, searching libraries of knowledge for facts, that will help with a decision and then present us with suggestions for action and the probable consequences. Artificial intelligence programs could guide robots that do our dirty work, collecting garbage, mining coal, cleaning up the radiation of a damaged nuclear reactor.’ Stockton ziet de moderne computer vooral ook als verlengstuk van de menselijke intelligentie. Wat hangt ons allemaal nog boven het hoofd? Onvoorstelbaar. Het is eigenlijk wat Robert Yastrow me al een aantal jaren heeft voorgehouden, bijvoorbeeld computers die computers zouden kunnen maken.50

De trouwe Aurelio Peccei belde uit Londen dat hij naar Salzburg vertrok. Ik vroeg hem of hij 10 december in Wenen beschikbaar zou zijn. Eigenlijk had hij een ontbijtafspraak maar hij zou mij voorrang geven. Hij zal logeren in Hotel de France. Leonid Brezhnev is nu in New Delhi. Volgens de bbc had hij 400 medewerkers meegenomen.

Josje Hagers wist te vertellen dat Vladimir Opalev nu het hoofd van de kgb in Nederland was.

Er zit een roodborstje in de sneeuw. De melodie van een kinderliedje zit in mijn hoofd: roodborstje tikt tegen 't raam, tik, tik, tik, laat mij er in, laat mij er in. Mijn vader zong dat met ons. Vreemd.

Ik had een ontmoeting bij Strengholt in Bussum met Enno Rijpma en Dennis Livson over mogelijkheden van samenwerking, bijvoorbeeld voor de film over aardgas in de ussr. Ben Elkerbout zou supervisie moeten krijgen. ‘Dat nooit,’ zei ik, ‘want toen Milo Anstadt me indertijd bij de vara-televisie introduceerde, heeft Elkerbout dat helpen torpederen.’

‘Maar Elkerbout doet goeie dingen, zoals die film met sovjet-dissidenten,’ zei Rijpma, die niet begreep dat hij het alleen

maar erger maakte. Livson wilde in coproductie stappen met de Finse televisie of Thames tv. Guus Jansen liet maar even zijn neus zien.

Ik vlieg via München naar Wenen.

9 december 1980

Wenen, Hotel Imperial

Aurelio maakte in een telefoongesprek vanmorgen duidelijk dat mijn voorgenomen interviews beter tot februari kunnen worden uitgesteld. ‘Gvishiani is in our council, yes, but he had to be very cautious about it. You know how the Russians are very jealous of each other. I know you, but say nothing about it in front of others. We were in agreement about the interviews, but lets postpone it. But speak to Gvishiani in a very opportune way, because other Russians will be present and they are watching him.’

Ernst Stock, de secretaris van de Raad begon gisterenavond al met ‘you caused me a lot of trouble’. Ik beklaagde me op mijn beurt over het feit dat hij me verkeerd had geïnformeerd over Peccei's afwezigheid. ‘Well, I can't tell you by phone,’ antwoordde Stock in het ‘vrije Oostenrijk’, ‘because Gvishiani was angry, that you sent in a question about his political future.’

Dat was niet waar. Ik wilde slechts over zijn schoonvader Kosygin spreken, omdat hij tenslotte onlangs aftrad.

‘He was afraid that you would ask him something like that,’ wijzigde Stock zijn tekst na mijn uitleg. Gvishiani kent me toch. Dat kan hij niet vermoed hebben.

‘We trust you,’ zei Boris Krylov, Gvishiani's assistent.

‘You guys know me ten years now. What do you take me for,’ zei ik nog altijd nijdig. ‘That I will set a trap for dr. Gvishiani? I am a friend of him, you should know that. How often did we talk, even in New York and elsewhere? Have I ever betrayed dr. Gvishiani's confidence? I consider this an insult.’

Stock stelde voor wel het gesprek met kanselier Bruno Kreisky te filmen. Hij vond ook dat ik Kendall en Gvishiani kon opnemen ‘and let's forget about Peccei’. Daar kon dus geen sprake van zijn. Aurelio had alles geregeld. Aan hem heb ik dit alles te danken.

‘Kendall is a winner. He is with Reagan,’ aldus Ernst Stock. Er was in een kleinere salon naast de conferentiehal in het oude paleis Hofburg een tafel gereed gemaakt met ongeveer twintig zitplaatsen. Daar zou het gezelschap bijeen komen. Ik wandel-

de rond en besefte dat Franz Joseph en Maria Theresia hier hadden gehuisd. ‘Do you keep notes’, vroeg ik aan Stock.

‘If you only knew how many anecdotes I could tell you.’

Met wie ik op dit moment werkelijk een interview zou willen maken, is Mao's weduwe. De kranten staan vol met afschuwelijke verhalen. Jiang Qing staat in Peking terecht tegenover vrouwelijke rechters en bijt van zich af als een leeuwin, zoals te verwachten was. Zij gaf overigens toe dat zij bepaalde mensen had laten martelen om te bewijzen dat een weduwe van oud-president Liu Shaoqi een Amerikaanse spion was geweest. De dood was erop gevolgd. De rechters verboden haar nog te spreken. ‘I am speaking, so what are you going to do!’ riep zij uit. De rechter sloeg op de tafel: ‘That's a crime.’

De weduwe van Mao antwoordde: ‘You are committing a crime. What an outrage. I ask you people: why have you brought these renegade bums here?’ Na over en weer geschreeuw werd zij weggeleid.51 Er is een foto bij van een getraliede kooi met daarin Mao's weduwe. Het kan verkeren.

Zoals te verwachten was, zijn de eerste spotprenten van Brezhnev op bezoek bij Gandhi verschenen, zelfs hier in Die Presse. Het is eigenlijk kwaadaardige anti-Indiapropaganda onder het mom van een grapje.



illustratie

Bundeskanzleramt

Ik kwam met Kreisky's secretaris, Petritsch, overeen, dat ik de bondskanselier in maart zal spreken, wanneer ik ook voor de andere gesprekken naar Wenen kom.

Schreef een brief aan Peter.

Was op tijd voor een koffiepauze terug op de conferentie. Ik zag kans tegen dr. Gvishiani te zeggen: ‘In de tien jaar dat we elkaar kennen heb ik nog nooit over uw vader gesproken.’

Hij antwoordde: ‘I appreciated that.’

‘So, how could you ever think, that I would ask a stupid question. Please trust me. I will never put you in an embarrassing situation.’

‘One reason, I postpone the interview, is that minister Urutchev en mr. Osipov should be central figures in your forthcoming film,’ aldus Gvishiani.

‘Mijn brief spreekt ook over Osipov,’ zei ik.

‘I will see him in Paris tomorrow,’ besloot Gvishiani.

Met mijn brief van 8 december aan Gvishiani nu in handen, kan het niet beter. Ik belde Hilversum en lichtte Inge Keijer in. Wat laten Amerikanen zich in de kaart kijken met onderstaande cartoon.



illustratie

Ik maakte een lange wandeling. Het was fris en koud. Er waren wat jongens aan het tippelen maar de een was nog lelijker dan de ander. Terwijl we op De Horst en in Sprimont op Villa des Marroniers opgroeiden in een zekere stijl, werd ons altijd voorgehouden dat men in staat moest zijn de tering naar de nering te zetten. Mijn huidige situatie is nauwelijks nog rooskleurig.

10 december 1980

Wenen

Ik droomde van mam. Iemand vertelde dat toen zij van mam, die lag opgebaard (ik wilde haar niet meer zien), afscheid was gaan nemen, mam nog even wakker was geworden en had gezegd: ‘Dag allemaal.’ Ik realiseer me nu ook dat ik gisteren droomde dat mijn tr-6 Triumph totalloss werd gereden omdat ik van achteren werd geraakt.52

Het is stralend zonnig weer. Heb enorm veel zin in alles en koester plannen om maximaal resultaat te behalen.

Nel Slis schrijft in de International Herald Tribune dat Beatrix ‘dynamic and dedicated’ is en hoge cijfers scoort nu zij zeven maanden koningin is. Een ‘queen pro’. Wat is dat, een ‘queen pro’? Er werken 250 mensen voor Beatrix wat haar elf miljoen gulden per jaar kost.

John Lennon is vermoord in een regen van kogels.

Ben weer in Henry de Montherlant gedoken. Privé-domein gaf Spelen met stof uit.

‘Het geloof? Ontslag van de intelligentie,’ schrijft hij. Nee, het is meer. Het is ook meer wat Augustinus zei: ‘Voor waar aannemen wat niet is te bewijzen.’ Geloven is het najagen van ‘psychisch hygiëne’ zoals C.G. Jung zei. Geloven is niet zonder totem kunnen functioneren, Lenin, Beatrix, de Heer.

‘Alle vrouwen die een kind willen om “zin aan het leven te geven” tonen ons dat zij niet in staat zijn alleen een zin aan hun leven te geven,’ aldus De Montherlant. Exact. Dat was wat tot mislukkingen als Frieda en Ellen Thomassen leidde.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums